NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
OÏ.SWA.RÖ; EN WUNSERAÖEEE.
I
Mafs heiligingen
No. 41.
Achten Twintigste Jaargang
1889.
BI N N E N L A N D.
*1
Mi
VOOR
de
door aandoening
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
In
de
alge-
i zin
veilig -
KI
^XXXXXXXXX^XXXXXXXXX^
DONDERDAG 10 OCTOBER.
^XXXXXXXXX^XXXXXX xxx^
Onderstaand stuk is verzonden aan de Leden
van de Eerste Kamer der Staten-Generaal.
De Afdeeling „Bols ward” der Vereeniging
„Volksonderwijs” heeft met diep leedwezen de
aanneming door de Tweede Kamer der Staten-
Generaal vernomen, van het „wetsontwerp tot her
ziening der wet op het Lager Onderwijs”.
Zij wil wel uitspreken, dat van dit Ministerie,
een ernstiger aanval had kunnen gericht worden
op de volksschool, dat eenige gematigde bepalin
gen door wijzigingen in het oorspronkelijk wets
ontwerp zijn gebracht, maar zij betreurt het ten
zeerste, dat, al is Art. 192 der Grondwet blijven
staan, toch feitelijk en wettelijk in beginsel, de
Volksschool in Nederland is gevallen en der ge-
zindheidsschool eene eereplaats aangewezen.
Indien de Eerste Kamer het niet verhoedt, in-
dien deze niet meent, op haar hoog verheven
standpunt, te moeten waken voor de eenheid en
het waarachtig welzijn van het Nederlandsche
volk, indien zij het noodzakelijk acht, zich te
moeten voegen naar de tijdelijke, op zoo onzuive
ren grondslag gebouwde meerderheid der'Tweede
Kamer dan is, voor wie weet hoe langen tijd,
de nationale school, sints 83 jaren onze roem, tot
kwijning gedoemd.
Het groote Christelijke beginsel, dat alle kin
deren des volks doordringt van het besef, dat ze
samen één zijn, één Vaderland hebben, één God
aanbidden, zal plaats maken voor de leer, dat. er
reeds van de eerste jeugd af aan, verdeeldheid
moet komen onder de kinderen van één natie,
flat er niet ééne vroomheid is. het kenmerk van
alle richtingen, maar dat iedere richting moet
achten voor zich de waarheid te hebben.
Deze in naam vredestichtende wet, zal in wer
kelijkheid het begin zijn van een heilloozen krijg,
onder de leuze„God wil het”, want gelijk nu
reeds in zeer kleine dorpen twee tot drie scholen
verrijzen van verschillende richting, zoo zal het
worden in heel het land.
Dat stelsel nu wettigt, wordt dit ontwerp
wet, de volksvertegenwoordiging, ja zelfs, zij moe
digt het aan.
Immers in de staatsschool is verplichte school-
geldheffing, de gezindheidsschool krijgt subsidie,
als er slechts 25 kinderen bijeen zijn. Van over
heidswege drijft men de kinderen van de eerste
naar de laatste, van de belaste, naar de bevoor
deelde. De gemeentelasten, toch reeds zoo hoog
opgevoerd, zullen tot in het onmogelijke moeten
worden opgedreven.
Voor de staatsschool zijn allerlei beperkende
bepalingen, die voor de gezindheidsschool niet
bestaan.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Onder het opschrift „Nederlandsche Liefdadig
heid" schrijft de „Précurseur”.
„Op het bericht van de ramp van Antwerpen
en de oproeping van de Hellandsche club dier
stad hebben, aldus schrijft de Antwerpenaarsche
Précurseur, onze broeders in het Noorden leven
dig van hunne deelneming blijk gegeven en heeft
eene bewonderenswaardige opwelling van wel
dadigheid aller harten doen kloppen. Wanneer
men hoort, dat in een plaatsje als BOLS WARD
ongeveer 750 fres. voor de slachtoffers is bijeen
gebracht; wanneer men nagaat, dat zulk een
voorbeeld van broederlijkheid door honderden
andere kleine gemeenten is gegeven dat Schoon
hoven 200 fres. heeft geschonken, Dinteloord 180,
Kampen bijna 500, enz. enz.; dat overal de bur
gemeesters zich aan het hoofd der beweging
hebben gestelddat overal particuliere vereeni-
gingen van den eersten rang liefdadigheidsfees
ten organiseeren en dat groote en kleine gemeen
ten wedijveren, wordt men door aandoening en
dankbaarheid overstelpt.”
Men schrijft uit Rotterdam
„Tijdens de werkstaking werd meermalen de
wensch uitgesproken, dat van gemeentewege zou
den worden opgericht een tweetal loealen, één
te Fijenoord en één aan het Willemsplein, tot
aanwerving en uitbetaling van werkvolk.
In eene Zaterdagavond gehouden vergadering
der Smedenvereeniging St.-Eloy is besloten, zich
tot den Gemeenteraad te wenden, met het ver
zoek tot oprichting dier lokalen.
Nu is dit theoretisch een heel mooi plan, maar
er- rijst ernstige twijfel of het wel practisch uit
voerbaar zal zijn. Niet de oprichting der loealen
die gebouwen kunnen spoedig genoeg gesticht
worden, maar de vraag is, is het mogelijk den
ploegbaas en het werkvolk te gelasten zich bij
nacht, of ontijden het werk van de booten be
gint en eindigt op zeer ongeregelde tijden te
verzamelen in die loealen, welke dan zeer dikwijls
15, 20 of meer minuten verwijderd zullen zijn
van de ligplaats der stoomboot, waaraan het werk
moet worden of is verricht.
Indien deze maatregel in practijk voldoen zou,
dan moeten er meer dan twee loealen worden
opgericht en daartegen bestaan wederom andere
bezwaren.
Omtrent de meermalen gesignaleerde werksta
king der bakkersknechts valt thans het volgende
te vermelden
Zondag werd door hen een bijeenkomst ge
houden in het Verkooplokaal. Daar werd beslo
ten, niet tot werkstaking over te gaan, dan nadat
eerst met de patroons is onderhandeld.
Eene commissie, daartoe benoemd, zal zich
trachten met de patroons te verstaan.
In eene nader uit te schrijven bijeenkomst zal
die commissie verslag uitbrengen van de door
haar gevoerde onderhandelingen
Mocht het dan blijken, dat de patroons wei
geren zullen, om aan de eischen en grieven te
voldoen, dan zal het voorstel tot werkstaking in
behandeling worden genomen.
Er worden onder de schutters aangetroffen,
wien het leventje der laatste dagen zoo goed
bevallen is, dat eenige hunner zich Vrijdag aan
geboden hebben om nog langer dienst te blijven
doen. Zij willen zelfs voor den geheelen winter
teekenen, mits tegen behoorlijk daggeld.
Naar ik verneem moet er reeds voor een groot
bedrag zijn geteekend op de lijsten, rondgezonden
door de commissie, die bijdragen verzamelt om
de politie en schutterij een stoffelijk blijk van
erkentelijkheid te geven. Bijna alle cargadoors
hebben reeds geteekend.”
Te Sloterdijk hebben zich verscheidene vee
houders vereenigd tot gezamenlijken inkoop van
veevoeder. Eene aanbesteding van 80,000 lijn
koeken zal weldra plaatshebben. Dit is de eerste
maal, dat in de gemeente Sloten coöperatie in
toepassing wordt gebracht.
kantooruren verschikt om den bedienden gelegen
heid te geven, zich in den vrijwilligen wapendienst
te oefenen. Geen rang, geen stand ontbreekt er
bij die corpsen, zoomin in de grootste steden als
in de kleinste dorpen. Het kenmerk is, - en
hier mag wel op gelet worden de vrijwillige
volkswapening verplicht tot niets, en zij geeft aan
het volk het bewustzijn, dat het niet weerloos is
dat het in uren van gevaar, wanneer het zonder
oefening zwak zou staan, thans den vijand krach
tig het hoofd kan bieden. De oefeningen in vredes
tijd zijn daarbij eene aangename verpoozing. Het
prijs- en schijfschieten kweekt een edelen ijver,
biedt gezellige volksfeesten aan, en bevordert zelfs
de welvaart.
Prachtig en kostbaar zijn vaak de giften, die
als prijzen door aanzienlijken en rijken aan den
besten schutter der Engelsche vrijwilligers worden
uitgereikt, en voorname grondbezitters betwisten
elkander het voorrecht hen op hun landgoed ver
eenigd te zien, waar ze dikwijls vorstelijk worden
onthaald. Alzoo is de toestand der scherpschut
ters-vereenigingen in Engeland. Hoeveel verschilt
deze niet met dien in ons land
Toen ik het kernachtige zoo duidelijk om
schreven hoofdartikel (art. 180) in No. 39 van
dit Blad las, kon ik niet nalaten als groot voor
stander van genoemde vereenigingen, bovenstaand
aan de hooggeachte redactie ter plaatsing op te
zenden, teneinde daardoor eenige steentjes bij te
dragen tot het tot standbrengen eener vereeniging
„tot vrijwillige oefening in den wapenhandel” te
Bols ward.
Dank zij de zoo gunstige bepalingen die de
regeering gemaakt heeft om bovengenoemde ver
eenigingen zooveel mogelijk te steunen, o. a. het
gratis verleenen van wapenen en van ammunitie
zijn de vele moeielijkheden die het oprichten be
zwaarlijk zouden maken, zoo goed als opgeheven.
(Kon. Besl. Stsbl. no. 49, gewijzigd bij Kon. Besl.
van 20 Dec. 1886 Stsbl 215 en de uitvoering van
dat besluit geregeld bij Min. Resolutie van 25
Febr. 1887).
Laten we dus trachten het tot stand brengen
van bovengen, vereenigingen, ook in onze Provincie
te bevorderen. Welk volk raadpleegt zijne
vroegere geschiedenis is meer gehoudenen ver
plicht tot inspanning en opoffering voor het be
houd zijner onafhankelijkheid dan het onze
Joure. J. F. LANKAMP.
De waarborgen voor goed en deugdelijk on
derwijs, voor de volksschool een vereischte, be
staan voor een deel voor de gezindheidsschool niet.
1 n één woord, is de wet in haar tegenwoordige
gedaante, naar men beweert, onrechtvaardig, het
nu door een deel der wetgevende macht aange
nomen ontwerp is in de hoogste mate partijdig.
Wil de gezindheidsschool gelijk zijn met de
volksschool, wil zij uit staatsfondsen subsidiën, dan
moet zij zich ook geheel, evenals deze, onderwer
pen aan het toezicht van den Staat. Tegenover
gelijke rechten staan gelijke verplichtingen.
Wordt dit ontwerp wet, dan is de breede, deug
delijke grondslag waarop het onderwijs in Neder
land gebouwd is, ondermijnd, dan zal eerlang het
middelbaar en hooger onderwijs moeten volgen.
De kiem der verdeeldheid wordt gezaaid, het on
partijdig karakter van het onderwijs verdwijnt.
Die gevolgen worden wellicht door velen nu niet
doorzien, maar zullen blijken onvermijdelijk te
zijn, te meer nu het eenige tegengif, de leerplicht,
zelfs niet in beginsel in de wet mocht worden
opgenomen.
Daarom zouden wij onzen Edelmogenden willen
toeroepenprinciipiis obsta, wacht U voor deze
eerste schrede en caveant consules, mogen zij toe
zien, dat ons Nederlandsche volk niet door par
tijschap ten ondergang gedoemd worde, beginnen
de met onze kinderen.
„tot vrijw. oefening in den Wapenhandel”
van vroeger en later tijd.
Wie kent ze niet, althans van naam en van
aanzien, uit een of ander vaderlandsch geschied
boek of van een schilderstuk, die Nederlandsche
schutters en schuttersvereeniningen van vroeger
eeuwendoor twee onzer grootste schilders in
krachtige verven vereeuwigd
Op dat doek vieren ze feest of bereiden zich
ten feesttochtmaar zij en hun voorzaten wisten
meer ook dan dat te doen, en toonden zich niet
minder in den krijg, worstelende voor hunne vrij
heid en zelfstandigheid.
De eerste Nederlandsche schutters of „schut
ten”, want het eerste is eigenlijk een latere woord
vorm dagteekenen uit een tijd, waarin nog het
buskruit niet uitgevonden en geen ander schiet
geweer dan voet- en handboog bekend was.
Noord-Nederland treffen wij ze ’t eerst in
tweede helft der veertiende eeuw aan.
Toen de vrije burgers der steden het recht ver
kregen voor hunne veiligheid de wapenen te mo
gen dragen, werden daardoor vanzelf vereenigin
gen geboren, die zich in den wapenhandel oefen
den, welke vereenigingen allengs den naam van
„schutters-gilden” begonnen te dragen.
liet voorbeeld, door die gegoede burgers ge
geven vond al heel spoedig navolging bij de min
der aanzienlijken en dezen vereenigdeii zich nu
insgelijks in broederschappen van den „Hand
boog”.
Toen vervolgens, het buskruit hoe langer zoo
meer in zwang geraakte, en naast de „bogen”
ook de hen weldra geheel verdringende roeren”
en „bussen” in gebruik kwamen, vormde er zich
een derde soort van schuttersgilde, dat zich met
dit aanvankelijk nog onvolkomen schietgeweer
wapende en welks leden den naam van „kolve-
niers” droegen. Niemand, dan wie te goeder naam
en faam stond, en gezond en kloek van lijf en
leden was, mocht als „kolvenier - optreden en
niemand mocht de „Schutschap” verlaten, tenzij
zijn jaren het meebrachten of hij de toestemming
van gildehoofden erlangd had.
De plaatsen der oefening waren de bekende
„Doelen”, waar men tevens ook vergaderde en
’t schuttersmaal hield. Deze „Doelen” mochten
alléén tot de „ridderlijke oefeningen der Schut
terijen” gebruikt worden.
Eenmaal in ’t jaar omstreeks Pinksteren
had het groote Schuttersfeest of Koningschieten
plaats, waarbij de „vogel” van den stang moest
worden geschoten. Schutterskoning was hij, die
den vogel van den stang schoot; deed hij dit
driemaal achtereen, zoo kreeg hij den titel van
„keizer”.
Ik zou te ver uitweiden, wanneer ik al de hel
denfeiten ging opsommen, waarbij verschillende
vereenigingen zich zeer verdienstelijk maakten.
Ik zal die tijden, die van hun hoogsten bloei
getuigen, stil voorbijgaan, en liever de aandacht
vestigen op de vereenigingen van lateren tijd.
Zooals met vele gilden het geval was, geraakte
ook dat der scherpschutters in verval. Een twin
tigtal jaren geleden begon er weer wat leven in
te komen. Er werden toen vereenigingen ge
vormd, die aanmerkelijk verschilden met die, welke
ook tot dusver, sedert de laatste dertig jaren in
enkele plaatsen nog bestonden, maar die zich meer
uitsluitend een „Uitspanning” dan wel een meer
ernstige wapenoefening ten doel stelden. Wat
ons echter uit het aangegeven oogpunt van nut
kan zijn, is alleen het laatste. Daarvan is op
den duur een algemeene hanteering der vuur- en
andere wapenen te verwachten, die tot een i
meene volkswapening in den deugdelijksten
van ’t woord, leiden kan, en de beste'en i
ste waarborg zal zijn voor het behoud van het
land.
„Waarom toch”, vraag ik met een ander be
langstellende„Waarom toch zou een zoo manne
lijke oefening hier te lande niet even goed meer
„algemeen in practijk kunnen worden gebracht
„als in eiken anderen Staat en wel met name
Groot-Brittanje
Degene die met vaste hand en scherpen blik
het geweer leert hanteeren, zal niet slechts in de
ure des gevaars, maar ook reeds vóór die ure
daar is, den vijand zich tweemaal laten bedenken,
voor hij tot een aanval overgaat.
In de bepalingen van een reglement, dat na ’t
inwinnen van den raad onzer uitstekendste krijgs
kundigen, ontworpen werd, lezen we de volgende
practische voorschriften, omtrent het doel dat men
zich bij de oefeningen voorstelt„Schieten
„raken namelijk is zeker de hoofdzaak. Hoe-
„veel tijd voor die oefening vereischt zal zijn,
„valt moeilijk vooruit te bepalenmen mag ech-
„ter zonder overdrijving stellen, dat ieder man
„jaarlijks een twintigtal oefeningen zal dienen bij
„te wonen. Behalve het schieten, moet ieder lid
„de samenstelling van het geweer goed kennen
„en het leeren schoonmaken. Bovendien moeten
„de leden zich geregeld leeren bewegen in rij en
„gelid”.
Houdt men zich aan de hier geuite beginselen,
dan kan het niet missen of men zal in verschil
lende plaatsen zich weldra een corps scherpschut
ters en wapenbroeders zien vormen, dat in per
soonlijke weerbaarheid niets te wenschen overlaat.
In Engeland zelfs, waar tijd geld is, zijn de
Onder het opschrift „Droogmaking van
Zuiderzee” leest men in de Amst., J). v. N.
„Naar wij uit zeer goede bron vernemen, zijn
in den loop van dit jaar namens een consortium
van buitenlandsche kapitalisten aan den Minis
ter van Waterstraat voorstellen gedaan tot het
verleenen van een concessie tot drooglegging van
het Zuidelijk gedeelte der Zuiderzee, met bui-
tenlating van de monden van den IJsel. De af
sluitdijk zal ongeveer zes kilometer beneden Enk
huizen een aan vang nemen, eerst in Zuidoostelijke
richting en daarna in Oostelijke richting loopen.
De uitgestrektheid gronds, die alsdan bloot zal
worden gelegd, zal ongeveer 170,000 hectaren be
dragen. Het plan zelf moet de goedkeuring van
den Minister en van bekwame technici hebben
weggedragen en de onderhandelingen alleen nog
loopen over de voorwaarden, welke door de ge
machtigden van genoemde kapitalisten namens
deze worden gesteld. Deze hebben betrekking
op de financieele hulp, welke de Regeering in
dezen zou kunnen verleenen.”
Indien de zaak tot stand komt, zou het toch
beschamend voor Nederland zijn, dat door vreem
den, althans met het geld van buitenlanders, dit
nationale werk tot stand kwam. Jaren lang heb
ben wij met overwegingen, mondelinge en schrif
telijke, ons beziggehonden, min of meer op de
wijze, die Jules Verne in Dokter Ox beschrijft;
tot handelen kwam het echter nog niet en thans
zou weder het buitenland de eer en de vermoe
delijke voordeelen wegdragen.
Wij maken er niemand een verwijt van; de
geheele natie draagt de schuld.
Gedurende het afgeloopen badseisoen (1889)
zijn te Scheveniugen 48,532 buitenbaden gebruikt,
tegen 34,429 in 1888, terwijl in dat zelfde tijdperk
5308 binnenbaden werden genomen, tegen 4252
in het vorige jaar. Eerstbedoelde waren aldus
verdeeld: Gemengde baden 11,206, damesbaden
13,350, heerenbaden 19,218, kinderbaden 475S,
laatstbedoelde in dier voege zeewaterbaden 4005,
zoetwaterbaden 750, douches 553.
Onlangs schoot een jongeling te Maasland
zich in den voet, zoodat deze zou moeten wor
den geamputeerd. Instede van zich onder behoor
lijke geneeskundige behandeling te stellen, ging
hij bij een pleisterjuffrouw baat zoeken. Baat
Onder een verschrikkelijk lijden aan krampen,
tengevolge der beensplinters en bloedvergiftiging
is de patient overleden.
Aan de verschillende Rechtbanken is aan
geschreven, dat de wegens bedelarij of landloo-
perij veroordeelde personen in ’t vervolg naar
Ommerschans moeten worden gedirigeerd, daar
de gestichten te Veenhuizen zoo vol zijn, dat nog
slechts weinigen eene plaats kunnen krijgen.
Tijdens de werkstaking ontving een visch-
handelaar te Rotterdam twee mandjes, waarvoor
hij, omdat die mandjes niet direct naar Rotter
dam konden worden verzonden, f 19,25 vracht
moest betalen. In gewone omstandigheden is de
vracht f2.50 per mandje.
Men verneemt, dat thans ook door het De
partement van Waterstaat de noodige vergun
ning is verleend, tot het bouwen van een bad
huis op het duin nabij Huisduinen. Het uitzicht
bestaat dus, dat Huisduinen het volgend jaar in
de rij der badplaatsen wordt opgenomen. (Km7).
Bij don openbaren verkoop, bij inschrijving
van gebruikte franceer-, post- en telegramzegels,
afkomstig van de administratie der posterijen,
gehouden op den 26 September jl. in een der
lokalen van het Departement van Waterstaat
Handel en Nij verheid, op het Binnenhof te ’s Gra-
venhage, zijnde zes verschillende kavels, te zamen
ongeveer 75 duizend binnen- en buitenlandsche
zegels, aan zes verschillende firma’s toegewezen.
De totale opbrengst bedroeg, behalve de 10 pet
veilingskosten, f 1944.57.
Reeds drie dagen geleden en langer werd
de wolk gesignaleerd, die boven de hoofden der
Nederlanders dreefde wrnlk met de tachtig
Perzische ridderorden. Al drie dagen en langer
zien velen den regen van staande en liggende
leeuwen tegemoet, die zich over ons land zou
uitstoiten. Tot dusverre echter blijft de wolk
drijven en onwillekeurig maakt de hoop plaats
voor de vrees, dat zij naar Perzië zal afdrijven.
Het zou ons spijten voor hen, wier verwachting
verijdeld werd, maar een groot onheil zouden
wij het niet achten.
Wonseradeel. Over het geheele land vliet
weer een stroom van hazenbloed, regent het
eendeveeren, vallen de patrijzen en suisebollen
de snippen. Wonderen van jagersbeleid en schut-
tersvaardigheid krijgt men weer te zien en te
hooren. Zoo maakten ook eenige jagers uit dit
oord op den eersten dag, dat de lange jacht ge
opend was, een goed begin, daar van hen ver
teld is geworden, dat ze met hunne hazewinden
dien dag 11 stuks langooren hebben bemachtigd.
Westergoo. Elk visscher vischt op zijn
getij, want waar de meeste menschen voor eeni-
gen tijd zich verlustigden in het schoone Sep-
temberweder, deden de palingvisschers niets dan
klagen, omdat hunne fuiken zoo weinig opbrach
ten. Thans evenwel nu boer en burger, hand
werksman en arbeider hartelijk naar mooier weer
verlangt, ziet de visscher met genoegen de min
der gunstige weergesteldheid aan, daar ze hem
een betere vangst verzekert, zoodat voor hem de
tijd van klagen nu voorbij is.
Bolswardsche Courant
//De strijd over de school
zal blijven woeden- De open
bare school zal langzaam maar
zeker kwijnen. Het onder
wijs zal' niet meer algemeen
verbreid worden De jeugd
zal minder goed worden on
derwezen. De natie zal meer
en meer worden verdeeld en
verbrokkeld.”
Mr. J. D. VEEGENS.
.L Wt -
