NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
I
i
lil
1892.
Een en dertigste Jaargang.
No. 40.
o
BINNENLAND.
DONDERDAG 29 SEPTEMBER.
VOOR
Lik
Een Reisje van Pretoria (Z. A. Republiek)
naar Bolsward.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
^JCDCXCXIXZXZXZDXDC^ XXXXXXXXX^
W'
over denzelfden af-
en sliepen we 28
KJ
tig
De Zuid-Hollander zegt over het inkomen
van het kiesrecht-ontwerp, dat zij zich verheugt
over zijn aankomst en hoopt op spoedige be
handeling. „Wij moeten eindelijk eens voor goed
met deze nachtmerrie van alle Ministeriën en
Kamers af rekenen, ’t Is voor en na: kiesrecht,
ontbinding en weer kiesrecht, alsof deze legisla
tieve arbeid doel in plaats van middel ware.
„Daardoor wordt de weldadige actie Verlamd.
Men rekene dus met dit punt af, eens en voor
goed. Kiesrechtuitbreiding, wij hebben het meer
dan eens gezegd wordt door ons noch geestdrif
tig begeerd, noch gevreesd, maar wij willen alleen
verlost worden van het eeuwig herzien van ons
kiesrecht.
„Men geve onzentwege het kiesrecht aan ieder,
die het slechts hebben wil eu aan hen, die het
niet willen, nog daarenboven, mits men eindelijk
maar eens voorgoed dat stokpaardje op stal zette.
Wij kiezen niet om te kiezen, maar om door de
gekozenen niets liever te hooren praten dan over
nieuwe kiezerscorpsen.
„Daarom moeten wij reeds nu protesteeren,
wijl het nieuwe kiesrecht niet zal gelden voor
gemeenteraden. Daargelaten dat dit de omge
keerde wereld is, gaat hierdoor het mooie van de
kiesrecht-uitbreiding af en blijft het gezanik voort
duren”.
Dit gevoelen vindt bijval in het Centrum, dat
zegt, dat de Zuid-Hollander hier niet onjuist het
gevoelen vertolkt van een zeer aanzienlijk deel
des volks.
„Inderdaad is het jammer voor de vijanden
van het „gezanik”, dat wij na afdoening der thans
aanhangige wet nog weer eens opnieuw de kie-
zerij voor de gemeenteraden zullen moeten door
worstelen, waarbij voor de proportioneele verte
genwoordiging ruimte is gelaten.
Had de Regeering dat er niet meteen bij
kunnen doen?
En dan nog iets. De Grondwet laat geen
andere kiezers tos dan meerderjarige mannen.
Het staat nu te bezien, of niet onmiddellijk na
de aanneming der nieuwe wetten een nieuw liedje
zal klinken op de bekende wijs
Doe open de stembus, de vrouw staat er voor 1”
Wie weet, als alle vrije mannen hun zin heb
ben, wat „gezanik11 ons nog te wachten staat
van de Vrije Vrouwen
Wommels. Na veel moeite en verwikke
lingen, en nadat het meerendeel der eerst toe
getreden veehouders uit Cubaard zich van
deelname hebben onttrokken, is eindeljjk besloten
toch tot de oprichting eener coöperatieve zuivel
fabriek over te gaan. Voorshands hebben zich
een twaalftal veehouders uit Wommels, Oosterend
en Cubaard aangesloten. Het terrein is reeds
aangekocht en eerstdaags denkt men tot de aan
besteding over te gaan. Een directeur is nog
niet aangesteld.
Harlingen. Reeds sedert geruimen tijd
ligt alhier in de Noorderhaven H. Ms. gaffel-
stoomschip Argus belast met het politie-toezicht
op de quarantaine. Gedurende den geheelen
dag wordt op den dijk wacht gehouden en is er
een vaartuig in zicht, dan gaat onmiddellijk een
sloep naar buiten om het noodige onderzoek naar
den gezondheidstoestand aan boord in te stellen.
Ooststellingwerf. Dat de aardappeloogst
dit jaar overvloedig is bewijst wel het feit, dat
zekere H. Tigelman te Appelscha van een sten
gel Hallumer gelen niet minder dan 130 aard
appelen heeft gekregen, grootendeels geschikt
voor consumptie. Ook de Magnum Bonumsleveren
best. Men rekent, dat de roede (12 voets) van
tot 1 HL. oplevert. Zooals wij vroeger reeds
meldden, is deze soort verkocht tegen f 1.30 de
HL., maar dan moeten de aardappelen een ge
wicht hebben van 68 kilo. Naar men ons even
wel heeft ingelicht, moeten zij dit gewicht zeer
goed kunnen halen. De ziekte is hier over ’t
geheel van weinig beteekenis.
t Naar het zich laat aanzien, zullen in deze
gemeente weldra tal van huizen en landerijen
onder verkoop komen. Een notaris moet vroeger
aan vele personen gelden op voorschot hebben
verstrekt, tegen hypotheek op gebouwen en andere
vastigheden en deze gelden worden nu, wegens
overlijden van den schuldeischer, teruggevraagd.
Daar de tijden vroeger gunstiger waren dan thans,
zullen velen niet in staat zijn deze schulden te
kunnen afdoen en tot verkoop hunner eigendom
men moeten overgaan. Vooral moeten vele kleine
boeren in de zaak zijn betrokken. Franeker Ct.
Stiens. Besproeide of onbesproeide aardap
pelen ’t Is buiten kijf, dat de besproeide volgens
deskundigen wat de deugd betreft het van de
onbesproeide winnen. Doordien ze langer groen
bleven boven den grond, kwamen de knollen in
den grond beter tot vollen wasdom. Toch zijn
er niettegenstaande dit, om welke redenen dan
ook, velen tegen besproeide aardappelen inge
nomen. De groote vraag naar onbesproeide aard
appelen heeft den aardappelhandelaar T. K. alhier
dan ook genoopt daarvan een aanzienlijke partij
op te slaan, zoodat, wat zeker niet alle jaren
voorvalt, turf in het veen werd gebracht: aard
appels werden van buiten af in onze aardappel-
bouwstreek ingevoerd.
Op 5, 6 en 7 November e. k. zal te Nijmegen
in de groote zaal der Sociëteit Burgerlust een
Nationaal Biljart-Concours worden gehouden om
het kampioenschap van Nederland.
Er zal worden gespeeld op 3 nieuweCaramboles-
Biljarts, systeem Toulet. De spelers worden
door het spelen van ééne beslissende partij van
50 caramboles gerangschikt in twee seriën A
en B.
Serie A speelt daarna door met 3 partijen
serie B met ééne beslissende partij. De prijzen
van serie A zijn le prijs gouden kampioens-
medaille en kunstvoorwerp ter waarde van f 75
2e prijs verguld zilveren herinneringsmedaille
ter waarde van f50; 3e prijs zilveren herinne
ringsmedaille ter waarde van f 25. Voor serie
B kunstvoorwerpen ter waarde van f 50, f 25,
f 10 en f 5.
Bovendien wordt gespeeld op vrije banen lo.
alleen open voor hen die aan het Concours deel
nemen, met prijzen in kunstvoorwerpen ter waarde
van f 30, f20 en f 10, 2o. voor liefhebbers, alleen
open voor hen die niet aan het Concours deel
nemen, om fraaie kunstvoorwerpen.
Nog wordt uitgeloofd een verguld zilveren
medaille voor hem die in de serievorming voor
A en B de hoogste serie speelt.
Ieder speler, naar het kampioenschap mede
dingend, betaalt als inleggeld f 3.
Aangifte tot deelneming wordt liefst zoo spoedig
mogelijk, doch in ieder geval vóór 3 November,
ingewacht bij den penningmeester, den heer van
Oppenraaij, Broerstraat te Nijmegen, alwaar
tevens op franco aanvrage gratis reglementen
te verkrijgen zijn, waarin alle bijzonderheden
omtrent het Concours zijn opgenomen.
Mocht het Concours een batig saldo hebben,
zoo is dit bestemd voor de algemeene armen.
’t Was den 20sten Augustus van dit jaar, dat
ik ’s middags half drie plaats nam met vrouw
en kinderen in de postkoets, welke tusschen Pre
toria en Johannesburg rijdt. De koets was vol,
waardoor we als haringen gepakt zaten. Zoo’n
postkoets iseen wagen, waarin 12 plaatsen binnen
zijn en 6 of 7 bovenop en waarvoor steeds 10
paarden in vollen galop draven. Dat een mensch
op die manier door elkaar gehotst en geradbraakt
wordt, kan ieder begrijpen. Om de vijf kwartier
worden er versche paarden voorgespannen en voort
gaat de rammelende bak weer hortend en stootend,
waardoor het stof bijna ondragelijk is, daar men
niets anders inademt dan stof.
Doch eindelijk was de rit gedaan van circa zes
uren en kregen wij de lichten van de Goudstad
in’t gezicht. Dat wij blij waren, kan ieder begrij
pen en toen het uitstappen was, gingen we ons
in ’t Central Hotel opknappen. Dus nu waren
we dan in de Goudstad Johannesburg, de plaats,
waar voor een zeven of achttal jaren een enkel
huis stond, is nu een stad van 20,000 inwoners
en tevens de goudmijn voor het land.
’t Is er zeer druk in ’t verkeer, en men ont
waart dan ook al spoedig, dat de bezigheid en be
drijvigheid in Engelsche handen is. Kortom het is
een Engelsche stad tot de naambordjes der straten
toe zijn Engelsch. Zoo was ’t ’s middags 2 uur van
den volgenden dag geworden, en stapten we in de
postkoets, die ons naar Vereeniging zou brengen.
Vereeniging ia een nieuw aangelegd dorp aan de
Vaalrivier. Het pad hier naar toe was verschrik
kelijk, overal gaten en klippen, in een wereld
van stof, zoodat wij door elkander geschud wer
den, dat het een aard had. Men behoeft niet
te vragen, hoe dit voor vrouw en kinderen was,
doch alles wordt men gewoon, ook dit.
Gelukkig konden we als er nieuwe paarden
voorgespannen werden, een dronk bekomen, daar
’t stof in neus en mond zat, en men zoo stijf in
de leden w*erd van het nauwe zitten als een hou
ten Jan Klaassen.
’t Was dien avond erg donker, en het werd er
niet beter op, toen de drijver de mannen verzocht,
om de koets te verlaten, daar de weg een eindje
te slecht was, en wij dus als het uoodig was een
handje konden helpen, om ’t gevaarte weer op
zijn pooten te brengen, zoo hij omkantelde, daar
dit wel gebeurt. De vrouwen en kinderen moch
ten in dat geval die omkanteling mee maken,
daar deze zitten bleven, en zoo ging de bak voort,
ik liep er achter en zag, hoe of hij kantelend en
wiegelend voortging. Een visscherspink op zee
kan niet meer op de golven dansen dan die koets
over de klippen rolde. Gelukkig ging alles goed
en was onze hulp niet noodig en na weer inge
stapt te zijn, kwamen wij te Vereeniging aan,
blijde, dat dan toch die hotsende rijderij achter
den rug was. Hier kaartjes genomen voor Kaap
stad, en weer ingestapt in den trein, die ons daar
zou brengen. De trein ging echter niet voor den
volgenden morgen 6 uur weg, daar hij wachten
moest op de brievenmail voor Europa. Wij moesten
dien nacht echter in den trein slapen, daar Vereeni
ging nog geen Hotel rijk is. Zoo ging dan dit
gevaarte des morgens weer in beweging en had
den wij 2l/-i dag en 2 nachten sporen voor den
boeg. Dit is echter uit te houden wat betreft de
gemakkelijkheid voor de reizigers. De slaapplaat
sen waren goed.
De waschinrichting was met waterleiding, en
verder konden alle huis en tuinzaken er gebeu
ren, overal electrisch licht, het eten was goed,
’t. ontbijt, diner of souper was alles per keer f 1,50,
een glas bier 30 cts. en gewone dranken ook 30
cts. Zoo gaat men al vliegende over de Vaal en
stoomt men door de Oranje-Vrijstaat de Oranje
rivier over en verder de Kaap-Kolonie door. Is
men hier, dan krijgt men soms prachtige gezich
ten voor zich, daar men in bochten en zigzags-
gewijze de bergen bestijgt. Sommige gaat men
door in tunnels, en ravijnen gaat men over op
viaducten.
Het hoogste punt wordt bereikt als men de
hoogte heeft van 3,588 vt. Bij ’t bestijgen krijgt
men soms de hulp van een tweede locomotief.
Van uit die hoogte ziet men in de diepte en
staat men verbaasd over het werk, dat de men-
schen daar gemaakt hebben. Ook ziet men, van
uit deze hoogte op hooger gelegen toppen de
sneeuw. Zoo door sporende wordt het nacht en
men haalt de bovenste bedden uit, die anders in
het schot verborgen zijn. Iedere coupé heeft 4
plaatsen en nadat ieder zijn eigen dekens heeft
uitgepakt, slaapt men, al gewoon zijnde aan ’t
geroffel van den trein. En wat de bediening be
treft, deze was uitstekend, men at er lekker. Men
moet weten, dat in den mailtrein alles 1ste klas is.
Zoo ging het voort en aan den avond van den
volgenden dag hadden wij een mooi vuurwerk.
De wereld stond nl. zoo ver men kon zien in brand,
wat een prachtig gezicht opleverde. De boeren
waren aan ’t grasbranden, tot aan den horizon
was alles vuur, zoodat we door deze vlammende
massa, als een zwarte stip heen rolden. Eindelijk
was ’t Woensdagmiddag één uur en na aan 36
stations halt gehouden te hebben waren we te
Cape town (Kaapstad.) De spoorreis door bergen
en over afgronden was gedaan. (Peliele zouden
de kaffers zeggen.) Onze koffers naar de boot
brengen, na de vrouw een middagmaal bezorgd
te hebben bij den Heer A mos, daar ’t heel goed
logeeren is, was ’t werk van een oogenblik en na
Maandagmorgen bleef de sneltrein uit Arn
hem, die om 10.30 uur te Zwolle moest aankomen,
onderweg plotseling steken.
De reizigers keken verschrikt uit de raampjes
en trachtten gewaar te worden wat er gaande
was, maar zij hoorden van de eenigszins zenuw
achtige af en aan loopende conducteurs aanvan
kelijk niet anders dan „zitten blijven”. De hoofd
conducteur zond iemand ter waarschuwing naar
de wachtpost, die gepasseerd was en naar het
station Wijhe, dat op slechts korten afstand ver
wijderd was.
Men vernam, zegt de Zw. Ct. dat er een defect
aan de machine was. Het vuur werd met zand
uitgedoofd en dit was voor de reizigers wel het
sein dat men vooreerst niet verder zou komen.
Het gelukte den machinist den trein met den nog
aanwezigen stoom tot het station Wijhe voort te
slepen en op de doode lijn te brengen.
De reizigers konden nu uitstappen om de hulp-
locomotief af te wachten, die ontboden was uit
Zwolle, waar zooals men weet altijd een machine
onder stoom in reserve staat.
Men had nu gelegenheid iets naders omtrent
het defect te vernemen; over ’t algemeen zijn
personeel en ambtenaren geheimzinnig met mede-
deelingen omtrent de ware toedracht van derge
lijke feiten.
Er was, zoo zeide men, een kraan van het
peilglas gesprongen. Nu, men zag wel dat het peil-
glas zelf gebroken was en dat het water hier en
daar door de naden spoot, een afdoende verkla
ring werd echter aan de reizigers niet gegeven.
De hulpmachine kwam spoedig opdagen, zoodat
men in ’t geheel slechts een oponthoud had van
een uur. De reizigers voor het noorden misten
intusschen te Zwolle de aansluiting.
In de vorige week hebben de legeroefe-
ningen aan de forten aan den Oost- enZuiddijk
in de Beemster plaats gehad. Was er in het
begin van den zomer gesproken van inkwartie
ring der militairen, zag de een dit met blijdschap,
niet weinigen met tegenzin tegemoet, er is een
andere regeling gevolgd er is plaats voor de
manschappen gevonden op de forten zelve. Na
eenigen tijd van voorbereiding waren ze den
vorigen Donderdag en Vrijdag in staat den vjjand
af te wachten. De vijandeljjke troepen heetten
van Hoorn te komen en bij het knetteren der
geweren en ’t bulderen der kanonnen had het
gevecht plaats. Het aantal nieuwsgierigen was
legioze kwamen ook van uit den omtrek op
zetten. Bij avond, als ’t terrein verlicht werd
door het vuur der kanonnen en het afschieten
van vuurpijlen, leverde ’t een eigenaardig gezicht
op. Of de kostbare proeven aan de verwachting
hebben beantwoord, wie zal het zeggen P
Te Harlingen is cholera geconstateerd
bij een kind van Kapitein Hutjens, die te Ham
burg binnen liep. De vrouw heeft den man te
Hamburg zonder kind een bezoek gebracht. Óf
de oorzaak van de besmetting op rekening van
dit bezoek gesteld moet worden, zal weraltijd
een onoplosbare vraag big ven; het zou echter
wel waarschijnlijk kunnen zijn.
eenige versnaperingen en een paar flesschen wjjn
ingekocht te hebben, stonden we voor ons schip,
dat ons naar noordelijker gelegen kusten zou voe
ren. Het was de grootste stoomer van de bekende
Castlelijn, de Dansttar Castle. Dit is een prachtig
stoomschip en is groot 5250 ton met een machine
van 7000 paardekracht en om stoom op te houden,
worden maar 28 vuren gestookt, waarvoor noodig
zijn per dag tusschen de 1400 en 1500 mud steen
kolen. Dertig stokers en koolaanrijders doen om
beurten het werk daar beneden. Het schip is lang
435 voet en 50 voet breed met een diepte van
36 voet, verder twee reusachtige schoorsteenen en
drie masten, terwijl de bemanning 146 koppen
telde en ’t passagiersgetal omstreeks 180 was.
Dit was het gevaarte, waar we de reis mee
moesten maken van Afrika naar Engeland. De
geheele boot was electrisch verlicht, waschstanders
en badkamers alles waterleiding, terwijl elke klas
zijn Bar of Café had. Tot zelfs de barbierwinkel
mankeerde niet en voor de betaling van 30 cent
was men klaar, ’t Haarknippen was 60 cent en
was ’t knippen gedaan, dan werd het door een
ronde schuier uitgeborsteld, die door een snaar
met de zelfde machine van 7000 paardekracht
gedreven werd. Kortom de stoomschepen van de
Castlelijn zijn prachtig en mooi ingericht.
’s Avonds liet zich een muziekkorps hooren,
bestaande uit drie violen, twee fluiten, een bas,
een groote en een kleine hoorn. Deze heeren
bliezen er maar op los, als of er nog geen wind
genoeg was op den oceaan.
Met zeeziekte ging het vrij wel, alleen de
vrouwen hadden er bij ons een weinig last van.
Sommige mannen echter waren de geheele reis
ziek. De tijd werd meest doorgebracht met eten
en drinken en verschillende spelletjes. Het eerste
was uitstekend en liet zich heel goed smaken,
daar de zeelucht de maag gezond maakt.
Overigens was het eenigste afwisselend als er
eens een schip in ’t gezicht was en als de vlie
gende visschen over het water vlogen, alsof het
zwaluwen waren. Ook waren aller oogen op de
zee gevestigd, als er zich eens een haai vertoon
de, in wiens maag liefst geen onzer verzonk. Een
gejuich ging er op, wanneer een of andere golf
een passagier verschalkte, die te turen lag over
de verschansing.
Dat zoo’n boot hard door ’t water glijdt, kan
ieder begrijpen, als hij weet, dat weden7den dag
het grootste getal mijlen maakten n.l. 406, verder
altijd even onder de 400.
Eindelijk kregen we den 5den Sept, aan den
avond het eiland Madeira in ’t gezicht. Dit is
prachtig te aanschouwen, die sneeuwwitte gebou
wen schuin tegen de bergen opgelegen. Hier
werd door 80 man 6 uren lang steenkolen gela
den, en was het dek binnen een kwartier her
schapen in een bazar, waar men overheerlijke
vruchten kon krijgen, zooals pisangs, druiven,
peren, appelen, verder allerlei soort mandewerk
en ook papegaaien. Ook kon inen photografiën
en nog allerlei aardigheden koopen, alles gemaakt
door de aldaar wonende Portugeezen.
Veel pleizier heeft men, door te kijken naar de
jongens, die in hunne kleine bootjes op de stoo
mer afkomen, en die als men eenig kleingeld over
boord werpt, dit onmiddellijk al duikende opha
len.
Zoo ging de tijd daar om, en ’s nachts 12 uur
werd het sein gegeven om te vertrekken, en had
Janmaat veel werk, om het dek weer in zijn vo
rigen zindelijken staat te krijgen. Nu was de
koers naar Plymouth, waar we dan ook den 16den
dag, ’s morgens kwamen. Veel schepen ontmoet
ten wij van Madeira naar deze plaats, wat een
heele tijdverpoozing geeft, waardoor het nog al
gauw Vrijdagmorgen werd, en na 5889 mijlen
gestoomd te hebben, landden wjj daar, na op een
klein bootje overgestapt te zijn. Hier werden
onze goederen gevisiteerd en gingen we 12 uur
op den trein, en spoorden we de 8 uren lange
streek door naar London. Hier gaat men ook
door lange tunnels, zoodat het soms tien minuten
nacht is, waardoor een dikke mevrouw het bijna
op ’t zeewater kreeg ik meen zenuwen kreeg.
Wat ons echter meer aan ’t hart ging was,
dat we te laat voor den trein kwamen, die ons
naar Harwich moest brengen, ’t Heeft ons ech
ter later niet gespeten, want na een nacht in een
hotel geslapen te hebben, gingen we een gedeelte
van London bezien. Dit loont de moeite. Onder
anderen zagen wij de kroonjuweelen, wat bijna
een kamervol goud, juweelen en diamanten is,
verder een Museum van oudheden en de St. Pauls
Cathedraal, waar men vele groote mannen van
Engeland, lev ensgroot in brons of marmer ziet.
Verder is de drukte te London verbazend en
is het trammen er goedkooper n.l. 5 cts de rit.
Op den avond van dien dag stapten we in den
trein naar Harwich, dit is ruim l1/, uur sporen,
tusschen twee haakjes zij gezegd, dat de 3de klas
wagens er net zoo uitzien als de 2de klas bij ons.
Daar lag de Rotterdammer boot, wachtende op
onzen trein. Dadelijk zochten wij een plaatsje,
namen een kooi in beslag, rookten nog een pijpje,
en gingen later slapende naar den overkant, naar
’t plekje, waar eens ons wiegje stond.
Zoodat we toen we den anderen morgen opston
den reeds in den Nieuwen Waterweg waren, en
om half negen voet op Hollandschen bodem zetten.
Dus was de reis zoover gedaan, dat ons ieder
kan ’t begrijpen, zeer wel aanstond. Van hier
uit zochten we den voor ons onvergetelijken Frie-
schen bodem op. En na van spoor op boot en
van boot op spoor gestapt te zijn, kregen wij
’s avonds 9 uur de lichten van Bolswards veste
in ’t gezicht na een reis van drie weken en een
dag.
Voor 4% jaar hadden we
stand negen weken gereisd
nachten onder den blauwen hemel. Nu echter
kwamen wij er wat gemakkelijker.
Dit is mijn reis, mijnheer de Redacteur, en met
de gedachte, dat ik uwe lezers met dit schrijven
niet geheel een ondienst gedaan heb, teeken ik
mijUw dw. dn. en lezer,
D. VELTMAN.
r»
Bolswardsche Courant
aeiswARBs» woHsmmi
t'
