NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BOI.SWARÖ Si® WONSERADEJEL
Eene belangrijke zaak
I
No. 14.
Vier en Twintigste Jaargang.
1885.
buitenland
VOOR
BINNENLAND.
V,
DONDERDAG 2 APRIL.
t;
id
I
meelfabriek
ADVERTENTIEPRIJS: 5OCts. vaal7regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
■aan ge drongen,
om
1 van
te den Haag, wier
I
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
men is verworpen het amendement-Clecx, om
op de gecombineerde neringen eerst met Mei
1887 de nieuwe voorwaarden bij art. 28 gesteld
toe te passen3°. dat de Minister van Binnen-
landsche Zaken, ter tegemoetkoming aan het be
zwaar van den heer van der Kaay, no. 1 van
de voorwaarden voor de gecombineerde bedrij
ven in dien zin heeft gewijzigd, dat het nu zal
luiden, dat de verkoop van sterken drank ge
schiede in gesloten flesschen, kannen of kruiken
(met wegvalling aldus van „bij hoeveelheden van
niet minder dan 3% deciliter”)4°. dat daarop
de heer v. d. Kaay zijn amendement heeft inge
trokken 5°. dat een amendement-van Houten
om na art. 28 een nieuw artikel in te voegen,
strekkende om voor de toepassing van al. 2 van
het vorige artikel het bedrijf van banketbakker
of confiturier niet als eene andere winkelnering
te beschouwen, is verworpen met 34 tegen 26
stemmen 6°. dat ten slotte het geheele wets
voorstel is aangenomen met 56 tegen 4 stem
men, en de Kamer is gescheiden tot 5 Mei.
Kan, zoo vraagt de Standaard, bij de be
handeling van de ontworpen Grondwetsherziening
een voorstel tot wijziging ook van art. 194 worden
ingeschoven
Natuurlijk niet bij manier van amendement.
Maar anders vanzelf wel.
Elk lid, elke groep van leden kan zulk een
voorstel indienen.
Edoch, dan valt óf dit voorstel en ligt toch
de Grondwetsherziening voor den grond, óf Heems
kerk valt, en dan komen naar recht en reden
mannen aan het bewind, (liberalisten of niet),
van wie niemand vergen kan, dat ze in het
eerste jaar reeds met Grondwetsherziening gereed
zijn.
De jammerlijke zet van Heemskerk om art. 194
zelfs buiten debat te houden, snijdt dus tamelijk
wel de mogelijkheid af, om Tabel-, Census- en
Grondwetsherziening met ééne ontbinding te laten
afloopen; vertraagt het doorgaan der Grondwets
wijziging weer voor lange maandenen maakt
onzen algemeenen politieken toestand nóg hope-
loozer dan ze was.
Wat we steeds gezegd hebben, komt ook nu
weer uitOok thans weer speelt Heemskerk in
de kaart van de liberalisten.
Zonder hem waren ze codille geweest.
Thans weer zijn ze gered door hem.
De trein, die Zaterdagmiddag 2,43 van Baarn
naar Hilversum vertrok, is nabij laatstgenoemde
plaats gederailleerd. Hoewel de locomotief tot
aan de buffers in het zand is gewoeld, de goede
renwagen overeind door het Bovengedeelte van
een wagon 2de kl. is gedrongen en twee koeien
met een afsluithek door den schok uit den trein
werden geworpen, heeft men toch geen ongeluk
ken te betreuren. Zelfs de koeien zijn er heel
huids afgekomen.
Door de marechaussé uit Vaals zijn te
Maastricht gevankelijk binnengebracht twee
Duitschers, die gearresteerd werden op het oogen-
blik, dat zij een zekeren P., boekdrukker te Vaals,
met geweld in een gereedstaand rijtuig sleepten
en naar Aken vervoeren wilden. P. wordt n.l.
in Duitschland vervolgd wegens het verduisteren
van zaken.
Vrijdag is de vergadering gehouden
de brood- en meelfabriek t
directeur, gelijk men weet, onlangs onverwachts
werd ontslagen, na zich plotseling verwijderd te
hebben, ’t Vad. deelt omtrent het daar verhan
delde nog ’t volgende mede
De winst over het boekjaar 1884 is op f 600
na geheel verdwenen tengevolge van speculaties.
De directeur had een uitgebreiden graanhandel
gedaan, niettegenstaande dit in zijn instructie is
verboden.
Onder de posten kwamen eenige voor, waarin
personen als debiteuren waren geboekt, terwijl
zij niets schuldig waren. Het bedrag van deze
posten ad f20,000 is door den directeur terug
betaald.
Over bet geheel is nog f 8000 over ’84 verloren,
waarvan het grootste deel vermoedelijk zal worden
terugbetaald. Met het overige kan het reserve
fonds dat f 40,000 bedraagt, worden belast. Uit
het reservefonds zal een dividend van 5 pet.
worden uitgekeerd. In een volgende vergadering
zal de balans worden overgelegd, waaruit
zal blijken dat het kapitaal der vennootschap
onaangetast is gebleven.
De president commissaris deelde nog mede,
dat in het laatst van Februari, toen bij het over
leggen van de proefbalans bleek van de specu
latie in granen, door hem aan den directeur in
overweging werd gegeven zijn ontslag te vragen
daar commissarissen hem anders zouden schor
sen. Het ontslag werd daarop gevraagd en geven
onder nadere bekrachtiging van de vergadering
van aandeelhouders. Intusschen hadden sommige
feiten aanleiding gegeven dat commissarissen den
officier van justitie kennis moesten geven van het
gebeurde, waarop grond werd gevonden voor
een bevel van aanhouding en voorloopige ar
restatie.
Daar de vergadering niet voldoende voltallig
was voor de verandering der statuten en voor
het te verleenen ontslag aan den directeur wer
den deze punten van behandeling tot een volgende
bijeenkomst uitgesteld.
Een ingezeten van Dronrijp is dezer dagen
heimelijk met eene dienstbode vertrokken, zjjne
drie kinderen uit zijn eerste huwelijk en zijne
tweede vrouw achterlatende.
daarentegen was nooit beter dan nu in staat, een
einde te maken aan het voortdurend gevaar van
een Russischen aanval en nooit kan het geld van
Indië beter worden besteed, dan om zijn rust ge
durende de eerste vijftig jaren te verzekeren.
De Daily News ziet in het oproepen der reserve
nog geen reden, om aan het behoud van den
vrede te wanhopen het is slechts een aanduiding,
dat Engeland zich niet aan zijne verplichtingen
wil onttrekken. Zeker is, dat Rusland, toen het
bij Herat eene uittartende houding aannam,
rekende op Engeland’s afkeer van een oorlog.
De Morning Post daarentegen acht het oproepen
der reserve een bewijs, dat het Gouvernement
overtuigd is, dat een oorlog dreigt te beginnen,
die alle krachten des Rijks vereischt.
Volgens de Standard wil de Engelsche natie
de quaestie eens en voor altijd beslist zien. De
handel is niet zoo voorspoedig, dat hij door de
stoornis veel zal lijdenintegendeel, hij heeft bij
een oorlog weinig te verliezen. Er was nooit een
tijd, in onzen leeftijd tenminste, dat het land
zoo kalm als iets onvermijdelijks zou opnemen,
wat het nooit uit eigen beweging zou kiezen.
Overigens is het blad zelf geenszins oorlogzuchtig
het wijst er op, dat niemand, die met de gesteld
heid van de Europeesche politiek is bekend, ge
looft, dat de oorlog kan worden gelocaliseerd.
Indien door de krankzinnigheid van regeerders of
de roekeloosheid van baatzuchtige militairen,
Engeland en Rusland slaags raken, zal de vrede
der wereld worden verbroken.
De Standard verneemt ook, dat onder de minis-
terieelgezinde leden van het Engelsche Parlement
een verzoekschrift circuleert, dat reeds vele hand-
teekeningen draagt en waarvan de strekking is,
om het geschil tusschen Engeland en Rusland
over de Afghaansche grensregeling aan de uit
spraak van scheidsrechters te onderwerpen. Het
voorstel gaat uit van den heer Henry Richard.
De Regeering gaat voort met bevelen te geven,
die met oorlogstoebereidselen het nauwste ver
band hebben. Te Portsmouth en Devonport
worden verscheidene gepantserde schepen, kor
vetten, kanonneer- en torpedo-booten in gereed
heid gebracht, om op het eerste bericht zee te
kiezen.
Het Engelsche Lagerhuis heeft Zaterdag met
294 tegen 246 stemmen het voorstel der Regee
ring betreffende de regeling der Egyptische finan
ciën aangenomen.
In de fabriek van naaimachines te Bielefeld
is onder de werklieden eene werkstaking ontstaan.
Dientengevolge hebben er Donderdag en Vrijdag
rustverstoringen plaats gehad, zoodat de hulp der
militaire macht moest worden ingeroepen. Er
zijn verscheiden personen gewond. De rust was
Zaterdag hersteld.
De Tïmes-correspondent te Soeakim deelt
eenige bijzonderheden mede over het gebruik
van den ballon captif bij de laatste ontmoeting
van de opstandelingen met het expeditieleger.
De ballon werd te Soeakim met gas gevuld, luite
nant Mackenzie nam in het schuitje plaats, en
toen hij tweehonderd voet hoog was gestegen,
werd het touw, dat den ballon tegenhield, vast
gemaakt aan een met muilezels bespannen wagen,
die, bij het uitrukken, eene plaats verkreeg in
het midden van het carré. Toen bij het naderen
van den vijand het carré halt maakte, plaatste
majoor Templar zich bij den wagen, die als anker
dienst deed, en onderhield de gemeenschap met
luitenant Mackenzie door middel van briefjes,
die aan een touw werden op- en afgelaten.
De waarnemer in den ballon bad een volkomen
vrij uitzicht. Het struikgewas, dat, van den be-
ganen grond gezien, zeer dicht schijnt te zijn en
den vijand volkomen bedekte, bood, uit de hoogte
gezien, geenerlei beletsel aan voor den vrijen blik.
Luitenant Mackenzie kon daardoor zeer gewaar
deerde en nuttige inlichtingen geven over de be
wegingen van de opstandelingen.
De buitenlandsche bladen houden zich allen
ernstig bezig met de vraag, of het inderdaad
tusschen Engeland en Rusland tot een oorlog
zal komen. De Köln. Ztg. heeft eene zeer eigen
aardige manier, om een antwoord op die vraag
te ontgaan en toch haar gevoelen te doen door
stralen. Zij is in de eerste plaats zeer anti-
Engelschgezind, wat haar er toe gebracht heeft,
de partij van Rusland te kiezen. Zij stelt al weder
in het licht, dat Rusland in het betwiste gebied,
door het onderdrukken van de rooverijen der
Turkomannen, „een ongemeen gezegenden in
vloed” heeft uitgeoefend en bij het vervullen van
zijne zending als beschavende Mogendheid in
Azië, tot diep in Afghanistan zijn aanzien op
indrukwekkende wijze heeft vermeerderd. Welk
eene zelfverloochening van de Kölnische, dat zij
naast Duitschland een anderen Staat als be-
schaver der wereld wil duldenRusland dan
heeft recht om te eischen, dat Engeland in Noor
delijk Afghanistan, hetzij zelf orde stelle, of Rus
land vergunne op vuur en licht een wakend oog
te houden. Engeland kan zich aan deze ge
dwongen keuze niet onttrekken, welke Gladstone
door het ontruimen van Kandahar, op den voor
grond heeft gebracht. Want het is ongerijmd,
Rusland door het trekken van eene grens op het
papier te willen noodzaken, om van verder voort
rukken af te zien, wanneer op het beweerde ge
bied van Engeland het gezag niet krachtig wordt
gehandhaafd. Engeland echter weigert eener-
zijds, in Afghanistan als vertegenwoordiger der
beschaving op te treden en beweert aan den an
deren kant straf en stijf, dat het zijnen bondge
noot, den Emir van Afghanistan, tegen Rus
sische overweldiging moet beschermen, als het in
Azië niet alle aanzien verliezen wil. Dit inner
lijk valsche standpunt kan Engeland op den duur
zelfs niet met bloed en ijzer blijven innemen.
Rechten gaan nu eenmaal overal op deze wereld
met plichten gepaard.
Zoo beschouwt de Köln. Zeil. den stand van
zaken. Zij zal daarbij niet vergeten hebben, dat
zij tegenwoordig beschouwd wordt te zijn een
weerklank van de officieuse, door Bismarck ge
ïnspireerde pers.
De te Petersburg verschijnende Deutsche Zeit.
gelooft nog niet, dat de oorlogspellende berichten
van Engelschen kant haar vaste hoop op eene
gunstige oplossing der nog voortdurende onder-
handelingen zullen schokken. Een oorlog ter wille
van een stuk woestijn in Centraal-Azie zou te
weinig in het belang van beide naties zijn, en
zou geheel Europa schade doen. Hoe belust op
oorlog zich de kooplieden der City ook mogen
aanstellen, de Engelschen kunnen niet vergeten
dat de Russen geen Soedaneezen zijn, maar in
den krijg wèl geoefende soldaten, tegen welken
een oorlog te beginnen zonder eenige reden in
derdaad roekeloosheid zou zijn.
Het Journal de St.-Petersbourg is ook niet on
gerust. Dit blad ziet niet in, dat het antwoord
van Granville nieuw licht op den toestand heeftge-
worpen. Het éénige wat vaststaat, is, dat de Rus
sische Regeering niet zal nalaten een antwoord
te verzenden, en dat nog niets reden geeft om
eenen ongunstigen afloop der onderhandelingen
te doen vermoeden.
Dat antwoord is reeds verzonden en te Londen
ontvangen, waar het den indruk maakte, dat
Rusland de onderhandelingen wil rekken. Men
brengt dit natuurlijk in verband met het Zater
dag vermelde bevel der Russische Regeering om
50,000 man bij Bakoe saam te trekken. Overi
gens is de Londensche pers zeer uiteenloopend
in haar oordeel over de kansen op oorlog of eene
vredelievende oplossing.
De Daily Telegraph twijfelt er aan, of Rusland
wel naar den oorlog haakt. Zulk een oorlog toch
zou Rusland waarschijnlijk alles kosten, wat het
in de laatste jaren steelsgewijze heeft gewonnen
en zou zijn bankroet na zich sleepen. Engeland
der plaats wille zeer bekorte bloemlezing te be
sluiten met de aanhaling van eene plaats van
den doopsgezinden predikant J. Craandijk, uit
zijn werkHet Nederlandsch Zendelings-genoot-
schap in zijn willen en werken, Rotterdam 1869,
wiens woorden ik ook nog thans grootendeels tot
de mijne maak, in de vurige hoop dat deze, in
verband met hetgeen door mij is vooropgesteld,
door velen in ernstige overweging mogen worden
genomen en menigeen mogen bewegen als lid
eener zoo nuttige, zich bij het geheele vaderland
inderdaad verdienstelijk gemaakt hebbende in
stelling toe te treden, opdat haar zoozeer ge
vreesde ondergang nog worde verhoed. Aldaar
pagina 222Nog klopt veler hart voor het be
lang van Indië en Nederland en voor het oude
genootschap. De openbare meening laat zich
hoe langer hoe meer gelden en ’t openbaar ge
weten eischt telkens luider voor de koloniën iets
anders, dan zij tot nog toe ontvingen; daar komt
allengs meer belangstelling in den m e n s c h,
niet alleen in wat hij levert voor de europeesche
markt en de Nederlandsche schatkist. Wordt
die stroom in een goede richting geleid, dan kan
er iets goeds voor Indië worden verwacht. Niet
op den duur kan een Christenvolk vergeten, wat
het aan zich zelf en anderen verplicht is en eens
zal Nederland zich schamen als het weet, dat
geen natie minder voor hare koloniën deed dan
de onze. Laat veler krachtige medewerking het
mogelijk maken.”
(get.) Mr. H. FRIMA.
Prov. Gron. Crt.
Mijn doel is thans voor hen, die de zaak minder
juist mochten inzien, het nut der zending door
verklaringen van eenige onwraakbare getuigen
hier te staven.
Voor alles een woord over de zendelingen
zelve. Multatuli, die als ambtenaar in de Mina
hassa gelegenheid had hen van nabij gade te
slaan, getuigt van hen„dat nagenoeg alles, wat
ik heb mogen opmerken van de wijze waarop de
zendelingen in Indië hunne zaak voorstaan, den
hoogsten lof verdient. Ik heb, als ik wel reken,
veertien zendelingen van vrij nabij gekend, en
wanneer het mij vergund is een oordeel over
die mannen uit te spreken, moet ik verklaren,
dat zij allen hoogachtenswaardige en meerendeels
zeer verstandige menschen waren.”
En dan uit den jongsten tijd mr. O. J. H. graaf
van Limburg Stirum, die gedurende een drie
jarige rondreis in O-.Indië met vele zendelingen
in kennis kwam, en getuigt: „dat hij door het
geen hij van hen zag en hoorde een belangstellend
vriend der zending is geworden.” Waaraan hij
deze waarschuwing toevoegt„dat naar zijne
meening spoedig alles zal verdwijnen, als aan de
zendingen niet krachtig de hand gehouden wordt.”
Over den vroegeren toestand der bewoners van
de Minahassa zegt een schrijver in het Tijd
schrift voor Nederlandsch-Indië„De Alfoeren
waren heidenen en „koppensnellers,” geen jong
man mocht in het huwelijk treden, zonder zijne
bruid een afgehouwen menschen hoofd ten ge
schenke te hebben gegeven. Om dit te verkrijgen,
legde hij zich in hinderlaag, overviel den voorbij
ganger onverhoeds en hieuw hem het hoofd af.
De onderscheidene stammen waren steeds met
elkander in oorlog. Zij woonden in dicht opeen
gehoopte en verward door elkander geplaatste
woningen, vele huisgezinnen 10 zelfs 27 bijeen.
In deze woningen bewoonde elk huisgezin een
vertrek waarin alles geborgen werdonder die
huizen was het verblijf der varkens. Afzichte-
hjke smerigheid was hiervan het gevolg. De
kleederen, zoo weinig zij er hadden, wemelden
van ongedierte.” En hoe is het er na de invoering
van het Christendom gesteld De ongenoemde
schrijver geeft het antwoord: „Tondano werd
volgens een regelmatig plan aangelegd, en, in
plaats van een verwarde hoop huizen, verrees
een net en ordelijk vlek, waar de varkens niet
meer den baas speelden. Met zijnen overgang
tot het Christendom nam de Alfoer uit eigen
beweging een betere kleeding aan. Christelijke
godsdienst en beschaving, welvaart der inlanders
en winst voor het gouvernement zijn hand aan
hand gegaande opbrengsten zijn van jaar tot
jaar vermeerderd, en toch is, zoo als door som
mige vijanden van het Christendom voorspeld
werd, de bevolking niet oproerig geworden, heeft
zij zich niet boven de Europeanen zoeken te
verheffen. Integendeel, van gelijke godsdienst
als deze, beschouwen zij hen nu als oudere
broeders, die zij eerbied en genegenheid toe
dragen.”
Gelijke gunstige getuigenis nopens den veran
derden toestand gaf ook de gouverneur-generaal
van Nederlandsch O.-lndië mr. A. J, Duijmaer
van Twist, en verklaart in denzelfden geest dr. P.
Bleeker: „De Alfoeren, voor zoover ze tot het
Christendom bekeerd of in het Christendom zijn
opgevoed, zijn blijkbaar andere menschen ge
worden, menschen van meerdere beschaving en
zachtere zeden zij wonen beter, zij voeden zich
beter, zij kleeden zich beter.
En dan vooral de cultuur-ingenieur, later pro
fessor dr. W. H. de Vrieze, die na op dien ver
anderden toestand te hebben gewezen, de reden
hiervan in dezer voege oplost„Die is, als ik
mij niet bedrieg, in doeltreffende maatregelen
van het gouvernement te zoeken, maar bo
venal in de zending.” Tot dezelde_slot
som komt de Engelsche natuuronderzoeker A.
R. Wallace, waar hij eene beschouwing over de
zelfde thans zoo bloeiende en welvarende land
streek dus eindigt„Deze groote ommekeer is
het gevolg van de zendin g.”
Niet anders oordeelt jhr. mr. Quarles van Uf-
ford, die tevens een waardeerend woord wijdt
aan de zendelingen: „Men gevoelt zich onwil
lekeurig gedrongen om achting te gevoelen voor
de ijverige zendelingen, die in de Minahassa zoo
onafgebroken bezig zijn om goede zaden uit te
strooien, welke ook op onderscheidene plaatsen
reeds goede vruchten hebben gedragen, getuige
de goede geest, die onder de bevolking heerscht
ten gevolge waarvan het bestuur hoogst zelden
last heeft van eenige ongeregeldheid en het den
inwoners ook in alle opzichten goed gaat. Zelfs
in den oorlog tegen Atjeh doen de bekeerde hei
denen het moederland goeden dienst, getuige niet
lang geleden eene vermelding in het Handelsblad:
„Amboineezen zijn over het geheel flinke, oppas
sende, overal bruikbare kerels. Deze zijn inland-
sche christenen uit de Minahassa."
Ook de geleerde Darwin, die zelf een geldelijke
bijdrage voor de zending offerde, moet in het
algemeen getuigen, „dat de heidensche ondeugden
door de invoering van het Christendom aanmer
kelijk zijn verminderd.”
Ik wensch deze voor mijn doel bestemde,
Bolsward. Als eene niet onbelangrijke bij
drage tot de geschiedenis der ontwikkeling van
den kaas- en boterhandel ter dezer stede, diene
het volgende bericht
Evenals in 1884 werd in 1784 besloten tot
verbetering en uitbreiding van de Stadswaag, in
1784 op grond dat de toevoer zoo belangrijk toe
nam. Toen werden aangevoerd 1948 schippond
kaas of 292,200 kilo en 5560 V4 vaten boter en
in 1884, 550,815 kilo kaas en 15,902 ’/4 vaten
boter.
In een onzer academiesteden bestaat een
studentengezelschap onder den naam Ommer-
schansiana, waarvan alleen zij lid mogen zijn,
die op de treurige eer kunnen bogen van wegens
dronkenschap veroordeeld te zijn Dronkenschap
en veroordeeling daarvoor is hun nog niet vol
doende zij moeten zich ook nog tooien met een
insigne, dat alleen voor hen, die het zoover brach
ten, bereikbaar isTreurige opvatting van wat
den jongeling van goeden huize, den aanstaan
den advocaat of ambtenaar, leden van wetgeven
de vergaderingen, van de rechterlijke macht tot
eer en sieraad strekt.
De uitslag van het Zaterdag in de Tweede
Kamer voortgezet debat over de wijziging der
drankwet is geweest1°. dat met 49 tegen 19
stemmen is verworpen het amendement-Goekoop,
om uit art. 28 de woorden of gebruiker te doen
vervallen2°. dat tevens met 36 tegen 20 stem-
Bolswardsclie Courant
b Jl'
i
de
ft
Zoo gij dan deze dingen weet,
Zalig zoo gij ze doet
Die Amboineezen zijn wel bekeerde Heidenen, maar
Schrijver in het Handelsblad verwart, Ambon met Celebes.
V. D. M.
