NIEUWS-
EN ADVERTENTIEBLAD
BOtSWAB.» EMWONSERA.ÖEE1
Patroon en Werkman.
No. 49.
Achten Twintigste Jaargang.
1889.
H
Sn
B I N N E N L A N D
BUITENLAND.
i 5 DECEMBER.
VOOR
niet ver verwijderd tijd-
thans
zou
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Overigens staan er geen bezwaren van techni-
schen aard in den weg, welke niet gemakkelijk
zijn te boven te komen. Het is hier slechts eene
quaestie van geld. Do benoodigde kabel zal drie
maal meer kosten dan de gewone kabels. Daar
deze hoogere uitgaaf eene compensatie kan vin
den in een hooger tarief, zoo kan er bepaald op
gerekend worden, dat de telephoon-verbinding
ParijsLonden op een
stip tot stand komt.
WENT voor Bolsward en Omstreke
P. A. Albada Jelgersma.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 rn
Franco per post 95 Cents,
Buitengewoon fijn van smaak.
°-85
Kiiuswerd, 3 Dec. Eenigen tijd geleden
verloor de landbouwer J. P. alhier een kalf, dat,
schoon aan den haak, 365 halve K.G. woog. Het
was geboren 9 Januari ’89 en gedrenkt met af
geroomde melk van de stoom-zuivelfabriek. Door
tegenstanders van de zuivelfabrieken wordt veelal
beweerd, dat de melk, afgeroomd door eene cen
trifuge, weinig voedingswaarde heeft. Boven
staande mededeeling echter bewijst, dat die be
wering valsch is. Juist ’t tegengestelde wordt er
door bewezen, n.l. dat die melk voor t aanfok
ken van vee mag worden aanvolen.
Kiiuswerd, 3 Dec. 1889. Zondagavond ver
gaderden 42 stemgerechtigde leden der H. G.
alhier voor ’t stemmen van één kerkvoogd en
twee notabelen.
De aftredende kerkvoogd J. H. Kroon, die 30
jaren als zoodanig fungeerde, wenschte niet we
der in aanmerking te komen, en werd vervangen
door zijn schoonzoon W. S. Postma. De H.H.
D. v. d. Veer en J. Postma Lz. werden herko
zen als notabelen.
Harlingen. Toen de vorige week een paar
visscherlui, die wat te diep in ’t glaasje hadden
gekeken, aan boord kwamen, hadden beide vriend
jes het ongeluk voorover in de vischbun te ge
raken. Daar iemand in de nabijheid het onge
val ontdekte, werden de visschers spoedig uit
hunne netelige positie verlost, zoodat zij met een
frisch bad en den schrik vrij kwamen.
Appelscha. De scheepvaart is hier dezen
herfst niet bijzonder druk. Waar andere jaren om
dezen tijd dagelijks soms 50 a 60 schepen komen
opvaren, is dit geval thans lang zoo hoog niet.
Men zegt, dat de oorzaak vooral daarin gezocht
moet worden, dat de schippers de Drentsche veen
koloniën meer bezoeken dan vroeger. De turf-
prijzen zijn daar in evenredigheid iets lager dan
hier, en de Smildervaart is door de uitdieping een
kanaal geworden, ’t welk zelfs door de grootste
schepen met het meeste gemak kan bevaren wor
den. In vroegere jaren hadden de schippers er
dikwijls met groote moeielijkheden te kampen.
De groote voorraad turf zal te Appelscha dan
ook lang niet afgescheept worden, ’t geen met
het oog op de verhoogde loonen der werklieden
en de belangrijke financieele opofferingen, welke
de verveners zich overigens moeten getroosten,
zeker te betreuren valt. De oude turf toch moet
later steeds tegen verminderde prijzen van de
hand worden gedaan.
De Bondssenator Platt zeide o. a. op eene
vergadering voor arbeiders-statistiek het volgende:
Over ’t algemeen wordt nog veel te weinig
aandacht geschonken aan de grootsche idéé, welke
aan de groote arbeidersbeweging feitelijk ten grond
slag ligt. We zien allerwegen de teekenen van
ontevredenheid, we vernemen van werkstakingen
en twisten, waaronder zelfs van gewelddadigheden;
wij voelen, dat er een strijd wordt gestreden en
zijn meermalen gedwongen de houding van beide
partijen, van de eene als van de andere, te ver-
oordeelen. Dringen we echter dieper in de zaak
door, dan komen we tot de overtuiging, dat er
eigenlijk over de geheele wereld eene beweging
zich ontwikkelt tot verhooging van het mensche-
lijk geslacht en dat, waar het volk ontevreden
is, dit eigenlijk het streven naar het betere be
wijst. En dit streven heeft aanspraak op onze
sympathie. Ik geloof, dat het volk in zijn geheel
genomen, verstandiger, beter, gelukkiger wordt,
en een duidelijker inzicht leert verkrijgen van
zijn rechten, plichten en verantwoordelijkheid.
Al die onaangename verschijnselen, die onzen
péssimistischen vrienden zooveel schrik aanjagen,
sqhijnen mij geenszins op moreelen achteruitgang
te duiden, veeleer zijn ze de uitingen van een
gezond, krachtig leven. Wat wij de arbeidersbe
weging noemen, is goed beschouwd slechts een
tijdperk van herleving voor de vrijheidszucht der
menschheid. En hoeveel strijd het ook nog kosten
moge, het resultaat zal ongetwijfeld wezen eene
„hoogere en edeler vrijheid voor de menschheid”.
Over de voordracht van den heer Tindal
had het U. D. eenige opmerkingen gemaakt, die
de heer Tindal beantwoordde. Naar aanleiding
van dit antwoord resumeert het U. D. nogmaals
hare reeds uitgesproken meening in de volgende
woorden
„Een Nederlandsch hoofdofficier, die in het
openbaar, ten aanhooren van landgenoot en vreem
deling, de verdedigingsmiddelen van ons land
zóó aan de kaak stelt, als de heer Tindal dit
heeft gedaan, mag dit, naar onze heilige en on
wrikbare overtuiging, uit een diep gevoel van
vaderlandsliefde niet doen, dan na een ernstige
en grondige studie, niet alleen van de gebreken,
die hem bewogen tot zijne openbare aanklacht,
maar ook en bovenal van de middelen en maat
regelen, om daarin verbetering te brengen.
Het is in zulk een geval niet voldoende, bij
herhaling, al ware het duizendmaal, te verklaren,
In Frankrijk wordt een wijziging in de
wet op de successie voorbereid. Het plan der
Regeering is, de deugdelijk bewezen schulden af
te trekken van het belastbare deel der nalaten
schap. Tengevolge hiervan zal de belasting 25
millioen francs minder opbrengen, welk bedrag
de Regeering wil vinden door verhooging van de
successierechten voor de zijliniën en de nietna-
bestaande erfgenamen, eene verdubbeling der
belasting op het terugbetalen van loten en pand
brieven en de verhooging der belasting op schen
kingen.
De zuivere opbrengst der te Parijs gehouden
„Vlaamsche kermis” ten behoeve van de slacht
offers der ramp te Antwerpen bracht 86,473,39
francs op. De kosten beliepen 229,581,31 frcs.
Het is dus geen kermis voor Antwerpen maar
voor enkele bevoorrechte Parijsche winkeliers en
leveranciers geweest, die mochten decoreeren en
artikelen leveren voor de consumptie en den ver
koop van prullen.
De Duitsche Keizer, niet tevreden met in
een tafelrede v. Moltke te hebben gehuldigd, heeft
hem een hoogst vleiend eigenhandig schrijven ge
zonden, om hem geluk te wenschen met het ó0
jarig bezit der „Ordre pour le Mérite”. De Keizer
heeft hem tegelijk de Kroonorde met diamanten
Verleend.
Zaterdagavond is Keizer Willem uit Silezië
1|e Berlijn teruggekeerd. Voornamelijk was zijn
pitstapje aan het jachtvermaak gewijd. In de
jiosschen van Ohlau, met hunne in ’t wild zich
vermenigvuldigende stieren en runderen, waren
de noodige toebereidselen gemaakt om de jacht
met een gunstig gevolg te doen bekronen.
De Zwitsersche Bondsregeering heeft bij de
Bondsvergadering een voorstel ingediend om in
de Grondwet een nieuw artikel op te nemen, ter
invoering van verplichte verzekering tegen onge
vallen en verplichte deelneming van alle werk
lieden aan ziekenfondsen.
De Stoompost verneemt, dat uit velerlei
proeven gebleken is, dat een telephoonverkeer
tusschen Parijs en Londen zeer goed tot stand
kan worden gebracht, wanneer de volgende maat
regelen in acht worden genomen lo. de lijn moet
bestaan uit eene heen-en teruggaande draadge
leiding, en dus geheel uit metaal zonder grond-
verbinding2o. de draadgeleidingen moeten van
koper zijn; 3o. het koperdraad moet zeer dik zijn,
evenals de laag gutta-percha, waarmede het be
dekt is.
Verkrijgbaar bij
Roeten uóóV^kan. Consequent is dit wel niet,
maar enfin, zoover redeneert men bij voorkeur
niet. Ook houdt de werkman doorgaans geen re
kening met het feit dat er naast handenarbeid
nog een anderen arbeid is, te weten geestesarbeid
die ook niet weg te redeneeren valt.
De man, die den ganschen dag den voorhamer
hanteert en die ons bewondering afdwingt voor
zijn lichamelijke kracht, heeft soms niets dan ver
achting voor den heer, die hem geen 5 minuten
zou kunnen vervangen zonder uitgeput den hamer
te laten zinken. Maar dezelfde geharde werkman
zoude achter den lessenaar van den patroon gezeten
geen halve minuut diens werk kunnen verrichten
en dat vergeet men maar al te veel. Werkgever
en werknemer zij hangen van elkander afde
een kan niet bestaan zonder den ander. En het
zij verre van ons om daaruit de gevolgtrekking
te maken, dat de werkgever dientengevolge altijd
de baas moest zijn. Beide, baas en knecht heb
ben plichten te vervullen tegenover elkander, en
het verwaarloozen dier plichten strekt beiden tot
oneer, maar daarom geen geweld gepleegd. Wan
neer de werkman zich verongelijkt acht, dan daar
over den patroon aangesproken. Dan flink voor
den dag gekomen met de grievendan op den
man af gezegd waar het op staat, zonder bedrei
ging maar als mannen wie het „frank en vrij”
een anderen zin heeft dan onbeschoft en brutaal.
Er zullen werkgevers zijn die zulk een wijze van
doen niet apprecieeren, er zullen er weer zijn die
ten volle hunne werklieden gelijk zullen geven
en die het hunne zullen doen om de billij ke krach
ten tegemoet te komen.
Hadden de werkstakers te Rotterdam zulks
tijdig begrepen, zij zouden zich veel leed, veel
armoede en voor sommigen ook veel naberouw
hebben bespaard. Kalm overleg met de patroons,
ziedaar wat wij de aangewezen weg achten. Kalm
overleg, kalme overweging van de grieven, kalme
bespreking, ziedaar het aangewezen middel om
tot overeenstemming te komen.
En helpt dat niet, en de werkman moet over
gaan tot werkstaking, dan blijve hij binnen de
perken van het geoorloofde en verlage zich niet
tot oproermakerij en ruiten stukslaan bij anderen.
Dan verzekert hij zich veeltijds de achting van
alle weldenkenden en kan hij op de steun reke
nen van allen, die het goed met den werkman
meenen.
dat men het land verdedigbaar acht, men moet
ook met feiten weten aan te toonen, dat het dit
werkelijk is. Het gaat niet aan dat iemand, die
zich uitgeeft voor een deskundige, van de daken
predikt, dat het geld, voor onze landsverdediging
besteed, weggeworpen geld is, en wanneer hem
dan in eene vergadering, door hem zelf bijeen
geroepen, de vraag wordt gedaan hoe het dan
wel moet zijn zich van de beantwoording dier
vraag afmaakt met te zeggen, dat men, door dit
te vragen, te veel van hem vergt tegenover een
publiek, dat van dergelijke zaken niet op de
hoogte is. Waarom roept de heer Tindal zulk
een publiek dan bijeen
Vermoedelijk, zegt de Haagsche Ct., zullen
we toch langzamerhand wel komen tot de er
kenning, dat ook het algemeen belang gemoeid
is bij beperking van den arbeidsduur, door som
mige werkgevers van hun personeel gevergd.
Een conducteur van een stoomtram deed in
den afgeloopen zomer vijf dagen achtereen dage
lijks 19 uren dienst. Op den vijfden dag gebeurde
wat te voorzien was: te slaperig om goed zijn
dienst te kunnen doen, reed de man door een
wissel, waar hij had moeten wachten, en (bij
Loosduinen) ontstond een botsing, waarbij geluk
kig slechts materieele schade werd aangericht.
Zoowel de rechtbank te ’s-Hage (die den man
7 dagen hechtenis oplegde) als de advocaat-gene-
raal bij het gerechtshof namen den zwaren dienst
officieel als verzachtende omstadigheden aan.
Waar de rechter zoo oordeelt, daar zal de wet
gever eindelijk wel moeten begrijpen, dat hij
moet optreden ter bescherming van de slacht
offers.
Het blijkt dat men aan het Departement
van Oorlog het zoo nauw niet neemt met de be
veiliging der ingezetenen tegen het gevaar, dat
krijgsmaterieel oplevert, ook het vervoeren er
van geeft tot die onderstelling aanleiding. Er
wordt dezer dagen van Lobith uit in één vaar
tuig 40,000 kilo dynamiet over onze rivieren ver
voerd. Tot dusverre was die hoeveelheid nooit
grooter dan 20,000. Ter besparing van kosten
worden de gemeenten aan den oever gelegen,
thans aan dit gevaar blootgesteld. Bij ontplof
fing zou misschien geen huis blijven staan.
Arnh. Ct.
Uit ’s-Heerenberg wordt aan de A'. B. Ct.
gemeld
Op de grenzen wordt het smokkelen van spek
steeds voortgezet. Van Lobith kwam dezer dagen
eene sleepboot te Emmerik binnen, waaraan een
bootje, met zakken geladen, was vastgemaakt.
De beambten waren gewaarschuwd en riepen den
bestuurder van het bootje aan. Zeker er van,
dat hij eene zware straf niet zou ontloopen, als
hij aan het bevel gehoor gaf, maakte hij het
bootje los, bevestigde het vlug aan eene juist
voorbijvarende schroef boot en verdween met deze
uit het gezicht. Naar Wezel werd getelegra-
pheerd. Bij aankomst der boot zagen de beamb
ten een man bezig met zakken in het water te
werpen, waarin, naar zijn beweren, bedorven
aardappelen waren. Het bootje werd in beslag
genomen, en de man moest de beambten volgen.
Den volgenden morgen dreef een zak met zes
zijden spek onder de brug, zoodat er niet meer
aan de smokkelarij behoefde getwijfeld te worden.
Een leerling op de Pupillenschool te Nieu-
wersluis had onlangs het ongeluk op een zijner
knieën te vallen, zonder zich zooals hij dacht
noemenswaard te bezeeren. Na eenige dagen
echter begon hij zooveel pijn daaraan te lijden,
dat men het noodig oordeelde hem naar her. zie
kenhuis te Utrecht over te brengen. Thans is
het been boven de knie moeten afgezet worden.
De jongste roman van George Ebers, Josua,
behandelt den uittocht der Israëlieten uit Egypte.
De Transvaalsche briefschrijver van het
D. v. Z.-H. schrijft o.a.
„Wat ik van harte zoude wenschen, is deem-
migratie van een grooter aantal Hollandsche
jongelui van eerzame huize, behoorlijk ontwik
keling en meer dan beperkte middelen, zooals
ik er hier eenige helaas slechts weinige
ken, die overdag in hun pakhuis of winkel het
toezicht houden en zich niet ontzien zelven hunne
handen uit te steken om een klant te bedienen,
en die dan ’s avonds na volbrachten arbeid te
paard voor de Club stilhouden, hun sigaar daar
rooken en zich in de conversatie mengen, zon
der dat iemand er aan zou denken hunne hoe
danigheid van gentleman in twijfel te trekken.
Zulke ondernemende personen vinden hun pad
naar de fortuin vrij gemakkelijk, en zijn daaren
boven het land, waaruit zij komen, van grooier
nut dan zij, die mummifieeren in de regeerings-
kantoren of zich verliezen in de groote menigte.
En wanneer een welgesteld vader van een Hin
ken jongen mij zou vragen„als hoedanig moet
ik mijn zoon naar de transvaal zenden Zou ik
hem antwoorden„laat uw zoon doóf en door
het winkelvak leeren en zend hem dan vooreen
jaar naar Engeland in een store, waarna eene
voordeelige carrière in een van de nieuwere
plaatsen der Zuid-Afrikaansche Republiek voor
hem openstaat. Maar vergeet vooral niet hem
tevens de beschikking over eenig kapitaal te
geven, want dat is het juist wat de Engelschen
en anderen zoozeer bevoordeelt. Zij werken met
een ruime beurs en op groote schaal en doen
uitgebreide en winstgevende zaken, omdat zij
van den beginne af op een breeden basis kun
nen aanvangen.”
n
Hartstocht is een slechte raadgeefster, al speel,
zij in het dagelijksch leven dikwijls een al t<ï^
groote rol. Hartstocht verblindt, zij maakt d<,r’
menschen ongeschikt voor eene zuivere waarne
ming der feiten en is dientengevolge menigwerjr-
oorzaak van het plegen van handelingen, die meik«
bij kalm nadenken moet veroordeelen.
Zoo iets zagen wij dezer dagen weder geschie
den.
Juist als alle andere opstootjes heeft ook de
werkstaking te Rotterdam een naspel, dat van
zeer dramatischen aard is. Bij volksbewegingen
speelt immer het ongelukkig toeval aan dezen of
genen partende groote menigte pleegt er onge
moeid af te komen, enkelen, meer bekend of
misschien wat meer vooraanstaand, worden het
kind van de rekening. Zij trekken bijzonder de
aandacht van de politie, die op het oogenblik,
dat handhaving van rust en orde al hare krach
ten in beslag neemt, geen tijd heeft tot arrestatie
of aanzegging van later verrekening, maar die
niettemin, indachtig aan het spreekwoord, „wat in
het vat is verzuurt niet” zich voorbehoudt te
zijner tijd de taaiheid van haar geheugen te too
nen. Zoo is het ook te Rotterdam gegaan. Nau
welijks was de orde hersteld, nauwelijks waren
alle werkstakers weder aan den arbeid, of de
politie begon eene kleine nabetrachting te. houden,
die op het gevangennemen van eenige terecht of
te onrecht als belhamels geteekenden uitliep.
Het groote publiek, anders altijd geneigd de han
delingen van de politie te critiseeren, heeft zich
ditmaal geheel stil gehoudenal gaf een ieder
de werkstakers volmaakt gelijk, dat zij niet ver
kozen door te werken, wanneer zij meenden recht
matige grieven te hebben, die alleen door werk
staking waren weg te nemen, de sympathie van
velen hadden zij verbeurd op het oogenblik, dat
zij met geweld anderen het arbeiden trachtten te
belettenverbeurd ook op het oogenblik, dat zij
door hunne onbesuisde handeling aan boord van
een Engelsch vaartuig, dreigden ons land in
moeilijkheden te wikkelen met een machtigen
nabuur.
Ruw geweld geeft weinig aanspraak op sym
pathie, ruw geweld voert ook tot daden, die niet
verantwoord kunnen worden, ruw geweld maakt
slachtofferszoo ook hier. Wij gewagen niet van
de klappen, die zijn uitgedeeld en waarvan er
enkelen nog al tamelijk hard aangekomen zijn
wij bedoelen hier meer de slachtoffers, die door
de Justitie worden opgeëischt, om zich te verant
woorden over hun verzet tegen de wetten van
den Staat. Daaronder zijn gehuwde lieden die
nu verstóken van hunne inkomsten, hun vrouw
en kinderen eenige maanden moeten overlaten
aan de openbare liefdadigheid, die vrouw en
kinderen in het akeligst gedeelte van het jaar
moeten verlaten, om der beleedigde gerechtigheid
voldoening te schenken. Wij beklagen die mannen,
meer nog de vrouwen en kinderen, die, ofschoon
vreemd aan de handelingen van dien kostwinner,
toch de treurige dupen der historie worden.
Inmiddels, en hier blijkt de waarheid van het
geen wij in den aanvang zeiden, zien wij alweder
waartoe hartstocht voert. In eenevergadering
van arbeiders heeft men eene motie aangenomen
waarin op alleszins ongepaste wijze en op niette
verdedigen toon het vonnis der justitie wordt be
oordeeld en als onrechtvaardig en slecht wordt
afgeschilderd. Vermoedelijk zal ook hier wel een
term aanwezig zijn om een of meer snuiters uit
te pikken, wien men dit gebrek aan eerbied voor
de rechtsmacht duur betaald zet, maar al is dit
niet het geval, een feit is het, dat de arbeiders
zich vervreemden, hoe langer hoe meer vervreem
den van diegenen, die zich anders werkelijk ge
negen toonden voor hen en hunne zaak. Hoe
willen zij op sympathie kunnen rekenen, wanneer
zij iedere gelegenheid te baat nemen om op ieder
ander te schelden en los te trekkenhoe willen
zij verlangen, dat anderen zich om hen bekom
meren, wanneer zij blijken geven het niet om die
anderen te doen. Na afloop eener bakkersgezellen
vergadering sloeg men de ruiten in bij een patroon,
hoe zal nu de rustige burger gesteund worden
tegen die lieden, die slechts door geweld hun goed
recht kunnen of willen handhaven.
Dergelijke argumenten in den regel straat-
argumenten genaamd geven aan de oninge-
wijden wel het denkbeeld van kracht maar niet
van recht. En wanneer men nu de patroons hoort
verklaren, dat zij met den besten wil ter wereld,
dank zij de concurrentie, der broodfabrieken niet
kunnen toegeven aan den eisch der gezellen, omdat
zij zelven nauwelijks te eten hebben, dan vergaat
iemand den lust om voor die menschen iets te
gevoelen wat naar sympathie lijkt. Men versta
ons wel. Wij zijn de allerlaatsten om te beweren,
dat het den werkman zoo gaat als het hem gaan
kon. Wij beamen ten volle, dat er vele vakken
zijn waarin het den werkman beter kon gaan dan
nu het geval is. Maar men bezigt voor het be
wijzen dezer waarheid geen argumenten alsde
patroon verdient f 160.per week en de werk
man maar 15 gulden.
Stel dat zulk een patroon 20 werklieden aan
het werk heeft en dat hij de gezamenlijke ver
diensten onder elkander wil deelen, dan ontvangt
ieder werkman een eenentwintigste deel van 160
en 300 gulden, dus ongeveer f21,90. Maar nu
komen de kwade dagen. De patroon verliest b. v.
bij aannemingen, door stijging van materialen, in
Bolswardsche Courant
Veen's zuivereCacao.
y
JVixvC:
Alle spaarzame huisvrouwen aanbevolen.
Prys i/j Kilo Busf 1-60
Vs 0,45
- :S-
