NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
aeiSWAB® EU WONSERA9EBÏ.
1887.
Zes en Twintigste Jaargang.
No. 46.
VOOR
BINNENLAND.
BUITEN LAN D.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
CENTRALE VERWARMING.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Naar aanleiding der houding van den cor
rector van Recht voor Allen, A.. Cohen, die by
de behandeling van zijne zaak voor den rechter
het deed voorkomen, of hij den Koning eene
hulde had willen brengen, maajit de Haagsche
Engeland. Vrijdag werd in een kabinets
raad besloten zich vooral bezig te houden met de
lersche zaken. De studenten te Glasgow hebben
een aanval gedaan op de liberale club. Alle
meubels, waaronder de portretten van Gladstone
en lord Rosebury werden vernield, alleen dat
van John Bright werd gespaard, daar hij een
heftig tegenstander is van home rule.
De Engelsche ambassade naar de Negus van
Abessynië is den 9den goed en wel te Gahindat
aangekomen en heeft de reis voortgezet naar
Asmara waar Raz Alula zich ophoudtzij werd
daar den Hen dezer verwacht.
Vrijdagavond hebben de bezoekers der ge
vangenis O’Brien’s kleederen, terwijl hij sliep,
door het gevangenpak vervangen. O’Brien heeft
toen geweigerd zich aan te kleeden.
Toen de politie Zaturdag op het lersche eilandje
Shark achterstallige belastingen wilde innen, werd
zij met steenworpen begroet. De chef der agen
ten werd gewond. De politie was toen genood
zaakt op de menigte te vuren, waarbij een vrouw
werd gedood.
Belgie. Een hevige brand vernielde de ge-
heele bovenverdieping van het ministerie van
landbouw te Brussel. Tegen 4 uur was men den
brand meester. De schade is aanzienlijk, maar
persoonlijke ongelukken kwamen niet voor.
Duitschland. Uit wèl onderrichte bron
nen wordt aan de Beurs te Berlijn verzekerd,
dat men in ’t vervolg niet meer zal leenen op
vreemde papieren. Men wil de opkooping van
vreemde fondsen tegengaan door dezen maatregel
tevens algemeen te maken, de beleediging, op
het gebied van finantiën Rusland aangedaan,
verminderen. Uit Weenen meldt men aan de
Times, dat men dezen maatregel aldaar als een
ernstige politieke demonstratie beschouwt.
De Beurs te Berlijn was Zaterdag in spanning,
eensdeels door het gerucht van bovenstaand be
richt, anderdeels door de slechte geruchten om
trent den kroonprins en het gerucht, als zou de
lijfarts van den Keizer, dr. Lauer, ook ziek zijn.
De Nordd. Allg. Zeit. meldt, dat Bismarck,
op bevel des Keizers, in het begin dezer week
naar Berlijn zal terugkeeren.
De bekende socialistische afgevaardigde Hasen-
clever is plotseling waanzinnig geworden. Hij
kwam ’s middags met zijne vrouw te Berlijn. In
het hotel afgestapt, praatte hij verwarde taal en
verlangde bij Prof. Virchow gebracht te worden,
die hem verklaren moest, dat zijne vrouw waan
zinnig was, maar hij zelf gezond. Ondubbelzinnige
aanduidingen, alsmede zijn geheele voorkomen
bewezen, dat hij eensklaps in zijne geestvermo
gens gekrenkt was geworden. Partijgenooten,
die er bij geroepen werden, brachten hem naar
een krankzinnigengesticht.
’t Is thans geconstateerd, dat de Kroonprins
van Duitschland lijdt aan kanker in het strotten
hoofd en het blijft nu slechts de vraag, door
welke verdere geneeskundige behandeling het le
ven van den prins zoolang mogelijk kan worden
gerekt, want de hoop op een volledige genezing
heeft men moeten opgeven. Naar men beweert,
heeft dr. Mackenzie, op bevel van Koningin Vic
toria om ronduit de waarheid te zeggen, dezer
dagen naar Londen bericht gezonden, dat hij
vertrouwde, onder zijne behandeling den Kroon
prins nog 1% a 2 jaren in het leven te kunnen
behouden. De geneeskundige autoriteiten te Ber
lijn zijn echter nog niet tot zulk eene streng ge
formuleerde conclusie gekomen en willen eerst
afwachten wat dr. Schmidt omtrent zijne eigene
waarnemingen zal mededeelen. In de allereerste
plaats zou dan moeten worden vastgesteld of de
algemeene toestand van den Kroonprins inder
daad zoo gunstig is als in de telegrammen uit
San Remo wordt te kennen gegeven, en welk
stadium alsdan de ontwikkeling van den kanker
is ingetreden.
Onze eerste medische autoriteiten, schrijft de
Berlijnsche correspondent der N. R. C., zijn
vooralsnog van meening, dat, bij gelukkig ver
loop eener operatie tijdens een niet te groote
ontwikkeling der kwaal, de prins nog wel meer
dere jaren in het leven zal kunnen blijven. Doch
de groote en voor den staat gewichtige quaestie
is en blijftof het groot gevaar eener onzekere
operatie wordt opgewogen door eene, in het gun
stigste geval slechts korte, verdaging van het
noodlottige einde.
Dit is op het oogenblik het gewichtige punt
van overweging. Men moet hierbij niet vergeten,
dat ook over het hoofd van onzen grijzen mo
narch reeds de schaduwe des doods zweeft en
het belang des rijks dus medebrengt, dat de
jeugdige Prins Wilhelm zich zooveel mogelijk
vertrouwd maakt met de staatszaken, tot wier
behandeling hij plotseling veel vroeger schijnt
te zullen worden geroepen dan anders het geval
zou zijn geweest.
Volgens particuliere berichten uit San Remo
aan de National Zeitung, zijn de algemeene toe
stand. de eetlust, de slaap en de krachten van
den Kroonprins voortreffelijk en bestaat er voor
het oogenblik hoegenaamd geen levensgevaar.
De ziekte kan jaren duren. Dr. Mackenzie is
vertrokken en komt over 14 dagen terug, indien
althans intusschen niet andere besluiten worden
genomen.
correspondent van de N. Gr. Ct. de volgende
opmerking
Dat wegkruipen voor ’t gevaar, dat terugdein
zen van onze socialisten voor de gevolgen van
hun daden vervult mij met weerzin. Ik heb geen
sympathie voor hun beginselen, maar ik zou ze
kunnen eerbiedigen zoo ze bleken diep genoeg
te zijn geworteld om er 't martelaarschap voor
te trotseeren. Doch het socialisme zit blijkbaar
alleen aan de oppervlakte van de partij aan
den buitenkantde harten zijn er koud voor,
al gloeien de monden en pennen ook. En de
mannen, die eenmaal de gerechte straf voor
hun drijven hebben ondergaan, maken ’t niet
beterBelderok is bekeerd een ander Amster-
damsch socialist heeft in een brochure de partij
de huid volgescholden en zelfs de heer Domela
Nieuwenhuis schijnt op den achtergrond te willen
blijven. Immers, hij is na een korte afwezig
heid, tot herstel van zijn in den kerker geschokte
gezondheid, in ’t buitenland, hier teruggekeerd
maar behalve in „Walhalla” ziet men hem niet
aan ’t hoofd der troepen; bij Cohen’s.terecht
stelling waren vele socialisten aanwezig, maar
de chef niet; in het orgaan voert Croll nog het
woord in de openbare vergaderingen verschijnen
anderen dan de leider op den katheder. Misschien
nog maar voorloopig het kan zijn dat de periode
van voorgenomen rust nog niet voorbij is toch
is ’t goed dat men wete dat de heer Domela
Nieuwenhuis in de hofstad is teruggekeerd.
Zondagavond kwam een club van 25 per
sonen, min of meer aangeschoten, uit de Egelan
tierstraat een bezoek brengen aan het lokaal
van het „Leger des Heils” aan de Lijnbaangracht.
Hun doel was natuurlijk de bijeenkomst in de
war te sturen. De politie wist hen te verwij
deren en zag zich genoodzaakt van den wapen
stok gebruik te maken. Alenu trok de bende
naar de Anjelierstraat, waar in een bierhuisje
twee menschen rustig zaten te domineeren. Men
wilde die menschen er uit hebben en toen dit
niet goedschiks ging werd alles stuk geslagen
en een der mannen deerlijk mishandeld.
Nadat men dit tweede heldenfeit verricht had
werd de bende door een drietal agenten ver
spreid.
Aan zaken die naast de voldongen Grond
wetsherziening de Hagenaars bezig houden,
schrijft de correspondent der residentie aan de
„Arnh. Ct." ontbreekt het niet
„In de eerste plaats komt daarvoor in aan
merking de zaak van den heer Willink Ketjen,
die in alle gezelschappen en bijeenkomsten stof
tot gesprek geeft. Niet om het onrecht en de
willekeur waarvan deze „homme du moment”
het slachtoffer is geweest, noch om de beginse-
looze en flauwe wijze waarop zich de heeren
Ministers de „premier” incluis tegenover
den man gehouden hebben, maar alleen om het
afkeurenswaardig schandaal, dat de verongelijkte
maakt, die iedere middag vóór de woning van
den gepensioneerden leger-kommandant uit Indië,
over wien hij zich beklaagt, post vat, Zijne Ex
cellentie vergeefs te spreken vraagt en hem,
wanneer deze van de sociëteit komt, om aan den
familiedisch plaats te nemen, den gebruikten
morgendrank en het te gebruiken middagmaal
vergalt door een gebarenspel, dat van diepe min
achting getuigt, zonder echter ooit tot molest
over te gaan. Trouwens daar zorgen de agen
ten of agent van politie wel voor, die voor de
woning van den generaal surveilleeren. De ge
neraal woont mij wat ver uit de buurt, daar op
het Prins Hendrikplein anders zou ik zeker van
tijd tot tijd mij zijn gaan voegen bij het groep
je nieuwsgierigen, dat, naar ik hoor, telken na
middag de dagelijksche ontmoeting van kapitein
en generaal gaat bij wonen. Ik vermoed dat de
nieuwsgierigen gedreven worden door denzelfden
aandrang die den Engelschen toeschouwer in de
„Juif Errant” naar de „werkzaamheden” van
Morock met zijne wilde dieren heendreef. Hij
hoopte den dierentemmer nog eens verslonden
te zien, de bedevaartgangers naar het Prins Hen
drikplein zijn belust op een conflict met hand
tastelijkheden tusschen de daar elkander ont
moetende partijen. Men kan den verongelijkten
kapitein zijn optreden niet kwalijk nemen, al
verwijt men hem gebrek aan doorzicht, omdat
hij ter kwader ure zijne wezenlijk zuivere zaak
met het onzuiver sop der sociaal-democraterij
heeft laten overgieten.”
En aan het slot van zijn artikel schrijft hjj
„Nu heet het weder, dat de heer Ketjen zal
vervolgd worden, of althans dat er eene instruc
tie tegen hem geopend is, wegens beleediging
der heeren Ministers in zijn open brief in het
„Vaderland en stukjes in andere couranten. Ik
geloof er geen woord vanVerbeeld u eens
welk figuur de Ministers van Binnenlandsche
Zaken (en van Staat, vooral niet te vergeten),
van Justitie en van Koloniën zouden maken als
getuigen a charge tegen een man, wiens eenig
misdrijf daarin bestaat, dat hij zich niet kan la
ten beleedigen en mishandelen zonder verontwaar
digd en driftig te worden, en dat hij zich, maan
den achtereen afgescheept en van bikboord naar
bakboord gestuurd, door zjjn ongeluk tot een
verklaarbare heftigheid laat vervoeren. Ja, Uwe
Excellentiën, er zijn nog van die menschen on
der het Nederlandsche volk, wier eergevoel nog
niet is geblakerd voor het vuur der parlemen
taire ovens, wier karakter niet is verslapt onder
de warmte van den mantel des gezags. Ge zult
het misschien niet met mij eens zijn, maar ik
acht dit een geluk yoor ons land,”
van de nieuwe burgerschool te Düsseldorf werd
opgedragen, zonder verdere mededinging.
Meer juiste resultaten omtrent de werking in
het raadhuis konden eerst worden aangetoond in
den winter van 1886/87, na de volledige afwer
king van het inwendige van het gebouw. Van
ambtswege gehouden lijsten hebben een volmaakt
beeld gegeven van het coke verbruik en de daarbij
verkregen temperaturen.
De firma verzekerde een verbruik van coke
gedurende de verwarmingsperiode, van niet meer
dan gemiddeld 520 kilo per dag. Dit cijfer is
echter nimmer bereikt geworden. Gedurende
201 dagen waarop verwarming noodig bleek te
zijn, werden per dag gemiddeld 4896l/e7 kilogram
coke verbruikt.”
Verder zegt de heer Westhofen „De bediening
is zeer eenvoudig, weinig tijdroovend en vereischt
geene technische kennis of bedrevenheid.”
Het zij daarbij nog vermeld, dat de ventilatie
voldoende werkte en dat alles waarvoor de firma
zich bij contract had verbonden ook is nagekomen.
Hierbij moet het volgende in aanmerking wor
den genomen. Het raadhuis bevat 37 te ver
warmen lokalen, met een gezamenlijke inhoud
van 7100 M3; het ligt aan drie zijden vrij, in
de nabijheid van den Rhijn, en de ruime trap
penhuizen en gangen, welker inhoud ongeveer
3500 Ms. is, worden niet verwarmd, zoodat het
gebouw uit- en inwendig groote afkoelende wan
den heeft. Het waargenomen resultaat is alzoo
onder ongunstige omstandigheden verkregen.
Het dagelijks verbruik van coke voor verwar
ming van 7100 M3 was 489sl/67 K.G. of per
100 M8 ongeveer 7 K.G. De prijs der Hütte-
coke te Düsseldorf' is gemiddeld 70 Mark of f 42
per 10,000 K.G., zoodat de kosten in 24 uren
per 100 M3 ongeveer 0,05 M. of 3 centen bedra
gen. Met dit verbruik van brandstof is eene
drievoudige luchtverversching per uur verkregen.
In Nederland wordt dit systeem reeds op ver
schillende plaatsen toegepast, onder anderen in
de woningen van de heeren A. Nienhuys, O.
Otto Roelofs JrG. H. Steijn en J. R. N. Neer-
voort van de Poll te Amsterdam, in welke laat
ste het in verband is gebracht met electrische
verlichting. Zeer goed voldoet o. a. aanleg in
de sigarenfabriek van den heer C. Otto Roelofs,
waar gedurende het geheele jaar op de droog-
kamers een temperatuur van 100° F. moet wor
den onderhouden. In de overige vertrekken wordt
des zomers niet de minste warmte van de lei
dingen enz. waargenomen, terwijl des winters
alle vertrekken kunnen verwarmd worden. Ver
der kunnen wij, onder meer andere, zoowel hier
als elders, de aanleg vermelden bij de heeren
Gebr. Gratama te Leeuwarden.
De uitgebreidste aanleg in Nederland, door
ons bezichtigd, is zeker die voor de verwar
ming en ventilatie der schoollokalen, vergader
zalen en bureaux (te samen 24 lokalen) en de
kerkruimte van de nieuwe Synagoge der Ned.
Israëlitische Gemeente te Amsterdam. Daar
voor zijn twee ketels geplaatst. De Synagoge
ligt 65 M. verwijderd van den ketel die voor de
verwarming harer ruimte is bestemd. De lei
dingen liggen natuurlijk behoorlijk tegen af
koeling beveiligd in de open lucht of onder
den grond, terwijl zij in de Synagoge zelve niet
zichtbaar zijn. Zij zijn geïsoleerd met een ma
teriaal, vormende een omhulsel der pijpen, ver
vaardigd aan de fabriek der firma Bechem en
Post. Dit isoleer-materiaal is in platen van
verschillende dikten, ter grootte van ongeveer
2 M.2, of in den vorm van kokers van verschil
lende wijdten, insgelijks verkrijgbaar bij den heer
D S. M. Kalkerdeze stof heeft bewezen bij
zonder geschikt te zijn zoowel voor bescherming
tegen vorst, als voor vermijding van het afgeven
der warmte.
In de verschillende lokalen staan de verwar
mingstoestellen met isoleerende omhulsels, zoodat
elk vertrek afzonderlijk, en meerderen of allen
tegelijk, verwarmd kunnen worden op elke ge-
wenschte temperatuur, te regelen door een schuif
in de toestellen.
Afgescheiden van de verwarming, is de in
richting voor het gebruik van baden, eveneens
werkende volgens hun systeem, hetwelk blijkt
daarvoor uiterst geschikt te zijn. Bij de proef-
stoking, die op 21 Juli j.l. heeft plaats gehad, en
waarbij ook de vulling der kerkelijke baden werd
beproefd, is gebleken, dat de temperatuur van
het water boven, en het coke-verbruik beneden
de eischen is gebleven die gesteld werden, en
volgens welke de firma het contract sloot, zijnde
7 kilo cokes per bad. Deze uitkomst is verkregen
met 159 gevulde baden per dag, waarvan elk
minstens 1300 liter water (koud en warm) be
vatten moet. Hierbij moet in aanmerking worden
genomen, dat een gewone badkuip slechts onge
veer 300 liter water bevat, zoodat minstens 4
malen 159 gewone badkuipen in een gewone
badinrichting per dag zouden gebruikt kunnen
worden. Er zijn dagen geweest waarop zelfs
200 kerkelijke baden werden gebruikt, en niet
tegenstaande dit groote aantal bewees de inrich
ting uitmuntend te voldoen.
Uit een en ander big kt, dat dit systeem van
verwarming zeer is aan te bevelen. R.
Bouwkundig Weekblad.
Naar wij vernemen is dezer dagen aan den
heer D. S. M. Kalker te Amsterdam, als agent
der firma Bechem en Post te Hagen in West-
phalen, de uitvoering opgedragen van de noodige
werken en van de levering der toestellen voor
de verwarming en ventilatie van het Rechtsge-
bouw te Zutphen, thans in aanbouw. De ver
warming en ventilatie wordt ingericht volgens
het systeem der bovengenoemde firma, zijnde
eene centrale verwarming, door middel van stoom
onder lage drukking, alzoo met behulp van toe
stellen die geheel vrij zijn van ’s Rijks toezicht.
Dit systeem maakt in den laatsten tijd veel
opgang, omdat het werkelijk vele voordeelen
aanbiedt. Wij brengen daaromtrent het volgen
de in herinnering.
Zooals bij alle systeemen wordt de warmte
verkregen door verbranding van materialen in
een recipient, en daar medegedeeld aan een me
dium, dat is hier stoom van lage drukking, het
welk zich verdeelt in een buizennet, van waar
het de warmte afgeeft aan de lucht in de te
verwarmen ruimten. Dit medium wordt opge
roepen in een stoomketel, gewoonlijk in een
kelder geplaatst. De ketel bestaat uit twee in
elkander geschoven vertikale cylinders, tusschen
welke zich het te verdampen water bevindt.
De ruimte, omsloten door de binnenste der cy
linders, is de vulschacht voor de verbrandings-
materialen; de verbrandingsproducten strijken
langs den buitenwand van den buitensten cy
linder en den binnenwand van eene vuurvaste
ommetseling, verwarmen dan het water en wor
den in een schoorsteen afgevoerd. De ketel is
niet onderworpen aan de bepalingen der wet,
daar in het water een 8 cM. wijde buis uitmondt,
aan beide uiteinden open, en die p. m. 4 M.
boven de oppervlakte van het water hoog is.
Zoodra nu de spanning in den ketel meer dan
y2 atm. bedraagt, stijgt het water uit den ketel
in de buis totdat de onderste opening van die
buis boven het waterniveau komt en dus stoom
kan ontsnappen.
Bij toenemende spanning van den stoom wordt
geleidelijk de toevoer der verbrandingslucht door
een regulator verminderdbij afnemende span
ning wordt de toevoer vermeerderd, zoodat naar
gelang van het verbruik nieuwe stoom wordt
gevormd. Heeft de stoom in den ketel de hoogste
spanning verkregen, dan wordt tijdelijk geen
verbrandingslucht toegevoerd. Deze lucht treedt
niet toe door do stookopening, maar door een
afzonderlijk kanaal. Voor het geval dat de stook
opening door onachtzaamheid van den stoker
zoude geopend blijven, waardoor het vuur te veel
zou worden aangewakkerd, is beneden de vuur-
deur een contra-deur aangebracht, die zich ge
lijktijdig met de vuurdeur moet openen, maar
die tevens het kanaal van den schoorsteen af
sluit, zoodat het vuur slechts kan blijven smeu
len.
Voor stoom- en condensatie water is meestal
slechts ééne leiding noodig, daar het geconden
seerde water in de verwarmingsbuizen terug
loopt naar den stoomketel, die dus, theoretisch0,
geen voeding noodig heeft. In de praktijk is
echter gebleken, dat na 2 a 3 wekeu 20 a 30
liter water moet worden bijgevuld.
Overigens verdient vermelding, dat door den
zelfwerkenden regulateur, het verbruik van coke
en de kosten van bediening tot een minimum
worden gereduceerd.
In verdere details behoeft hier niet te worden
getreden, daar voor hen die deze zouden willen
weten, verwezen kan worden naar het Bouwkun
dig Weekblad No. 21 van 22 Mei 1884, waarin
het systeem uitvoerig werd verklaard, en naar
den heer D. S. M. Kalker, vertegenwoordiger der
firma voor Nederland.
Op vele plaatsen en ook hier te lande
is het reeds met gunstig gevolg toegepast gewor
den. Wij zijn in de gelegenheid, ten bewijze
daarvan, in de eerste plaats de volgende mede-
deeling openbaar te maken, gedateerd 2 Juii
dezes jaars, van den heer E. Westhofen, stads
bouwmeester te Düsseldorf, over de verwarming
en ventilatie van een omvangrijk werk aldaar.
„Voor de levering der verwarming en ventilatie
inrichtingen in het nieuwe raadhuis te Düssel
dorf, gebouwd in 1883/84, werden strikt verbin
dende voorwaarden gesteld, voornamelijk wat de
te verkrijgen resultaten betreft. Een openbare
inschrijving werd uitgeschreven, tengevolge waar
van door 17 firma’s aanbiedingen werden gedaan,
voor sommen waarvan de laagste 10,400 Mark
en de hoogste 32,000 Mark was.
Nadat de commissie, die met het onderzoek van
de verschillende aanbiedingen belast was, zich
verklaard had voor het systeem Bechem en Post
te Hagen, en reeds werkende inrichtingen dezer
fabriek bezichtigd en onderzocht waren, werd de
aanleg in het nieuwe raadhuis aan genoemde
firma opgedragen voor 26,820 Mark.
Toen de aanleg op den vastgestelden tijd gereed
was, werd in den herfst van 1885, nadat het ge
bouw voor ’t grootste deel reeds in gebruik was
genomen, de inrichting in werking gesteld.
De proeven, welke in den stooktijd van 1885/86
genomen konden worden, voldeden geheel en al
aan de verwachtingen, en wel zoodanig, dat in
het begin van 1886 reeds aan dezelfde firma ook
de verwarming en ventilatie, volgens haar systeem
Bolswardsche Courant
SYSTEEM
BECHEM en POST.
