NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
■OTSWAR» EN WONSERABESI.
1584—1884.
No. 28.
1884.
Drie en Twintigste Jaargang.
VOOR
BINNENLAND.
BUITENLAND.
DONDERDAG 10 JULIJ. Q
M. E. van der MEULEN.
4.
10.
i
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
En die menschheid sprak heur vonnis
reeds met iedre tong en taal
Vloek der stelling, eens verkondigd
door het trotsch Escoriaal
Maar gezegend zij ’t beginsel
van het nedrig Delfts Konvent,
Immer door den grooten Zwijger
Nederland in ’t hart geprent:
„Als de zeven hemelkleuren,
smeltend tot een regenboog,
„Vloeie ook ’t lied der Gods-vereering
steeds veelstemmig naar omhoog
„Een geloofswet, ja, voor allen,
waar ook over de aard verspreid.
Een slechtsVrijheid van geweten,
Broedermin,Verdraagzaamheid.”
- 19,000,000.
- 3,500,000.
- 12,000,000.
Tot toelichting is het volgende er bijgevoegd
1. De som, jaarlijks in Nederland besteed
aan sterken drank, bedraagt f 10 per hoofd tegen
f 1.50 aan zeep.
2. Ruim zevenmaal zooveel wordt aan ster
ken drank uitgegeven- als aan tabak.
f 10,000,000
- 10,000,000 verbruik.
u f 12,000,000.
Huurwaarde der woningen in steden - 39,000,000.
IO JULI.
Ernest Djsoailles.
Op dezen gedenkwaardigen dag brenge elk
rechtgeaard Nederlander een offer van eerbiedige
en dankbare hulde aan den edelen Doode, die
voor drie eeuwen op verraderlijke wijze te Delft
werd doorschoten. Hij was van nature een edel
man, hij werd door zijn levensomstandigheden
een hoveling, een hooghartig vorst, hij is gewor
den in de leerschool des levens, een Vader voor
het volk, dat hij stervend gedenkt in zijn tref
fend gebed. Hij is geboren in het liefelijk heu
vel- en bergachtig oord waar Graaf Hendrik de
Tweede het kasteel Dillenburg Het bouwen en
hij is gestorven in het Prinsenhof te Delft, te
midden van Hollands vlakke weidevelden en
plassen. Zonder Duitschland te verloochenen,
is hij Nederlander geworden met zijn geheele
hart en met zijn gansche ziel. Zijne ziel en dit
volk, hij droeg ze in zijn laatste ure aan Gods
barmhartigheid op. Hij was rijk door erfenis en
huwelijk, en daardoor aan pracht en weelde ge
woon, hij heeft blijmoedig meer dan twee milli
oen, het grootste deel van zijn fortuin, geofferd
en zich betrekkelijke ontbering getroost, om le
gers te velde te brengen, die helaasmeestal
verslagen werden. Gelijk hij een trouw vriend
was geweest van Karel V, zoo was hij zoo lang
mogelijk een gehoorzaam onderdaan van Filips II.
In 1568 schreef hij nog: „Mijn rang als Vorst
en een der Nederlandsche grooten legt mij de
verplichting op, om de Nederlanden te bevrijden
van de slavernij waarin men ze wil nederdruk-
ken. Ik hoop dat Koning Filips, wiens goede be
doelingen door de trouwlooze knoeierijen van eenige
Spaansche raadslieden verijdeld worden, de trouw
der gewesten en zijn openlijken eed om hunne
voorrechten in stand te houden, eenmaal beter
in overweging nemen zal”.
Hij geloofde dus toen nog
doelingen” van d""
dat blijven doen, totda’t het niet
BOLSWARD.
Voor de leening der Nederlandsch Zuid-Afri-
kaansche Spoorwegmaatschappij is slechts om
streeks anderhalf millioen ingeschreven en dat
terwijl 5 pet. gewaarborgd is en men aandeelen
kan nemen van f 1000,f 250,en f 50,
Die uitkomst is zeer treurig, want hier geldt het
niet alleen een solide geldbelegging, maar een
nieuw veld van arbeid op het gebied van handel
en nijverheid, dat voor heel het Nederlandsche
volk een bron van welvaart kan ontsluiten. In
de heerlijk schoone binnenlanden van Zuid-
Afrika liggen duizende hectaren voor landbouw
en veeteelt uitnemend geschikt, bevat de bodem
een schat van metalen. Zoodra maar een spoor
weg de schoone Delagoa-baai door het Draken
gebergte met de wegen verbindt, die naar Pre
toria leiden, is er voor duizende handen werk
en hoevelen kunnen reeds geplaatst worden bij
den aanleg van den weg. Er wordt met recht
geklaagd, dat in ons eigen land te groote over
vloed is van werkkrachten, welnu daarginder
wacht overvloed van werk. De lijn zal komen,
indien al niet door Nederlandsch geld en ten bate
van ons volk, dan door vreemd, meest waar
schijnlijk Engelsch kapitaal. Doch het is te
hopen, dat onze groote en kleine kapitalisten
nog spoedig inzien, dat zij in hun eigen belang
tot deze daad van vaderlandsliefde verplicht zijn.
Doch de tijd dringt want reeds den llden wordt
de deelneming gesloten.
’s HAGE.
De Koning, die 16 Juli uit Creutz alhier terug
keert, heeft bepaald, dat de begrafenis van den
Prins van Oranje zal plaats hebben op Donder
dag 17 Juli, ’s ochtends 9 ure. Zaterdag 19
Juli vertrekt Z. M. naar het Loo.
Verscheidene personen zijn reeds in de ge
meente ’t Bilt ten gevolge der hitte op het veld
bezweken.
Ook te Joure werd een arbeider van ruim 60
jaar op het land plotseling zóó ongesteld ten ge
volge der warmte, dat hij, ondanks geneeskun
dige hulp, na enkele uren bezweek.
Bij eene temperatuur van 88° Fahr. viel de 20-
jarige boerenknecht Wessels, te Ellersinghuizen,
gem. Vlachtwedde, van ’t grasmaaien huiswaarts
gekeerd, eensklaps dood neer.
Een kort daarna losgebarsten hevig onweer
sloeg aldaar een dikken eik tot splinters.
De Minister van Binnenlandsche Zaken
heeft de volgende circulaire uitgegeven, die door
de Commissarissen des Konings ter kennis van
Brée is de geheele middelbare school zonder vorm
van proces opgeheven.
De nieuwe gouverneur van Brabant, de heer
Dolez, een man, die zich liberaal blijft noemen,
ofschoon hij sedert den triumf der clericalen hen
dientheeft er van afgezien den leden der
Staten het gebruikelijk diner aan te bieden, nadat
de voorzitter hem had medegedeeld, dat de meer
derheid voor de uitnoodiging zou bedanken. De
meerderheid der Provinciale Staten van Brabant
heeft toen den van zijne function ontheven gou
verneur Heyvaert een banket aangeboden. In
een op dezen ingestelden dronk gewaagde de
heer Huijsman van den „ruwen en onrechtvaar-
digen” maatregel, die op hem was toegepast, en
van de „gevoelens van haat en wrok” dergenen,
in wier handen het land in een oogenblik van
zwakheid het bewind had laten vallen. Spr. ein
digde met te betoogen, dat de afzetting van den
heer Heyvaert, om geene andere reden dan om
dat hij stiptelijk de wet had doen eerbiedigen,
slechts strekken kon om de voortreffelijkheid van
dezen destemeer te doen uitkomen. In zijne
dankbetuiging gaf de heer Heyvaert een over
zicht van zijne loopbaan en van de tallooze moei
lijkheden, door de clericalen bij de toepassing
der wet, met name op het stuk onderwijs, hem
in den weg gelegd. Zijne afzetting, betuigde hij,
had hem meer genoegen dan leed gedaan, daar
de moeilijkheden zijner positie onder de tegen
woordige Regeering ontelbaar zouden geweest
zijn. Hij zou onder dien last bezweken zijn, zeide
hij, indien men hem niet vroeger in een hinder
laag zou hebben doen vallen. Vrijwat erger dan
hem zou het den armen onderwijzers gaan, wien
van de zijde der gemeentebesturen voortaan de
schandelijkste bejegeningen wachten.
Uit Marseille wordt van den 6n gemeld,
dat er in den nacht te voren zes personen aan
cholera waren overleden. Te Toulon kwamen
Zaterdag 15 sterfgevallen aan cholera voor.
Twee gevallen van cholera zijn uitgebarsten in
het lazaret onder de Italiaansche werklieden die
uit Frankrijk terugkeerden. De lijkschouwing
heeft getoond, zoo wordt uit Rome bericht, dat
men hier werkelijk met Aziatische cholera te doen
had
Een telegram uit Madrid deelt mede, dat de
Regeering besloten heeft, de quarantaine toe te
passen op de schepen uit Nederland en België,
omdat daar geen maatregelen tegen de cholera
genomen worden.
de colleges van burgemeester en wethouders is
gebragt.
„Toen in het vorige jaar de Aziatische cholera
in Egypte verschenen was, wendde ik mij tot
uw college met verzoek de Gemeentebesturen
aan te sporen om verschillende maatregelen te
nemen tot wering van de uitbreiding dier ziekte,
wanneer zij Nederland bereiken mocht.”
„Thans, nu de cholera van naderbij dreigt en
zich langs de kust der Middellandsche Zee schijnt
uit te breiden, acht ik het noodzakelijk, dat de
verleden jaar gegeven wenken bij de Gemeente
besturen in herinnering worden gebracht, met
verdubbelden aandrang om voor zuiver drinkwa
ter, de grootste reinheid zoowel buiten als in de
huizen, zooveel mogelijk te zorgen en het noodige
gereed te houden tot afzondering van de eerste
lijders aan cholera die in de gemeenten voor
komen.’
De klacht, dat de liberale partij in de Twee
de Kamer zoo verdeeld is, zegt het Rott. Nbl.,
is wel oud, maar die ouderdom is nog geen be
wijs voor haar billijkheid, ook al is die verdeeld
heid verder boven alle tegenspraak verheven.
Wat ter wereld kan men van een volksvertegen
woordiging meer en beter verlangen, dan dat zij
een trouw beeld zij van het volk En wat dan
de verdeeldheid betreft, wel dan hebben wij een
model van een Tweede Kamer en in die Kamer
een model van een liberale partij. Als er nog
wat aan ontbreekt, dan zou het moeten wezen,
dat zij nog niet verdeeld genoeg is.
Onder den titel: „Waar blijft ons geld?”
heeft het hoofdbestuur der Nederlandsche Ver-
eeniging tot Afschaffing van Sterken Drank het
onderstaande staatje laten opmaken en algemeen
verspreid van hetgeen jaarlijks'in Nederland voor
sterke dranken wordt uitgegeven, vergeleken met
de uitgaven voor eenige meer of minder noodza-
f 40,000,000.
- 6,000,000.
- 5,500,000.
- 20,000,000.
- 17,000,000.
- 4,000,000.
- 30,000,000.
J huiselijk
verbruik.
J aan „de goede be
doelingen” van den Spaanschen Koning en is
dat blijven doen, totdat het niet meer mogelijk
was, omdat hij zag, dat ons land slechts als win
gewest werd beschouwd en ons volk van zijn
vrijheid zou worden beroofd en dat kon hij niet
dulden.
Staat er nu in de grondwet geschreven: „Ieder
belijdt zijne godsdienstige meeningen met vol
komen vrijheid” en „aan alle kerkgenootschap
pen in het rijk wordt gelijke beschermig ver
leend,” reeds voor drie eeuwen wilde Prins Wil
lem die vrijheid van godsdienst en eeredienst.
Ons volk was er nog niet rijp voor, de Prins
streed er voor uit innige overtuiging en zwicht
te later met weerzin, uit gehoorzaamheid aan de
Staten. Toen hij nog katholiek was, in 1564,
schreef hij: „Wat mij zelf aangaat,” ik denk in
het katholiek geloof te volharden maar ik kan
het niet billijken dat de vorsten over de conscien-
tiën hunner onderdanen willen heerschen, en hun
de vrijheid van geloof en geweten benemen.”
Toen hij hervormd was geworden en dezelfde
beginselen in toepassing bracht tegenover de katho
lieken, als vroeger ten opzichte der hervormden,
sprak Petrus Dathenus, predikant te Gent van
den predikstoel de volgende treurige woorden
„De verdraagzaamheid op het stuk van godsdienst
is het heillooze werk van den Prins van Oranje,
die zich om God noch godsdienst bekommert.”
Het moge bedroevend wezen, dat ten dien dage
de uitersten aan beide zijden zoo onverdraagzaam
waren, het is ergerlijk dat dit na drie eeuwen
nog steeds hetzelfde is en het strekt den Prins
tot onvergankelijke eere, dat hij zijn tijd zoover
vooruit was, onverschrokken voor zijn gevoelen
uitkwam en zich niet stoorde aan den gewonen
laster, dat hij zich „om God noch godsdienst zou
bekommeren.” Git zijn openbare handelingen en
zijn meest vertrouwelijke brieven vooral, blijkt
juist het tegendeel. In de leerschool der smart
was zijn ziele gelouterd, een echte Christusgeest
vol liefde spreekt uit zijn woord toen Jean Jaure
gui in 1582 naar ’t scheen hem doodelijk wond
de: „Dood mijn moordenaar niet, ik vergeef hem
gaarne” en later schreef hij aan Marnix van
Aldegonde„Ik voor mij vergeef hun gaarne, en
zoo zij evenwel den doodstraf hebben verdiend,
bemoei u dan dat de rechters hun geene foltering
aandoen, maar zich met hunnen dood tevreden
stellen.” Zoo leefde hij als een Christen en hij
stierf als een vrome. Wie toch kent zijn laatste
woorden niet, toen het moordend lood hem ein
delijk trof: „Mijn God heb mededoogen met mij
en met dit arme volk”?
„Thands”, zoo zeggen wij met Hofdijk(*)
„Thands drie eeuwen zijn verzwonden,
sinds die gruwel is geschied.
Worstlend bleef de dweepzucht wakker,
en de laster sluimert niet:
Beiden houden nog hun standplaats
als een ijsklip, stram en kil.
Maar dat perkt hunzelf slechts grenzen:
want de menschheid staat niet stil.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
3. Tweemaal zooveel aan sterken drank als
aan suiker.
Drie-en-twintig millioen gulden meer dan
aan koffij.
5. Tien millioen meer aan sterken drank dan
aan rund- en kalfsvleesch.
6. Tweemaal zooveel als aan steenkolen en
turf voor huiselijk gebruik.
7. Acht-en-twintig millioen gulden meer dan
het lager onderwijs kost.
8. Een millioen gulden meer dan aan woning-
huur in de steden wordt betaald.
9. Een-en-twintig millioen gulden meer dan
aan woninghuur ten platten lande.
Ruim elfmaal zooveel als aan levensver-
zekeringspremiën.
11. Drie-en-een-vierdemaal zooveel als aan
inleg van Spaarbanken.
12. Behalve de schrikbarende uitgave aan
sterken drank heeft de natie nog ettelijke mil-
lioenen ten gevolge van dien drank te betalen
voor armwezen, politie, krankzinnigen, misdrijf,
landlooperijongelukkenziekte, vroegtijdigen
dood enz., enz., al hetwelk jaarlijks zeker nog
maals 40 millioen guldens kost!
„Werklieden!” zoo luidt ten slotte de -waar
schuwing der genoemde Vereeniging„ziedaar,
waar uw geld heengaatZiedaar de oorzaak
van den algemeenen achteruitgang, waarover gij
klaagt. Verlangt gij naar betere tijden, vervloekt
den drank en de drankwinkels, en gij zult er
wel bij varen.”
Door den wachtmeester der maréchaussée
te Gulpen is opgespoord en ter beschikking van
den officier van justitie te Maastricht gesteld de
moeder, die vóór eenige dagen haar tweejarig
kind in een korenveld te Wijlre te vondeling
heeft gelegd. Het is eene weduwe uit Aken,
wier man in het vorige jaar eerst zijne twee
kinderen en daarna zich zelf van het leven be
roofd heeft. Zij verklaart, door nood tot hare
wanhopige daad te zijn gedwongen geworden.
Zaterdagmorgen ging een kassiersbediende
naar de Associatie-cassa, om voor zijn kantoor
f55,000 te ontvangen. Bij het af komen van de
trap werd hij door twee heeren bijna omverge-
loopen en bemerkte eerst, toen hij een volgend
kantoor bezocht, dat hem zijn portefeuille met
genoemd belangrijk bedrag ontbrak. Dadelijk
Ja, wij zijn er trotsch op, dat wij „onze natio
nale onafhankelijkheid” te danken hebben mede
aan zulk een fleren held, zulk een wijzen staats
man, zulk een vromen vorst. Voorzeker, het is
een opstand geweest tegen Spanje, wij zouden
het niet gaarne ontkennen, maar een opstand zoo
rechtmatig, dat Filips zelf de grieven erkende,
beloofde in Nederland te komen om de verwarde
zaken te regelen en dat hij inmiddels de pause
lijke inkwisitie ophief. Doch tegelijkertijd tee-
kende hij in zijn lusthuis te Segovia voor den
notaris Pedro de Hoyas eene akte, waarin hij
verklaart dat hij slechts uit nooddwang heeft
gehandeld en zich daarom aan de afgelegde be
loften volstrekt niet gebonden acht en hij schreef
aan Requesens, den Spaanschen gezant bij den
Paus te Rome, dat de machtiging aan de Land-
voogdesse gedagn, alleen voor de leuze en van
geenerlei kracht was, naardien zijner Heiligheids
goedkeuring er aan ontbreekt. „Het is echter goed
om dit geheim te houden”, zoo besluit hij.
Welnu tegen zooveel valschheid, gevolgd door
zooveel wreedheid hebben vorst en volk zich
verzet, ten laatste hebben wij Filips openlijk af
gezworen en al heeft de Koning zijn lage doel
bereikt en den edelen Prins doen vermoorden, hij
heeft het groote doel gemist, want het kleine
gemartelde volkje heeft getrild bij den dood van
zijn geliefden Prins van diepe verontwaardiging
en zich van zijn recht en zijner kracht bewust
ten strijde weer aangegord in Godes naam en
sterkte.
ENGELAND.
Het kiesrecht voor de vrouwen is thans het
onderwerp van gesprek onder de dames, die meer
heil zien in hunne vertegenwoordiging bij ’s Lands
Regeeringszaken, dan in het bestuur der keuken.
Miss Muller, de grootste ijveraarster in dit op
zicht, heeft, om haar boosheid eens te toonen
over Gladstone’s weigering het stemrecht voor
de vrouwen bij de herziening der kieswet ter
sprake te brengen, geweigerd om hare belasting
te betalen.
Maar de fiscus wist haar wel te vinden.
Zij ontving de deurwaarders, terwijl zij een
groot gezelschap dames (van hare politieke ge
loofsbelijdenis bij zich had, heel deftig en hield
eene toespraak, doorspekt met de gew'one argu
menten voor de politieke gelijkstelling van het
schoone en zwakke met het sterke geslacht.
Intusschen namen de drie gezanten van den
fiscus met onverstoorbare kalmte zooveel van de
beste meubelstukken, waaronder ook haar prach
tige schrijftafel, in beslag, als de som der ver
schuldigde belasting bedroeg.
Zij vertrokken, maar waren nog nauwelijks
over den drempel, toen tal van stemmen zich
verhieven tegen deze ongehoorde brutaliteit.
De dames-oorlog tegen het Parlement heeft
een aan vang genomen en de heer Gladstone kan
eerstdaags een adres van miss Muller c. s. ver
wachten, waarin met vernieuwden aandrang op
het verkrijgen van het kies- en stemrecht voor
vrouwen wordt aangedrongen.
Daily News verneemt, dat de val van Don
gola heel spoedig wordt tegemoet gezien.
NOORWEGEN.
Den 2den Julij, des namiddags verscheen voor
het eerst het Ministerie in het Storthing.
De president Steen hield eene toespraak, waarin
hij deed uitkomeu, dat dezen dag zou blijven
voortleven in de herinnering der geslachten, als
de ure der inwijding tot den gemeenschappelijken
arbeid, die de eer en het welzijn des Vaderlands
zal verzekeren en Noorwegen het recht en het
vermogen zal geven, om zijne plaats onder de
Volken te handhaven.
Het nieuwe Ministerie in België heeft op
een aantal provinciale en gemeentelijke inrich
tingen van onderwijs bet personeel verminderd,
en de onderwijzers en onderwijzeressen eenvoudig
doen aanzeggen, dat zij konden heengaan. Te
kelijke behoeften.
Sterke drank
Zeep
Tabak
Suiker
Koffij
Thee
Rund- en kalfsvleesch
Steenkolen
Turf
Lager onderwijs
Idem ten platten lande
Levensverzekerings-premiën
Inleg Spaarbank
jaarlijks in Nederlam
Bolswardsche Courant
Een lauwerkrans op des Zwijgers graf, ’s Gravenliage
bij Charles Ewings.
Uil
De burgerlijke vrijheid
De godsdienstige vrijheid
De nationale onafhankelijkheid
dat is de driedubbele weldaad welke de Hol
landers verschuldigd zijn aan Willem van
Oranje.
