NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
OI.SWAM» EN WQNSERAEEEE
I
I
I
1884.
Drie en Twintigste Jaargang.
No. 41.
VOOR
BUITENLAND.
BINNENLAND.
DONDERDAG 9 OCTOBER.
1?
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
De aanstaande Verkiezingen
van Volksvertegenwoordi
gers voor de Tweede lAanier der
Staten-Cweneraal.
En dan komt ’t mij voor dat er vooral drie
vragen zijn, welke men aan de candidaten moet
stellen in verband met even zoovele hoofdstuk
ken der grondwet.
Met het oog op het Derde Hoofdstuk,” Van de
samenstelling der Staten-Generaal”, Art. 76 acht
ik het noodzakelijk te vragen a. hoe denkt gij,
over den grondslag of de grondslagen waarop de
kiesbevoegdheid der ingezetenen rusten moet bij
de verkiezing van leden der tweede kamer, waarin
opgesloten ligt, volgens het vierde Hoofdstuk,
Art. 123, de verkiezing van leden voor de Pro
vinciale Staten en volgens Art. 139 die voor Ge
meentebesturen; en b. hoe (zie Art. 78) over de
vereischten om lid der eerste Kamer te zijn en
de wijze waarop deze behooren verkozen te
worden
Met het oog op het achtste Hoofdstuk, „Van de
Defensie,” hoe denkt gij over Art. 177 Zal
dat in dien zin uitgebreid worden, dat, „het dra
gen der wapenen, tot handhaving der onafhan
kelijkheid van den Staat en tot beveiliging van
zijn grondgebied” niet alleen in beginsel ver
klaard wordt „te blijven een der eerste pligten
van alle ingezetenen”, maar ook de persoonlijke
dienstplicht in de grondwet worde opgenomen,
of wenscht gij de loting te laten bestaan
Met het oog op het tiende Hoofdstuk, „Van
het onderwijs,” Art. 194, hoe denkt gij over de
handhaving of wijziging van dit artikelzal de
staat belast blijven met de zorg voor het open
baar onderwijs, of zal het bijzonder onderwijs
regel worden en de staat aanvullen, waar dit te
kort schieten zal het bijzonder onderwijs ont
slagen worden van alle staatstoezicht
Nog een vierde vraag zou ik er aan willen
toevoegen, met het oog op de hervorming en be
tere regeling van ons belastingstelsel, dezehoe
denkt gij er over de directe belastingen zou eene
inkomstenbelasting uwe goedkeuring wegdragen?
Men zou kunnen zeggen met ’t oog op Art.
82 „De leden stemmen, elk volgens eed en ge
weten, zonder last van of ruggespraak met hen,
die benoemen,” mogen zulke vragen den candi
daten niet worden gedaan. Doch dit zal men
niet in ernst kunnen volhouden. De kiezers zul
len toch wel het recht hebben, om te weten
welke richting hun candidaten zijn toegedaan,
door welke beginselen zij gedreven worden, hoe
zij denken over de hoofdzaken, die bij de wet
geregeld worden. Is dit bekend dan ontvangen
zij verder geen lastgeving, noch houden rugge
spraak met hunne kiezers, als het aankomt op
stemmen over ingediende ontwerpen van wet.
Doch in hoofdzaak dient er overeenstemming te
zijn tusschen de kiezers die afvaardigen en de
afgevaardigden die gekozen worden en ik acht
het van belang dat men dit in het oog houde, bij
de zoo hoogst belangrijke verkiezingen die ons
wachten. Mogen onze staatslieden er prijs op
stellenals de groote Gladstone e. a., om met
hunne kiezers in nauwere aanraking te komen
dan tot heden vaak geschiedt.
M. E. van der MEULEN.
De gemeenteraad van Tiel heeft besloten
na vruchteloos getracht te hebben de bank van
leening publiek te verpachten, haar op te heffen.
Voor de verbouwing van den Amsterdam-
schen schouwburg, teneinde aan de bezoekers
meer veiligheid te geven tegen brandgevaar, is
f88,000 besteed. Over drie weken zal het werk
gereed zijn. Er zijn nu vijf noodtrappen en zes
tien uitgangen.
De Koning en de Koningin van België wa
ren Zondag in het paleis der „Académie te Brus
sel tegenwoordig bij de uitreiking der prijzen aan
de bekroonden bij het algemeen concours tus
schen leerlingen aan verschillende inrichtingen
van middelbaar onderwijs. Deze plechtigheid,
waarbij de Minister van Binnenlandsche Zaken
presideerde, gaf aanleiding tot betreurenswaar-
dige manifestatiën. Bij de komst van hunne
Majesteiten werden er toejuichingen gehoord,
waaronder zich gejouw en een scherp gefluit
mengden. Toen HH. MM. de zaal binnenkwa
men, werden zij met gelijke manifestatiën ont
vangen. De minister Jacobs, het woord opne
mende, om eene gelegenheidsrede uit te spreken,
werd begroet met den kreet„A bas la calotte!”
Daarop volgden protesten, en had er een lang
durig tumult plaats. De politie deed verschei
dene arrestatiën, wat aan de plechtigheid een
zeer geagiteerd karakter gaf.
De toegangen tot het paleis werden nu afge
zet door de politie en door geheime agenten en
gendarmen in burgerkleeding. Toen de Koning
en Koningin met hun gevolg het paleis der
„Academie” verlieten, werden zij weder begroet
met gefluit. De kreetLeve de Koning 1 had
luidruchtige manifestatiën in tegenovergestelden
zin ten gevolge. De manifestanten volgden de
hofrijtuigen tot aan het paleis.
De minister van Binnenlandsche Zaken was
mede het voorwerp van vijandelijke bejegening.
Langen tijd bleven er luidruchtige troepen
volks voor het paleis samen geschoold. De po
litie nam ook hier eenige belhamels gevangen.
Duitschland. De Nordd. Algemeine Zeit.
noemt het gerucht, dat graaf Munster als gezant
te Londen door graaf Herbert Bismarck zou ver
vangen worden, volkomen van iederen feitelijken
grond ontbloot en geheel uit de lucht gegrepen.
Dit officieus démenti wordt door de meeste bla
den zoo opgevat, dat graaf Munster wel zal wor
den vervangen, maar niet door den zoon van den
Rijkskanselier.
Zwitserland. Als anarchist is te Liestal in
Zwitserland een zekere Weiss gearresteerd, die
bekend heeft een handlanger der Duitsche politie
te zijn. Bij het openbaar verhoor is nader het
volgende gebleken:
Hij was in schijn als socialist uit Berlijn ver
dreven, ten einde zich in Zwitserland te kunnen
voordoen als banneling en er heimelijk voor de
Duitsche politie werkzaam te zijn. Daarop is hij
te Bazel gaan wonen, van waar hij zijne berichten
aan eene dame te Berlijn zond, die ze aan den
politiebeambte Krüger (Metzgergasse no. 14 al
daar) ter hand stelde. Hij ontving daarvoor 120
mark ’s maands, welk bedrag hem niet op eigen
naam, maar op dien van E. Richter werd toege
zonden. Vernomen hebbende dat er te Liestal
anarchistische woelingen plaats hadden, was hij
daarheen vertrokken en er in aanraking gekomen
met twee woelgeesten, Pfau en Berchthold, met
welke hij ten slotte werd betrapt op het aanplak
ken van een manifest hetwelk voor hen te New-
York was gedrukt en waartoe hij de stijfsel had
geleverd. Tijdens zijne voorloopige hechtenis heeft
hij naar Berlijn geschreven om geld en om tusschen-
kopist. Daarop is een Duitsch politiebeambte,
de heer Zahn, uit Mülhausen naar Liestal ge
komen en heeft met hem gedurende tien minuten
een gesprek gehad. Vervolgens is er een tweede
beambte uit Duitschland geweest, die hem 120
mark bracht, onder voorwendsel dat hij dit van
de familie Weiss voor hem had ontvangen. Hier
over door den rechter ondervraagd, verklaarde
Weiss dat zijne familie veel te arm was om hem
geld te kunnen zenden, en bekende tevens van
wie het werkelijk kwam. Toen vervolgens de
zaak bij het gerechtshof zou worden behandeld
en Weiss in de wachtkamer gereed stond om
naar de gerechtszaal te worden gebracht, ver
scheen er eensklaps een geheim agent der Duitsche
politie, die heminfluisterde, niets te verraden,
daar het alsdan slecht met hem zou afloopen.
Toen was het evenwel reeds te laat, daar Weiss
reeds alles had bekend. Hij is tot 6 maanden
gevangenisstraf veroordeeld. Aan Pfau en Berch
thold werd eene gevangenisstraf van drie maan
den opgelegd.
Napels herkrijgt gaandeweg zijn vorig aan
zien maar er bestaat groote vrees voor het uit
barsten eener handelscrisis. Dagelijks worden er
eene menigte wissels geprotesteerd.
Te Turin hebben er reeds een paar groote fail
lissementen plaats gehadhet een van den rij
tuigfabrikant Allessandro Locati, met een passief
van meer dan een millioen.
De correspondent van het Journal des Dé-
bats, die de militaire manoeuvres in Westfalen
bijwoonde, schrijft aan het eind van zijn langen
brief
„Wat mij in die parade te Wevelinghoven het
meest getroffen heeft, was niet de schoone hou
ding der soldaten onder de wapens, nog de wan
hopig makende correctheid hunner bewegingen
het was de mannelijke en prachtige houding van
den ouden Keizer, die van het begin tot het eind
het defileeren der troepen heeft willen bijwonen,
die, ondanks zijne 87 jaren, vier uur lang te
paard is blijven zitten. Het is een treffend
schouwspel, dat aan zijn bewogen volk en aan
het verraste Europa dagelijks gegeven wordt
door dien vorst, met jaren en roem beladen, die
niet wil dat zijn hooge ouderdom hem van de
minste verplichting van zijn métier de roi zal
ontslaan, die tot zijn laatsten ademtocht het voor
beeld van plichtsvervulling en eerbied voor de
dicipline geeft en die, als een Romeinsch Kei
zer, staande sterven zal.”
In de London Telegraph komt een artikel
voor over het hooren en zien onder water. Een
duiker heeft een interview ondergaan van een
wetenschappelijk man en uit zijne antwoorden
kwamen verschillende bijzonderheden aan het
licht, die zeker niet algemeen bekend zijn. Zoo
verklaarde de duiker, dat hij onder zee niet kon
zien in zijne onmiddelijke nabijheidde visschen
die hij zag en die hij meende, dat binnen zijn
bereik waren, zwommen verscheidene vademen
van hem verwijderd. In de vaartuigen, waarin
duikers nederdalen, kunnen zij geen hand voor
de oogen zien. Hij valt dan ook soms van het
dek onder in het ruim, maar zonder zich pijn te
doenhet water en zijne kleeding behoeden hem
daartegen.
Hooren kan hij slechts wanneer hij met het
voorwerp, dat geluid geeft, in aanraking is zoo
kunnen twee duikers met elkander spreken, wan
neer zij, bijvoorbeeld, voorover in het zand lig
gen en elkander aanraken, zijn zij niet in ver
binding met elkander, dan kunnen zij elkander
niet verstaan, hoe hard zij ook schreeuwen.
Iemand, die dezer dagen de opera te Parijs
bezocht, was er getuige van, dat zeven minuten
na het vallen van het scherm het geheele gebouw
ontruimd wastoen hij na verloop van dien tijd
buiten kwam, rukten de politie-wachten om het
gebouw reeds in.
Als kenmerkend staaltje van het gebrek
aan werk te Amsterdam strekke, dat een schoen
maker, die per advertentie een loopknecht vroeg,
tegen f 6 per week, aanbieding in persoon, door
300 mannen werd bestormd, die zich allen op
het vastgesteld uur (tusschen 12 en 2) ter plaatse
bevonden. Het gedrang was zoo groot, omdat
ieder zich het eerste wilde aandienen, dat de
politie tusschen beiden moest komen, om de orde
te handhaven.
Tot dusverre hebben zich bij den rector-
magnificus der Leidsche universiteit 112 nieuwe
studenten doen inschrijven.
Uit Renkum meldt menDoordien in
Duitschland de steenen aanmerkelijk in prijs zijn
gestegen, komt er thans tegen verhoogde prijzen
op de steenfabrieken langs den Rijn ook meer
der vraag, en zijn er (behalve de oude steenen,
die reeds overal zijn opgeruimd) van het nieuwe
fabriekaat aanzienlijke partijen verkocht. Ditjaar
werden alleen onder Renkum en Wageningen
ruim 50 millioen steenen gebakken.
Een kruidenier te Leeuwarden, lid van de
Kamer van Koophandel en Fabrieken, heeft in
hooge mate de verontwaardiging van zijne be-
roepsgenooten opgewekt, door zich te vergenoe
gen met eene matige winst en onderscheidene
artikelen verre beneden den gewonen winkelprijs
te gaan verkoopen, o. a. beste witte suiker a
25 cent per half kilogram. Den ganschen dag,
van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat, was het
in zijn winkel zwart van menschen, zeer ten na-
deele van andere kruideniers. Van dezen heb
ben nu echter ook reeds verscheidene hunne
waren tot „concurreerende” prijzen aangeboden.
Het publiek profiteert er niet weinig van, en
de bedoelde kruidenier en de hem navolgende
beroepsgenooten ten slotte waarschijnlijk ook op
behoorlijke wijze.
In de Haagsche Kroniek van de N. Gron.
Crt. lezen wij het volgende
De reis van Z. M. naar Luxemburg is niet
ondernomen zonder voorafgaande raadpleging met
’s konings lijfarts dr. Vinkhuyzen Sr., die, voor
enkele maanden in de grootste bezorgdheid over
Zr. M. toestand, er thans geen bezwaar hoege
naamd in gezien heeft dat hij zich op reis begaf.
Men leide daaruit niet af dat ’s konings kwaal
geheel is gewekendat is helaas ’t geval niet
de kiem van de nieraandoening is niet overwon
nen en al verkeert Z. M. dus nu ook in een be
vredigenden toestand, er blijft op den duur gevaar
bestaan voor een herhaling der ziekteverschijnselen.
Woensdag en Donderdag zal een groot ge
deelte van den inboedel van wijlen den prins van
Oranje publiek op het Kleine Loo worden ver
kocht. Voor het meerendeel zijn de zaken, die
daar onder den hamer komen, ameublementen,
doch er zijn ook eenige kunstwerken onder, even
wel niet van groote waarde. Wat er beroemds
is gebleven in de nalatenschap wordt zorgvuldig
bewaard. Dit is een prijzenswaardige beschikking
van Z. M., maar te betreuren vind ik het dat
daarbij niet een stapje verder is gegaan en dat
ook niet enkele meubelstukken van eigenaardige
waarde b.v. een fauteuil, overgetrokken met
de zijde van de laatste door koningin Sophia ge
dragen robe gespaard zijn gebleven voor een
mogelijke verhuizing naar een uitdragerij. Men
mag veilig aannemen dat hier een onwillekeurig
verzuim is gepleegd.
Bij de groote biljartpartij bij den logement
houder v. d. Heide te Joure, waaraan 38 spelers
deelnamen, ,is de prijs behaald door M. Dijkstra
te Sloten en de premie door H. Gaarmans te
Joure.
Limburg is het tooneel van een wedden
schap, die voor het publiek een onaangename zijde
heeft. De impressario Pinder heeft met een an
der Yankee de weddenschap aangegaan, in 80
dagen tijds 100 voorstellingen met zijn circus te
zullen geven, en de Amerikaan legt nu zulk een
haast aan den dag, dat de bezoekers er wreve
lig over worden. Nauwelijks is de representatie
voor s/4 afgeloopen, of een deel van het perso
neel klimt als katten op het linnen dak en de
verblufte menigte woont het slot der uitvoeringen
onder den blooten hemel bij.
Op de jaarmarkt te Odoorn werd daar door
een der rijkste boeren uit Borger, tevens lid van
’t kerkelijk kiescollegie, een koe aangevoerd, die
niet gezond was. Een zijner knechts, een nog
onergdenkende jongen, werd er mee belast deze
koe te verkoopen en den naam van een vreemde
als eigenaar op te geven. De koe werd gekocht
door d. V. uit Zuidlaren. De verkooper gaf als
naam van den eigenaar Jan Dop uit Gasselte
op. De kooper vroeg daarop eenige bekende
kooplieden uit Borger of ze ook een zekeren Jan
Dop te Gasselte kenden. Dezen gingen mee
naar de gekochte koe en toen lekte het bedrog
uit. De zaak eindigde met vernietiging van den
koop.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Niet geheel onverwacht, maar toch binnen een
zeer kort tijdsbestek staat het volk tegenover de
ontbinding van de beide Kamers der Staten-Ge
neraal, d. i. wij hebben Zaturdag 11 Oct. geen ver
tegenwoordigers, noch in de eerste, noch in de
tweede kamer. Nadat, door het treurig afster
ven van den Prins van Oranje eerst de noodza
kelijkheid is gebleken der regeling van het re
gentschap, gedurende de minderjarigheid onzer
jonge Kroonprinses, wanneer de ramp ons moest
treffen, dat ook de laatste vorst uit het huis van
Oranje-Nassau kwam te vallen en onze geëer
biedigde Koningin als regentes is benoemd, is nu
Art. 198 der grondwet in dien zin gewijzigd, dat
ook gedurende zulk een regentschap eene grond
wetsherziening kan plaats hebben. Dit kan nam.
niet, zoolang dit artikel luidt als tot heden
„Geene verandering in de Grondwet of in de
erfopvolging mag gedurende een regentschap wor
den gemaakt”. Nu is met overgroote meerder
heid eene verandering van dit Artikel aangeno
men in bovengenoemden zin, En zoodra deze
wet is afgekondigd worden de kamers op offici-
eele wijze ontbonden verklaard. Nieuwe verkie
zingen voor de tweede kamer worden uitgeschre
ven, de Provinciale Staten der onderscheiden
provinciën verkiezen de nieuwe leden voor de
eerste kamer daarna overwegen die nieuwe
kamers dat voorstel en deze moeten, zal de ver
andering werkelijk ingevoerd worden, haar met
twee derden der uitgebrachte stemmen aanne
men.
Alzoo zullen binnen korten tijd de kiezers uit
het volk, die daartoe bevoegd zijn, moeten over
gaan tot de verkiezing van een geheel nieuwe
tweede kamer.
In welken geest zal dit geschieden Het ant
woord op die vraag behoort ernstig en intijds
overwogen te worden. Men kan zeggen en er
is gezegddeze verkiezing moet een zeer on
schuldig karakter aannemen, ’t Geldt voor ’t
oogenblik alleen de overweging of het voorloopig
gewijzigd art. 198, definitief zal worden aange
nomen, ja dan neon. Daar nu meer dan twee
derde der kamers met de voorgestelde wijziging
genoegen genomen heeft, is het zaak dezelfde
leden te benoemen, want dan kan men vooraf
verzekerd wezen, dat de verandering zal worden
bekrachtigd. Dit kan te beter, omdat in ’t vol
gend jaar toch de helft der kamerleden in de
tweede kamer aftreden moet en men dan na
kalme voorbereiding en bespreking der meest
principiëele vraagstukken, desverkiezend met de
candidaten, kan overgaan tot een keuze. Dit
klemt te meer zoo heet het van die zijde, omdat
er nu geen tijd is voor kalme bezinning. De
begroeting voor het volgend jaar moet behandeld
worden; althans credietwetten moeten vastgesteld
worden, opdat op 1 Januari a. s. de huishouding
van den Staat haar geregelden gang kunne
gaan en hoe weinige weken van het voorbij
vliegend jaar zullen den kamers nog resten zelfs
al vervult het Ministerie zijne belofte, om de ver
kiezingen zoodra mogelijk uit te schrijven.
En werkelijk, als ’t hier gold niet anders dan
vast te stellen in het afgetrokkene, dat gedurende
een regentschap ook een grondwetsartikel zou
kunnen veranderd worden, zonder dat hieromtrent
eenig vast plan in het tegenwoordige bestond,
dan zou men in zulken geest kunnen handelen.
De partijen onder de'kiezers zouden dan moeten
doen gelijk de vertegenwoordigers in de kamers
en met ter zijde zetting van alle overwegingen
van anderen aard, dezelfde candidaten weer stel
len en dezelfde leden weer afvaardigen, uit
drukkelijk met het oog op de aanneming der
voorloopig vastgestelde verandering in het wel
bekende artikel.
Doch de toestand is in het staatkundige een
geheel andere. Het verlangen naar, de be
hoefte aan grondwetsherziening worden hoe
langer zoo sterker en dringender. Onderscheiden
voorstellen zijn gedaan, ontwerpen zijn in het
licht gegeven, oordeelen zijn uitgesproken, ja,
wat ’t meeste zegt, een ministeriëel ontwerp van
grondwetsherziening heeft reeds, volgens de ver
klaring van den Minister van Binnenlandsche
Zaken, den Raad van State bereikt. Er is dus
niet slechts sprake van een mogelijke grondwets
herziening onder een eventuëel regentschap, maar
door het tegenwoordig Ministerie zal aan de
nieuwe kamer zeer waarschijnlijk nog voor Juni
1885 eene grondwetsherziening worden aangebo
den van meerderen of minderen omvang en dit
geeft aan de aanstaande verkiezing eene zeer
ernstige beteekenis en bepaalt het antwoord op
de gestelde vraag.
Er staat ons alzoo eene grondwetsherziening
voor de deur in de naaste toekomst en dit feit
moet een groot gewicht in de schaal leggen bij
de beoordeeling der mannen, die het volk af
vaardigen wil. Het maakt dat deze verkiezing
in plaats van een zeer onschuldige, eene hoogst
gewichtige beteekenis heeft.
Bolswardsclie Courant
'Hl
Naar wij vernemen zyn de verkiezingen voor de nieuwe
Tweede Kamer bepaald op 28 October, die voor de nieuwe
Eerste Kamer op 5 November en de opening der nieuwe Kamers
op 17 November.
j
