NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BBESWABO SU WeBSEBAOEEE.
Em belangrijke Enquête.
1886.
Vijf en Twintigste Jaargang.
No. 36.
VOOR
DONDERDAG 2 SEPTEMBER.
BINNENLAND*
BUITENLAND.
dat
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Hooge buitenlandsche invloed heeft de drin
gende verzoeken uit Bulgarije aan vorst Alex
ander, om naar Sofia terug te keeren, onder
steund, en in plaats van uit Lemberg naar Bres
lau door te reizen, is de Vorst Zaterdagnacht
naar Bucharest vertrokken, waar hij Zondag
ochtend om 11 uur aankwam en onmiddellijk
over Giurgewo naar Rustschuk zijn reis voort
zette. Men geloofde te Bucharest, dat Alex
ander zich eerst te Tirnowa en te Philippopel
zou vertoonen, teneinde zich van de trouw der
Rumeliërs te vergewissen, alvorens in Sofia zijn
intocht te houden.
Die hooge buitenlandsche invloed zal wel die
van Duitschland zijn, zoo wordt algemeen ge
oordeeld, en toch verneemt de Republ. Franc;.,
dat het tegen Bismarck’s raad, en ook tegen den
raad en den wensch van zijn vader is. dat Alex
ander naar Sofia is teruggekeerd. Hetzelfde blad
wil weten, dat de Russische Minister Giers te
Franzensbad zou hebben verklaard, dat Rusland
niet in de Bulgaarsche aangelegenheden zou in-
tervenieeren, mits Prins Alexander van Batten
berg niet op den troon werd hersteld.
Dan zou Alexander voornamelijk op Engeland
moeten steunen, wat wel niet zeer waarschijnlijk
is. Zoolang dus het bericht der Republique niet
is bevestigd, mag men de waarheid er van be
twijfelen.
Men zal zulks te eer doen, wanneer men de
bijzonderheden leert kennen omtrent de bejege
ning, die Alexander heeft te verduren gehad.
De eerste gedachte toch bij het lezen van onder
staand verhaal moet zijnIn Bulgarije is het
leven van den Vorst nooit meer veilig te noe
men. Verraad en sluipmoord zullen voortdurend
op de loer liggen, totdat de muiters en verra
ders hun nederlaag hebben gewroken. Indien
Alexander al den troon weder bestijgt, zal hij
dat zeker niet doen zonder de zekerheid te heb
ben, dat de Mogendheden thans bereid zijn, hem
door haar prestige te zullen handhaven, waar
dat noodig mocht zijn.
Prins Alexander heeft, toen hij te Lemberg
vertoefde zelf uitvoerige inlichtingen verschaft
omtrent den coup d’état en wat hem verder
wedervaren is. Uit dat verhaal opgenomen
in Weener en Berlijnsche bladen blijkt, dat
er bij den staatsgreep meer militairen zijn be
trokken geweest dan aanvankelijk gemeld is. De
hoofdwacht van het eerste regiment handelde in
overeenstemming met het bataljon, dat het paleis
omsingelde.
Om 2 uur kwam een schildwacht het slaap
vertrek van den Prins binnenstormen, drukte
hem een revolver in de hand, en fluisterde hem
toe: red u! De Vorst ijlde de trap af,dienaar
den wintertuin voert, maar reeds op de trappen
traden hem twee soldaten met bajonetten tege
moet. De Vorst snelde naar de slaapkamer terug
en vond daar reeds een groot aantal officieren
die hem met overgehaalden revolver tegemoet
traden. Een hunner scheurde een blad papier
uit een opschrijfboek en schreef daarop eenige
onleesbare woorden. De overigen noodigden den
Vorst aan eene tafel, hielden hem een blad
papier voor, en schreeuwden„onderteeken
onderteeken Van alle kanten drong men zich
nu dicht om hem heen, en terwijl er meer dan
twintig revolvers op zijn hoofd waren gericht,
schreef hij met onleesbaar gekrabbel op het blad
papier alleen de woorden „Bogda spasi Bolgaria
(God bescherme BulgarijeAlexander.'’ Toen
werd de Vorst medegesleurd naar het Ministerie
van Oorlog, waarheen de op gelijke wijze over
rompelde Prins Frans Jozef reeds gebracht was.
Na een oponthoud van een paar uren werden
de broeders van elkander gescheiden om verder
getransporteerd te worden, ieder in een afzon
derlijken wagen en ieder met twee officieren
naast zich, die onafgebroken een revolver ge
richt hielden naar het hoofd van den Vorst en
zijnen broeder, Op den bok naast den koetsier
aan
voor,
i”
zat bij elk rijtuig een kweekeling der kadetten-
school.
Toen de Vorst van het Ministerie van Oorlog
wegreed, stonden daar minstens veertien officie
ren in uniform, met de handen in de broekzak
ken hem aangrijnzend.
Kapitein Benderoff had, toen den Vorst bij
de bovenomschreven scène in de slaapkamer
het stuk papier ter onderteekening werd voor
gehouden, hem voortdurend het overgehaalde
pistool vlak voor de oogen gehouden en hem
toegeroepen„Zie je, dat komt er van, dat je
mij niet tot majoor hebt gemaakt
Tot de deelgenooten behoorden de gezamen
lijke officieren der kadettenschool en van het
eerste regiment artillerie, vele genie-officieren,
verscheiden officieren van het eerste regiment
infanterie. Laatstgenoemd regiment had de Vorst
daags te voren geïnspecteerd, en diezelfde offi
cieren, die te 2 uren in den nacht met revolvers
in zijne slaapkamer drongen, hadden des avonds
bij hem gedineerd.
Den eersten nacht bracht de Vorst door in
een klooster op 25 kilometer afstands van Sofia.
Op den geheelen weg naar den Donau schreeuw
den, telkens wanneer de Vorst zijn mond opende
om eene vraag te doen, de met zijne bewaking
belaste officieren hem toe„Zwijganders ben
je dood!”
Op het schip waren de beide broeders te za-
men in eene kajuit opgesloten. Twee officieren
met uitgetrokken sabels stonden voor de deur.
De hitte was zóó verschrikkelijk, dat ten slotte
de Vorst het hoofd buiten het raam stak, waarop
twee soldaten hem met de bajonet terugstieten
en dadelijk alarm maakten. Zijn verzoek om
slechts enkele minuten frissche lucht te mogen
scheppen, werd rondweg afgewezen. De wacht
aan boord bestond uit de tweede compagnie van
het Donauregiment met de gezamenlijke officie
ren.
Op Dinsdagnamiddag te 4 uren kwam men te
Reni aan. De officieren trachten iemand aan land
te vinden, aan wien zij de beide Prinsen kon
den uitleveren. Toen dit mislukte, ging het
jacht tegen den nacht weder het ruime sop in.
Den volgenden ochtend om 8 uur werd er we
der geland, en middelerwijl was den Russischen
commandant der troepen een eerste luitenant
toegevoegd. Nu werden de beide broeders on
der scherpe bedekking aan land gezet en naar
den burgemeester of diens plaatsvervanger ge
bracht. De Vorst verzocht, hem in Rume-
nië af te zetten, waarop men antwoordde, dat
dit niet ging. Hij zou zijn leven wagen, want
langs den Donau waren in alle steden moorde
naars om hem neer te steken of neer te schieten.
Het heette, dat rooverbenden zich hadden aan
geboden om hem op te vangen. De Vorst ant
woordde, dat hij het daarop wilde wagen. Toen
werd hem een telegram voorgehouden gedagtee-
kend uit Petersburg en onderteekend door den
Minister Ogoutscheft’, van den volgenden inhoud
„Prins Alexander van Battenberg (slechts deze
uitdrukking was gekozen) mag alleen over Lem
berg of Warschau reizen.” Aldus werd op Don
derdagochtend te 8 uren de reis ondernomen.
Een extra-trein was door de Russische Regee-
ring besteld, daar men den Vorst niet wilde
vergunnen van den gewonen trein gebruik te
maken. In den trein waren een politie-luitenant
en verscheidene gendarmen. Aan het tweede
station hield de trein op. Een hooger beambte,
staatsraad en vertegenwoordiger van den gou
verneur, trad op den Vorst toe en verlangde
betaling van den extra-trein met 600 roebels
Anders ging men niet verder.
De Vorst had toevallig eene som van onge
veer dat bedrag bij zich en betaalde. Toen aan
een volgend station de trein wederom halt hield,
stond voor elke deur van de coupé een gendarme
met de bajonet op zijn geweer. Buiten een tal
rijk publiek, dat den Prins door het venster
heen hoonende woorden toevoegde, waren ook
aan het station aanwezig de gezamenlijke offi
cieren van het dragonder-regiment, weiks chef
Prins Alexander van Hessen, vader van den
Vorst, is en a la suite waarvan hjj zelf gevoerd
werd tot op het oogenblik dat hij uit de rang
lijst van het Russische leger werd geschrapt.
Ook die officieren namen deel aan de beleedigin-
gen, welke Vorst Alexander te verduren had.
Athene, 29 Aug. (Reuther). De steden Filia-
tra en Gargoliano in Messina en de dorpen Ky-
farissa en Choromi in Arcadië zijn geheel ver
woest tengevolge van de Vrijdag plaats gehad
hebbende aardbeving. Vele andere steden en dor
pen hebben schade geleden.
Te Filiatra zijn p. m. 80, te Gargoliano 20 en
te Loconditza 16 personen omgekomen. Het aan
tal gekwetsten is aanzienlijk. Oorlogschepen zijn
met geneesheeren, sapeurstenten en leeftocht ter
hulpe gezonden naar Kalamata.
Grenada, 29 Aug. (Reuther) Heden, bij de
totale zoneclips, zijn zeer goed photometrische
waarnemingen gedaan door prof. Thorpe. Het
daglicht was tijdens de geheele verduistering
zwakker dan dat bij volle maan. Kapitein Dar
win en dr. Schuster hebben goede afbeeldingen
van de corona kunnen nemen.
Weenen, 31 Aug. De intocht van den Vorst
van Bulgarije te Tirnova was schitterend. De
Vorst wenschte de stad geluk, dat zij het uit
gangspunt was van de contra-revolutie. De
Vorst vertrekt heden naar Philippopel,
paard gaan en het nu in te stellen onderzoek
is gewis een stap in de goede richting.
Hoe belangrijk echter zulk een beschermende
wet moge zijn en voor de goede werklieden ten
zegen zal kunnen wezen, toch zal ook wel voor
Nederland gelden, wat de Engelsche commissie
in h tar rapport, omtrent een dergelijk onderzoek
schrijft„Onze werkende standen moeten lee-
ren de deugden van matigheid en zorg voor de toe
komst met meer nauwgezetheid en met meer
volharding te betrachten dan zij tot dusver ge
daan hebben”. Voorzeker leveren de verschil
lende plaatselijke spaarbanken, vooral ook de
rijkspostspaarbank verblijdende bewijzen en dat
er bij alle klachten, toch mogelijkheid tot spa
ren nog bestaat, en dat de wil er toe in tal van
huisgezinnen niet ontbreekt. Toch kennen wij
allen voorzeker tal van gezinnen voor wie de
beste wetten niet helpen zullen, omdat luiheid,
onzindelijkheid en verkwisting er alle welvaart
onmogelijk maken is de weelde die jongelieden
uit den werkenden stand zich veroorlooven, in
kleeding, opschik en uitgaven voor hun genoe
gen, een beletsel om later zuinige vaders en
moeders te worden en blijft de 40,000,000, die
het Nederlandsche volk jaarlijks offert aan ster
ken drank, een vloek voor de natie, die zij zel
ve opheffen moet en waartegen elke wetgever
machteloos staat.
M. E. van der MEULEN.
De kermissen raken voorbij met haar kinder
pret en draaiorgels, de vacanties voor scholen
van allerlei aard, voor rechtbanken en wat
niet al, spoeden ten einde. Nog enkele weken
en ook onze volksvertegenwoordigers zullen wor
den opgeroepen voor de najaarscampagne. Zij
intusschen hebben maar een korte zomerrust
gehad. Nog in deze maand waren zij vergaderd
en 13 Augustus jl. dienden elf leden onzer tweede
kamer der Staten-Generaal een voorstel in, dat
hoogst belangrijk mag heeten en met het oog
op de personen der voorstellers en met het oog
op den inhoud er van. De elf mannen zijn
de heeren Goeman Borgesius, Bahlmann, Bee-
laerts van Blokland, Fabius, Gildemeester,Gleich-
man, Heldt, van der Kaay, Ruys van Beeren-
broek, van der Sleyde en Smit. Het doet ’t
vaderlandsche hart goed, die mannen bijeen te
zien, te samen een voorstel formuleerend, broeder
lijk één doel beoogend. Hier zien wij den libe
ralen «olksman Goeman Borgesius met den
conservatieven katholiek Bahlmann, den gemoe-
delijken orthodox Beelaerts van Blokland met
den kalvinist Fabius, den tegen- en voorstander
van Kuyper, hier rechtsgeleerden van beteeke-
nis, een oud-minister en Heldt, die er eeneeere
in stelt, als vertegenwoordiger van den werk
mansstand te zitten in de kamer. Straks zul
len wij hen weer tegenover elkander zien staan
op hun onderscheiden standpuntnu dienen zij
gezamenlijk een voorstel in tot het houden van
een onderzoek (enquête)
a, omtrent het tegengaan van overmatigen
arbeid
b, omtrent den toestand van fabrieken en werk
plaatsen, met bet oog op de veiligheid, de ge
zondheid en het welzijn der werklieden.
En de heer Goeman Borgesius zegt tot toelich
ting van dit voorstel, o. a.
Mijnheer de Voorzitter! Vrij algemeen wordt
ook in Nederland het besef levendig dat er meer
dan tot heden, ten behoeve van de arbeiders
bevolking behoort te worden gedaan, ook op wet
gevend gebied.
Hij, die echter eene ernstige studie maakt van
de maatschappelijke vraagstukken en zich niet
tevreden stelt met afgetrokken beschouwingen,
maar door aanwending van practische middelen
verbetering van den maatschappelijken toestand
beoogt, weet, dat hij telkens bij zijn moeielijk
onderzoek het hoofd stoot tegen de dikwijls maar
al te gegronde exeptiënonbekendheid met de
werkelijke toestanden, onbekendheid met de ar-
beids- en kapitaalsverhoudingen onbekendheid
ook met bestaande misbruiken. En voorts Zon
der eene krachtige arbeidersbevolking is evenmin
gezond volksleven denkbaar als zonder een wel
varenden middenstand.
Veel wordt dan ook reeds van Staatswege
gedaan om de algemeene zedelijkheid en hygië
nische (de gezondheid betreffende) voorwaarden,
waaronder het geheele volk leeft en den maat
schappelijken strijd om het bestaan voert, te
verbeterenmaar zou dan diezelfde Staat
lijdelijk mogen aanzien, dat in werkplaatsen en
fabrieken duizenden werklieden, niet alleen
volwassen mannen, maar ook vrouwen en kinderen
genoodzaakt zijn, hun arbeid te verrigten onder
omstandigheden, die de volkskracht ondermijnen
en de volksontwikkeling belemmeren, ja in
vele gevallen schier onmogelijk maken Vrij
heid van handel en vrijheid van nijverheid
mogen hier niet in aanmerking komen.”
Ziedaar het voorstel en een deel der gronden
waarop het steunt. Had ik niet het recht, dit
een belangrijke enquête te noemen, een parle
mentair enquête, d. i. een onderzoek door de
volksvertegenwoordigers ingesteld Die vorm
is gekozen, omdat alleen als tot zulk een onder
zoek officiéél en door de volksvertegenwoordi
gers besloten wordt, de werkgevers verplicht zijn,
aan de te benoemen commissie, alle verlangde
inlichtingen te geven, toegang te verleenen tot
fabrieken en werkplaatsen en zoo haar op de
hoogte te stellen van wat ze te weten heeft, om
den toestand des lands in dit opzicht naar waar
heid te leeren kennen.
Voorzeker het is een verblijdend verschijnsel,
dat in onze Tweede Kamer het besef zich open
baart, dat zij wat anders te doen heeft, dan den
tijd te dooden met staatkundig gekibbel, straks
vermeerderd met godgeleerd getwist. Moge zij
meer en meer begrijpen, dat zij de handen ineen
moet slaan, dat zij den nationalen tijd gebruiken
moet om de belangen des volks, in den ruimsten
zin des woords te behartigen. Heeft dat onder
zoek onpartijdig plaats gehad en op ruime schaal,
dan zal dit de grondslag worden kunnen voor
eene wetgeving op den arbeid, op de vereischten
van de lokalen, waarin deze wordt verricht en
wat verder daarmede in verband staat.
Het komt mij voor zelfs, dat met zulk een
arbeid de werkmansstand voor ’t oogenblik meer
gebaat zal zijn, dan wanneer hij aanstonds het
algemeen stemrecht kan verwerven. Hiermede
toch worden niet alleen de belangen der man
nen, doch ook die van vrouwen en kinderen
behartigd. Toch wil ik de bevordering der uit
breiding van het stemrecht niet op de lange
baan geschoven zien, al kan er van algemeen
stemrecht in volstrekten zin, geen sprake zijn,
maar het een kan met het ander zeer goed ge-
Wonseradeel, 28 Aug. De Gemeenteraad
besloot heden
a. De rekening over 1885 voorloopig vast te
stellen in ontvang op f 130,456,53% en in uit
gaaf op f129,490,80.
b. Bij den heer pastoor te Blauwhuis pogin
gen aan te wenden, ten einde de administratie
over eene inschrijving ad f 4800 op het groot
boek der werkelijke schuld ten name van het
dorp Greonterp, waarvan de rente door de
Roomsch Katholieke gemeente van Blauwhuis
wordt getrokken aan de gemeente worde over
gelaten.
c. Aan den onderwijzer W. E. de Jong te
Pingjum voor het waarnemen der betrekking
van hoofd der school te Exmorra en aan het
hoofd der school te Pingjum voor bevordering
van den geregelden gang van het onderwijs, tij
dens de afwezigheid van den onderwijzer de Jong
gratificatiën, onderscheidenlijk van f 40 en f 25
toe te kennen.
d. In het politie-reglement wijziging aan te
brengen in dien zin, dat het gebruik van honden
als trekdieren onder karren wordt toegestaan.
e. Op het verzoek van ingezetenen van Tjerk-
werd tot het maken van een kunstweg uit de
kom van het dorp rechtuit naar den kunst
weg BolswardWorkum in zooverre gunstig te
beschikken, dat de gemeente het onderhoud van
den door adressanten aan te leggen weg aan
vaardt.
f. In verband met sub e goed te keuren het
bestek voor vernieuwing van de brug te Tjerk-
werd en ten aanzien van verlegging van de Tjerk-
werderzijl en nader commissionaal rapport af te
wachten.
Aangeboden is de begrooting voor 1887, slui
tende met een ontvang van f 122,335,54% en
een uitgaaf van f 122,332,53. De hoofdelijke
omslag beloopt in deze begrooting f 60,615.
Soestdijk, 31 Aug. Uit alle oorden van het
land worden honderdtallen telegrammen van
gelukwensching aan het paleis ontvangen met
den verjaardag der prinses.
Te Borger wordt reeds voor de tweede
maal een jonge jachthond door eene kat gezoogd.
Voor eenige jaren had dit plaats bij zekeren die
renvriend, die een pasgeboren jachthond, die
voor den waterdood bestemd was, meenam en
bij zijne kat te zoogen legde. Schoon het dres-
seeren wat moeilijker ging, muntte het dier later
in gebruik uit door fijnheid van neus en door
jachtlust ver boven zijne broertjes en zusjes.
Thans werd op dat voorbeeld afgaande, een jacht
hond van zijne moeder genomen en bij een poes
gebracht. Het hondje wordt a. s. Woensdag drie
weken oud, zoodat de proef ook reeds als ge
slaagd beschouwd kan worden. De jonge hond
drinkt nu zelf al melk met poes mede. Aardig
is het te zien, wanneer poes met een muis voor
haar pleegkind komt aandragen, zij dat kind kan
inprenten om het diertje op te eten. Zij heft
dan zonderlinge geluiden aan en wil het hondje
door allerlei streelingen tot eten aansporen.
Het ingesteld onderzoek naar het overbren
gen door de marèchaussées van de gebroeders
Th. uit St. Oedenrode heeft aangetoond, dat er
niets onmenschelijks heeft plaats gehad. Als
gewoonlijk werden de gearresteerden geboeid
met een lijn aan de zadels der maréchaussées
gebondenlachend verlieten zij het dorp. Aan
hun vader werd onderweg veroorloofd hun een
boterham te geven, terwijl zij te Vechelnogeen
glas bier konden nemen. Wegens de warmte
werd zeer langzaam gemarcheerd.
Van Schiermonnikoog wordt gemeld:
Het toenemend bezoek dat ons eiland te beurt
valt, heeft eenige belangstellenden de handen
ineen doen slaan om hier flink, doch tevens op een-
voudigen voet ingericht badhotel te stichten met
een 40-tal logeerkamers.
Tevens zal er het volgende jaar tusschen
Oostmahorn en dit eiland in dagelijkschen dienst
worden gesteld eene raderboot, die den overtocht
in korten tijd zal doen.
In Ons belang wordt weder de quaestie be
sproken, die voor eenige jaren ook ter tafel kwam:
hoe men liggen moet om goed te slapen, en ook
nu wordt aan bevolen om met het hoofd lager
te liggen dan met de voeten.
Al wil dr. Johan Menti Hilly, die dit stelsel
in bescherming neemt, op zijn hoofd gaan staan,
om lekker uit te rusten, wij zullen hem daartoe
het recht niet betwisten, maar sinds onheugelij
ke tijden bestond bij de menschen de gewoonte
om het hoofd hooger te plaatsen dan het lichaam
wij beroepen ons op de uitdrukking uit de
gewijde Schrift betreffende den steen, om het hoofd
op neer te leggen en die gewoonte is geen
vrucht van een overwogen en aangenomen stel
sel, maar uit natuurlijke neiging ontstaan. En
aan deze is meer waarde te hechten dan aan
wijsgeerige beschouwingen over het „rationeele
slapen”.
In de omstreken van Goor worden tegen
woordig veel adders en slangen aangetroffen,
menigvuldiger dan, naar menschenheugenis, ooit
te voren. In een huisgezin in dien omtrek is
dezer dagen een adder in het bed gevonden. In
verband hiermede kan het zijn nut hebben te
vermelden, dat cognac, rum of brandewijn, in
groote hoeveelheden gebruikt, een der beste tegen
giften is tegen een adderbeet.
Bolswardsche Courant
1
