NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BGLSW&BB WeWBBABBBB
w
1882.
Een en Twintigste Jaargang.
No. 3.
VOOR
Huitenlandsche Lïerigten.
DONDERDAG 19 JANÜARIJ.
Een neutrale Volksschool
in Nederland onmogelijk.
Een neutrale Staatsschool
in strijd met de wet.
DONDERDAG 19 JANÜARIJ.
Men wordt beleefd verzocht Ingezonden Stukken bestemd voor deze Courant Woens-
dagsmorgens vóór 9 uur aan het Bureau te bezorgen.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Meer en meer wordt het de gewoonte om
de „openbare”, de „Staatschool”, de „neu
trale” te noemen, te spreken van, te schrij
ven over „neutraal onderwijs”, oproepingen
te plaatsen voor, benoemingen aan „neutra
le scholen Die gewoonte acht ik zeer ver
keerd dat gebruik een misbruik, ’t Geeft
aanleiding tot groote verwarring; ’t komt me
voor, dat we er spoedig mee breken moe
ten. De liberalen laten het woord zich aan
leunen, velen schijnen er zelfs een eer in te
stellen om het re gebruiken; de tegenstan
ders dringen het ons eerst op, om het daar
na als wapen tegen de Staatsschool te ge
bruiken. Voor een paar jaren hoorde ik
Ds. II. Pierson van Zetten in eene rede
hier en elders gehouden tegen de Staats
school, een onderwijzer te ’s Hertogenbosch
in een bespottelijk daglicht stellenomdat
hij geen kans zag onze vaderlandsche ge
schiedenis vooral onzen worstelstrijd met
Spanje, op neutrale wijze met de kinderen
te behandelen en daaromzoodra hij tot
dat tijdvak genaderd was, aan de kinderen
meedeelde dat hij dat deel der geschiedenis
zou overslaanom weer te beginnen met
een of ander onverschillig voorval uit de
2de helft dér 17de eeuw. In het no. van
26 Nov. d.v.j. neemt „Ons Noorden" met
blijkbaar welgevallen een artikel over uit
de „Afaas en Roerbode", getiteld: „Een mar
telaar van het neutraal onderwijs”, met het
motto„Aankweeking van christelijke en
maatschappelijke deugden; eerbiediging van
de godsdienstige begrippen en gevoelens
van andersdenkenden.” Ter kenschetsing van
dit artikel een paar aanhalingen. De on
derwijzer begint met een vraag uit de alge-
meene geschiedenis, uit welke vraag voor
zeker blijkt, dat op die school het onderwijs
op zeer hoogen trap staat, althans de mees
te kinderen op de lagere school zijn niet
zoo op de hoogteom te kunnen weten
„dat en wanneer Carthago en Griekenland
hun onafhankelijkheid ‘aan de Romeinen
KENNISGEVING.
De COMMISSARIS des KONINGS in
de provincie Friesland
Gelet op het besluit van Gedeputeerde
Staten der provincievan den 5 January
1882, no. 50, le afdeeling B, alsmede op
art. 11 der wet van 13 Junij 1857 (Staats
blad no. 87);
Brengt ter kennis van de belanghebbenden:
lo. dat de sluiting der visscherij in deze
provincie is bepaald op Woensdag den 1
February 1882, met uitzondering van de
palingvisscherij door middel van aalfuiken
waarmede voorshands op den bestaanden
voet zal kunnen worden voortgegaan
2o. dat de wederopening der visscherij
is bepaald op Donderdag den 1 Junij 1882,
met uitzondering van het visschen met de
zegen, dat niet vóór Vrijdag den 1 Septem
ber daaraanvolgende zal zijn geoorloofd.
En zal deze op de gebruikelijke wijze
worden afgekondigd en aangeplakt.
LEEUWARDEN, den 9 January 1882.
De Commissaris des Konings voornoemd,
Van HARINXMA thoe SLOOTEN.
verloren.” De onderwijzer dan vraagt: Ka
rei, welke gebeurtenis greep er plaats in
het jaar 146 vóór Christus? en Karei ant
woordt: Neem me niet kwalijkmeester,
u zegt, vóór Christus mijn familie is van
de „moderne richting”wij gelooven niet
in Christus die tijdrekening hindert mij
kunt u geen neutraal persoon kiezen, bijv,
zooveel jaren vóór Minister Six
Na nog een paar dergelijke opmerkingen
van Karei en Piet, gaat de onderwijzer over
tot de vaderlandsche geschiedenis en zegt
„We zijn gekomen tot aan den opstand van
Nederland tegen Spanje dat tijdperk ech
ter van den 80-jarigen oorlog zullen we
overslaan, het geeft te licht aanleiding tot
kwetsing uwer verschillende Godsdienstige
gevoelenstracht door zelfonderricht uit
neutrale schoolboeken, of door privaatlessen
bij mannen uwer eigen richting, u van de
ze merkwaardige gebeurtenis op de hoogte
te brengen; de Unie van Utrecht, de West-
faalsche vrede en natuurlijk de godsdien
stige partijstrijd van Maurits en Frederik
Hendrik zijn ook geen neutrale gebeurte
nissen, zoo komen we langzamerhand aan
het haringkaken en aan de ramp van Lei
den.”
Zoover de aanhaling. Ze is voldoende
om te doen zien hoe er volkomen overeen
stemming is, tusschen den anti-revolutionai-
ren spreker en den Roomsch-Katholieken
schrijver en ook om te doen inzien, dat, al
laten wij de wijze van voorstelling voor hun
ne rekening, toch duidelijk blijkt, dat neu
traal onderwijs ónmogelijk is.
Die overtuiging staat althans bij mij vast
en toen ik op mij genomen had in de Af
deeling van Volksonderwijs: Wijmbritsera-
deel en wel te Woudsend eene spreekbeurt
te vervullen, was spoedig mijn besluit ge
nomen, om daar, zooveel in mij is aan te
toonen: le dat eene neutrale volksschool in
Nederland onmogelijk is en 2e dat eene neu
trale Staatsschool in strijd is met de wet.
Die rede is gehouden en ’t was mijn plan
onafhankelijk daarvan hetzelfde onderwerp
in dit blad te behandelen. Nu is echter
een kort verslag dier rede opgenomen in
de „Leeuw. Courant" van 6 January en in
de „Nieuwe Rotterdammer Courant" van
7 January en dit verslag is met korter of
langer bijschriftovergenomen door de
„Standaard van 10 January en de „Banier”
van 11 January. De Standaard vindt het
„leuk” dat ik nu eindelijk tot eene conclu
sie komdie de bekrompen bestrijders der
Staatsschool in hunne naïeve onschuld op
het eerste gezicht maakten en de Banier
noemt mij een „eerlijk liberaal” van wien
ook alweer eindelijk blijktdat wij van ’t
gevoelen onzer tegenstanders zijn, ’t Is
waarlijk of ikop ons standpunt althans,
iets nieuws gezegd heb, alsof er een einde
komt aan onze stompzinnigheid of onze ver
blinding. Toch zijn deze of soortgelijke
stellingen sinds langen tijd besproken en
achtte ik ’t alleen noodzakelijk ze nog
eens, zoo duidelijk mogehjkter sprake te
brengen omdat de spraakverwarring blijft
voortduren en de tegenpartij maar steeds
op ’t zelfde aanbeeld blijft slaan, terwijl de
liberalen daartoewat niet ontkend kan
worden, niet zelden aanleiding geven.
Intusschen is het verslag mijner rede pu
bliek eigendom gewordenook geeft het
een zakehjk overzicht er vandat natuur
lijk niet volledig kan zijnmaar dat toch
duidelijk den gang mijner denkbeelden aan
geeft en dat ik ten grondslag zal leggen
aan een en onder wat ik naar aanleiding
daarvan wil opmerken.
Zie hier dan eerst het verslag:
„Te Woudsend trad 4 Januari 's avonds
in de openbare vergadering van „Volkson
derwijs" de heer M. E. van der Meulen
van Bolswardals spreker op om aan te
toonen, dat de zoogenaamde neutrale volks
school even onmogelijk als onwettig is. De
wet schrijft voor {art. 33): opleiding tot nut
tige kundigheden. Nu is b.v. de Bijbelsche
voorstelling van den aardbodem als het on
bewegelijk middelvlak der schepping, en van
den hemel als een draaiend luchtgewelf met
zijne lichten, in strijd met de eerste begin
selen der aardkunde', geen onderwijzer kan
zich hier neutraal houden „uit eerbied voor
de godsdienstbegrippen van andersdenken
den."
Wat de vaderlandsche geschiedenis aan
gaat, de tachtigjarige oorlogjs niet uitsluitend
een religiestrijd geweest, waarover men in de
gemengde school zou moeten zwijgen, maar
een vrijheidsoorlog, uit welken ons volksbe
staan is voortgekomen, zooals de Katholie
ken en Christelijk-Nationalen beide moeten
erkennen. Zou nu, om Katholieke en an
dere kinderen niet te kwetsen, de onderwij
zer moeten zwijgen over de geschiedenis
„Aankweeking van Christelijke en maat
schappelijke deugden bedoelt de schoolwet,
met eerbiediging der godsdienstige begrippen
van andersdenkenden {art. 33.) Moeten
echter óók de ongodsdienstige begrippen van
sommige ouders ontzien worden, en bij het
onderwijs het bestaan en de voorzienigheid
van God in het midden worden gelaten, ja
Gods naam niet eens worden genoemd? En
kunnen Christelijke deugden worden aanbe
volen zonder te spreken van Christus, die
deze deugden door zijn leer en voorbeeld ge
openbaard heeft Meenen priesters en pre
dikanten daarenboven nog hunne kerkleer de
jeugd te moeten inprenten, het zij zoo, maar
zij mogen den onderwijzers het recht en den
plicht niet betwisten, van God en van Jezus
in de school te gewagen. De eisch, dat de
openbare school godsdienstloos zij, is onre
delijk en onwettig, daargelaten de bedoeling,
waarmede door de kerkdijken die eisch
wordt gedaan.
De heer Vierkanthoofdonderwijzer
voegde aan het gesprokene eenige proeven
uit schoolboeken toe, om de stelling van den
redenaar te bevestigen en met voorbeelden
toe te lichten, dat de openbare school niet
neutraal kan noch mag zijn.
Na eene inleiding, eenigermate overeen
komende met hetgeen hiervoorgeschreven
staat, merkte ik op, dat onzijdig onderwijs,
d.i. onderwijs dat geen zijde heeft, dat noch
’t een, noch ’t ander kiest, mij op elke school
en in dit geval op een Nederlandsche Volks
school voorkomt eene onmogelijkheideen
onding te zijn en dat ik zou trachten dit
aan te toonenmet ’t oog op Art. 2 der
wet van ’78 letter h en f, waar geschreven
staat, dat „deze wet onder lager onderwijs be
grijpt o.a. het onderwijs in de beginselen van
de kennis der natuur en die der vaderland
sche geschiedenis,” om daarna te doen
uitkomendat zij blijkens Art. 33 ook
geen neutraliteit wil op het gebied van den
godsdienst. Daarbij zal ik mij niet laten
leiden door de overweging van ’t geen de
tegenpartij in deze wet inlegt, aan haar op
dringt, evenmin door ’tgeen sommige vrij
zinnigen er uit zouden willen halen of af
leiden, ik zal mij zoo objectief mogelijk be
palen bij ’tgeen de wet duidelijk gebiedt
en eischt. Wij hebben daarbij niet te vra
gen of ’t ons lief is, of wij er ons mee ver-
eenigen kunnen. Die er tegen is mag op
wetsverandering aandringen en zoolang de
ze niet verkregen isop de Staatsschool
onderwijs geven en zijn kinderen zenden of
naar eigen inzichten in het onderwijs voor
de zijnen voorzien. Het onderwijs is in
Nederland vrij en gehoorzaamheid aan de
wet een plicht.
M. E. van der MEULEN.
Om vergissingen te voorkomen, merk ik
op, dat ik in deze Courant mijne artikelen
blijf onderteekenen. Ongeteekende stukken
zijn dus niet van mijne hand.
DUITSCHLAND
De pruissische Landdag is Zaturdag ge
opend. In de troonrede, die namens den
koning door den vice-president van het
staatsministerie von Puttkamer werd uitge
sproken, wordt geconstateerd, dat de finan-
tiele toestand van Pruissen eene voortgaan
de verbetering ondergaat. Er bestaat een
batig saldo van 29 millioen. Eene verdere
verhooging van inkomsten wordt tegemoet
gezien uit de opbrengst der staatsspoorwe
gen en uit vermeerderde opbrengst der
rijksbelastingen. In weerwil der vermeer
dering van uitgaven, staat het met de be
groeting gunstiger dan in de drie laatste
jaren. Er zal eene niet hooge leening voor
productive doeleinden worden voorgesteld.
Voorts worden er ontwerpen aangekondigd
betreffende verbetering der pensioenen van
staatsambtenaïen en verbetering van den
toestand hunner nagelaten betrekkingen.
Eene verhooging van de traktementen der
ambtenaren werd voor dit begrootingsjaar
onmogehjk geacht, maar de Regering hoopt
bij eene verdere ontwikkeling der indirecte
rijksbelastingen er toe in staat te worden
gesteld. Verder werd medegedeeld, dat er
zal worden ingediend een „Verwendungs-
gesetz”, waarbij de Regering op het oog
heeft vermindering van directe belastingen
en gemeentelijke belastingen, afschaffing
van schoolgeld voor de volksscholen en ver
hooging der bezoldiging van verschillende
beambten. De Regering wenscht nog meer
spoorwegen in het bezit van den Staat te
brengen en nieuwe, langgewenschte spoor
wegen te doen aanleggen. Zij zal inmid
dels een voorstel doen tot waarborg van
het economisch en finantieel succes van het
staatsspoorwegstelsel. .Zij zal aanzienlijke
sommen moeten vragen voor de voorzetting
der werken tot .verbetering der vaarwaters
ook voor den aanleg van het Rijn-Weser-
Elbe-kanaal.
Vervolgens spreekt de troonrede met vol
doening over het herstel van het geregeld
bestuur in sommige bisdommen, terwijl de
Regering aan de wet van 14 July 1880
eene uitbreiding op gewigtige punten
wenscht te geven en de vriendschappelijke
betrekkingen met den Paus eene hervatting
van het diplomatiek verkeer met hem mo
gelijk maken. Eindelijk wordt in de rede
ook nog een ontwerp aangekondigd ter re
geling van de districts- en provinciale be
sturen in Hannover.
Het pruissische Heerenhuis heeft den
hertog von Ratibor tot voorzitter, graaf von
Arnim Boitzensurg tot eersten ondervoor
zitter en dr. Beseler tot tweeden ondervoor
zitter gekozen. Heden komt het Huis we
der bijeen.
ENGELAND.
Aan boord van de Truimph, het vlagge-
schip van het britsche eskader in de Stille
Zuidzee, heeft den 22sten November eene
ontploffing plaats gehad, nabij de chileen-
sche kust, ten gevolge waarvan drie man
gedood en zeven gekwetst werden.
De Observor meldt, dat de aardsbis-
schop van Canterbury, kardinaal Manning
de deken van Westminster, graaf Shaftes
bury en de kanunniken Liddon en Farrer
onderhandelen over een plan voor een con
ferentie, of voor de oprigting van een co
mité, tot het houden en inzamelingen in ge
heel Engeland, ten einde een fonds te stich
ten om rondzwervende verdreven israëli-
tische familien in Rusland te hulp te komèn
en voor hen de landverhuizing gemakkelijk
te maken. Een Israëliet heeft zich bereid
verklaard, aan het hoofd eener lijst in te
schrijven voor 10,000 pond sterling. Men
rekent een millioen noodig te zullen hebben.
BOLSHARDSCÜE COURANT
t
i
III IM II MUFI ■■Hl ---
