NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
SeiSWAB» SN WONSEBAÖBBI.
EEN BUK III BE TDEKDMST.
1
No. 45.
Zevenen Twintigste Jaargang.
VOOR
DONDERDAG 8 NOVEMBER.
BINNENLAND.
X
BUITEN LAN D.
AAN OUDERS
ter overweging aangeboden.
19
23,47
23,95
23,02
21,47
18,29
16,46
ABONbi EMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
liet Rijk,
22,70
23,80
24.14
22,93
23,77
Assen,
14,76
19,06
16,17
17,36
23,68
Groningen,
23,58
24,24
23,50
24,06
24,38
Winschoten.
17,19
17,42
14,71
15,37
17,54
Sneek,
21,35
25,65
24,19
19,39
24,53
In 1882
Doch, vervolgde de spreker, ik herhaal het, al
te weinig wordt er bij de keuze van een opvoe-
dingsoord voor de opkomende jeugd aan deze
zoo gewichtige zaak gedacht.
Zou het lid van den Winschoter Raad in deze
zaak niet groot gelijk hebben
men beschouwt het gegevene als iets dat recht
matig toekomt en al te lang onthouden is; men
schrijft het geven toe aan de vrees der regeering
en der bezittende klasse, die slechts geeft omdat
zij daardoor haren ondergang tracht af te koopen
of zelfs maar te verschuiven, in de hoop dat de
zondvloed, wanneer zij komen moeE, zal komen
over volgende geslachten.
Wij hoorden eens een werkman zich beklagen
over een vermeend onrecht, en toen hem gewezen
werd op het vele goed hem bewezen, toen luidde
het kalme antwoord: „Het goede dat gij mij
bewezen hebt, tel ik niet. Dat was slechts eigen
belang en plicht”. Dit antwoord teekent, omdat
het niet de meening eens enkelen, maar die van
de overgroote meerderheid is.
En waar men den zoogenaamden vierden stand
allerlei concession gaat doen, daar geschiedt zulks
in hoofdzaak ten laste van een anderen stand
der maatschappij, en wel van dien stand, die dien
druk het minst zal kunnpn velen. Wij bedoelen
hier den middenstand, gevormd door kleine indus-
trieelen, winkeliers enz.
De middelen waardoor men den vierden stand
tracht te verzoenen bestaan in hoofdzaak uit de
oprichting van winkelvereenigingen, bakkerijen
en dergelijke, die ten doel hebben het leven
den werkman zoo goedkoop mogelijk te maken.
Hiertegen zou weinig te zeggen zijn, wanneer
niet onmiddellijk gevolg er van ware dat deze
handeling van grooten invloed moet zijn op den
omzet der winkeliers, welke nu hunne zaken
zien verloopen en te niet gaan en daardoor ge
dwongen worden het aantal dergenen die bij voor
keur geheel uit den korf zonder zorg leven, te
vermeerderen. Nu kan men oppervlakkig zeggen,
waar de vierde stand reeds zooveel leden telt,
daar komt het op een duizend meer of minder
niet aan, maar deze gevolgtrekking is onjuist.
Daargelaten nog dat deze nieuwe leden veel-
eischend en lastig zullen zijn, heeft hun ver
dwijnen uit den maatschappelijken keten een na-
pretje, dat niet te negeeren is. Bij de ongelijke
drukking onzer belastingen, die in hoofdzaak uit
de kas van den middenstand hun toevoer putten,
zal het niet lang duren of de schatkistinkomsten
zullen ontzettend slinken en dringend een equiva
lent eischen, dat echter niet zoo gemakkelijk
zal te vinden zijn.
Zij die wat betalen kunnen moeten eindigen
met geheel alleen de lasten te dragen en zullen
zich hierover niet kunnen beklagen, want zij zijn
daarvan zelve de oorzaak, doordien zij hunne
kapitalen winstgevend trachten tc maken, ten
koste van den ondergang van den middenstand.
Bovendien zal hunne handeling den eenigen slag
boom opheffen die de mannen der revolutie thans
nog tegenhoudt, namenlijk dat heir van kleine
bezitters, die er nu zeer veel belang bij hebben,
dat zij niet worden uitgeschud en zich dus scha
ren zullen aan de zijde der groote bezitters, en
die eenmaal arm geworden, de gevaarlijkste vijan
den van de rijken zullen zijn, omdat zij de over
tuiging met zich omdragen, dat de machtigen
dezer aarde hen zonder eenige gewetenswroeging
hebben opgeofferd aan hun slecht begrepen eigen
belang.
Zij heeft in overeenstemming met hare oudere
zuster mannen zien rondgaan, die oproer en
anarchie prediken. Nu eens schoot men op den
grijzen Keizer van Duitschland, dan weder werd
een aanslag gepleegd op het leven van Rusland’s
Czaar. Schotschriften en libellen te vuil om ge
lezen te worden, zag zij bij massa’s onder het
volk ronddeelen, om hen op te zetten tegen hen
die regeeren. In bijeenkomsten van het volk
hoorde zij de smadelijkste en gevaarlijkste rede-
neeringen houden, alle ten doel hebbende om den
onontwikkelden, licht te verleiden man er toe te
brengen met geweld de wereld om te keeren.
Eigendom is diefstal, kapitalist is gelijk aan dief,
de werkgever is een uitzuiger, het volk het weer
loos lam dat door den wolf wordt verscheurd. Hier
staat een lummel de menschen aan te bevelen, om
het brood te nemen wanneer het niet gegeven
wordt, ginds deponeert een verloopen kerel een
gulden voor stroppen ten einde zijne medeburgers
op te hangen, verder verkondigt een grappenma
ker, dat het volk recht heeft op vrij voedsel,
kleeding, woning, enz., nog een wil meer, recht
is recht en daarom ons zelven alles verschaft
wat wij begeeren. Zoo redeneert men iederen
maatschappelijken band weg, zoo spot men met
allen en alles, wat thans de menschen bij elkaar
houdt en speelt men roekeloos met vuur. Als
de menschen die geen werk hebben, werk gaan
vragen aan de Gemeentebesturen en deze geen
werk kunnen verschaffen, dan zegt een toekom
stig communeman dat 600 agenten geen belet
sel kunnen zijn, waar duizenden zich verzetten
willen, maar vergeet daarbij dat achter die politie
macht een andere macht van nog eens duizen
den staat, die er niet van gediend zullen zijn
zich door den eersten den besten luien leeg-
looper te laten uitplunderen, zelfs niet ondanks
de schoone betoogtrant van onze tegenwoordige
volksvrienden, zoodat een burgeroorlog het on
vermijdelijk gevolg moet zijn van het roekeloos
drijven dier heethoofden, die zich misschien reeds
in het leeuwenaandeel wanen van de buit, maar
de strik aan den galg niet zien, welke hun eigen
volgelingen reeds voor hen opgehangen hebben.
Zoude het toch waarheid worden wat de wijze
Modderman zeide, dat de negentiende eeuw nog
het tijdperk zou worden van alle tooneelen waar
aan de laatste vijftien jaren der achttiende eeuw
zoo rijk waren. Zou het waar worden, dat het
volk, dat reeds sedert jaren wordt vertroeteld,
waarvoor men alles en nog wat wil doen, in de
hand zal bijten die het koestert. Wie zal het
zeggen Telt men de voorteekenen en vergelijkt
men ze met wat voorheen gebeurde, dan wijst
alles er op dat wjj ook nu weder aan den voor
avond staan van gebeurtenissen die de wereld
met angsten en beven zullen vervullen. In een
opzicht echter verschillen die voorteekenen. Voor
heen bleef de toestand zooals zij was, zonder dat
men trachtte de losbarsting te voorkomen, omdat
men geen oog had voor wat er omging, thans
keert men de zaak om en tracht men door al te
grooten angst gedreven door allerlei concessiën
eene noodlottige uitbarsting van de baan te schui
ven. Of het gelukken zal, wij weten het niet. Het
zaad door onze socialistische tijdgenooten uitge
strooid, heeft reeds rijpe vruchten gedragen, men
eischt en is niet dankbaar als men krijgt, want
derlijk leeraar doceert, is het groote verschil van
voorheen, toen het onderwijs aan weinige krach
ten was toevertrouwd, voor een goed deel ver
dwenen, en kan men gerust de jongelui zenden,
waarheen men wil, overtuigd, dat zij voldoend
onderwijs zullen ontvangen. Behalve meer of
mindere goedkoopte in huisvesting en verkeer,
moest nu bovenal op den voorgrond staan de
vraag: „Biedt de plaats mijner keuze voor mijn
zoon, wat de gezondheidsvoorwaarden betreft,
een veilig opvoedingsoord aan? Heerschen daar
vooral weinig kwijnende borstziekten, die den
opkomenden jongeling zoo licht bedreigen?
Helaas, die vraag wordt te weinig door ouders
en voogden gedaan, ware dit wel het geval, men
zou in het Noorden van ons rijk geen gunstiger
plaats kunnen aanwijzen om jongelieden tot de
academie voor te bereiden.
Wanneer wij toch voor ons leggen de officieele
sterftestatistiek van Nederland en b.v. de jaren
1882, ’83, ’84, ’85 en 86 kiezen en de sterfte in
die jaren nagaan voor het geheel e rijk voor de
steden Groningen, Sneek, Leeuwarden, Assen en
Winschoten (dat zijn de plaatsen, waar in het
Noorden gymnasia zijn), dan blijkt <jat Winscho
ten verreweg het gunstigste staat.
Men oordeele
IJsbrechtum, 1 Nov. Het volgende voor
val dat erge gevolgen had kunnen hebben, had
hier gisteren morgen plaats. De veehouder T.
Cn. wilde, vóór hij naar het land ging om zijne
koeien te melken, de op stal staande eenig gras
geven, dat hij den vorigen avond in zijne kar
had thuis gehaald en buiten was blijven staan,
omdat het zoo nat was. Inplaats van eene hooi
vork gebruikte hij gelukkig zijne handen, om met
deze het gras in den korf te doen, bij welke
gelegenheid hij iemand bij de beenen pakte. Deze
had er dus ongelukkig kunnen afkomen, indien
een hooivork met zijn lichaam had kennis ge
maakt. Door de duisternis kon Cn. niet te we
ten komen wie nachtlogies in het natte gras
gezocht had. Na voor dezen keer de koeien met
hooi gevoederd te hebben, ging hij naar het land
om daar de koeien te melken, om dan bij zijne
terugkomst te zien wie op de kar lag, doch te
huis gekomen zijnde was de logeergast verdwe
nen. Men vermoedt dat het de veedrijver L. P.
van N. geweest is, die geen vaste woning heeft
en den vorigen avond daar ter plaatse gezien is.
Wonseradeel, 5 Nov. Liet het zich in den
aanvang van dit jachtseizoen wel aardig met de
hoeveelheid wild aanzien, thans heerscht op dit
gebied ook al malaise, ’t Schijnt wel, dat de
zonen Nimrods, zoo ze ’t niet al eerder hebben
ervaren, ook eens de beteekenis van dat tegen
woordig zoo in zwang zijnde woord moeten lee-
ren kennen. Het weinigje hazen-en patrijzengoed
zij der barmhartigheid van heeren jagers wel
dubbel aanbevolen, ook in hun eigen belang, op
dat de soort in stand kunne blijven. Dezen natten
zomer toch moeten de teelt en de broeden] zoo
goed als mislukt zijn, vandaar dat er weinig jongs
gevangen wordt.
Achlum, 5 Nov. Nu de stoomzuivelfabriek
eenige maanden in werking geweest is, kan men
eenigszins oordeelen over het meer of min voor-
deelige der zaak voor de deelnemers aan de coöpe
ratie. Wanneer ze hunne eigene onkosten bij de
oude bereiding van boter en kaas in aanmerking
nemen, dan hebben ze tot nog toe geen reden
van klagen, daar de waar zooals ze nu geleverd
wordt, voldoende opbrengt en geredelijk aftrek
vindt.
Teneinde zich, zoo wat boter-en kaasbereiding
aanbelangt, als de werking der gebruikt worden
de centrifuges op de hoogte te stellen, bevinden
zich thans twee personen van elders aan de fa
briek, die tot dat einde hier eenigen tijd hun
verblijf hebben gevestigd.
Spannum, 5 Nov. In ons dorp is in een drie
tal gezinnen eene besmettelijke ziekte, roodvonk
n. 1., uitgebroken. Hoewel het roodvonk aan
vankelijk een vrij ernstig karakter dreigde aan
te nemen, gaat het thans met de patiënten beter
met het oog op den naderenden winter verwekt
de ziekte evenwel nog al eenige bezorgdheid.
Een paar knapen deelen in de Standaard
mede dat hunne ouders deze maand hunne twaalf
en een half jarige echtvereeniging zullen her
denken. Als deze echt zeer spoedig werd geze
gend, zijn de jongens dus nog geen twaalf jaar.
Toch beginnen zjj hunne mededeeling aan het
publiek met de Lat jjnsche woorden soli deo gloria.
De aanstaande gebeurtenis is echter slechts
voorwaardelijk: „als God wil en zij (de ouders)
leven."’ Daar beide voorwaarden genoemd worden,
stellen wjj het geval dat de eerste óf tweede zou
kunnen ontbreken. Hoe zal het dan zijn Indien
de Voorzienigheid het niet wil, zullen dan de
ouders haar niet kunnen gedenken, al leven zij
Zullen, zoo de Voorzienigheid het wèl wil, de
ouders hunne echtvereeniging herdenken, ook als
een van beiden of beiden er niet meer mochten
wezen
Engeland. Lord Sheffield heeft een onge-
teekenden brief ontvangen, waarin hij met moord
wordt bedreigd, omdat hij ’t Sheffield-park voor het
publiek heeft doen sluiten. Hij heeft 250 pd. st.
uitgeloofd voor de aanwijzing van den schrijver.
Men begint zich te Londen bezig te hou
den met het internationale congres der vak-ver-
eenigingen dat Dinsdag 6 November in Saint-
André, Oxford-street is geopend.
Rusland. De Keizer en Keizerin deden
Zondag hun intocht in St.-Petersburg. Aan het
station werden zij ontvangen door de ministers
en verschillende autoriteiten eu gelukgewenscht
met hun behouden aankomst. Van het station
tot aan het paleis waren de troepen in twee
rjjen opgesteld.
Het was niet geheel en al schertsenderwijs
dat de bladen der vrijzinnige partij in Duitsch
land, de rede van Keizer Wilhelm tot de depu
tatie uit den Berlijnschen gemeenteraad gericht
noemden tegen de officieuse pers. Deze toch heeft
van de onbeduidendste opmerkingen der organen
van Richter’s partij gewichtige incidenten ge
maakt door grof, ruw en op de meest overdreven
manier daartegen uit te varen, na ze eerst in
het hatelijkste licht te hebben geplaatst. Die
taal lokte een wederwoord uit,dat natuurlijk in
scherpte niet voor dat van den aanvaller onder
deed, en zoo ontstond een pennestrijd, die een
zeer onverkwikkelijk schouwspel heeft aangebo
den.
Herhaaldelijk is men daarbjj in de gelegenheid
gesteld, zich te verbazen over de middelen welke
de Regeeringsgezinde bladen meenden te mogen
gebruiken, om den invloed der beschouwingen
van den tegenstander te niet te doen; maar de
grootste „verrassing” moest nog komen.
De Keizer heeft gelast, nader te doen verkla
ren in de officieele Reichsanzeiger dat het
de toon en de inhoud der vrijzinnige Berlijnsche
bladen waren, die zijn gevoel hebben gekwetst!
Bismarck’s haat tegen Richter heeft, vreezen
we, op den jeugdigen Keizer zijn invloed niet
gemist. Bij het onderhoud op Friedrichsruh zal
de nu gedane stap wellicht niet zoo zijn bedoeld
maar het is nu te laat, om er op terug te komen
1883
1884
1885
1886
Gemiddeld
in die
5 jaren.
en let men nu verder op de vraag, welke ziekten
het vooral zijn, die de inwoners van die andere
plaatsen meer bezoeken en wegnemen dan te
Winschoten, dan leert het onderzoek, dat het
vooral ziekten zijn der ademhalingsorganen, die
procentsgewijs in vergelijking met andere ziekten
de inwoners wegnemen, meer dan dat in Win
schoten het geval is.
Een zonderlingen tijd beleven wij. Tegen het
einde der achttiende eeuw stak het volk in
Frankrijk het hoofd op, hadden de leerstellingen
van Voltaire diepen ingang gevonden, wierp een
Mirabeau zich op als verdediger van de rechten
van den mensch, in een woord deden zich alle
teekenen van eene geweldige botsing voor, ter
wijl aller wenschen zich oplosten in dien eenen
kreet „Vrijheid, gelijkheid en broederschap.”
Schoone woorden, inderdaad. Of zij echter be
grepen werden, zelfs door hen die het hardste om
gelijkheid en vrijheid schreeuwden, mag eenigs
zins betwijfeld worden, wanneer wij rekening
houden met het aantal menschenhoofden, dat op
het schavot van den romp gescheiden werd, enkel
en alleen omdat de voormalige bezitters dier
hoofden het ongeluk hadden tot een stand te
behooren, die hetzij dan adellijk of geestelijk, in
elk geval in een zeer slecht blaadje stond. Met
den val der Bastille zoude het, zeide men, ge
daan zijn met de verschillen in stand naar het
ons voorkomt openbaarden zich juist na dien val
de afscheidingen het sterkst.
De negentiende eeuw, bijna honderd jaren oud,
neigt langzaam maar zeker het moede hoofd naar
het graf. Veel vreugde kende zij niet. Een aller-
bloedigste jeugd volgde op een pijnlijke geboorte,
waaraan een treurigen luister werd bijgezet door
den metalen stem van duizende kanonnen, die
dood en verderf brachten onder de menschen.
Hare jeugd werd onder ijzeren en despotischen
dwang doorgebracht, de jongelingsjaren aan
schouwden revolutie, de mannelijke leeftijd weder
oorlog, de ouderdom vorstenmoord en vorstenval
in een krijg zoo bloedig, als misschien nimmer
gestreden werd. Wat jammeren heeft zij zien
veroorzaken door ijdelen waan, door heerschzucht
door veroveringswoede, wanneer het machtwoord
van een enkel mensch millioenen met de wape
nen in de hand tegenover elkander plaatste, en
kel en alleen om elkaar te vermoorden, teneinde
de winner in de gelegenheid te stellen no. 1 te
spelen in het concert der diplomatieke artisten,
om een strook lands meer te kunnen hechten
aan de kroon.
Zij zag nog meer. Zij zag het volk dat zich
vrij maakte, maar daarbij uit den band sloegen
met ongeëvenaarde wreedheid hare eigen vrijheid
in bloed smoorde, gekromd en slaaf werd in de hand
van den overweldiger, wiens machtige hand de
teugels greep en ze aantrok zoo, dat zelfs de da
gen van voorheen vreugdedagen in vergelijking
met het heden waren. Zij zag de revolutie onder
drukt, maar zij zag haar ook weder het hoofd
opsteken om in eene „commune” te toonen wat
de wereld te wachten staat wanneer zij eenmaal
weder aan het woord is, wanneer zij de harts
tochten heeft ontketend en hare booze geesten
uitzendt om te moorden en te rooven, te ver
woesten wat niet geroofd kan wordenwanneer
zij al hare ondeugden overbrengt in furiën, die
met den petroleumfakkel in de hand nogmaals
de menschheid zullen willen wijsmaken dat zij
vrijheid brengt en geluk.
Ingevolge de vreeselijke sterfte aan pok
ken, welke het Fransche leger in den Fransch-
Duitschen oorlog ondervond, terwijl het Duitsche
leger bijna geheel van die ziekte vrij bleef, is
sinds 1872 de inenting in het Fransche leger
met veel meer zorg toegepast dan voorheen.
Dit heeft tot zeer gunstige uitkomsten geleid,
waarop thans de aandacht wordt gevestigd door
den inspecteur-generaal der geneeskundige dien
sten, dr. Proust, die aantoont dat in het tijd
perk 1872—1880 de pokkensterfte tot 14. 8 op
de 100,000 manschappen daalde, en dat van
18801885 het aantal gevallen voortdurend nog
afnam, tot 6 in 1885.
In Duitschland, waar de inenting en herin-
enting der soldaten streng wordt doorgevoerd,
kwamen in 7 jaar slechts 7 gevallen voor op eene
legersterkte van 900,000 man. Daarentegen nam
in het kanton Zurich, na afschaffing van de
verplichte inenting, het aantal sterfgevallen aan
pokken toe van 8 tot 85.
Vereenigde Staten. De presidents-verkie-
zing heeft Woensdag plaats gehad. De laatste
toebereidselen worden gemaakt. Zondagmiddag
had een groote republikeinsche betooging plaats,
die in den avond door een democratische betoo
ging gevolgd wordt.
De strijd tusschen de beide candidaten zal
hevig zijnde kansen tusschen Cleveland, den
aftredenden president, en Harrison, den republi-
keinschen candidaat staan gelijk.
Het nazien der briefjes zal zooveel tijd weg
nemen, dat de uitslag wel niet vóór Vrijdag
bekend zal zijn.
---
aanleiding van het verhandelde in de
-j van Winschoten van den
27en October j.l. trok onze aandacht het gespro-
din;
geL
Nadat het raadslid J. Keiser
zen, dat 20 gulden meer of minder schoolgeld
--J ver'
mindering of vermeerdering van het aantal leer
lingen zou teweeg brengen; dat er gewichtige
redenen moesten voorzitten om de ouders te be
wegen van het Noorden van Groningen, van uit
Friesland en van de omstreken van Winschoten
het Gymnasium van Winschoten te doen bezoe
ken bijv, door meerdere goedkoopte, en dat de
jongelui in eene kleine plaats niet zoo spoedig
den student spelen etc. etc., nam Dr. Haakma
Tresling het woord en zei hierop het volgende:
In den tegenwoordigen tijd nu het gymnasi
aal onderwijs in Nederland zoodanig geregeld is,
dat er algemeen bijna voor elk vak een afzon-
Op elke 1000 inwoners stierven er in:
Leeuwarden,
20,15
20,31
21,68
24,49
20,70
Naar
gemeenteraadszitting
kene van Dr. T. Haakma Tresling, naar aanlei-
ig eener voorgenomene wijziging van deschool-
Iden voor het gymnasium te Winschoten.
L_. J. er op had gewe-
aan het bezoek van het gymnasium geene
l>
Bolswardsche Courant
e— z-v
i>3
