NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
EN WQNSEBAÖEEI.
De Water- eo Liichtrijwielen.
F1
ARMENZORG.
1888.
Zeven en Twintigste Jaargang.
No. 39.
VOOR
DONDERDAG 27 SEPTEMBER.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
3
X
j
ƒ5,063,181,86
Franeker Courant
- 736,609,10
- 632,957,73
-3,585,117,94
ft
X
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cta. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
90,672,19
76,015,57
8000 en hg. -441,116,56
van 3000 —6000
6000—8000
Om eenigszins te kunnen doen oordeelen over
den druk van den armenlast in de onderscheiden
gemeenten, deelt het Provinciaal Verslag een
staat mede van het bedrag der op de gemeente
begrotingen voor 1887 uitgetrokken subaidiën
bekend gemaakt, dat de huwelijksfeesten in de
eerste maand van het nieuwe jaar zullen gevierd
worden en dat Z. K. H. dadelijk na het voltrek
ken des huwelijks het bestuur over het Hemelsche
Rijk zal aanvaarden. De derde proclamatie is van
den Zoon des Hemels, die er in verhaalt hoe hij
reeds als kind tot den troon geroepen werd en
hoe zijne moeder tot nu toe het bestuur voor
hem heeft waargenomen. Hij maakt bekend,
dat hij in de tweede maand van het nieuwe jaar
zelf de teugels der Regeering in handen zal nemen
en brengt hulde aan de Keizerin-moeder, die ge
durende dertig jaren de moeiten en lasten der
Regeering heeft gedragen.
Ten slotte draagt de zoon des Hemels aan de
Yamens op alle ceremoniën, die bij het overne
men der Regeering voorgeschreven zijn, getrouw
na te leven.
de geheele uitgaven bedroegen in gemeenten
bened. 3000 ziel, f 14,275,73s teg. f 108,497,09
aan de algemeene armvoogdijen, en het bedrag
per hoofd.
Uit dien staat in verband met een anderen
betreffende de instellingen van weldadigheid en
de opgaven betreffende de gemeente-financiën zijn
de volgende opgaven ontleend
De kosten van het armwezen, vergeleken met
Het menschelijk genie reikt ver. De eene
uitvinding volgt op de andere en weldra zal er
niets meer zijn, dat voor ’s menschen blik ver
borgen, of door zijn weten niet doorgrond is.
Alles maakt de mensch dienstbaar aan zijne on
derzoekenden blik, en elk nieuw werktuig dient,
om hem verder te brengen, op den weg der uit
vindingen en ontdekkingen.
Wanneer wij wandelen en om ons heen zien
vliegende snelgewiekte wielrijders in duizelende
vaart, dan zal menig onzer niet bevroeden dat
zoo’n rijwiel ook al dient om de weetgierigheid
der menschen te bevredigen om hen behulpzaam
te zijn in hun zoeken en snuffelen in onontgon
nen stukjes heelal.
En toch is dit zoo.
Bekend is het, dat men rijwielen heeft vervaar
digd, die zoowel op het land als op het water te
gebruiken zijnvoorzien van groote schepraderen
gaat men op zijn rijwiel over de oppervlakte van
het water. Doch aan oppervlakkigheid heeft de
mensch van nature het land. Kon hij het paard
op de aarde en de eenden op het water volgen
neen, voorbijstreven waarom zou hij dan, op
zijn rijwiel, niet de vogels in de lucht en de
visschen in het water bezoeken
Die vraag beroerde lang het zoekend brein van
een ingenieur-rijwielfabrikant en eindelijk ge
lukte het hem door zijn onvermoeide nasporingen
rijwielen, voor zulke tochten geschikt, uit te vin
den en te vervaardigen.
Wij zijn in de gelegenheid gesteld, om onzen
lezers heden eene nauwkeurige beschrijving hier
van te doen.
Het onderwaterrijwiel beter vischrijwiel te noe
men, onderscheidt zich van het gewone of land-
rijwiel slechts door de wijze van bekleeding der
wielendeze zijn zóó ingericht, dat het wiel over
den oneffen bodem der zee heenglijden kan, zon
der bezwaar voor den berijder.
In duikerscostuum, door een luchtpijp met de
bovenwereld verbonden en met een lantaarntje op
de borst, beweegt deze zich vrij in de diepte der
zeeën, den visch gelijk, die om hem zwemt en
met groote oogen dat nieuwe, onbekende mon
sterdier aanschouwt.
Doch het beste bewijs voor de onuitputtelijkheid
der menschelijke vindingrijkheid is het volgende:
Als kind vermaakten wij ons wel eens met het
oplaten van een soort vliegers, die wij slangen
noemden. Het waren reepen papier, geknipt in
den vorm van den holle schroef en die door een
draadje in een draaiende beweging werden ge
bracht. Zoo’n schroefvlieger draaide zich lang
zaam in de lucht omhoog, tot de draaiende be
weging door den tegenstand der lucht ophield en
het ding weer naar de aarde draaide.
Op dit beginsel berust de samenstelling van het
luchtrijwiel. De papieren schroef is vervangen
door een metaal schroefblad, het draadje, dat den
toestel in beweging bracht door den mensch, die
zich op het wiel plaatsen wil.
Langzaam en statig stijgt hij met zijn rijwiel
omhoog en al is de kunst nog niet zoover ge
vorderd, dat het ding bestuurd kan worden
de wielrijder kan zich tevreden stellen met hpt
gevoel, dat hij zich boven het gewone verheft.
Maar wie weet hoe ras ook aan dienlaatsten eisch
voldaan zal zijn, hoe spoedig de tijd zal aanbre
ken, waarin de wielrijder zich naar willekeur in
de hoogste sfeeren kan bewegen
Stellen wij ons voorloopig tevreden met wat wij
hebben, de spreuk voor oogenWat niet is, kan
kennen
De firma Pears, in Londen, bekend door
hare geestige en kostbare reclames, verzamelt
in de laatste jaren alle schilderijen en beelhouw-
werken, die betrekking hebben op het baden en
het wasschen, en die haar kunnen dienen als
reclame voor de Pears’ zeep. Al die kunstwerken
worden bijeengebracht in een museum, dat thans
reeds een grooten omvang heefthet is een
gebouw in Pompeaanschen stijl met zuilengangen,
marmeren kolommen, enz., en dient als toegang
naar het en-gros-magazijn van Pears.
Vóór eenigen tijd was de chef der firma te
Amsterdam en werd, alweer voor het bovenge
noemde doel, voor de som van f 2000 eigenaar
van het veelbesproken schilderstuk, dat zulk eene
groote rol speelde in het proces DumoulinOtter
bein. Deze schilderij, van den schilder de Witt,
uit de 17e eeuw, bevat o. a. eenige vrouwen
figuren, die bezig zijn met het blazen van zeep
bellen.
Na eene ziekte, die geruimen tijd heeft ge
duurd, is te Groningen overleden de heer dr.
Beins, een intelligent beoefenaar der natuur
wetenschap, en inzonderheid bekend geworden
in het binnen- en buitenland door zijne ontdek
king van het maken van vloeibaar koolzuur
door middel van verhitting. Tot de vele toe
passingen, die het zoo gemakkelijk verkrijgen
en vloeibaar maken van het koolzuur heeft ge
vonden, behoort het algemeen gebruikelijk ver
vaardigen van het spuitwater volgens het
systeem Beins.
In tegenspraak met de mededeeling van de
Amst., verneemt men dat het plan om gedurende
de maanden December, Januari en Februari a. s.
een beperkten Zondagsdienst op de spoorwegen
in te voeren, volstrekt nog niet is opgegeven.
Zaterdag werd te Houtrijk en Polanen
publiek verkocht een boerderij met 9.7050 H.A.
land, gelegen in den Grooten IJpolder. Deze
bracht op de som van f 13,300 en werd gekocht
door den heer Folmer, bij Amsterdam.
Nabij het station Ede is door de firma Moll
een varkens- en schapenslachterij voor Engeland
geopend. Een groot aantal werd reeds geslacht
en verzonden.
De volgende zeldzame oplichting heeft te
Oldeboorn plaats gehad. Twee personen, beide
van Kortezwaag, handel drijvende in kippen,
verkochten te Oldeboorn een paar dagen geleden
tien stuks. Het zouden hennen wezen, en nader
hand bleek dat het allen hanen waren, die men
de kammen had afgesneden of geknipt, waarna
de daardoor ontstane wonden waren dichtge
brand. Bij iemand anders werden twee kippen
uit het hok genomen en daarvoor twee kunst-
hanen in de plaats gezet.
Bovenbedoelde personen zullen voor deze feiten
eerstdaags voor den rechter moeten verschijnen.
Te Groningen zijn Zaterdagnacht twee schip
persgezellen, die zich naar hun vaartuig, liggen
de in de Oosterhaven, zouden begeven, door drie
personen op brutale wijze aangerand en bestolen.
Een der schippers had den vorigen avond onder
scheidene nieuwe kleedingstukken ingekocht, en
deze waren nu eene goede prooi voor de straat-
roovers. Gelukkig mocht het der politie geluk
ken de daders te vatten.
Daar er herhaaldelijk kogels in de cellulaire
gevangenis te Scheveningen terecht komen (o. a.
onlangs een in de woning van een der bewakers)
is het schieten op een 6tal banen van het regi
ment grenadiers en jagers verboden en zullen er
in andere richting nieuwe banen worden aange
legd.
Door de rijkspolitie van Enkhuizen is naar
Alkmaar geboeid overgebraoht J. V., 18 jaren
oud, ter zake van diefstal met braak van onder
scheidene zilveren voorwerpen, door meer dan
één persoon gepleegd. Hij is reeds eerder voor
diefstal veroordeeld geweest.
De besmettelijke vlekziekte onder de var
kens is ook te Oldenzaal uitgebroken. Verschei
dene dieren zjjn aangetast, waarvan velen met
doodeljjken afloop.
Eene dame in de Sarphatistraat te Amster
dam heeft zich beklaagd, dat zij in de Kalver-
straat door een dienstmeisje met een kwastje
roode wrijfwas was besmeerd, tengevolge waar
van een nieuw postuum van f 70 geheel was
beschadigd,
Te zamen f 622,080,05s
Men ziet dus dat een zeer aanzienlijk percent
der gemeente-uitgaven door de armenzorg verslon
den wordt, hetgeen dan ook niet te verwonderen
valt als men nagaat dat een groot deel der uit
gaven voor de armen uit de openbare kassen komt.
Terwijl over 1886 het geheele bedrag der ont
vangsten van de instellingen van weldadigheid
f 1,156,516,73s is, wordt daarvan uit de gemeente
kassen bijgedragen (begroetingen 1887) f530,888,22
dus nagenoeg de helft
Dat is inderdaad een ongunstig verschijnsel.
Het getal bedeelden is tegenover dat der bevol
king dan ook zeer aanzienlijk: 26,695 tegen 337,591.
Op iedere 12 menschen die voor zich zei ven zor
gen, een die door de anderen onderhouden moet
worden. Geen wonder dat de druk per hoofd
van den armlast in onze provincie zwaar
isPer hoofd der bevolking wordt gemiddeld
f 1,57 betaald. Het ongunstigst is de toestand in
Westdongeradeel met f 2,66sdan volgen Fer-
werderadeel f 2,65, ’t Bildt met f 2,44s, Sloten
met f 2,43, Leeuwarderadeel met f 2,42, Oost-
dongeradeel met f 2,41, Wijmbritseradeel met
f 2,32s, Wonseradeel met f 2,28, Kollumerland en
Nieuw-Kruisland met f 2,13s en Barradeel met
f 2,12.
Het minst is de druk in Schiermonnikoog met
f 0,41, in Weststellingwerf met 0,71, in Haskerland
met f 0,82, in Ooststeliingwerf met f 0,89s.
Behalve om den druk, dien deze toestand op
de gemeenten legt, tengevolge waarvan sommige
Friesche gemeenten bepaald onder de armenlasten
gedrukt gaan, is deze toestand ook ongelukkig
voor de bevolking zelve, niet het minst voor de
armenbevolking.
Men moet wel aannemen dat er algemeen
werkende oorzaken moeten zijn, om dezen toe
stand in het leven te roepen. Aan de ongunst
der tijden is die niet toe te schrijven, want in
jaren van groote welvaart bestond die toestand
reeds en in 1886 werd zelfs f 10.019.69s min
der aan de instellingen van weldadigheid uit
de gemeentekassen betaald dan in 1885.
Nu rijst bij ons de vraagkan de oorzaak
ook gelegen zijn in de wijze, waarop de lief
dadigheid in het algemeen, de openbare
armenzorg in het bijzonder in onze provincie
wordt uitgeoefend
Wij bedoelen met deze vraag niet een blaam
te leggen op wien ook, maar alleen te wijzen
op de gevolgen, die van zekere oorzaken onver
mijdelijk het gevolg zijn.
Dat het uitreiken van bedeeling bedeelden
kweekt, is ontegenzeggelijk waar. Menschen,
die eenmaal bedeeling ontvangen hebben, vragen
er licht weder om en de kinderen van bedeelden
weten niet anders of het behoort zoo. Onwille
keurig heeft elk stelsel van bedeeling dus de
strekking om de armoede uit te breiden, men
meent wel haar te lenigen, maar inderdaad ver
ergert men haar. Men moet dus bij bedeeling
van overheidswege zich bepalen tot het onver
mijdelijk noodige, en de armen liever overlaten
aan de bijzondere liefdadigheid, die zich met de
armen zelf moet bezig houden, op die wijze, dat
zij weer leeren op eigen beenen te staan en op
eigen krachten te steunen.
Maar nu is de bizondere liefdadigheid, als
de inrichting der openbare daartoe medewerkt,
al zeer geneigd haar taak aan de besturen over
te laten of, dit niet doende, de zaak nog
te verergeren, door eene verkeerde toepassing
van het: laat uwe linkerhand niet weten wat
uwe rechter doet. Dit ziet op wat gij geeft,
dit bedoelt, dat ge geen dank moet vragen of
verwachten, maar niet, dat ge zoudt moeten
geven zonder na te gaan of uwe giften ook aan
onwaardigen besteed worden, of dat er een
verkeerd gebruik van gemaakt wordt. Neen:
maatregelen van overheidswege kunnen in dien
toestand geen verbetering brengenmen moet in
iedere gemeente zelf de handen aan het werk
slaan. De ingezetenen moeten zich met de arm-
verzorgers verstaan. Deze laatsten moeten niet
meer uitkeeren dan wat noodig is om de men
schen voor den hongerdood te vrijwaren, en dan
moeten de ingezetenen zich verstaan om hen,
die hulp verdienen, gemeenschappelijk goed te
helpen, dat wil zeggen zóó dat zij uit de klau
wen van het bedeelings-monster gered worden
en weer op hun eigen beenen terecht komen.
Vooral aan het opkomend geslacht moet men
zich laten gelegen liggen, want daarin ligt de
hoop of de vloek der toekomst
Zuchten en klagen baat niet; van hooge of
lage regeeringen hulp te vragen evenmin
om de armen te leeren zich zelven te helpen,
dienen wij toch wel te beginnen met ons zelven
te kunnen verweren I
Belgie. De Belgen die bij het eerstvolgende
capaciteiten-examen tot de waardigheid van kie
zers wenschen toegelaten te worden, worden op
eene gemakkelijke wijze daartoe in staat gesteld.
Het kost hen echter eene som van 2 franken en 10
centimes. Tegen dien prijs is aan het kantoor van
het Journal des Bruxelles een boekje verkrijgbaar
gesteld in het Fransch en Vlaamsch, bevattende
al de vragen, die bij de kiezers-examens van
1889 tot 1893 gedaan zullen worden, met de ant
woorden en oplossingen er bij. Wie dat prompt
van buiten leert, is dus van het kiezers-diploma
verzekerd.
Duitschland. Reeds in het begin van Oc
tober, in plaats van eerst in Januari, zal de ex
peditie onder luitenant Wissmann vertrekken naar
Afrika. Zij zal in tweeën worden verdeeld; het
eerste gedeelte zal onder Wissmann’s leiding staan
en 300 man sterk wezen en van de Oostkust
uitgaanhet tweede deel, nog veel grooter, zal
op eenige dagmarschen volgen. Het comité doet
een beroep op het Duitsche volk om deze expe
ditie tot bevrijding van Emin Pacha krachtig te
steunen.
Reeds een geruimen tijd geleden is er melding
gemaakt van klachten, bij het departement van
buitenlandsche zaken ingediend door den koop
man Hönigsberg, die door de Engelsche Royal
Niger Compagny wederrechtelijk met geweld, zelfs
met gevangenneming en met verbeurdverklaring
zijner goederen, werd verhinderd in zijne han-
delszaken langs den Niger. Thans heeft hij van
het departement ten antwoord ontvangen, dat de
Britsche Regeering zijne klachten gegrond heeft
bevonden, en hem voortaan van de zijde der
Engelschen voor zijn handel niets meer in den
weg zal worden gelegd. De Britsche Regeering
had getracht aan deze beschikking de voorwaarde
te verbinden, dat hij zou afzien van alle aan
spraak op schadevergoeding. Daarin heeft de Duit
sche Regeering echter niet bewilligd, en mitsdien
is aan Hönigsberg te kennen gegeven, dat hij
eene opgaaf van zijne schade kan inleveren.
Volgens de Vossische Ztg., is er een Duitsche
Vereeniging tot kolonisatie van Pondoland opge
richt, die 260,000 kub. kilometers grond in Zuid-
Westelijk Afrika heeft verkregen.
De Duitsche Keizer zal op zijn reis naar
Stuttgart, Keulen niet aandoen, zooals oorspron
kelijk in het plan lag.
De uittreksels van het dagboek van Kei
zer Frederik hebben in Duitschland een diepen
indruk gemaakt. De meeste bladen behalve de
Nordd. Allg. Ztg. de Kreuz. Ztg. en enkele
„vrijwillige gouvernementeele” bladen hebben ze
medegedeeld. De nationaal-liberale Nat. Ztg.
poogt den indruk te verzwakken door de bewe
ring dat zij niets behelzen, wat men niet reeds
wist en zij acht het noodig op te merken, naar
aanleiding van het verschil van meening tusschen
Bismarck en den Kroonprins, dat de laatste in
weerwil van zijne hooge positie slechts een kri-
tiseerend toeschouwer was, terwijl de Kanselier
op allerlei moeilijkheden moest letten en perso
nen had te ontzien.
De Deutsche Rundschau, het tijdschrift waarin
de openbaarmaking is geschied, zegt„Om allen
twijfel aan den oorsprong dezer openbaarmaking
weg te nemen, merken wij op, dat wijlen Z.M.
Keizer Frederik het door hem gedurende den
Franschen oorlog gehouden dagboek zelf aan
onzen inzender heeft medegedeeld en dat deze
alleen om redenen van discretie, zich tot de vol
gende uittreksels heeft beperkt”.
De Weener Neue Freie Presse zegt, dat, als
de overledene Keizer niet anders had geschreven,
dan de verzekering dat zijn voornaamste streven
zou zijn, dat na den oorlog met Frankrijk de
vrede niet meer zou worden verbroken, opdat
de vrijheid van Duitschland ongestoord zou kun
nen worden ontwikkeld, voldoende zou zijn be
wezen, welke waarde zijn leven had voor het
Duitsche Rijk.
In de conservatieve kringen te Berlijn blijft
men zeer gereserveerd met zijn oordeel. Inge
nomen is men niet met de openbaarmakingmen
schijnt niet juist te weten wie daartoe de vrijheid
heeft gegeven, noch wie de uittreksels sorteerde.
Er blijkt toch uit menigen regel, dat het geen
vriend van Bismarck was die de bevoegdheid
heeft gehad om eene keuze te doen
Zwitserland. Het bericht dat er een socia
listisch blad uit Zwitserland naar Londen zou
worden verplaatst, heeft zich bevestigd. Het is
de Duitsche Sozialdemocrat, die sinds negen ja
ren te Zurich wordt uitgegeven. Met het einde
van het loopende kwartaal zal de overgang plaats
hebben. De redacteur verklaart, dat hij door de
maatregelen der Zwitsersche Bondsregeering te
zeer in zijn schrjjven wordt belemmerd om er
langer te bljjven.
China. De Gazette de Pékin maakt verschei
dene staatsstukken publiek, die op het huweljjk
des keizers en den troonafstand der keizerin-moe
der betrekking hebben.
De eerste bescheiden hebben betrekking op
een verzoek van de Kamer van Mandarijnen, dat
de keizerin-moeder zich een eeretitel schenken
zou, ter herinnering aan het huwelijk van haar
verheven zoon. Haar Hemelsche Majesteit wei
gerde tot driemalen toe en slechts op aandringen
van haar zoon besloot zij er in toe te stemmen,
In een tweede proclamatie wordt aan het volk
Bolswardsche Courant
ii
k.
•n
n
