NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
1J
KENNISGEVING.
1884.
J
F*
No. 5.
Drie en Twintigste Jaargang.
VOOR
BINNENLAND.
BUITENLAND.
DONDERDAG 31 JANUARIJ.
DONDERDAG 31 JANUARIJ.
Onwillekeurige zelfmoord
uit onkunde.
B
6
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
^XXXXXXXXXXXXXKXXXX^
een i
de eene zijde
en daaronder
sche letters
De Oostenrijksche advocaat Rosenberg, die
graaf Batthyany in een duel doodde, is tot twee
jaar gevangenisstraf veroordeeld.
Op de vraag van den president der Rechtbank
of hij gehuwd was, antwoordde hij, dat, al mocht
hij volgens de burgerlijke wetten ongehuwd zijn,
zijn huwelijk met de gravin Batthyany volgens
de Joodsche kerkehjke wetten voltrokken was.
Deze uitspraak is in lijnrechten strijd met eene
beslissing, door een raad van eer in Tyrol ge
nomen.
Een student, tot eene clericale vereeniging be-
hoorende en tevens reserve-officier, werd op het
station van Botzen beleedigd. Hij weigerde te
duelleeren, omdat zijn gezond verstand, zijn ge
weten en zijn plicht als Catholiek zich daartegen
verzetten, terwijl hij er zich op beriep, dat het
tweegevecht zoowel door de militaire als door de
burgerlijke wet strafbaar is gesteld. Deze argu
menten baatten hem echter weinig, want de mili
taire raad van eer, aan welken de zaak ter be
slissing werd opgedragen, verklaarde hem infaam
en niet waardig langer den rang van officier te
bekleeden.
Terwijl Rosenberg tot gevangenisstraf veroor
deeld wordt, omdat hij duelleerde, wordt een
ander eerloos verklaard, omdat hij weigerde de
zelfde strafwaardige daad te plegen.
Zonderlinge tegenstrijdigheid Wanneer zal er
eens een einde komen aan de vele conventioneele
leugens, waartoe ook vooral het zoogenaamde
begrip van eer behoort, die, ondanks alle ver
lichting en beschaving, in de menschelijke maat
schappij blijven voortwoekeren
In den Oostenrijkschen Rijksdag is in behan
deling het voorstel, om de Duitsche taal tot
Rijkstaal te verklaren.
De tegenstanders van het voorstel doen alle
mogelijke moeite om de inderdaad zeer eenvoudige
quaestie door allerlei spitsvondigheden tot eene
zeer ingewikkelde te maken. Zoo werd van de
zijde der federalisten beweerd, dat niets moeilijker
was, dan eene definitie te geven van het begrip
„rijkstaal”. „Niets eenvoudiger” zeide de
heer Lienbacher „de rijkstaal is de taal van
het rijk”. Tegen deze bepaling was inderdaad
niets in te brengen. Alle leden waren verstomd
over zulk eene bondige uitlegging.
In Rusland wil de Regeering een hoofdelijke
belasting heffen van alle mannen tusschen de 18
en 55 jaar. Het bedrag zou voor allen gelijk zijn.
De arrestatie van 35 studenten aan de univer-
siteit te Moskou, tengevolge van de ontdekking,
dat er onder hen een verbond bestond met re
volutionaire strekking, heeft aanleiding gegeven
tot een aantal huiszoekingen bij studenten aan
de universiteiten te Kieuw, Warschau, Kasan,
Charkow en St. Petersburg met het gevolg dat,
naar men verzekert, niet minder dan in ’t geheel
138 studenten in hechtenis genomen zijn, die door
de te Moskou gevonden papieren zouden aange
wezen zijn als met het revolutionaire verbond in
betrekking te staan. Deze geheele zaak wordt
met de grootste geheimzinnigheid behandeld, en
het publiek zal daarvan wel nooit het ware ver
nemen. De 138 beschuldigden zullen op bevel
des Keizers terechtstaan voor de buitengewone
militaire rechtbanken, die de zaken summier en
met gesloten deuren behandelen zullen. Het is
waarlijk alsof de Regeering met opzet steeds meer
en meer brandstof voor de dreigende revolutie
opstapelt.
Volgens de Central News werd Lord Derby’s
antwoord op de voorstellen der Transvaalsche
deputatie 1.1. Zaturdag verwacht. Hij verwerpt hare
voorstellen betreffende neutraalverklaring van den
handelsweg over Bechuanaland en de nieuwe wes
telijke grensmaar hij geeft tevens zijne bereid
willigheid te kennen om een ander voorstel in
overweging te nemen en de onderhandelingen
voort te zetten.
Een later bericht zegt, dat de deputatie het
antwoord van Lord Derby ontvangen heeft. De
deputatie is voornemens eene audiëntie bij hem
aan te vragen, die waarschijnlijk gisternamiddag
zou plaats hebben.
Dr. Jorissen maakt een manifest gereed, het
welk hij, alvorens naar de Kaap te vertrekken,
aan het Nederlandsche publiek zal richten, en
waarin hij zijn standpunt ten opzichte der Trans
vaalsche aangelegenheden zal omschrijven.
J
Burgemeester en Wethouders van de gemeente
Wonseradeel,
Brengen door deze ter kennis van belangheb
benden, dat de LOTING van de in het vorige
jaar in deze gemeente voor de MILITIE inge
schrevenen zal plaats hebben te Witmarsum,
in het Gemeentehuis, op Vrijdag den
I’ehi'iiai'jj e.k., des voormiddags ten 9y2 ure;
dat op den dag der loting ter Secretarie van
de gemeente door of van wege de lotelingen aan
vraag kan geschieden om de getuigschriften ter
bekoming van vrijstelling wegens broederdienst
of op grond van te zijn eenige wettige zoon, ter
wijl om vrijstelling wegens eigen militaire dienst
of die van broeders te verkrijgen, het paspoort,
een uittreksel uit het stamboek of een bewijs
van werkelijke dienst ten minste tien dagen
vóór den dag, waarop de eerste zitting van den
Militieraad wordt geopend, ter Secretarie voor-
noemd moet worden ingeleverd.
Witmarsum, den 15den January 1884.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
C. W. C. T. VISSER Fzn.
De Secretaris,
E. JANSEN.
reiding, de zeer hooge prijs die de bereiding vor
dert, en vooral ook het zeer groote gevaar voor
ontploffingen, die even verwoestend zijn als die
van buskruid, en die zoo lichtelijk plaats vinden
dat in den regel alleen de ervaren scheikundige
ze weet te voorkomen, dit alles te zamen
maakt, dat het waterstofgas alleen bruikbaar is
in scheikundige werkplaatsen of dergelijke kunst-
inrichtingen, waar het op beperkte schaaLen met
de noodige voorzorgen, vooral tot het vóórtbren
gen van zeer groote hitte op een enkel punt,
wordt aangewend.
Maar dat waterstofgas, waarvan wij nu spre
ken, is niet wat men in het dagelijksch leven
gas noemt, en zoo veelvuldig tot verlichting ge
bruikt wordt. Dit laatste is ook wel geschikt
tot verwarming, en men heeft dan ook wel gas
kachels of andere stookinrichtingen waar het ge
bruikt wordt; maar dat gebruik is niet zeer uit
gebreid, en terecht, want het vereischt, behalve
de voorzorgen tegen ontploffing, die daarbij,
hoewel niet zoo spoedig als bij het eerste, toch
altoos te vreezen is, ook voorzorgen tegen den
kolendamp, die er in hooge mate uit voorkomt.
Want het is geen zuiver waterstofgas, maar
koolwaterstofgas waterstofgat met kool verbon
den. Het geeft, al naar de kwaliteit is, tot iy2
maal de hitte van zuivere kool, dus veel minder
dan de zuivere waterstofmaar daarentegen
geeft het, door de koolstof die er in is en die
bij de verbranding in een hevig gloeien geraakt
een zeer sterk licht, en vandaar dat het, ook
veel goedkooper te bereiden, als verlichtingsmiddel
zeer goed is toch bemerkt men daarbij de be
zwaren, die het als verwarmingsmiddel heeft,
zeer duidelijkgevaar van ontploffing, meer
warmte dan men bij een licht toestel wensche-
lijk acht, en bederving van de lucht in het ver
trek. Wat den kolendamp betreft, kan het dus
met de overige brandstoffen onder ééne rubriek
gebracht worden.
Bij de gewoonlijk in het dagelijksch leven ge
bruikt wordende brandstoffen, speelt de koolstof
de hoofdrol, bij turf, hout, stroo of stoppels, houts
kool, cokes, steenkolen, is het de koolstof, waar
uit ze of bijna geheel of hoofdzakelijk bestaan,
die de warmte moet gevenby steenkolen komt
er het koolwaterstofgas nog bij, dat er in bevat
is, en dat men bij de verbranding eerst ziet
ontsnappen als een dikke geele damp, die weldra
hevig ontvlamt en verbrandt, waarna de kool
zonder vlam blijft voortgloeien, even als cokes,
die dan ook, zoo als bekend is, niet anders zijn
dan steenkolen, waar de gasfabriek het koolwa
ter stofgas uitgehaald heeft, maar zonder de kool
zelf te verbranden(l). Zuivere kool vlamt in
het geheel niet, maar gloeit alleen.
Bij de verbranding van alle die brandstoffen
ontstaat het kwaadaardig product, dat men ge
woonlijk kolendamp noemt. Wat is dat eigenlijk?
Verbranding eener stof is, scheikundig gespro
ken, niet anders dan hare verbinding met zuur
stof. Zij verkrijgt die zuurstof uit de dampkrings
lucht, die voor ongeveer een vijfde deel uit zuur
stof bestaat. Vandaar geene volkomen verbran
ding, zonder ruimen toevoer van luchtbij ge-
brekkigen toevoer van lucht is de verbranding
niet volkomen. Hierdoor komt het dat er eigen
lijk tweederlei soort van kolendamp is bij vol
komen verbranding vereenigen zich 3 gewichts-
deelen koolstof met 8 gewichtsdeelen zuurstof
b. v. bij grammen gerekend, 3 gram koolstof en
8 gram zuurstof; zij vormen samen 11 gram van
een nieuw gasvormig voorbrengsel, dat in de
scheikunde koolzuur of koolzuurgas heet(2).
Dit koolzuur nu is volkomen ongeschikt voor
de ademhaling, het werkt verstikkendin eene
ruimte, met enkel koolzuur gevuld, volgt de ver
stikkingsdood binnen weinige oogenblikken.
Wordt in eene gesloten ruimte de aanvankelijk
zuivere dampkringslucht door het bijmengen van
koolzuur verontreinigd, dan openbaren zich, zelfs
reeds als de hoeveelheid koolzuur nog gering is,
de eerste verschijnselen, in mindere mate maar
toch kennelijk, die de verstikking voorafgaan
moeielijke ademhaling, een gevoel van benauwd
heid, als het verder gaat verdoovingbij voort
gaande werking moet ook dan het einde de dood
zijn.
Daar de mensch de zuivere zuurstof met de
lucht inademt, maar die verbonden met koolstof
weêr uitademt, zoo zullen in een geheel gesloten
vertrek, waar zich vele menschen bevinden, die
voorloopers der verstikking zich weldra doen ge
voelen; men opent dan gewoonlijk deuren of
vensters, en de zaak wordt verholpenwacht
men daarmede te lang, dan waarschuwt de ver
dooving, het flauwvallen van den een of ander
uit het gezelschap, dat men op den weg is van
onwillekeurigen zelfmoord. Doorgaans geeft dan
zulk een toeval van zelf aanleiding tot het openen
van het vertrek, en het aanbrengen van frissche
luchten zoo worden ook de overigen gered.
Maar als nu zoo iets in den nacht gebeurt, als
allen slapen Dan is het gevaar uit den aard
der zaak grootermaar dan doet de benaauwd-
heid den een of ander ontwaken, die dan raad
schaft.
Dat geldt echter enkel, wanneer men met kool
zuur te doen heeft, dat door de belemmering der
ademhaling, de benauwdheid, als het erg wordt,
het kloppen der aderen vooral in ’t hoofd waar
schuwt, ten minste als het zich in geringe hoe
veelheid langzaam ontwikkelt.
Maar er is nog iets anders. Als de verbranding
niet volkomen is, bij gebrek aan luchttoevoer,
dan verbinden zich 3 gram kool- slechts met 4
gram zuurstof, dan krijgt men eene gassoort, die
in de scheikunde kooloxyde-gas heet. En dat
gas is nog veel boosaardiger dan het koolzuur.
Het werkt veel spoediger bedwelmend, en heeft
zelfs bij de inademing de werking van een vergift
op het bloed. In zuiver kooloxyde- gas i s d e
dood oogenblikkelijk; en in eene ge
sloten ruimte is de bijmenging van maar weinig
kooloxyde-gas noodig in de lucht van het vertrek,
om de bedwelming te doen ontstaan, en in
die bewusteloosheid al ras de dood.
Onze verbrandingstoestellen, (kachels, fornui
zen, enz.) zijn doorgaans niet zoo volmaakt, dat
alle brandstof genoeg lucht krijgt om volkomen
te verbranden tot koolzuur er vormt zich altoos
ook meer of minder kooloxydegas. Maar beide
worden door de trekking van den schoorsteen
verwijderd, en dan is er geen gevaar. Als men
dus zorgt dat de kachel niet a 1 te vol is, en
dat de sleutel in de pijp nooit geheel gesloten
is, maar altoos zoover geopend blijft dat er dui
delijke optrekking plaats vindt, dan zal men geen
nood hebben van stikken. Wij die vaak uren
lang in een niet groot vertrek bij eene duchtig
met steenkolen gestookte kachel doorbrengen,
hebben nog nooit eenigen last van benauwdheid
ot iets dergelijks gehadmaar de sleutel van de
kachel is nooit meer dan half dicht, en
wordt bij iedere aanvulling van brandstof eene
poos geheel geopend.
Maar bet grootste gevaar loopt men, als men
gloeiende kolen aanbrengt in een gesloten vertrek.
Dan is er volstrekt geene optrekkingdat heeft
twee kwade gevolgen vooreerst dat alle scha
delijke gassen die zich vormen, in het vertrek
blijven; en dan ook, dat er bij gebrek aantrek
king te weinig lucht bij de brandende kolen komt;
terwijl door de asch die de kool bedekt, de lucht
toevoer nog veel langzamer plaats vindt. Dan
is de geheele verbranding onvolkomen, en vormt
zich weinig of geen koolzuur, maar enkel kool
oxydegas en dat waarschuwt niet door be
nauwdheid of dergehjke verschijnsels, het be-
bedwelmt onmerkbaar, de eerste aanvankelijke
bedwelming verdooft het bewustzijn juist genoeg
om het niet te merken, en zoo raakt men, eer
men en zonder dat men het voelt, in geheele
bedwelming en bewusteloosheid, en de dood
is onvermijdelijk en volgt spoedig.
Het is dus een gevolg van de onkunde omtrent
het ontstaan en de werking van het kooloxyde-
gas, wanneer men meent„eer er gevaar is,
zullen we ’t wel merken aan het gevoel van be
nauwdheid en moeielijke ademhaling.” Neen,
dat is alleen het geval, als men met enkel kool
zuur te doen heeft, en opmerkzaam is; maar bij
kooloxydegas is dat niet het geval; juist wat
den kolendamp zoo aantrekkelijk maakt voor be
raden zelfmoordenaars, het onmerkbare der
bedwelming is het gevaarlijke er van voor
anderen.
Als men nu nagaat, dat bij het verglimmen van
kolen dat kooloxydegas moet ontstaan, en dat
het onmerkbaar op de verraderlijkste wijze doodt,
dan zal men het gevaar inzien van een komfoor
met kolen of een geheel gesloten kachel in een
gesloten vertrek; dan zal men de uitdrukking
van het opschrift van dit artikelonwillekeurige
zelfmoord uit onkunde, niet te sterk achten.
Want wat anders dan onkunde kan de oorzaak
zijn, dat velen een erkend zelfmoorde
na a r s-r e c e p t op zichzelven aanwenden
Men achte dan de waarschuwing niet over
dreven, die door zoo vele treurige voorbeelden
als maar al te gegrond wordt aangewezenniet
enkel het slapen gaan, maar reeds het vertoeven
in een geheel gesloten vertrek, met eene hoeveel
heid glimmende kolen genoegzaam om ook maar
eenige merkbare warmte te geven is inderdaad zelf
moord tenzij de hoeveelheid kolen te klein zij
om de g e r i n g e maat kooloxydegas te geven
die gevaarlijk is, maar dan ook te klein om te
verwarmen, of tenzij er goede, deugdelijke lucht-
verversching zij, moet men sterven in zulke
omstandigheden, als er niet haastig ontdek
king door anderen en alzoo, en dan nog maar
misschien, redding komt.
De Banier.
WORKUM.
Heden, Dingsdag, is alhier uit zee opgevischt
een vaatje, bevattende ongeveer 2% kilo kruit.
Wellicht is dit nog afkomstig van het onlangs
bij Scheveningen gestrand vaartuig met kruit
en dynamiet.
Mede is hier aangedreven eene flesch, waarin
naamkaartje in tweeën gevouwen. Aan de
1staat gedrukt in steendrukletters
E. Reiniger,
met potlood geschreven in Duit-
Reutlingen
Germany.
Aan de andere zijde is met potlood geschreven
Our ship is wrecked.
Nous somes naufragés.
Wir haben Schiffbruch gelitten.
De schrijver heeft daarmede te kennen willen
geven dat hij thuisbehoorde te Reutlingen in
In de laatste dagen werden wij getroffen door
het inderdaad groot aantal gevallen, door de
nieuwsbladen medegedeeld, van bedwelming en
verstikking door kolendamp omtrent verschei
dene personen werd bericht, dat zij daardoor ge
dood zijn, terwijl anderen slechts door tijdige
ontdekking van den dood zijn gered, uit den
reeds aanwezigen schijndood door doelmatige
middelen bijgebracht wordende.
Dit deed ons besluiten, de aandacht op dit on
derwerp te vestigen. Want wij houden ons over
tuigd, dat er onder ons volk nog eene te groote
onkunde heerscht aangaande het gevaar, waaraan
men zich daarom zoo licht blootstelt. Er zijn
plaatsen waar dit niet zoo isin Parijs b. v. is
de kolendamp algemeen bekend als een zeer
gemakkelijk en expediet huismiddeltje voor
iemand die het leven moede is, om er zich zon
der pijn of op meer gewelddadige wijze van te
bevrijden men zet in een klein kamertje zonder
schoorsteen of met goed afgesloten schoorsteen
een flink komfoor met gloeiende kolen, sluit
vensters en deur, zet zich in een leunstoel of
legt zich op een bed, desnoods op den grond,
en weldra soms na een kort gevoel van be
dwelming dat niet eens onaangenaam is, op zijn
ergst van eene korte lichte hoofdpijn verzeld,
maar als de hoeveelheid kolen groot genoeg is
in verband met de ruimte der kamer ook zonder
eenig voorafgaand verschijnsel, geheel ongemerkt,
dommelt men in, of liever geraakt men „van
zichzelf”, om niet weer te ontwaken en niet
weder bijgebracht te kunnen worden. Maar daar
is ook de dood door kolendamp doorgaans een
vooraf beraamde, koelbloedig volvoerde en met
bewustheid gepleegde zelfmoord en juist omdat
de kolendamp als middel tot zelfmoord aldaar
zoo algemeen bekend is, wacht zich er voor een
ieder die niet zichzelven wil vermoorden.
In ons vaderland echter schijnt men het nog
niet algemeen in te zien, dat kolendamp, ingea
demd, altoos een instrument des doods is, en
dat, indien de dood niet volgt, en wel spoedig,
zulks enkel is te danken aan geringe hoeveelheid
met betrekking tot de ruimte waarin men zich
bevindt, en die natuurlijk met dampkringslucht
gevuld is, welke met eene geringe hoeveelheid
kolendamp gemengd, niet zoo spoedig doodelijk
iswaarover straks nader.
Het is daarom, dat wij in voor iedereen, ook
voor den niet-scheikundige, verstaanbare taal
over deze zaak een en ander tot waarschuwing
en inlichting wenschen te schrijven in dit artikel.
Van alle stoffen, die tot verwarming kunnen
worden aangewend door ze te verbranden, zou
het zuivere waterstofgas de beste zijn, indien er
geene overwegende bezwaren aan deszelfs ge
bruik waren verbonden. Het waterstofgas geeft
de grootste hitteeen bepaald gewicht er van
geeft 41/, a 4*/2 maal zooveel warmte bij de
verbranding, als een gelijk gewicht van de zui
verste kool (cokes of houtskool.) Bij de ver
branding van waterstofgas ontwikkelt zich hoe
genaamd geen schadelijk gas noch eenig neven
product het verandert in zuiveren waterdamp,
die bij bekoeling als water neerslaat, maar niet
voordat de lucht in het vertrek er, naar verhou
ding der temperatuur, mede verzadigd is. Des
niettemin is het waterstofgas geheel ongeschikt
voor- dagelijksch gebruik. Dat het ondanks de
groote hitte zeer weinig, ja bijna geen licht geeft
zou niet hinderen waar het enkel tot verwarming
moet dienen het zou zelfs juist daarom in vele
gevallen te verkiezen zijn. Maar de moeielijke
olieverf voor het dagelijksch leven te lastige be-
Bolswardsche Courant
sa
(1) Ook in hout, turf, enz. is in meerdere of mindere mate
koolwaterstof aanwezig, hoewel niet zooveel als in de steenkool,
hierdoor, en door andere stoffen die er in zijn, verbranden ze
alle eerst met vlam, en blijven dan gloeien.
(2) Dat men ook in staat is, het koolzuur vloeibaar en vast
te doen worden, doet hier niets ter zake, in gewonen toestand
is het altoos gas- of dampvormig.
