NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
olswar» m woKSMA»m
BRIEF UIT LEEUWARDEN.
6
De Malaise.
1885.
Vieren Twintigste Jaargang.
No. 15.
VOOR
BUITENLAND.
BINNENLAND.
DONDERDAG 9 APRIL.
1
l
KA
a
y
beslissen
r
1
ADVERTENTIEPRIJS: 50Cts. vanl7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
t
JJ
Onze nieuwe Nieuwetoren valt, naar mensche-
lijke berekening, bij den raad.
Bij de eerste zitting over deze belangrijke
aangelegenheid, staakten de stemmen, tien tegen
tien, en ’t laat zich denken, dat bij de tweede
niemand voor zijn woord gaat omliggen, zoodat
het voorstel daarmede wordt geacht verworpen
te zijn.
De tegenstanders kunnen dan in de handen
klappen van puur genoegen en de voorstanders
een beteuterd gezicht zetten uit louter verdriet
maar daarmede is ’t ook uit
Eén hoop blijft den voorstanders nog.
te voorschijn roept, zoodra hij het behoeft. Op
dezelfde wijze kan men zijne slaapkamer ver
lichten, eer men haar binnentreedt en het licht
weder verdooven, wanneer men haar verlaat
door eenvoudig op een sleutel van de deur te
drukken. Of wel men kan het licht verplaatsen van
zijne toiletkamer naar zijne schrijftafel of sofa, en in
eene der slaapkamers voor zieken gereserveerd
hangt eene lamp juist boven het hoofdkussen, die
de patiënt kan gebruiken om ’s nachts te lezen
en met de geringste krachtsinspanning weder uit-
dooven kan. Ieder gedeelte van het huis van
den heer Swan wordt door electriciteit verlicht,
van de kinderkamer boven, waar de lampen
hoog aan de zoldering hangen, buiten het bereik
der kinderen, tot in de kolenkelders beneden.
In de boekenkamer natuurlijk is deze soort van
licht eene groote aanwinst, daar het uitnemend
geschikt is voor letterkundig werk, zoowel om
zijne helderheid als zijne koelte. In de keuken
staat eene kleine dynamo-electrische moteur,
die, wanneer de stroom aan een of twee lampen
onttrokken, er doorheen gaat, een naaimachine
in beweging brengt, of een koffiemolen met ge
mak draait. In de warme zomerdagen kan men
den stroom gebruiken om een waaier in bewe
ging te brengen. Bovendien kan dezelfde strooin
gebruikt worden om eene dienstbodeschel of
brand- en dievenschellen in beweging te brengen;
hij helpt dus op deze wijze het huis bewaken
men zou met denzelfden stroom door middel
van de telephoon kunnen spreken op een grooten
afstand.
Te Louiston zijn ongeveer een zeventig lampen
aangebracht op het terrein voor de woning,
waaronder dan begrepen zijn, die, welke zich
langs de voetpaden bevinden en boven de hekken
hangen, teneinde den vertrekkenden gasten
door haar licht den weg te wijzen. Die allen
zijn eiken avond niet noodig eenige harer in
tegendeel worden slechts aangestoken, wanneer
er gasten zijn.
Veel wordt er thans geklaagd, gesproken en
geschreven over malaise. Het woord schijnt zelfs
het burgerrecht verkregen te hebben. Middelen
tot opheffing worden niet aan de hand gedaan
en over de oorzaak is men het zeer weinig eens.
Toch schijnt het van belang de oorzaak op te
sporen. Het zij mij vergund, daartoe mede eene
poging aan te wenden. In aanmerking genomen
dat het verschijnsel niet beperkt is tot een enkel
Rijk of Staat, zelfs niet bij ons werelddeel, maar
in heel de bekende wereld zich doet gevoelen,
moet er aan eene oorzaak worden gedacht, die
eveneens over heel de wereld dezelfde uitwerking
kon doen. Het is nog niet denkbaar dat in zoo
verschillende territoriën, verschillende oorzaken
op hetzelfde tijdstip, dezelfde gevolgen konden
hebben. Die algemeene oorzaak dan, komt mij
voor te zijn, het voor vele jaren zoozeer over
vloedig toegestroomde goud van Californie. Wel
is er reeds tal van jaren sedert verloopenmaar
’t lag in den aard der zaak dat slechts langzaam
de gevolgen konden worden opgemerkt. Daar
het goud toch even goed als alle producten een
ruw middel is en ieder product dat overvloedig
aan de markt komt, in prijs vermindert, omdat
er meer aanbod dan vraag is, was men aanvan
kelijk van meening dat het goud zou dalen. Dat
zulks slechts zeer korten tijd en heel weinig heeft
plaats gehad, laat zich daardoor verklaren, dat
het goud als munt overal van rijkswege een
vastgestelden koers had. Maar door de ruimte
van goud kwam veel vraag naar producten en
deze rezen in dezelfde evenredigheid, als het goud
gedaald zou zijn, ware het niet rijksmunt ge
weest. ’t Is dan ook volkomen gelijk of het goud
gedaald, dan of de producten die er tegen ver
ruild werden, gerezen zijn. De rijzing der pro
ducten werd dan ook langzamerhand zoo alge
meen dat niet alleen landbouw, maar ook fabrieks-
en nijverheidsprodueten steeds hooger klommen
zoo zelfs, dat arbeider en dienstbodenloon, de
tractementen van vele ambtenaren werden ver
hoogd en de staatsuitgaven schrikbarend werden
uitgezetook de fondsen, vooral de speculatieve,
deelden in de algemeene verhooging. Zoolang
nu de goudbron bleef vloeien, bespeurde men
overal welvaart en niet het minst bij den land
bouwenden stand. Vooral de landbouwer-bezit-
ter profiteerde er van niet alleen van de meer
dere inkomsten, maar ook vooral door de meer
dere waarde welke zijn bezit verkreeg. Het is
zeer natuurlijk, dat zich toen ieder meer en meer
beijverde de productie te vermeerderen en dat
was weer de oorzaak, dat de dagloonen hooger
werden. Dat onder zulke gunstige omstandig
heden sommigen hun verteeringsvermogen over
schatten, is niet zoo zeer te verwonderen, omdat
in zulke perioden slechts weinigen aan reactie
denken, en die toch vrij zeker volgen moest. Toen
eindelijk de buitengewone goudstroom staakte,
trad de door enkelen gevreesde reactie in. Het
goud was, na zijne wandeling door de wereld,
in vaste handen geraakt en evenals door de
groote aanbieding van goud, de producten waren
gerezen, zijn later door de overproductie en het
veel of grooter aanbod in evenredigheid van de
vraag, de producten gedaald. En evengoed als
gedurende de rijzing, sloeg ook bij de daling de
balans te ver door. Ware dit laatste niet het ge
val, dan zouden wij hoogstwaarschijnlijk spoediger
tot den normalen toestand terug gekomen zijn.
Het zal derhalve verstandig zijn rustig en kalm
de crisis te doorworstelen en niet al te zeer te
vreezen, dat het nog erger zal worden. Bovenal
moet men niet medewerken tot het aanwenden
van middelen, die in plaats van tot beter te lei
den, den toestand slechts zouden verergeren.
Door kunstmiddelen laat zich deze crisis niet op
lossen. Veeleer mag men verwachten, dat de tijd
spoedig daar zal zijn, dat de reactie uitgewerkt
heeft. Als slechts door de regeeringen niet te
veel leeningen worden gesloten, dan bestaat er
kans dat de rentestandaard lager wordt en dat
zal den arbeid te stade komen. De opgehoopte
kapitalen hebben toch alleen waarde door de
rente en deze moet de arbeid leveren. Wordt
nu het kapitaal meer aangeboden dan gevraagd,
dan wordt de rentestandaard in dezelfde evenre
digheid lager. Landbouw, handel en nijverheid
zullen zich opbeuren en daardoor de algemeene
welvaart weer op het normale standpunt komen.
Is het intusschen waar dat de Siberische mij
nen zooveel goud opleveren, als de dagbladen
vermelden, dan is ’t best mogelijk, dat we zeer
spoedig weer van de malaise geheel bevrijd zul
len zijn.
Handelsbl. B.
laten slaan. Aan stroo ons laten binden, zoolang
er touw is, dat doen we niet.
De nieuwe toren zal er komen, of mijn naam
is niet meer PIET.
Friesche Crt.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
De Duitsche Rijkskanselier heeft een eigen-
handigen hoogst hartelijken brief van den Keizer
ontvangen, waarin Z. M. onder anderen schrijft,
dat deze regelen aan de nakomelingschap mogen
doen blijken, wat de Keizer en zijn Huis voor
Bismarck hebben gevoeld.
Onder de vele geschenken, die prins Bismarck
op zijn verjaarfeest heeft ontvangen, verdient
nog melding gemaakt te worden van dat van
Ludwig Edenhofer, orgelmaker, te Regen, in het
Beiersche Woud, die hem eene A-orgelpijp zond
met den volgenden brief
„Naardien iedereen Uwe Doorluchtigheid reeds
sinds zoo vele jaren heeft vereerd en bewonderd
als toongever zelfs van de geheele wereld, die
altoos den juisten toon heeft getroffen, en naar
dien thans de 70 met zijn aanhang is versche
nen, die de zekerheid in het treffen zou kunnen
verzwakken, zoo waag ik het eerbiedig eene
normaal A aan te bieden, met den hartelijken
wensch dat Uwe Doorluchtigheid nog vele jaren
frisch en gezond, zonder deze pijp noodig te heb
ben, den juisten toon tot welzijn der volken
krachtig zult kunnen doen hooren.”
Op Palmzondag zijn te Deutsch-Liptsch, in
het Hongaarsche comitaat Liptau, ernstige on
geregeldheden voorgekomen, waarvan de Joodsche
bevolking het slachtoffer was. Verscheidene
Joden zijn mishandeld, hunne huizen werden be
stormd, de ruiten vernield. Aanleiding hiertoe
gaven de telkens kort voor Paschen weder op
duikende geruchten aangaande bloedige offers,
geruchten die na de beruchte Tisza-Eszlar-his-
torie elk jaar dienst doen. Ditmaal heette het,
dat in het naburige Körmös een Ujarig meisje
bijna het offer van zekere ritueele gebruiken zou
zijn geworden, indien zij niet had weten te ont
komen. Honveds en gendarmen moesten met
alle kracht optreden om aan het schandaal een
einde te maken.
Het onderzoek in deze zaak is aangevangen.
De meerderheid van het Deensche Folks-
thing heeft een manifest aan het volk uitgegeven
waarin zij verklaart, dat de Regeering de Grond
wet heeft geschonden en een beroep op het volk
wordt gedaan, om de Grondwet te verdedigen.
De rechterzijde heeft ook een manifest uitgege
ven zij beschuldigt de oppositie, de Grondwet
te willen veranderen en roept het volk op, om
de prerogatieven der Kroon te verdedigen.
De rust is nog niet gestoord, maar de toestand
is zeer ernstig. Er zijn voorzorgen genomen om
wanordelijkheden te onderdrukken. De wacht
aan het paleis is verdubbeld en ook de wonin
gen der Ministers worden door militairen bewaakt.
Van het huis van den heer Swan te Lau-
riston in Londen, dat geheel door electriciteit ver
licht wordt, geeft het Hbl. de volgende beschrij
ving.
Waarheen maar een ijzeren draad te leiden
is, daar kan men een licht ontstekenen het
feit, dat het geheel van de buitenlucht is afge
sloten, maakt, dat men het even gemakkelijk
kan hanteeren of plaatsen als een stuk glas. De
helderste kleuren en het teederste verguldsel
worden er niet door geschaadintegendeel, bei
der glans wordt er door verhoogd. Bovendien
daar de lichtdrager zoo fraai is, is deze op zich
zelven reeds een ornament. In de eetzaal van
den heer Swan zijn de lampen der kroon voor
zien van ballons van het nieuwe gerimpelde glas,
zoodat zij veel hebben van blokken smeltend ijs,
van binnen door tooverlampen verlicht. Het
effect is zeer aangenaam en verfrisschend, daar
het licht helder en zuiver is. Twee staande
lampen, die op de groote tafel geplaatst zijn,
staan in gemeenschap met den electrischen stroom,
welke door de tafel en het tafellaken gaat, door
eenvoudige koperen priemen, die weder in aan
raking komen met ijzerdraden, welke van den
vloer langs den voet van de tafel oploopen. Op
het midden der tafel, tusschen de standaards, is
eene groote Japansche kalebas, gevuld met frisch
ontloken rozen, waar tusschen electrische lampen
zeer vernuftig verborgen zijn. Door een druk
van den vinger op den een of anderen onzicht-
baren sleutel, worden deze lampen gevuld met
een gelen glans en schijnen als de bloemen zelve
te bloeien.
Een andere druk en de gouden vruchten van
een kunstmatigen citroenstroom, die op een buf
fet staat, worden gevuld met licht in al haar
poriën, door lampen die verborgen zijn in den
hollen bast. Een derde druk met den vinger en
een klein machinetje, dat aan een zijden koord
van het plafond naar beneden hangt, wordt plot
seling vuurrood. Dit is een eletrische sigaar-
aansteker.
Men ziet hieruit duidelijk dat noch lucifers,
noch kaarsen in het huis van den heer Swan
noodig zijn en toch wordt er zoo weinig mogelijk
van den electrischen stroom vermorst. Zoo kan
iemand zich voorlichten op zijn weg naar boven
of door het huis middenin den nacht door be
weegbare teentjes of drukknopjes in den muur
welke de lamp voor hem aansteken en de lamp
achter hem uitblazen. Op deze wijze kan men
zeggen, dat hij met licht reist, of ten minste het
Omtrent den uitslag der verkiezing in den
Haag is het Vaderland niet zonder hoop. Het
noemt het een waagstuk een anti-revolutionair
candidaat voor dat district te stellen en haalt
het woord aan van een bekend conservatief, die
beweerde dat eer het een vertegenwoordiger van
die richting tot afgevaardigde koos, den Haag
„om” zou moeten zijn. Bedriegen wij ons zoo
geheel, of was niet Groen van Prinsteren een
maal vertegenwoordiger van ’s-Gravenhage
En of het een anti-revolutionair kiest of een
conservatief die met de anti-revolutionairen mede
gaat, komt vrijwel overeen uit. In ieder geval
als het de keus geldt tusschen een baron en een
niet-adellijk candidaat, dan vreezen wij dat het
karakter der Hagenaars zich niet verloochenen zal.
Het Vaderland schijnt er anders over te denken
en wij hopen dat het de zaken beter inziet dan wij.
Naar aanleiding van den bijval, dien de op
voering van het Moortje heeft genoten, geeft de
heer van Beveren in het N. v. d. D. in over
weging, elk jaar, op den 16en Maart, een blij-of
treurspel uit vroegere dagen ten tooneele te bren
gen, dat dan met dezelfde zorg zou moeten be
studeerd worden.
Aan dat denkbeeld zijn zeker bezwaren ver
bonden; maar dergelijke stukken zouden misschien
een heilzamen invloed uitoefenen op onze tooneel-
letterkunde en bijdragen om ons van die laffe
„Duitsche” kluchten te verlossen.
Men meldt dat een aanzienlijk getal be
wijzen van instemming ontvangen is door de
hoeren, die volgens eene onlangs in verschillende
bladen opgenomen circulaire, wenschen op te
richten eene Vereeniging tot Bestrijding der
Knoeierijen in den Boterhandel. De constituti-
oneerende vergadering zal op heden 9 April te
Amsterdam worden gehouden. Zij die zich nog
willen aansluiten, hebben daartoe gelegenheid
door hun naam op te geven aan den heer J.
Rinkes Borger te Leiden.
Onder Woerden is verleden week eene
boerderij met 27 Hectaren grond, verkocht voor
f 19000. In de voorwaarden van verkoop was
bepaald, dat f 20000 als le hypotheek in het
pand konden gevestigd blijven. Wel een bewijs
hoe ook daar de boerenstand, onder den druk
der tijden gebukt gaat.
Men meldt uit Katwijk aan de N. R. C.
Een treurig feit heeft zich, naar men verneemt,
alhier voorgedaan. Het zoontje van zekeren D.
V. zou in de openbare school van den hoofdon
derwijzer B. zoodanig door den hulponderwijzer
V. mishandeld zijn, dat hij eenige dagen later
aan de gevolgen moet zijn overleden. De zaak
is in handen der justitie, en het lijk is naar
Leiden vervoerd, om aldaar gerechtelijk te wor
den geschouwd.
Den 5en Maart is mevrouw Clara Meijer,
verblijvende te Godesberg bij Bonn, in een bad
hotel, verdwenen, onder omstandigheden die
doen vermoeden, dat zij in den Rijn verdronken
is. Het lijk is, ondanks de gedane nasporingen,
niet gevonden. Bij ontdekking van het lijk,
waarop eene belooning van 200 mark is gesteld,
verzoekt de hoofdcommissaris van politie te Rot
terdam onmiddelijk bericht.
De optocht bij gelegenheid der aanstaande
studentenfeesten te Leiden zal op 23 Juni ge
houden worden.
Een der raadsleden was wegens ziekte afwe
zig.
Wanneer hij tegen de volgende zitting eens
opknapte, dan
Ja, dan
Was 't gewonnen, zeggen de voorstanders.
Was ’t heelemaal verloren, zeggen de tegen
standers hij is een van de onzen.
Dat de voorstanders zich alle moeite geven
om den toren te doen bouwen, kunt gij begrijpen.
Ik weet niet of ’t waar is, maar naar me werd
medegedeeld, moet den geneesheer van den pa
tient het zieke raadslid n.l. dringend zijn
aanbevolen om hem tegen de volgende zitting
weer „op te lappen”lapte hij dat en kon hij
ook lappen, dat hij er voor stemde je weet,
een dokter heeft veel invloed op een zieke
dan zou een vroolijk souper het bewijs van hunne
erkentelijkheid zijn.
Wat mij betreft, ik houd het er voor, dat ’t
al moeite om niet is.
Gesteld, dat het ongestelde raadslid eens tegen
dien tijd „oplapte”, zou hij dan nog het gewicht
van een nieuwen toren op zijn schouders durven
torschen
Mij dunkt van niet.
Zoo iets vereischt krachtige, gezonde menschen,
lui, daar wat courage, wat levenslust in zit, die
den winkel durven opknappen, ten einde daar--
door bezoekers te lokkendie niet tegen de
kosten van een advertentie opzien, al is hij dan
ook zoo groot als een Nieuwetoren, want een
reclame is zoo’n torengeen lieden, die bij de
pakken neerzitten en zeggenwij zijn zoo arm
en de last drukt al zoo zwaar, zullen we ons
nog meer op de schouders leggen Dan be
zwijken we immers.
Leugen, altemaal leugen. We zijn niet arm,
en al was dat zóó, dan bezitten we toch nog
fatsoen genoeg om dat niet aan de groote klok
te hangen. Zijn we ooit een cent aan onze
crediteuren ten achter gebleven. Is er ooit een
wissel of accept van ons geprotesteerd Hebben
we niet ieder, die wat van ons moest hebben, op
tijd betaald
Wie durft dan praten van arm
Moest het, dan konden we nog wel twee nieuwe
torens bouwen, veel hooger dan de oude, zonder
dat ons crediet daaronder een cent behoeft te
lijden.
Je ziet, amice, ik interesseer me nog al voor
zoo’n Nieuwetoren.
Ik heb er mijn reden dan ook wel voor. Ten
eerstenonze tijdregeling. We hebben geen
stadsklok, waarnaar men zich regeleert, ieder
bepaalt den tijd nu maar zoo wat naar ’t hem
best uitkomt, ’t Steekt niet meer op een enkele
vijf minuten, dat geeft dus verwarringdaarbij,
we kunnen onze vreugde noch droefheid van
algemeenen aard niet meer aan den dag leggen;
we hebben carillon noch klokwordt er van
gemeentewege b.v. iets afgekondigd, dan gaat
iemand met een stuk ijzer naar de raadhuisklok
en slaat daarmede tegen aan, want het ding is
niet voor luiden geschiktis ’t niet belachelijk,
en dat voor een gemeente als Leeuwarden, -met
zijn 28000 zielen, en daar komen alle dagen nog
meer bij, en ’t andere jaar veel meer, want
trots de slechte tijden, waar men zoo over roept,
gaan er met Mei weer een verbazend aantal
jongelui het huwelijksbootje in, dus je kunt
denken. En dan nog wat dat zei een oude
weduwnaar ook eens tegen een adspirant-huis-
houdster, nadat hij haar een zestigtal artikelen
had voorgelezen, waarnaar hij zijn huishouden
wenschte bestuurd te zien.
Maar dan nog wat. Afgescheiden van het
nut, moeten we dan ook niet wat doen voor de
verfraaiing der stad. Gaan niet de menschen naar
Groningen om den Martini-toren, naar Utrecht
om den Dom te zien Een schip zonder mast
en een stad zonder toren, zijn beide leelijk, erg
leeljjk ook. Laat ons de stad verfraaien, haar
aantrekkelijk maken evenals de koopman dat
met zijn winkel doet dan komt er leven in
de brouwerij, de menschen voelen er zich door
aangetrokken en verblijven er gaarne in.
Daarenboven, wat zou het een flink stuk werk
zijn voor tal van lieden, die reikhalzend naar
arbeid uitzienvoor aannemers en we heb
ben er hier een paar die er geheel op ingericht
zijn die dringend behoefte hebben om weer
eens een werk van eenigen omvang te kunnen
uitvoeren.
Enfin, de heeren op ’t stadhuis hebben te
beslissen en wij ons te onderwerpendaar is
voor ’t moment niets aan te veranderen, ’k Hoop
maar, dat, wanneer het weer op een stemmen
gaat, hetexcelsiorhun geest bestuurt. Amen.
Mocht evenwel beslist worden, en dat staat
er wel toe, dat we voor ’t vervolg zonder
Nieuwetoren hier te leven hebben, ik geef je de
verzekering, dat ik mijn beste best zal doen,
om de tegenstanders uit den raad te wippen.
Mijn stem krijgen ze nooit weer en die van mijn
buurman, den schoenmaker hij is het geheel
met mij eens ook niet, dat zijn er ten minste
al tweevoeg daarbij alle timmerlui, ieder die
voor den nieuwen toren geteekend heeft, en dan
nog allen die er wel voor zijn, maar, zooals mijn
persoon, om zekere reden niet geteekend heb
ben, dan kan je begrijpen, dat dit muisje nog wel
eens een staart kan hebben. Uitstel is nog geen
afstelbij de eerste de beste verkiezing maken
we den raad „om” en dan komt de toren er toch.
Je ziet dus, dat we hier nog wel wat aan
durven en ons niet zoo gemakkelijk uit ’t veld
Bolswardsche Courant
1*7
-7
i Jij
4
L
L
