NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
bolsward en wokseraoses.
I
No. 32.
1887.
Zes en Twintigste Jaargang.
VOOR
De ZEerste Kamer
BINNENLAND.
BUITENLAND.
DONDERDAG 11 AUGUSTUS.
DONDERDAG 11 AUGUSTUS.
SCHAEPMAN.
i
1
I®
ons land werden geen
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
en daaronder vier in het arrondissement Nancy
gesloten zullen worden. Naar aanleiding van
een verzoekschrift van handelaren in Lotharingen
heeft voorts de Minister van Binnenlandsche
Zaken aan de prefecten last gegeven, om aan
Duitsche kooplieden en marktbezoekers de ver
gunning tot verblijf en tot het drijven van koop
manschap te weigeren.
Dat allen die de beteekenis begrijpen der
aanneming van het voorstel Schaepman in de
2e Kamer der Staten-Generaal, betreffende de
nieuwe redactie van bovengenoemd Artikel, met
belangstelling de beraadslagingen volgden, eerst
in de afdeelingen en daarna in de openbare
zittingen der le Kamer, spreekt van zelf.
Terwijl ik dit schrijf is er nog geene beslis
sing bekend omtrent den afloop, maar uit alles
blijkt, dat met recht dit voorstel in die Kamer
het „brandend vraagstuk” is genoemd. De be
raadslagingen en redevoeringen over al de
regeeringsvoorstellen ter grondwetsherziening te
samen, hebben niet de helft van den tijd inge
nomen, die aan dit voorstel alleen is gewijd.
Met zorg en ernst is alles onderzocht, met
soberheid besproken, met spoed hebben de stem
mingen plaats gehad, gelijk wij dat van deze
Kamer gewoon zijn.
Toen echter het voorstel Schaepman aan de
orde kwam, bleek het dat tal van leden zich
verplicht gevoelden, hunne overtuiging uit te
spreken.
Zonder vooruit te loopen op den uitslag der
stemming, die voorzeker spoedig bekend zal zijn,
is het gebleken, dat het getal der bestrijders
veel grooter is, dan dat der verdedigers. De
geest die uit alle redevoeringen bij de openbare
beraadslagingen blijkt, is die van verzoenings
gezindheid de toon is waardig, ernstig. Met
eene merkwaardige redevoering opende het lid
Verheijen, de katholieke Inspecteur van het
Lager Onderwijs, de bespreking. Hij trad op
als verdediger van het voorstel. Die verdediging
echter van het nieuwe Art. 192, was tegelijker
tijd ecne lofrede op het tegenwoordige Artikel
194, zoo uitstekend en zoo veelbeteekenend in
den mond van een Inspecteur van het Lager
Onderwijs, dat het wel zonderling klonk, om
aan het einde uit spreker’s mond te moeten ver
nemen, dat hij toch stemde voor den val van
Artikel 194, in strijd ook met zijn wensch 4
jaren geleden in de Staatscommissie geuit. Hij
erkende ten volle het nadeel van den heftigen
strijd, bracht hulde aan de openbare school
stemde in met de bewering dat zij in ons land
met gemengde bevolking noodzakelijk is is ver
zekerd dat de openbare school te diep in ’thart
der natie is geworteld om met Artikel 194 ten
onder te gaanwil meewerken aan het verkrij
gen eener zoo goed mogelijk ingerichte Staats
school; betuigt zijn leedgevoel over het weg
vallen uit ’t voorstel Schaepman van de voor
waarde der eerbiediging van ieders godsdienstige
begrippenook Arcikel 194, zooals ’t nu luidt,
staat het bijzonder onderwijs niet in den weg,
is niet met den Syllabus of met het katholieke
standpunt in strijd, zelfs is met dit Artikel, nog
wel ’t meest sedert de wet van 1878, het bijzon
der onderwijs in bloei toegenomen. Ook bij het
behoud van Art. 194 kan men het lager onder
wijs, door een andere schoolwetgeving fnuiken,
temperen, zelfs vernietigen, wat spreker niet
begeert.
Derhalvezou men zeggen, moet dat uit
stekende Artikel blijven bestaan. Neen, zoo
besluit hij, nochtans moet het vallen.
Zal dan de strijd misschien uit zijn Ook
dat niet, maar hij zal verplaatst worden, van
het gebied van den grondwetgever, naar dat van
den gewonen wetgever, de grondwet zal geen
partij wet zijn, (maar dan zal de gewone wet het
wezen) en zelfs „Burgerplicht” te Amsterdam
is tot inkeer gekomen.
Met „Burgerplicht” is dus ook de Inspecteur
bekeerd.
Nadat ook de heeren Pijnappel en de Bruijn
als verdedigers van het voorstel Schaepman
waren opgetreden, opende de heer Sickesz de reeks
der bestrijders en werd gevolgd door de heeren
Fransen van de Putte, de Sitter, Vening Mei-
nesz, van Royen, van Swinderen, Muller. Voor
de anti-revolutionairen trad hun Nestor op, de
grijze Elout van Soeterwoude, voor de Katho
lieken nog weer de heer Regout, maar aanstonds
liet een dubbeltal bestrijders zich hooren in de
heeren Roëll, Huijdecoper, van Naamen van
Eemnes en Van Pallandt. Al deze sprekers
waren bereid om werkelijke grieven weg te
nemen, maar tevens overtuigd dat de Staat ver
plicht is, waarborgen te geven voor de eerbie
diging der godsdienstige overtuigingen van min
derheden, voor de zorg dat deze voldoend lager
onderwijs ontvangen, voor het toezicht op en de
eischen van bekwaamheid voor de onderwijzers.
De heer de Sitter betoogde o. a. dat het voor
stel S. in strijd was met de beginselen van den
modernen rechtstaat en de staatszorg, ook voor
ander dan openbaar onderwijs te ver uitstrekt.
De Minister Heemskerk volhardde, ook in deze
Kamer, zeer Constitutioneel, in zijn voorzichtige
houding. Immers dit voorstel is alleen het ge
volg van het recht der 2e Kamer tot initiatief.
Het is niet ingediend namens de regeering, de
Raad van State is niet gehoord, het is los van
de voorstellen tot grondwetsherziening, welke er
niet mee staan of vallen. De Kamers moeten vrij
zjjn, maar de regeering moet evenzeer hare vrij
heid zich voorbehouden en geen bepaald oordeel
dere havenplaatsen van
landverhuizers vervoerd.
De liberale kiesvereeniging te Goes heeft
eene voorloopige lijst vastgesteld van candidaten
voor de Tweede Kamer. Op deze lijst staan de
heeren: jhr. J. L. C. Pompe van Meerder voort,
te Bergen-op-Zoomjhr. mr. Michiels van Kes-
senich, te Roermond; Dr. P. C. F. Frowein, te
Sneekmr. W. A. Bergsma, te Dronrijp, oud
lid der Kamer; mr. F. J. F. M. Walter, kanton
rechter te Hulst, en mr. L. A. Bybau, burge
meester van Kolijnsplaat.
De volgende week zal voorgoed eene keuze
worden gedaan.
Na zestien nachten er op uit te zijn ge
weest, gelukte het den jager Ch. Rademacher,
van Koningsbosch, de vorige week Donderdag
nacht, in de nabijheid van het zoogenaamd Es
broek onder Echterbosch, door twee kogelscho-
ten, een wild zwijn van 80 kilo neer te vellen.
In die nachten waren meermalen troepen van
8 a 10 stuks dezer zwarte boschbewoners door
hem opgemerkt, doch ongenaakbaar geweest.
Door verscheidenen is in het Handelsblad
de invoering bepleit van een of meer vrjje dagen
’s jaars voor werklieden in fabrieken en werk
plaatsen. Een hunner schreef in het nommer van
2 dezer: „Moge iemand, die een grootereinrich
ting heeft dan de mijne, voor bovenstaande aan
gelegenheid het initiatief nemenhij kan ver
zekerd zijn, van vele zijden medewerking te ont
vangen.” Wij vermoeden, dat het de bedoeling
is, den werklieden vrijaf te geven met behoud
van hun loon.
Zulke vacantie-dagen" kent men in Engeland
althans voor kinderen, jeugdige arbeiders en
vrouwen reeds lang krachtens een gebod des
wetgevers. In navolging van vroegere voor
schriften toch bepaalt de Factory and Workschop
Act van 1878, in art. 22, dat in alle werkplaat
sen en fabrieken, die aan haar onderworpen zijn
dat is zoo ongeveer in de gansche nijverheid
aan de genoemde categorieën van arbeiders
acht halve of vier heele vrije dagen in het jaar
moeten worden toegestaan. En vergist men zich
niet, dan is dit meerendeels vanzelf toepasselijk
geworden ook op volwassen mannelijke werk
lieden.
Mocht hier te lande iets dergelijks ingang
vinden uit vrije beweging der werkgevers, de
waarde ervan zou nog grooter zijn.
Neutrale scholen 1
De „Hervorming11, sprekende over de neutrali
teit der school, zegt
De neutraliteit heeft ontzaggelijk veel kwaad
gedaan. Ging men na welk nauw verband er is
tusschen haar en de groote onverschilligheid, het
gebrek aan pit, de verregaande flauwheid en
oppervlakkigheid van onzen tijd men zou haar
verfoeien.
In plaats van karakters te vormen, heeft zij
medegewerkt om de natie krachteloos te maken.
De onderwijzers moeten voorzichtig zijn om zich
niet te branden, en dit komt hen op verlies van
karakter te staaner gaat van hen geen bezie
ling meer uit.
Met dit stelsel moet onvoorwaardelijk worden
gebroken. Ieder moet in de opvoeding den weg
gaan, die hem het best toeschijnt. Ook de mo
dernen moeten het met hunne beginselen er even
goed op durven wagen als de orthodoxen of de
katholieken, en eigen scholen, naar hunne over
tuiging ingericht, vestigen."
De vette jaren der Duitsche grasmaaiers
zijn ook voor goed voorbij. Eerst vonden zij een
gedachten concurrent in de maaimachines, en nu
deze niet deugdelijk bevonden zijn, omdat zij de
grasplanten losrukken, is de Hollander zelf gras
maaier geworden. Zag men anders op elk dorp
in Noord-Holland ’s zomers 10 a 12 Duitschers,
thans hoogstens 1 d 2.
Door de ijmkers in de Zevenwolden van
Friesland wordt opgemerkt, dat het blad van
den gewonen lindeboom weder een kleverig vocht
afscheidt, waarop de bijen groote vlucht maken
en blijkbaar goed op winnen. Dit natuurverschijn
sel komt zelden voor. Oude ijmkers zijn weinig
ingenomen met het „bijengewin op den linden
boom", daar het volgens hen een slechten
honigoogst voorspelt.
Zaterdagnacht heeft te Haarlem een polder
werker, genaamd Ludovicus Smout, oud 27 jaren,
geboren te Ossendrecht, na eenigen twist bij het
verlaten van een danshuis in de Schoolsteeg,
eenen hoornblazer bij de infanterie vijf steken
met een mes toegebracht, en wel in den hals
rug en buik. Twee der wonden zijn gevaarlijk.
De polderwerker is naar het huis van arrest,
en de hoornblazer naar de infirmerie overgebracht.
Zaterdag jl. is opnieuw ingebroken bij den
luitenant der hussaren M.in de Riouwstraat
te ’s-Hage, wiens huis nog steeds onbewoond
is.
De inbraak had plaats onder dezelfde omstan
digheden als bij de vorige inbraak en bij die
ten huize van den luitenant B. aan de laan
Copes van Cattenburgh.
Er waren twee ruiten uitgesneden, terwijl de
wijnkelder en drie kasten waren opengebroken.
Thans echter zijn de vermoedelijke daders van
deze en de vroeger vermelde inbraken in han
den der politie gevallen.
Dezer dagen verliet een jonge vrouw de
verloskundige afdeeling van het Binnen-Gasthuis
te Amsterdam, met een tweeling verrijkt. Eene
vrouw, die aan den uitgang van het gebouw de
wichtjes opmerkte, kreeg dë vriendelijke aanbie
ding een der zuigelingen over te nemen. On-
middelijk werd het voorstel door de vreemde
juffrouw goed gevonden.
Uit den Haag wordt omtrent onzen Koning
aan de Zw. Ct. d.d. 5 dezer geschreven
„Toen ik u een paar weken geleden schreef,
dat de berichten, die af en toe verspreid werden
omtrent den zooveel gunstiger gezondheidstoe
stand des Konings, te rooskleurig waren, was
dit in allen deele juist. Met te meer genoegen
kan ik nu van goederhand meedeelen, dat de
pijnlijke aanvallen, die den patient zoo dikwerf
kwelden, zich niet meer zoo hevig en zoo veel
vuldig voordoen en de toestand niet onbevredi
gend is. Het blijft echter een slepende aandoe
ning, die onvermijdelijk nu en dan haar tijdperken
van verheffing heeft. Hoofdzaak is evenwel het
zeer geregelde dieet, dat Z. M. streng volgt,
zoodat er dan ook geen reden is, om sensatie-
berichten, gelijk er onlangs een in een der
Haagscbe Couranten voorkwam, te gelooven.
Daarin werd niets minder gezegd, dan dat de
toestand zeer gevaarvol was. Gelukkig slechts
loos alarm.”
Bij het centraal bestuur van het Algemeen
Nederlandsch Werkliedenverbond is een schrijven
ingekomen van den Minister van Justitie, inhou
dende eene kennisgeving namens Z. M„ dat niet
kan worden getreden in zijn verzoek, om gratie
voor den heer Domela Nieuwenhuis en dat alzoo
wordt volhard bij de vroegere afwijzende be
schikkingen genomen op, mede ten behoeve van
den veroordeelde ingediende, gratie-verzoeken.
Door de directie der Haarlemsche Bank-
vereeniging is aan de politie ter hand gesteld
een gulden, met het jaartal 1848 en het borst
beeld van Willem II, die vermoedelijk valsch is.
Het geldstuk is ter onderzoeking naar ’s Rijks
Munt opgezonden.
De rekening der Alkmaarsche Zwem- en
Badinrichting over 1886/87, sluit met een nadee-
lig saldo van f 598,59. Ongunstige ligging en
dientengevolge verflauwde sympathie, schijnt de
oorzaak van dezen slechten finantieëlen toestand.
Plannen tot verbetering zijn echter bij het bestuur
der inrichting in ernstige overweging.
Te Tilburg hebben des avonds weer volks-
oploopen plaats, die geregeld door de politie
uiteengedreven moeten worden.
De aanleiding is, volgens de 's-Hert. Ct., als
volgt
„Te Tilburg woont zekere K., een tachtigja
rige grijsaard, die altijd als een braaf, vlijtig en
oppassend huisvader bekend stond. Zijn leven
wordt vergald door .zijn eigen kinderen hoofd
zakelijk drie volwassen dochters. Eenige maan
den geleden werd de man ziek. De bedroefde
dochters waren ijverig in de weer, om den dood
te verzoeken hun lieven vader mede te nemen.
De lijkkist werd bij voorbaat gemaakt, de doods-
kleederen in gereedheid gebracht enz. De man
echter stierf niet en de verwachting der Medea’s
werd verijdeld; de grijsaard herstelde, men kan
gerust zeggen boven aller verwachting.
„Genoeg zij het te vermelden, dat hem zijn
gewoon voedsel werd onthouden, dat hij, de oude
man, als een misdadiger door zijn eigen kinde
ren uit het huis gesleurd en naar een hok ge
sleept werd, om daar den nacht door te brengen.
Dat de kinderen zelfs pogingen in het werk stel
den den braven grijsaard voor krankzinnig te
verklaren, welke leugenachtige verklaring de
dokter echter met verontwaardiging van de hand
wees. Te verwonderen is het dus niet, dat het
ingeschapen gevoel van rechtvaardigheid bij het
volk ontvlamd is.
Met de mailbooten van Vlissingen naar
Londen werden verleden maand vervoerd 8609
personen, waarvan 6080 met de nachtbooten en
2529 met de dagbooten. Tegen Juli 1886 is dit
eene aanwinst van 559 personen. Naar Enge
land reisden 3959 en van Engeland 4650 per
sonen.
Uit het. verslag omtrent de werkzaamheden
der commissie voor het vervoer enz. der land
verhuizers, blijkt dat in het afgeloopen jaar het
aantal landverhuizers, die uit de havens van
Amsterdam en Rotterdam naar Amerika ver
trokken, toenam, maar dat het getal Nederland-
sche landverhuizers geringer was dan het vorige
jaar.
Door landverhuizers uit andere Staten wordt
de voorkeur gegeven aan de route over Neder
land; de getallen leveren met die van vorige
jaren zeer aanzienlijke verschillen op.
In het geheel vertrokken uit Amsterdam 4647
en uit Rotterdam 8514 landverhuizers, Uit an-
uitspreken, dan nadat daarvoor het juiste uur
geslagen heeft.
Dat uur zal vooreerst niet slaan, want nadat
de Minister zich had doen hooren, is spoedig de
stemming gevolgd en is het voorstel Schaepman
verworpen met 27 tegen 11 stemmen. Vóór stem
den de Heeren Smits, Pijls, Regout, Schimmel-
penninck van der Oye, Smits van Oyen, Hengst,
Pijnappel, Magnée, Elout van Soeterwoude, de
Bruyn en Verheyen.
Hoogst belangwekkend is de strijd geweest,
die tweemalen in de tweede en nu ook in de
eerste kamer is gevoerd over het Lager onder
wijs.
Het grondwetsartikel zal nu wel voorloopig
onaangetast blijven en Nederland zoowel in het
bezit van zijn openbaar Staatsonderwijs, als van
de volkomen vrijheid van het bijzonder, behou
dens het onvermijdelijk toezicht van Staatswege.
De prikkel van den strijd, voor zoover er hoop
was op grondwetswijziging, is vervallen.
Moge eenmaal de leer- (niet de school) plicht
kunnen worden ingevoerd door eene krachtige
regeering en tevens tegemoet gekomen worden
aan eenige rechtmatige grieven.
M. E. van der MEULEN.
Belgie. Met 81 tegen 16 stemmen en ter
wijl 8 leden (van de linkerzijde) zich onthielden,
heeft de Kamer zich vereenigd met het wets
ontwerp tot regeling van de wijze van uitbeta
ling van de loonen der werklieden.
Duitschland. De Keizer van Oostenrijk bracht
Dinsdagmiddag een afscheidsbezoek aan Keizer
Wilhelm. Hun gesprek, waarbij niemand anders
tegenwoordig was, duurde ongeveer een half uur.
De Duitsche Keizer vergezelde daarop Keizer
Frans Jozef tot aan de trap, waar de Vorsten
elkander nogmaals omarmden. De Keizer van
Oostenrijk, door het geheele Duitsche gevolg be
geleid, daalde toen de trap af en steeg in het
rijtuig. Keizer Wilhelm vertoonde zich op het
balkon en staarde den Keizer van Oostenrijk na,
totdat deze verdwenen was.
Keizer Wilhelm zal Woensdag Gastein ver
laten.
De Kroonprins van Duitschland is Zaterdag
uit Engeland te Potsdam teruggekeerd.
Bismarck is hersteld en toch stelt hij zijn reis
naar Kissingen uit. Men schrijft zulks toe aan
politieke bedoelingen en vraagt zich met eenige
ongerustheid af wat er broeit.
Rusland. Daar de directeur der militaire
school te St. Petersburg een redevoering tegen
Duitschland heeft gehouden, heeft de Duitsche
Regeering gevraagd hem te ontslaan.
De teraardebestelling van het stoffelijk over
schot van Katkoff had Zaterdag plaats, onder de
bijzondere blijken van belangstelling, zoowel van
de bevolking te Moskou, als van de talrijke bui-
tenlandsche deputatiën. Aan het graf werd het
woord gevoerd door verscheidene bekende mannen.
Bulgarije. Het Journal des Débats bevat
een dépêche uit Berlijn, meldende, dat de her
tog van Coburg zijnen zoon(?) Ferdinand mach
tiging weigert om den Bulgaarschen troon aan
te nemen.
De Weener pers acht den gang der Bulgaarsche
quaestie ver van bevredigend. De bladen be
grijpen niet waarom de Prins van Coburg niet
tien dagen geleden naar Bulgarije ging. Hij toont
door zijn tegenwoordige wijze van handelen wei
nig wilskracht en zal zich op die wijze in Bul
garije niet erg gewild maken. Natchevitch ge
looft, dat, als de Prins niet naar Sofia gaat, het
regentschap aan de Sobranje een nieuwe keuze
zal opdragen.
Rusland’s houding zal misschien den Batten
berger weer naar Bulgarije brengen. Onderwijl
heeft de regeering te Weenen 30,000 zilveren en
30,000 bronzen medailles voor het leger besteld,
die aan den eenen kant de beeltenis voeren van
den Prins van Battenberg, aan den anderen kant
de namen der plaatsen waar hij veldslagen tegen
Servië won.
Het duel tusschen Jules Ferry en Boulan
ger houdt nog altijd de aandacht in Frankrijk
bezig. Het heet nu weder, dat de voorbereiding
door andere getuigen zal worden voortgezet. Of
deze er in slagen zullen, Boulanger te bewegen
om den degen tot wapen te kiezen, zal moeten
blijken. Ferry heeft echter ineen brief, die ter
openbaarmaking was bestemd, verklaard, dat hij
bereid is zich aan eene scheidsrechtelijke uit
spraak te onderwerpen. Inderdaad, dit wave
het verstandigstewant zoo al in Frankrijk zelf
het duel nog tot de zeden des lands behoort, in
het overige Europa ziet men met minachting
neder op de hooggeplaatste staatslieden en gene
raals, welke op deze wijze een geschil uit de
wereld willen helpen. Het is een schouwspel
voor het groote publiek, waartoe zich mannen
als Ferry en Boulanger niet moesten leenen.
Van meer politiek gewicht is de tijding, dat
aan 38 beambten bij het Fransche spoorwegsta
tion Igney Avricourt, die op Duitsch grondge
bied wonen, ontslag is gegeven. Men verzekert,
dat nog andere aan Duitschers behoorende fa
brieken in de departementen der Maas, Meurthe
en Moezel, de Vogeezen en de Ardennen
Bolswardsche Courant
EN HET VOORSTEL
i
