NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
JÖLSWA.BD EN W0iïSE»A»gg£
Over de Aardappelen.
s
No. 40.
Vier en Twintigste Jaargang.
1885.
VOOR
BINNENLAND.
BUITENLAND.
DONDERDAG 1 OCTOBER. Q
den aard-
Neen, eet dan liever erwten, boonen,
Of meelspijs en het voedzaam brood,
Die spijzen kweeken sterke zonen,
En maken ieder sterk en groot.
Moet ge echter zwaar en ijv’iig werken,
Dan blijft gij hongerig bij ’t gebruik,
Hij zal uw krachten niet versterken,
Doch is slechts vulling voor den buik.
Mag u een goed stuk rundvleesch beuren,
Met groenten, dan gebruikt hem vrij,
"Wilt dan een plaats hem waardig keuren,
Zijn smaak zet ’t maal dan luister bij.
Maar moet uw maag op hem slechts teren,
Hij schenkt de kracht niet aan ’t gestel,
Als bijspjjs moet ge hem slechts begeeren.
En dan ook vult hij wonderwel.
De aardappel heeft thans honderd jaren
Europa zijne kracht geleerd,
Moog dra de toekomst openbaren
Hij wordt niet meer zooveel begeerd.
"Wilt gij gezond en krachtig leven,
Gunt dan d’ aardappel minder recht,
Aan hem die niet veel kracht kan geven,
De eerste plaats bij ’t maal ontzegd.
ADVERTENTIEPRIJS: 50Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Onlangs kwam ons een werkje in handen, dat
over de voeding van den mensch een lezenswaar-
dig opstel bevatte en al dadelijk trok het onze
aandacht, dat er van de aardappelen wordt ge
zegd, dat in 100 Kg. daarvan 70 Kg. water ge
vonden wordt. Alleen dat achten we voldoende
om niet zoo hoog bij dit voortbrengsel op te
zien. Erwten en boonen maakten in dat opzicht
een vrij wat gunstiger figuur. Men zegt dan ook
dat voor de kracht van het lichaam laatstgenoemde
veel uitstekender uitkomen, terwijl ze tevens een
gezonder voedsel zijn. Voor klierachtige gestellen,
en hoeveel duizenden telt Nederland die niet
wordt het gebruik van aardappelen sterk afge
raden, terwijl men tevens meent, dat sedert het
menigvuldig gebruik van deze aardvrucht deze
zeer zijn toegenomen. Of nu de menschheid wel
zulk een groote aanleiding tot jubelen heeft,
wij gelooven het niet. Dat de aardappelen be
staan, moge goed zijn, doch dat ze allengskens de
hoofdschotel geworden zijn, betreuren we. Boo
nen, erwten, gort en onze meelspijzen, zijn door
hen verdrongenwij gelooven dat het hoog
noodig wordt, dat die ten zegen van het mensch-
dom weer meer op den troon worden gebracht,
en dat het menigvuldig gebruik van
appel langzamerhand vermindert.
In het nijverheidsbedrijf komt den aardappel
bovendien een belangrijke plaats toe. Wij ken
nen aardappelstroop, aardappelmeel, aardappel-
sago en aardappeljenever. Groote fabrieken, die
duizenden menschen een bestaan geven verwer
ken de aardappelen tot stroop, meel of jenever.
Gansche velden met aardappelen worden daar
toe, vooral in de provincie Groningen, in de
verveende streken, aangekweekt. De aardappel
is van veel beteekenis geworden in het maat
schappelijk leven. Ook als veevoeder wordt hij
om zijne losheid zeer veel gebruikt. In jaren,
dat er vele aardappelen komen, wordt hij met
goed gevolg aangewend tot het mesten van var
kens. Kortom het nut van den aardappel kan
niet worden betwist. Dat hij echter zóó menig
vuldig wordt gegeten, dat sommigen tot 2 en 3
malen per dag hem nuttigen en dat hij als hoofd
spijze dag aan dag op de tafel verschijnt, kun
nen wij niet goedkeuren. Dat er van dit Jubilé,
feesten gegeven worden gelooven wij niet, toch
hebben we gemeend in een artikel eens ’t een
en ander bij deze gelegenheid daarover in ’t
midden te moeten brengen, met den hartelijken
wensch, dat onze lezers door ons schrijven hem
juist leeren waardeeren en op de rechte waarde
schatten.
„Een dubbel jubilé kan in het loopend jaar
worden gevierd. De schijnbaar geringe aard
vrucht, die zulk een groote rol speelt in de volks
voeding en het nijverheidsbedrijf van onzen tijd,
de aardappel, werd in 1685 door Franciscus
Drake uit Amerika naar Europa overgebracht.
Maar eerst nadat op 27 Augustus 1785 door
Parmen tier, den ijverigen verbreider der vrucht
als voedingsmiddel, aan Lodewijk XVI, den ko-
ning van Frankrijk, eene bloeiende aardappel
plant en zijne knollen ten geschenke waren ge
geven, en de koning den bloesem in zijn knoops
gat gestoken en order gegeven had, de knollen
op zijn tafel als gerecht te brengen, begon de
cultuur van den aardappel zich over Europa te
verbreiden.” Gewis speelt de aardappel een
groote rol. Hij is de hoofdspijs van het Neder-
landsche volk en wordt aanhoudend als middag
maal genuttigd. Of hij echter die eer waardig
is, mag met recht worden betwijfeld. Er wordt
beweerd, dat het menschdom gaandeweg ver
zwakt, dat het nageslacht niet zoo sterk meeris
dan het voorgeslacht en door velen wordt dit
geweten aan het vermenigvuldigd gebruik van
den aardappel. Velen zeggen, dat de aardappel
wel goed is tot maagvulling, maar dat er wei
nig voedsel in zit.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
Damas zegt in de Haagsche Omtrekken
een waar woord omtrent de behelpelijke wijze,
waarop Nederlanders in het openbaar sprekende,
hunne gedachten uitdrukken. Hij eindigt zijne
opmerkingen met de volgende treffende woorden:
„In de dagen van Groen, en Thorbecke, en
van Foreest en van Hoëvell, moge dat anders
zijn geweest sedert keerden we veiligheids
halve tot de gulden middelmaat weder. En het
verschijnsel dat we bespeuren in het Parlement,
we zien het ook bij de extra-parlementaire cory-
pheeënhet zijn poovere volksleiders, spierlooze
agitatoren, die het tooneel beklimmen o, al
weder het tooneelom den volke hunne leer
te verkonden. Met al hun lange volzinnen rei
ken zij niet aan de hielen van Peter den klui
zenaar, als hij in heilige geestdrift zijn bondig
Dieu le veut, Dieu le veutuitriep. Zoo denkt
ten minste de Regeering er over, waar zij wa
pening en oproer laat prediken, zonder zich ge
noopt te achten ook maar een enkele maal het
Code Pénal open te slaan.”
De heer Heldt gaf in de audiëntie bij den
Minister van Binnenlandsche Zaken tot verklaring
van het woord nationale vergadering te kennen,
dat dit woord strekte om uit te drukken, dat het
geen provinciale of internationale zaak gold,
maar eene Nederlandsche.
Eilieve, vraagt de N. R. C., wat beteekenen
dan die telegrammen van de arbeiderspartij uit
Brussel, uit Antwerpen en uit Parijs Daaruit
blijkt wel degelijk dat men in verbinding stond
met politieke partijen in het buitenland. Hoe
wist men daar anders, dat er in den Haag een
vergadering zou plaats hebben voor algemeen
stemrecht En waarom de wijze der Marseillaise
gekozen voor een lied dat gezongen wordt
Genoemd blad laat dan volgen
„Men houdt niet op een goed vaderlander en
ordelievend burger te zijn, als men de meening
uitspreekt, dat van het algemeen stemrecht
voordeel te wachten is voor Staat en Maatschappij.
Dit is een meening, waarover verschil van
gevoelen kan zijn, maar die op zichzelve gelijke
aanspraak heeft op eerbiediging, als elke andere
eerlijke meening. Maar wanneer het algemeen
stemrecht gevraagd wordt onder vertoon van
roode vlaggen, phrygische mutsen en valbijlen,
en onder het zingen van revolutionaire liederen,
en er worden daarbij telegrammen van buiten-
landsche oproermakers als middelen gebruikt om
schrik aan te jagen, dan houdt alle aanspraak
op eerbiediging op, want dan blijkt het dat er
heel andere roerselen in het spel zijn, dat het
algemeen stemrecht gevraagd wordt als een
middel om troon en staatsinrichting omver te
werpen en het maatschappelijk verband te ver
breken.”
de wegvoering van Eliza Armstrong zijn door
den poütie-rechter in Bowstreet (Londen) allen
verwezen naar de crimineele rechtbank, met uit
zondering van Bradwell Boot en mad. Coombe,
die beiden niet wegens aanranding der eerbaar
heid zullen terechtstaan, maar wel wegens de
andere punten der aanklacht.
De beslissing der rechtbank lokte krachtige
toejuichingen uit van het ter terechtzitting aan
wezig publiek.
Vooraf hield de beklaagde Staed, redacteur
van de Pall Mall Gazette, eene rede tot zijne
verdediging, die twee uren duurde en grooten-
deels aan gedrukten tekst was ontleend, welken
de magistraat weigerde aan te hooren. Laatst
genoemde viel Stead herhaaldelijk in de rede,
wanneer deze zijne handelwijze in het Armstrong-
schandaal trachtte te vergoelijken. De magistraat
verklaarde niet te maken te hebben met Stead’s
drijfveeren.
De advocaat der Kroon, Poland deelde mede,
dat hij Stead mede zal vervolgen wegens het
onwettig chloroformiseeren van Eliza Armstrong.
Een Engelsch blad maakt de opmerking
„De socialisten zijn alles behalve logisch.
Laatst hielden zij eene betooging te Philadelphia
en droegen eene banier met het opschrift: „Ónze
kinderen schreeuwen om brood.” In den loop
van den dag verbruikten zij o. a. 300 vaatjes bier.”
De onveiligheid in Ierland neemt weder toe
en „geboycot” worden is aan de orde van den
dag. Het stelsel is er zelfs uitstekend georga
niseerd. Als een staaltje diene het volgende
voorval in ’t graafschap Limerick. Een weduwe,
bij wie een dochter en verscheidene kleinkinde
ren inwonen, werd „geboycot”’ omdat zij aan
een man van de justitie een paard had geleend.
Zij kreeg geen formeele kennisgeving van het
over haar gevelde vonnis, maar vernam slechts
bij gerucht, dat zij zich het ongenoegen van de
„Nationale Laegue” op den hals had gehaald.
Al spoedig bleek dit uit het weg blijven van al
haar arbeiders, die absoluut weigerden op de door
de „liga” gebrandmerkte hoeve terug te keeren.
Daar bleef het niet bij. De bakker en de vleesch-
houwer van het dorp weigerden haar te bedienen.
Zij zond naar Limerick en werd van daar eenige
dagen lang van leeftocht voorzienmaar toen
het feit, dat zg „geboycot” was, ook daar bekend
geraakte, weigerden ook de winkeliers in de stad,
haar het geringste te verkoopen. Zij begaf zich
persoonlijk naar een bekende bakkerij te Lime
rick, waarvan zij al 25 jaar achtereen een beste
klant was geweest en die een depot had in haar
dorpde eigenaar vond haar beklag zeer billijk
en verzekerde haar, dat hij zijn depothouder zou
aanzeggen, haar voortaan weer brood te verkoo
pen maar deze wilde er niets van weten en
verklaarde zijn patroon, dat hij nog liever zijn
depothouderschap zou neerleggen, dan aan die
vrouw brood te verkoopen. Het gevolg was, dat
de arme weduwe nergens iets kon krijgen, en zij
zou zeker met haar kinderen van honger zijn
omgekomen, als de politie haar niet wat toege
stopt had. Zij schreef toen aan haar broeder te
Kilmorock en smeekte hem, de kinderen te ko
men afhalen. De buren waarschuwden haar
evenwel, dat, als haar broeder hieraan voldeed,
hij zelf ook „geboycot” zou worden. Eindelijk
besloot de weduwe, ten einde raad, een smeek
schrift aan de heeren van dit strenge recht te
zenden. Dit hielp in zoo ver, dat zij zich schrif
telijk moest verbinden, nooit weer aan de politie,
noch aan eenige andere autoriteit een dienst te
bewijzenop die voorwaarde mocht zij weer
brood eten en de bakker in ’t dorp verschafte
het haar op vertoon van de door haar ondertee-
kende schriftelijke verbindtenis.
Te Palermo zijn Zaterdag 74 sterfgevallen
voorgekomen.
Omtrent de wijze, waarop men te Palermo en
elders op Sicilië onder den invloed van de cho-
lerapaniek tegen de overheid is opgetreden, wor
den voortdurend kenschetsende bijzonderheden
medegedeeld. Te Alessandria della Rocca b. v.
stak men het kwartier der karabiniers in brand,
brak de rails op en vernielde de telegraaflijnen.
De gedelegeerde tot handhaving der openbare
veiligheid werd in zijn eigen huis door het
grauw belegerd. De bijgeloovige vrees voor de
geneesheeren en ambtenaren te Palermo is zoo
groot, dat de lieden uit den geringeren stand
voor hunne woningen de wacht houden en, duch
tende vergeven te worden, de grootste buitenspo
righeden begaan. De bergplaatsen van ontsmet
tingsmiddelen moeten nauwgezet bewaakt wor
den, daar het volk die anders in brand zou ste
ken. Bij den algemeenen onwil om hulp te vra
gen mag men dan ook aannemen, dat het getal
ziekte- en sterfgevallen grooter zal zijn dan in
telegrammen wordt opgegeven. In vele wonin
gen is gebrek aan water. De burgemeester
heeft bevolen, dat alle wijnhuizen te 10 ure
moeten gesloten zijn, en de meeste winkels slui
ten reeds te 3 uur. Veel lof wordt toegezwaaid
aan den ijver en de zelfverloochening der zus
ters van St. Anna. De koning was voornemens
zich naar Palermo te begeven, maar naar men
verzekert, heeft de ministerraad Z M. aangera
den, zulks uit te stellen. In het park der ko
ninklijke villa bij Palermo zijn barakken inge
richt voor de weezen van aan de cholera over
leden personen.
Hevige aardschokken zijn waargenomen te
Nicolosi, een der vulkanen van den Etna.
Men schrijft uit Oosterwolde, dato 27 Sept.
Tot aller leedwezen moeten wij vermelden,
dat de persoon J. S. v. V. te Fochteloo, die
op zoo’n treurige wijze door een geweerschot
werd getroffen, is overleden. De anders op
passende werkman laat eene vrouw met jeug
dige kindertjes achter. Omtrent dit geval wordt
ons nog verzekerd: Twee broeders Tj wa
ren op de stroop uit. ’t Was laat en maanlicht.
Zij bemerkten op 25 30 pas iets in of bij een
greppel. Een der broeders Tj. zal schieten, doch
zijn geweer weigert, waarop de andere broeder
zegt: „dan zal ik wel, schieten.” Een schot wordt
gelost. Men gaat naar de plaats waar dit is ge
vallen en ontmoet in plaats van wild twee
personen, de broeders v. V., waarvan een jam
merlijk is getroffen. Men kan zich de ontmoe
ting voorstellen Beste vrienden zijn ze en daar
ligt nu een zoo ongelukkig gewond Dadelijk be
sloot men gezamelijk met den getroffene naar dr.
v. d. Sluis te Oosterwolde te rijden. Deze vei>
leende onmiddelijk hulp, doch bevond den toe
stand hopeloos. De patient, naar zijne woning
gebracht, heeft nog enkele uren sprakeloos ge
leden en is Zaterdag overleden.
Men schrijft uit Gelderland aan het D. v. N.:
De reiziger, die gebruik maakt van de Gel-
dersch-Overijselsche locaalspoor, komt op zijn
weg ook aan een zeker station, dat ik M. wil
noemen. De zorg voor de veiligheid van het ver
keer is daar opgedragen aan een stationschef, die
zich, hetzij voor zijn gemak, hetzij om zijn vlug’
heid te bevorderen, beweegt op een paar groote
houten klompen, die niet onberispelijk in over
eenstemming zijn met het teeken zijner waar
digheid, zijn roode pet.
In plaats dat hij, zooals een vaardig chef be
taamt, den tijd van aankomst der treinen zou
weten te controleeren, schijnt het noodzakelijk,
dat hij „strijk en zet” den conducteurs vraagt
„hei de tied ook met ebracht?”, welke weten
schap hem zeker bij zijn verschillende bezigheden
of tijdverdrijven te pas komt; de man is name
lijk tevensbierhuishouder, klompenmaker en
barbier
Toch kan niet gezegd worden, dan zijn waar
digheid hem niet ter harte gaat: hij draagt zijn
roode pet zelfs, wanneer hij, met een mandje
eieren aan den arm, de Winterswijksche week
markt bezoekt, en ontlokt den anderen venters
dan het familiare„Kiek, doar kumpe an
Zou zulk een chef niet eenig zijn
Van verschillende kanten wordt bericht,
dat de groote Mogendheden het voorstel van
Rusland, om in zake Bulgarije eene conferentie
te houden, hebben aangenomen. Die conferen
tie zou te Konstantinopel bijeenkomen. Overi
gens wordt slechts herhaald, wat in de laatste
dagen reeds verscheidene malen is vernomen
Duitschland, zoowel als Oostenrijk en Rusland
zullen de Porte in hare suzereine rechten hand
haven. Voorts zullen zij trachten de oproerige
beweging te beperken, waarmede natuurlijk wordt
bedoeld de beweging in Macedonië en Albanië,
maar ook die in Servië en Griekenland. Het
is trouwens zeer noodig, dat een krachtig „Stilte
daarweerklinke, want in Servië wordt al dui
delijker de eiscfi uitgesproken, dat geene ver-
grooting van Bulgarije plaats hebbe, zonder Ser
vië daarvoor eene vergoeding (Oud-Servië, de
bakermat van het eigenlijke Servische volk) te
schenken. In Servië zou men desnoods den
Koning willen verjagen, indien deze zich van
de partij der Slaven afscheidde. Uit Pest meldt
men, dat aller oog in Servië op den kroonpre
tendent, prins Karageorgewitsch, is gevestigd,
die bij zijn schoonvader den Vorst van Monte
negro was, toen de omwenteling in Oost-Rumelië
uitbarstte, maar zich nu met de Ministers Pe-
trowitsch en Radonitsch en den Russischen ge
zant te Podgoritza op de grenzen van Albanië
bevindt. Het gezelschap jaagt daar... Koning
Milan trekt ook naar de grenzen.
De Grieksche officieren met verlof zijn terug
geroepen en een gedeelte van het Grieksche le
ger is naar de grenzen van Epirus en Thessalië
gezonden.
De Bulgaren verkeeren nog in een staat van
opgewondenheid, die doet vreezen voor botsin
gen. Vrouwen en meisjes nemen ook al deel
aan de beweging en vormen een jonkvrouwen
legioen. Zij worden gesteund door Slavonische
deputatiën uit verschillende landen van Europa,
ook door Czechische vrijwilligers.
Aan de grens van Macedonië, te Borani, moet
een gevecht tusschen de Turksche troepen en
de opstandelingen hebben plaats gehad, waarbij
aan beide zijden verscheidene dooden vielen.
Vorst Alexander heeft moeite de Bulgaren, die
de Macedoniërs willen te hulp snellen, in be
dwang te houden. Ook moet hij voortdurend
krachtig optreden tegen de oorlogspartij, die van
geen concessies aan Turkije wil weten. Alex
ander gevoelt, dat eene flinke houding het eenige
is, wat hem kan redden, en wat de Mogendhe
den er toe zal kunnen brengen, bij de Porte de
noodzakelijkheid der vereeniging van Noord- en
Zuid-Bulgarije te bepleiten.
Keizer Frans Jozef heeft in de troonrede,
waarmede hij de zitting van den Oostenrij kschen
Rijksraad heeft geopend, gezegd, dat de betrek
kingen met de buitenlandsche Mogendheden vol
komen bevredigend zijn en er volledige over
eenstemming bestaat in het streven naar behoud
des vredes, waaraan allen dringend behoefte ge
voelen. Het zal de onveranderlijke taak zijner
Regeering zijn om, terwijl de eenheid en de
machtige positie der Monarchie gewaarborgd
blijven, gelijke zorg te wijden aan de belangen
van al zijne landen en zijne volkeren.
De Neurenberg is een economisch congres ge
houden, waarop o. a. over de quaestie van het
normale arbeidsloon en den normalen arbeidsdag
belangrijke discussiën zijn gevoerd. Eene reso
lutie is aangenomen, waarin wordt geconstateerd,
dat het beperken van den arbeidstijd, voor zoo
ver dit met de belangen der nijverheid overeen
te brengen is, als een vooruitgang op ’t gebied
der beschaving moet worden beschouwd. Bij die
takken van industrie, bij welke te lang wordt
gewerkt, moet naar verkorting van den arbeids
dag worden gestreefd. Daarentegen is het niet
wenschelijk, dat door middel der wetgeving een
algemeene bepaling van den arbeidstijd voor alle
werklieden wordt uitgevaardigd. Een officieel
vastgesteld loon, dat met den wettelijken arbeids
dag hand aan hand zou moeten gaan, moet ook
als onuitvoerbaar en niet doeltreffend worden
afgekeurd. Dit negatieve resultaat van het con
gres zal wel niet veel invloed hebben op het
streven der arbeiderspartijdeze toch wordt niet
gebaat door het advies en in zulke gevallen is
het gewoonlijk voor een doove uitgebracht.
Duitschland heeft, naar uit Madrid wordt
gemeld, aan de Spaansche Regeering verklaard,
dat het zich voldaan rekende door de veront
schuldigingen wegens het afrukken van het
Duitsche wapenbord en de beleediging de Duit-
sche vlag aangedaan, en door de maatregelen
welke Spanje nam om de daders te straffen en
voor het vervolg herhalingen van het gebeurde
te voorkomen.
Uit de officieele mededeeling uit Antwerpen
blijkt dat het bekende Cibil’s vloeibaar vleesch-
extract op de tentoonstelling met goud bekroond
is geworden. Dit is de hoogste onderscheiding
aan vleeschextracten toegekend.
De beschuldigden in zake het proces over
ij
Bolswardsche Courant
i'fij
