NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BBMWAB0 BK 'WONSERABBBÏ.
1886.
Vijf en Twintigste Jaargang.
No. 32.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
DONDERDAG 5 AUGUSTUS.
VOOR
Sociaal-Democraten en Anti-revolutionairen.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
ADVERTENTIEPRIJS: 50Cts. van 1—7regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het Oproer te Amsterdam
in de Nederlandsche Hervormde Kerk.
want liet Koningrijk der hemelen komt niet met
geweld.
Ik breek den staf niet over alle sociaal-demo-
craten en anti-revolutionairen, maar al wat bin
nen in mij is trilt van verontwaardiging, als ik
denk aan de gruwelen, waartoe sommige woord
voerders onder hen, de verdwaasde, onontwik
kelde menigte opzetten. En ik roep, zoover mijn
zwakke stem dit vermag, alle ware volksvrienden
en alle innige vromen op, om met allen die
van goeden wille zijn samen te werken, hen in
het aangezicht te wederstaan, het wettig gezag
te steunen, den verstoorden vrede, zooveel in ons
is te herstellen en de orde te handhaven. Men
brenge niet door oproer ellende over het volk
en vloek, maar onder de welbekende leuze
„Eendracht maakt macht”, moeten allen samen
werken, om der natie ten zegen te zijn.
M. E. van der MEULEN.
„Offert
Gode dankdoet de Standaard heden weder
een beroep op de „Christenen in Nederland” om
bij de op 17 dezer te houden „Unie-collecte”, d.
i. de collecte voor „de school met den Bijbel,”
„den Allerhoogste hunne geloften te betalen.”
Gemiddeld is er in de zeven laatste jaren ruim
f 96000 ’s jaars voor dat doel door de broeders
en zusters van Kuyper opgebracht, maar geloof
daarom niet, dat hij voldaan is.
Franeker, 2 Aug. Aan de heden alhier
gehouden harddraverij met paard en chais namen
13 beste dravers deel. Na een vinnigen strijd
werd de prijs van f 100 behaald door de bruine
merrie „Wilhelmina” van den heer IJ. Jaarsma
te Tjerkwerd, pikeur H. Oneïdes. Het cadeau
van f 25 voor den laatsten mederijder viel ten
deel aan den zwarten ruin „de Vlieger” van den
heer G. Deinema te Klooster-Lidlum, pikeur J.
Deinema.
De uitslag der zesbals biljartpartij, gehou
den te Franeker bij J. Postma, „Hot van Hol
land”, is, dat de prijs behaald werd door den
heer R. Koopmans te Franeker, de premie door
den heer J. de Jager te Sneek; daarna volgde
eene gewone biljartpartij, prijswinnaar de heer
J. de Jager te Sneek, premie aan den heer D.
de Jong te Tzura.
De Bakkerjj-tentoonstelling in het Volks-
paleis te Amsterdam blijft slechts gedurende 14
dagen geopend. Wjj vestigen de aandacht van
belangstellenden daarop alsmede op de verklaring
der Amsterdamsche bladen, dat deze geluk
kig reeds bjj de opening geheel voltooide -
tentoonstelling in alle opzichten een bezoek waard
is,
Met opzet gebruik ook ik, gelijk alle dagblad
schrijvers het deden, waar zij melding maakten
van de wanordelijkheden te Amsterdam het
woord „oproer” en niet „opstand” en pas dit
woord ook toe op hetgeen, en in Amsterdam en
elders geschiedt in de Nederlandsche Hervormde
Kerk, omdat, al is het standpunt dat de drijvers
en bedrijvers schijnbaar innemen geheel anders,
toch in den grond der zaak bij beide partijen het
verzet uit dezelfde oorzaak voortvloeit.
Bij „opstand” en „oproer” beide is verzet tegen
het gezag, maar opstand is verzet tegen onwettig
gezag en oproer tegen wettig gezag. Ik ben er
trotsch op te behooren tot de afstammelingen
der moedige voorvaderen, die toen Philips II zijn
eed brak en onze burgerlijke en godsdienstige
vrijheden schond, opstonden tegen dien Vorst,
om de vrijheid te verwerven en te handhaven
voor alle burgers, al erken ik met leedwezen,
dat die vaderen in de toepassing later en langen
tijd gefaald hebben. Doch ik zou mij schamen
een volgeling te zijn van Dr. Kuyper en den
beruchten Domela Nieuwenhuis, in zooverre deze
beiden oproer prediken tegen het wettig gezag
Volledige vrijheid zij den een gegund om zoo
rechtzinnig, zoo kalvinistisch mogelijk te zijn,
den ander om de leer te verkondigen, dat allen
evenveel en dus even weinig moeten bezitten, al
brengt hij het voor zich zelf niet in toepassing,
maar! dit maakt hen gevaarlijk voor de ongeluk-
kigen, die zij meesleepen, dat beiden hun doel
trachten te bereiken, door het luide te verkon
digen, dat men de wetten van de Kerk en den
Staat niet behoeft te eerbiedigen, dat beiden
prediken omverwerping van het wettig gezag.
Er is in onzen Staat, noch in de N. H. Kerk
ook maar een zweem van schending der vrijheid
van burgers en belijders. Wie belet Domela
Nieuwenhuis en de zijnen, om hun voorspiege
lingen van den gelukstaat tot werkelijkheid te
maken in het vaderland zelf of daar buiten
Waarom verlaat hij den Haag niet en komt
wonen te midden zijner vrienden op Lindegracht
en omstreken; waarom deelt hij zijn fortuin niet
met Fortuijn en de overige Sociaal-Democraten?
Wie verhinderde Dr. Kuyper om predikant te
blijven en zoovelen mogelijk voor zijn kalvinisme
te winnen? Wie heeft hem, toen hij begreep
Staatsman te moeten worden, eene Universiteit
te moeten stichten, voor de pers te moeten leven,
ook maar een stroobreed in den weg gelegd
Waar ondervinden zijn geestverwanten ook zelfs
de minste tegenwerking in hun prediking of
welk ander deel van hun ambtelijk werk
Is er eenig land waar burger en belijder, waar
tong en pers zoo vrij zijn als in Nederland
Doch onze oproerigen hebben dit met elkander
gemeen, dat zij wel voor zich de vrijheid eischen,
doch ze niet aan anderen gunnen. Laat hen
sociaal-democraat zijn, dat wie wil kalvinistisch
zij, maar er moet een wettig gezag wezen, dat
u en mij beschermt, als wij het eigendomsrecht
handhaven, een andere richting in het gods
dienstige volgen of tot een andere kerk willen
behooren. Dir. nu is het gevaarlijke, het mis
dadige bij beide partijen, dat zij niet den gelei
delijken weg volgen van hervorming van maat
schappij en kerk, maar de heillooze paden des
oproers inslaan. Zij verkondigen beide liefde
voor den naaste, voor zijn lichamelijk of geeste
lijk welzijn en zij hebben tot heden niet anders
dan twist en tweedracht gestookt.
De ure is geslagen, dat tegenover dat oproerig
streven, alle burgers zich aangorden moeten, om
het wettig gezag te steunen, dat ons allen be
schermen moet. De schandelijke aanvallen op
en opruiingen tegen politie en wet van „Stand
aard” en „Recht voor allen” moeten ergernis
opwekken en strenge afkeuring vinden bij alle
burgers van Nederland, die orde en vrede, recht
en waarheid liefhebben. Een allertreurigst ver
schijnsel is het, dat juist twee predikers van het
Evangelie der liefde, zooveel haat en wrok zaaien,
burgers tegen elkander ophitsen en de schuld
moeten dragen van zooveel droefenis en rouw,
als in tal van gezinnen zijn verspreid. Éet bloed
der onschuldigen dat gestroomd heeft in de hoofd
stad, de tranen der achterblijvenden getuigen
tegen de leiders, die de hoofdschuldigen zijn.
Uit de graven der verslagenen stijgt tegen hen een
schrikkelijk verwijt. Neen, straatsteenen kun
nen geen bewijzen zijn voor de waarheid, met
keien in de hand van furiën, van vrouwen en
mannen, kunnen wel wonden geslagen worden,
maar geen nooden des volks gelenigd en genezen.
Door gevechten om de kansels komt het Ko
ningrijk Gods niet. Wij hebben diep medelijden
met eerlijke armoede, wij willen mede trachten
billijke grieven weg te nemen, maar wij mogen
het niet anders doen, dan met den balsem der
liefde en door woorden van gezond verstand.
Kreten van razernij zweepen een volk slechts op
en werpen het neer in een poel van jammeren.
Juist om te arbeiden aan de oplossing van het
maatschappelijk vraagstuk, moet er kalmte wo
nen in de gemoederen des volks en vreeselijkis
het oordeel, dat gaat over de blinde leidslieden
der blinden. Met recht heeft onze groote Mees
ter gezegd; „steek uw zwaard in de schede”,
Het gerucht, dat de Parijsche Wereldten
toonstelling tot 1890 zou worden uitgesteld, is
gebleken onjuist te zijn geweest. Het Journ.officiel
deelt de op de tentoonstelling van 1889 betref
fende besluiten mede en de benoeming van de
drie directeuren Alphand, Berger en Grison.
Over den algemeenen politieken toestand moet
zich de Keizer van Oostenrijk, nadat graaf Kal-
noky hem verslag had gedaan van zijn onder
houd met den Duitschen Rijkskanselier te Kis-
singen, zeer bevredigend hebben uitgelaten.
Men verwacht, dat bij de ontmoeting tusschen
Keizer Wilhelm en Krizer Frans Jozef te Gastein
behalve Bismarck, ook weder Kalnoky zal tegen
woordig zijn.
Men meldt nader, dat de Noord- en Zuid-
duitsche Ministers van Financiën het volkomen
eens zijn omtrent de brandewijnbelasting. Zij be
treuren het allen, dat de Rijksdag het Regeerings-
voorstel verwierp, doch zij komen allen ook hierin
overeen, dat de indiening van nieuwe ontwerpen
tot niets zou leiden, zoolang de kiezers voor den
Rijksdag niet tot de overtuiging zijn gekomen,
dat eene verhooging der brandewijn-belasting
noodzakelijk moet worden gerekend, en zij dien
overeenkomstig ook bij de stembus zullen voteeren.
Uit Berlijn wordt gemeld, dat de sociaal
democratische partij in Duitschland, ondanks de
strenge socialisten-wet, zelfs belangrijk vooruit
gaat. Berlijn levert natuurlijk het grootste con
tingent.
Er zijn dit erkennen conservatieve bladen
slechts weinige werkplaatsen van eenige beteeke-
nis, waarin niet de sociaal-democratische propa
ganda, die met beleid te werk gaat, een verte
genwoordiger heeft weten te brengen. Bijzondere
opmerkzaamheid wordt besteed aan jonge werk
lieden die binnenkort in militairen dienst moeten
gaandie worden stelselmatig bewerkt door ou
dere sociaal democraten, welke zich in hunne
vriendschap trachten in te dringen. Tegen den
winter wordt een algemeene werkstaking voorbe
reid de inhoud van de kassen tot ondersteuning
van werkstakers, die anders tegen Kerstmis werd
besteed, zal ditmaal reeds met 1 October ver
deeld worden.
Uit Brussel wordt gemeld, dat de algemeene
raad der werkliedenpartij aan alle werklieden-
vereenigingen des lands eene circulaire gezonden
heeft, teneinde haar uit te noodigen om aan de
manifestatie van 15 Augustus, waartoe de bur
gemeester toch verlof zal geven, deel te nemen.
In Engeland heeft de benoeming van den
advocaat Henry Matthews tot Minister van Bin-
nenlandsche Zaken, naar men aan de Indépen-
dance meldt, groote verbazing gewekt. De heer
Matthews is de advocaat, die tegen Sir Charles
Dilke in het Crawford-proces pleitte. Tot heden
vervulde hij nimmer een staatkundige betrek
king; zoodat men zijn benoeming als een beloo-
ning voor zijn diensten beschouwt, welke hij de
conservatieve partij bewees door zulk een gevreesd
tegenstander als sir Charles Dilke van de baan
te kaatsen. Nog meer beteekenis krijgt deze be-
looning, wanneer men weet, dat Matthew’s
eigen verleden niet vlekkeloos is. Ook hij
verscheen eenmaal voor de rechtbank als de min
naar van eene dame, waartegen echtscheiding
werd verlangd.
Men acht het waarschijnlijk, dat de Koningin
haar zegel niet aan deze benoeming zal hechten.
Matthews is Katholiek en ook geneigd een
gunstig oor te leenen aan de eischen der home-
rule-partij. Dat is zeker, hij is een beslist tegen
stander van dwangmaatregelen in Ierland. Hij
zeide o. a. tot zijne kiezers te Birmingham:
„Ik doe voor niemand onder in den wensch
om aan Ierland volle recht te doen wedervaren
en het te stellen in het vol en volkomen genot
van gelijke rechten en gelijke wetten, als elk
ander deel van het vereenigd Koninkrijk. Ik ben
gekant tegen buitengewone wetgeving van straf-
rechtelijken aard ten opzichte van Ierlanden
ik wensch bij het bestuur van Ierland de mee-
ningen der Ieren geraadpleegd en gevolgd te zien.”
Het oordeel over lord Londonderry loopt
zeer uiteen. Nu weder lezen we omtrent hem,
dat hij de man was, die in 1878 door de home-
rulers en anti-landlordisten naar Westminster
werd afgevaardigd.
In Engeland wordt de invloed der vrouw hoo-
ger geschat dan elders ter wereld,
De N. R. Ct. verneemt uit den Haag, dat
er ernstig sprake van is, om het Turksche ge
zantschap bij ons Hof op te heffen.
De N. R. Ct. vernam dat de zegeling der
effecten zoo goed als geëindigd is en p. m.
f 150,090 daardoor opgebracht werd. Dit bericht
nu kan niet juist zijn, zegt het Vaderland: lo.
daar de opbrengst slechts bekend is tot ulto.
Juni jl.; 2o. omdat in Juli volgens verklaring
van effectenhandelaars en ontvangers der regi
stratie het debiet zeer groot was. Nog dagelijks
worden aan de kantoren massa’s plakzegels
gehaald. 3o. Is de termijn van sluiting nog lang
niet daar en is het bekend, dat bezitters van
groote fortuinen (grootendeels in effecten belegd)
de formaliteiten nog steeds moeten vervullen.
„Al stemmen wij zegt de redactie van
het Vaderland niet in allen deele in met de
beschouwingen van onzen medewerker (Damas),
iemand die als hij zich het recht heeft verwoi-
ven gehoord te worden, zouden wij niet gaarne
de gelegenheid afsluiten, om ons onbewimpeld
zijn gevoelen te zeggen in een zoo ernstige zaak.”
Wij zeggen dit het Vaderland na, alvorens
aan de „Haagsche Omtrekken” het volgende te
ontleenen
„Zoo verdwijnt dan alle gezag op straat en
in huis. En zij, die zich tegen het gezag ver
zetten, die geen paling alleen trekken, maar ook
dienders knuppelen, worden verschoond wegens
hunne opgewondenheidReeds op den avond
na de bloedige oproertooneelen, las ik in een
onzer groote bladen „Laat dan niet op het kort
en vastberaden onderdrukken van den opstand
de naweeën volgen van lange en verbitterende
gerechtelijke vervolging. Daar zal berouw ge
noeg zijn. Daar zullen tranen genoeg vloeien.
Laat de straffende gerechtigheid, waar zij het
eenigszins vermijden kan, ze nog niet vermeer
deren. Laat zij hare oogen* sluiten voor schuld,
die meer in opgewondenheid en verleiding haren
oorsprong vindt dan in boozen toeleg. Laat
hever de balsem der barmhartigheid droppen in
de geslagen wonden.”
Odie balsem der barmhartigheid Terwijl
veertig gerechtsdienaren, door de oproerlingen
gruwelijk mishandeld omdat zij hunnen plicht
deden zonder vrees en zonder blaam, daar ginder
liggen te kermen op de houten banken van het
politie-bureau, en een elk die nog bloed heeft
in het lijf de fiolen zijns torens zou willen stor
ten over de hoofden der misdadigers, komt
reeds een onzer aandragen met droppels van
barm- en flauwhartigheid
Maar is het te verwonderen dat die huis
apotheek ingang vindt, wanneer zelfs de rech
terlijke macht meent te werk te moeten gaan
tegen den grootsten opruier in ons land met een
lankmoedigheid, welke verbazing wekt Ieder
weet dat de leider der sociaal-democraten, maar
meer nog, de rondreizende opstoker van het arme
volk, onlangs slechts voor den Hove had te ver
schijnen met het bericht van de ziekte zijns ver
dedigers, om voor on beperkten tijd het vonnis,
dat hem tot een jaar gevangenisstraf veroor
deelde, krachteloos te zien gemaakt. Een spotter
zeide dat die leider zich wel een advocaat zou
hebben uitgekozen met eensleepende ziekte;
maar ik heb te veel eerbied voor dc overheid
om hier te spotten, en niet in gemoede te ver
klaren dat de rechter naar overtuiging en ge
weten heeft recht gedaan, al moet ik daar
schoorvoetend aan toevoegen dat ik, in zijne
plaats, een geheel andere overtuiging en een
geheel ander geweten zou hebben gehad. Wel
is hetme bekend, de deftige theoretici onder
ons zeggen dat men het recht van verdediging
niet mag beperken. Dan, sedert wanneer regeert
men een land met phrases En, daarenboven,
sedert wanneer heeft de geordende maatschappij
hei recht van zelfverdediging voorwaar een
heilig natuurrecht verloren Waarlijk, ook
hier blijft het woord van Alphonse Karr van
toepassing„dat de andere heeren beginnen
-De correspondenties uit Amsterdam, aan
de Köln. Zeit. over het oproer onderscheiden
zich door hare juistheid.
Het verslag der rustig afgeloopen begrafenis
van de slachtoffers eindigt de berichtgever aldus:
„Een goed teeken is ’t overigens, dat een ge
deelte der opgezweepte bevolking de oogen be
ginnen open te gaanvele bewoners uit den
Jordaan richtten een paar dagen geleden een
schrijven aan twee broeders, die de oproerlingen
vermaand hadden rustig te blijven en waarvan
de een de op eene barricade (brug) staande roode
vlag had afgerukt en in het water geworpen. In
dat schrijven wordt den beiden broeders dank
gezegd en Nieuwenhuis een „groote lafaard” ge
noemd, die zich stilhield, terwijl „zijne arme
aanhangers hun bloed vergoten.” Zooals later
bekend werd, hebben zich de sociaal-democraten
veel moeite gegeven om Maandagavond op ver
schillende punten van de stad een opstand te
doen uitbreken, eenigen van hen poogden de Joden
buurt te bewerken, maar daar werd hun mede
gedeeld, dat men met den loop der dingen zeer
tevreden was en geen verandering wenschte.
In tegenoverstelling met de overdreven berich
ten, die voornamelijk in Engelsche en Fransche
couranten van het voorgevallene gegeven werden,
geven wij de verzekering, dat geen vreemdeling
Amsterdam behoeft te mijdende rust is wedar
hersteld en niemand van hen, die in de hotels
zich ophielden, is op eenigerlei wijze lastig ge
vallen natuurlijk zal hij, die het gevaar zoekt
en meent, dat hij overal bij moet zijn, zooals
een Engelschman, die het vorige jaar de onvoor
zichtigheid had, zich in het gedrang te mengen,
daarvoor met een duchtig pak slaag beloond
werd en eene vreeselijke beschrij7ing daarvan
in de Times gaf, aan zichzelf de minder aange
name gevolgen te wijten hebben.”
In een artikel met het opschrift
Hoezeer er tegen de benoeming van den mar
kies van Londonderry tot Onderkoning van Ier
land vrij wat wordt ingebracht, rekent men het
toch als een der grootste voordeelen, dat hij een
der aardigste vrouwen van heel Ierland bezit.
Daar ook de beide vroegere Onderkoninginnen,
lady Carnavon en lady Aberdeen, ontzaglijk veel
tot verzoening van Ierland hebben bijgedragen,
zoo vertrouwt men dat ook de markies een bij
zonder succes zal hebben, omdat hij de man van
zijne vrouw is.
Te Belfast hadden Zaterdagavond wederom
vechtpartijen tusschen Orangisten en nationalis
ten plaats. De politie gaf vuur op het gepeupel,
dat van weerszijden met steenen wierp. Een
knaap werd gedood en verscheidene personen
zijn gekwetst. Tegen middernacht was de rust
hersteld.
Eene misdaad, die aan de dagen van het
„landleague-schrikbewind” herinnert, is wederom
in Ierland gepleegd. De pachter Phelan, die
sinds eenigen tijd geboycot was door zijn buren,
omdat hij zijn pacht al te gewillig opbracht, is
vermoord gevonden. Men had hem met een
voorhamer den schedel verpletterd.
Onder de bewoners, de „crofters”, van het
eiland Tiree, heerscht groote beweging; wegens
een pachtgeschil, waarin zij de wet niet willen
gehoorzamen, is een oorlogsschip met mariniers
derwaarts gezonden.
Te Halle is Zaterdagavond de sneltrein
naar Berlijn ontspoord. Eenige reizigers bekwa
men lichte kwetsuren.
Naar de Lienzer Zeitung meldt hebben de
nabestaanden van de heeren Pallavicini en
Crommelin aan de gezinnen van de beide gid
sen, Ranggetiner en Rubesoier, die tegelijk met
hen om het leven kwamen, eene jaarlijksche rente
verzekerd van 100 flor. Daarbij voegt de Duit-
sche en Oostenrijksche Alpenclub een jaargeld
van 180 flor, en voor de weduwe van Rangetiner
is het huisje aangekocht, dat zij totnutoe in huur
had.
Te Frankfort is dezer dagen een kaartleg
ster gestorven, die met haar echtvriend, die 15
jaren jonger was dan zij en door haar zeer kort
gehouden werd, in zeer behoeftige omstandighe
den leefde. De man mocht nooit in de kast
kijken, maar nu het hek van den dam was en
de kast vrij doorzocht mocht worden, vond hij
een pakket met 6000 fl. Oostenrijksch geld en
een lijst van effecten, die echter niet zoo spoe
dig te vinden waren. Later liet hij de stroozak
van het bed, waarop de vrouw geslapen had,
leegmaken en vond toen voor een waarde van
86000 M. aan papier, waarvan de nommers met
die van de lijst in de kast overeenstemden.
Voorts vond men nog de aanwijzing van andere
nommers en de er toe leidde dat men na een
grondig onderzoek onder eenige oude preeken
nog 5000 M., achter een spiegel nog 5000 M.
en verder nog 5000 M. ontdekte.
Cholera. Uit Napels bericht men, dat,
niettegenstaande de temperatuur van 90 gr. Fahr.
in de schaduw, in de laatste dagen een merk
bare verbetering in den toestand van de door
de cholera geteisterde landstreek is ontstaan.
I
Bolswardsche Courant
EN