NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
SetSWABBEHI WOHISBRABEEt
Treurige toestanden.
1893.
DONDERDAG 13 JULI.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
XXXXXXXXX xxxxxxxxx
VOOR
een
Zondagmiddag
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
$XX2OCXXXXXhXXXXXXXXX
Inderdaad, deze cijfers zijn sprekend. Had de
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
De Duitsche Keizer heeft bij de ontvangst
van den president en de vice-presidenten van den
Rijksdag, ook over de legerwet gesproken. Hij
wees daarbij op de legerversterkingen in de aan
grenzende Rijken. Tot het handhaven des vredes,
zeide de Keizer, is het noodig dat wij met onze buren
gelijken tred houden. Onze staathuishoudkun
dige betrekkingen eischen dringend dat er rust
heerscht, welke alleen kan verzekerd worden
door het aannemen der legerwet. Verder herin
nerde de Keizer er aan hoe in Frankrijk de ka
derwetten snel waren behandeld en aangenomen.
Over de quaestie van gebrek aan veevoeder zeide
de Keizer, dat wat mogelijk was van Staatswege
moest worden gedaan, om mede te werken dat
nadeelige gevolgen werden voorkomen.
Om grensgeschillen te voorkomen zijn, naar
de Hamb. Corr. meldt, de Duitsche en Fransche
Regeeringen overeengekomen de grenzen duide
lijk vast te stellen. Gemachtigden van beide lan
den zullen de grenslijn nagaan en daar, waar
zij door bosschen loopt, aan iedere zijde een
neutrale strook van 2 meter breed laten. Ook
zullen de grenspalen door andere, meer in het
oog vallende, worden vervangen.
De Fransche Kamer heeft het door de Re
geering bestreden voorstel tot het verleenen van
amnestie aan in verband met de jongste troebelen
veroordeelde personen, verworpen met 279 tegen
149 stemmen.
De Weener Neue Freie Presse spreekt het
gerucht tegen, dat de Keizer van Oostenrijk het
voornemen zou hebben aan arbeiders-vereenigin-
gen het recht toe te staan zich inden Rijksraad
te doen vertegenwoordigen.
tijd ons niet ontbroken, wij zouden de toeneming
der uitgaven in verband met de bevolking per
centsgewijze hebben aangegeven, maar ook zonder
dat springt de enorme toeneming der uitgaven
voor onderstand duidelijk genoeg in het oog.
Hindeloopen, Rauwerderhem, Stavoren, Wor-
kum en Leeuwarden geven in verhouding tot de
bevolking betere of nagenoeg gelijke verhoudin
gen aan, maar anders overal achteruitgang. Wij
vestigen inzonderheid de aandacht op de gemeenten
jEngwirden, Dokkum, Doniawerstal, Gaasterland,
Hennaarderadeel, Lemsterland. Utingeradeel, Has-
kerland, Achtkarspelen, Barradeel, Dantumadeel,
Harlingen, Leeuwarderadeel, Oostdongeradeel,
Ooststellingwerf, Opsterland, Schoterland, Smal-
Men schrijft uit het Noorden
In ons artikel van de vorige week vestigden
we de aandacht op bet diep treurige feit, dat er
nu reeds werkeloosheid heerscht in vele plaatsen
van het Oldambt en de veenkoloniën. Reeds nu,
in een tijd, dat alles gekocht moet w'orden en er
nog weinig verdiend isenkelen moeten sinds
eenige dagen, wegens gebrek aan werk thuis
blijven, anderen hebben dat al eenige weken
moeten doen. Door de lange droogte is er weinig
onkruid gewassen, zoodat er ook weinig te schof
felen is en geen gras te maaien en te hooien.
Vooral te Midwolda moet het getal werkeloozen
thans ruim zeventig bedragen. De afdeeling van
het Nederl. Werkliedenverbond „Patrimonium14
aldaar was dan ook in de stellige meening, dat
het op haar weg lag, deze treurige omstandig
heden onder de aandacht der werkgevers (land
bouwers) te moeten brengen en meteen te wijzen
op de te verwachten groote werkeloosheid van
De ingezetenen dezer provincie hebben zeker
met de meeste belangstelling de rede gelezen, uit
gesproken door den Heer Commissaris der Koningin,
bij de opening der Staten op Dinsdag jongstleden.
Onverbloemd wordt daarin de ongunstige alge-
meene toestand van ons gewest bloot gelegd.
In de bouwstreken over het geheel opnieuw
groote teleurstelling, door de buitengewoon lage
prijzen der aardappelen, die in zeer groote hoe
veelheden waren verbouwd.
Treurige toestanden in de veenderijen, die schier
jaar aan jaar minder werk leveren, terwijl de turf
die er nog gemaakt wordt, tengevolge van de con
currentie met steenkool en petroleum tegen te lage
prijzen moet worden afgezet.
Al die omstandigheden, die reeds sedert ver
scheidene jaren bestaan, veroorzaken eene alge-
meene verarming, daar de geheele bevolking, ook
die in de steden, er onder lijdt.
Veeteelt en zuivelbereiding hebben in de laatste
jaren behoorlijke resultaten opgeleverd, doch her
haaldelijk werd het buitenland voor den invoer
van ons vee gesloten of werden daaraan groote
belemmeringen in den weg gelegd, wat veelal een
sterke schommeling in de veeprijzen teweeg bracht
en de veehouders, in verband met het voorradig
veevoeder, dikwijls noodzaakte om vee op de on
gunstigste tijdstippen te verkoopen, waardoor
behaalde winsten weer voor een deel te loor
gingen.
Als gevolg van een en ander levert veel land
werk, dat vroeger uit de ruimere en hoogere op
brengst der producten kon worden betaald, bij de
thans heerschende prijzen geen uitzicht op eene
zelfs matige belooning, laat staan op eenig voor
deel, meer op en moet dit daarom achterwege
blijven.
Aan deze woorden van den Heer Commissaris
der Koningin zou men nog kunnen toevoegen, dat
zelfs het gewone landwerk, dat aan honderden
personen weken aan een arbeid zou kunnen ver
schaffen, niet behoorlijk wordt verricht.
De sterke achteruitgang in welvaart spiegelt
zich misschien het sterkst af in de toenemende
uitgaven die de burgerlijke gemeenten voor het
armwezen hebben te doen, terwijl de bevolking
nagenoeg stationair is gebleven.
De volgende staat geeft hiervan een overzicht.
De daarin vermelde cijfers zijn getrokken uit de
verslagen van den toestand der provincie.
lingerland, Tietjerksteradeel, Westdongeradeel,
W eststellingwerf, Wonseradeel en Wijmbritsera-
deel.
Gedurende die 13 jaren is de bevolking der
provincie slechts toegenomen met 11952 zielenen
de uitgaven der gemeenten voor onderstand met
f170,141 of ongeveer met een derde!
Die hoogere uitgaven konden nu niet anders
gevonden worden dan door hoogere hoofdelijke
omslagen en hoogere opcenten op het personeel,
die in gelijke evenredigheid moesten stijgen, voor
zoo ver andere uitgaven niet verminderen, b. v.
door aflossing en rentebetaling, of het Rijk door
buitengewone subsidie voor onderwijs tegemoet
kwam.
Doch al stegen in eenige gemeenten de belas
tingen niet, of niet in dezelfde mate als de uit
gaven voor onderstand, dan bedenke men daarbij
dat zij tot het hooge cijfer, waartoe zij reeds waren
opgevoerd moeten gedragen worden door ingeze
tenen, wier draagkracht in die 13 jaren over het
geheel niet onbelangrijk is verminderd.
En nu staan we dit jaar voor geheel buitenge
wone omstandigheden. De droogte, die reeds
maanden lang onafgebroken geduurd heeft, werkt
nog bovendien aller ongunstigst voor de arbeiders
ten plattenlande. Werkeloosheid, en geringe ver
diensten waar nog werk gegeven kon worden,
schier overal, zoodat het verleenen van onderstand
reeds binnen kort en vooral in de wintermaanden
nog grooter omvang zal nemen.
Van de particuliere liefdadigheid zal reeds veel
gevergd worden, en ofschoon ook de ingezetenen
dezer provincie de vermogensbelasting nog hebben
te dragen boven de buitengewoon zware belas
tingen die zij reeds hebben te torschen, zoo ver
trouwen wij dat de hand der liefdadigheid niet
zal worden teruggetrokken.
Maar dan blijve het Rijk ook niet achterwege
met een flink buitengewoon subsidie op de staats-
begrooting uit te trekken boven hetgeen thans
reeds aan enkele noodlijdende gemeenten wordt
toegestaan, om daarmede de gemeenten tegemoet
te komen in de enorme uitgaven voor onderstand
die weder te wachten zijn.
Krachtige samenwerking zij er onder alle stan
den om de slechte tijden zoo goed mogelijk te
boven te komen. Maar de Regeering werke óók
mede. Zij kon dit doen door een groot deel der
uitgaven voor het Rijk te nemenmaar zoolang
het gemeentelijk financiewezen niet grondig beter
is geregeld, is het niet meer dan billijk en recht
vaardig, dat zij de overbelaste gemeenten tijdelijk
krachtig te hulp kome. Friesche Crt.
den aanstaanden winter en middelen te beramen,
om dat gevaar te voorkomen. Daartoe zond zij
de vorige week aan vele ingezetenen dier plaatsen
de volgende oproeping
„Het bestuur der Werkliedenvereeniging „Pa
trimonium,onder den indruk van het treurig
feit, dat thans reeds vele arbeiders werkeloos
zijn en in de overtuiging, dat de werkeloosheid,
die tegen den winter nog zoozeer zal toenemen,
steeds meer armoede en ellende baart, noodigt u
ten dringendste tot een samenkomst op, teneinde
de ernstige vraag te bespreken: Wat kan er ge
daan worden door particulieren, gemeente of
anderszins, tegen de reeds bestaande en nog meer
tegen de ons dreigende werkeloosheid Het
resultaat van deze oproeping was, dat er van 51
opgeroepenen slechts vijf ter vergadering kwamen.
Wat een belangstelling in het deerniswaardig
lot van hen, die in de zomermaanden en zeer
zeker straks den ganschen winter zouder verdien
sten zijn! Als waarschijnlijke reden werd door
een der aanwezigen opgegeven, dat de meesten
wel gedacht zullen hebben „Er is toch niets aan
te doen.“ ’t Is alleszins te hopen, dat men elders
beter mag slagen men moet den maatschappe-
lijken nood zien niet alleen, maar gevoelen moet
men, dat ieder door eendracht en samenwerking
kan medewerken tot de opheffing van hen, die
gebukt gaan onder de bestaande maatschappelijke
toestanden.
Het ingediende wetsontwerp op de grond
belasting heeft hoofdzakelijk ten doel de denk
beelden uit te voeren, die ten grondslag liggen
aan de wet van 25 April 1879 tot algemeene
herziening van de belastbare opbrengst der
ongebouwde eigendommen en de wet van 31
December 1892, krachtens welke de uitkomsten
dier herziening zijn toegepast. Zij strekt ter voor
koming dat de wanverhoudingen, welke door die
wetten zijn opgeheven, weder ontstaan. De vast
heid zoekt de Minister in het verhoudingscijfer
tusschen de belasting en de opbrengst.
Tot bereiking van dit doel wordt het land ver
deeld in schattingsdistricten en deze in onder-
deelen. In tien jaren wordt het schattingswerk
verricht en de werkzaamheden voor dat tijdperk
worden bij deze wet geregeld.
De grondbelasting wordt voortaan niet meer
geheven naar de onzuivere huurwaarde, maar
naar de zuivere huurwaarde en in verband hier
mede van 5,2 pCt. op 6 pCt. gebracht.
De kosten van de uitvoering der wet worden
geschat op f 121,000andere onkosten vervallen
echter, zoodat slechts f 45,000 meer zal worden
gevorderd.
In het zuiden is men er toch nog niet achter,
wat onze wetten bevatten.
In den gemeenteraad van Sittard komt een
bericht in van een der leden, waarin deze mede
deelt, dat hij zijn lidmaatschap nederlegt.
En wat doet nu de voorzitter? Hij brengt de
mededeeling in stemmingMet algemeene stem
men wordt nu het ontslag verleend.
Men denke zich eens, dat de meerderheid wei
gerde een raadslid ontslag te verleenen.
Daarna werd tusschen den voorzitter en een
der leden eene gedachtenwisseling gevoerd over
het al of niet betuigen van dank aan het afge
treden raadslid. De voorzitter wilde dat niet
doen, maar toen een raadslid herinnerd had aan
al wat de afgetredene had gedaan meestal in
strijd met hetgeen de burgemeester verlangde
maar dat zeer tot bevordering van den bloei der
gemeente had bijgedragen, zeide de voorzitter
„allo dan maar, mijnheer wordt bedankt?
Het Centrum vestigt er de aandacht op,
dat, nu de landverhuizers naar Engeland en
Amerika hun beddegoed niet meer mogen mede
brengen, dit hier te lande zal achterblijven en
voor eene kleinigheid zal worden verkocht aan
opkoopers, die het wel aan den (Nederlandschen)
man zullen brengen.
Kan de overheid daar niets tegen doen? Nu
men gewaarschuwd is, zullen zij, die met de
locale toestanden bekend zijn, wel een middel
kunnen vinden.
Te Rozendaal hebben de slagers het rund-
vleesch tien en het kalfsvleesch twintig cent per
kilogram afgeslagen. De slagers kunnen dit ge
makkelijk doen, daar de kalveren nog zelden zoo
laag in prijs zijn geweest.
In het IJ voor het Westerhoofd te Amster
dam zijn Zaterdag vier kinderen uit een roei
schuitje te water gevallen. Twee hunner werden
geredde beide anderen verdronken. Het onge
luk was te wijten aan do onvoorzichtigheid der
beide oudsten, die op de bekende wijze met het
bootje zoo sterk wiegelden, dat het ten laatste
omsloeg.
Te Rossum had verleden week een ont
zettend ongeluk plaats. Een meisje, welke hare
gehuwde zuster te ’s Bosch bezocht had, bracht
van daar een vierjarig kind mede, om de groot
ouders te verrassen. Bij het aan wal komen der
boot viel dit kind te water eu kon door den
sterken stroom niet worden gered.
Vrijdagavond is nabij den vuurtoren
veertienjarige Scheveningsche knaap bij het baden
in zee verdronken. Zijn lijk is Zondagmiddag
voor het Kurhaus aangespoeld.
Uit het jaarverslag van het Leger des Heils
blijkt o. a. het volgende.
In het afgeloopen jaar bracht generaal Booth
tweemalen een bezoek aan Nederlandtwee Evan-
gelisatie-tjalken werden uitgezonden acht korp
sen opgericht; vier nieuwe toevluchten en negen
werkplaatsen voor de dakloozen werden geopend
en eene nieuwe pers voor de drukkerij aange
kocht. Er zijn 2396 personen aan de rol toege
voegd als nieuwe leden. Bijna twee millioen per
sonen hebben de bijeenkomsten gedurende het
afgeloopen jaar bezocht. Er zijn niet minder dan
24,508 bijeenkomsten gehoudenaan 74,822 per
sonen nachtverblijf verstrekt en 312,832 porties
voedsel aan ongelukkigen uitgereikt.
Op het oogenblik is het Leger f 7000 ten achter
welke som het tegen den volgenden winter ech
ter hoopt gekregen te hebben.
Te Steenwijk heeft men, naar de Ziv. Ct.
mededeelt, een der algemeene pompen door het in
storten van petroleum onbruikbaar gemaakt. De
politie doet onderzoek, ’t Is te hopen dat zij sla
gen zal, niet zoozeer om de straf die misschien
toch maar gering zou zijn, in verhouding tot
de wandaad, maar den persoon te doen kennen,
die willens en wetens zooveel kwaad aan zijne
medemenschen berokkende.
Een twaalfjarige jongen die te Amsterdam
van een tjalk, liggende aan de Nassaukade, te
water geraakte, werd gered door eeu wielrijder,
die van zijn wiel gekleed te water sprong, den
jongen, die reeds gezonken was, opdook, hem aan
de ontstelde ouders weergaf en toen kletsnat zijn
machine weer besteeg en fluks wegreed.
Men ziet dat wielrijders nog wel iets anders
kunnen doen dan menschen omverrijden.
Het voorschrift om aan hooggeplaatste per
sonen een coupé a part in de spoortreinen te
geven is weder ingetrokken. Het was ook al te
dwaas, en niet uitvoerbaar.
Door mr. E. Korthals is Zaterdag bij den
officier van justitie te Amsterdam eene aanklacht
ingediend tegen G. van Deth, wegens laster tegen
den heer van ’t Lindenhout.
De hardlooper Snoek, die Zondagmorgen
om 9 uur uit Rotterdam vertrok, kwam te Am
sterdam des avonds 10 min. voor zeven uur aan
de Haarlemmerpoort aan. Hij verklaarde, vol
strekt niet vermoeid te zijn.
Aangaande het sluiten der Duitsche gren
zen voor vee uit ons land, lezen wij in een Duitsch
vakblad het volgende Den Minister van Land
bouw is een door vele landbouwers en ook han
delaren in vee onderteekend verzoekschrift ter
hand gesteld om de sluiting der grenzen voor
den invoer van vee uit Nederland op te heffen.
Het verzoekschrift wordt daarmede gesteund, dat
de inheemsche fokkers nergens beter vee kunnen
bekomen dan in Holland. Gevaren zijn aan het
openen der grenzen niet verbonden, daar de drie
noordelijke provinciën van Nederland: Fries
land, Groningen en Drente, welke de hoofdbron
voor fokvee uitmaken, reeds in het begin van
dit jaar volkomen vrij waren van het zoozeer
gevreesde mond- en klauwzeer en daar de Neder-
landsche regeering wel geneigd zal zijn om deze
drie provinciën van de andere door eene kordon
militairen af te sluiten. In belanghebbende
kringen heeft men te meer hoop, dat de minister
den wensch, in hun verzoekschrift uitgedrukt, zal
inwilligen, omdat korten tijd geleden de grens
naar Denemarken zelfs voor weivee geopend is.
In navolging van de pachters te Havelte
hebben nu ook de huurders van grasgewas onder
Nijeveen conclave gemaakt tegen de stuiver- en
pandergelden.
Bij de hooiland-verhuringen ten overstaan van
den notaris mr. A. J. Sluis, van Meppel, aldaar in
de laatste dagen gehouden, nam een der aanwe
zigen vóór den aanvang het woord en verzocht
den gadingmakenden om niet te bieden, vóór en
aleer het „stuivergeld enz” was afgeschaft. Allen
waren het met den voorsteller eens.
Daarna verscheen de notaris en las de conditiën
voor, waarbij de bepaling was gemaakt, dat wel
het stuiver-, maar niet het pandergeld was afge-
schaft.
Het eerste perceel kwam in veiling, doch nie
mand deed een bod, waarop ook het pandergeld
werd weggelaten.
Nu liep het vlug van stapel en de meeste per-
ceelen gingen 50 percent duurder van de hand,
dan het vorige jaar.
Donderdagavond tegen 11 uur had te Breda
in het midden der stad een voorval plaats, dat
men eerder in het Italiaansche gebergte dan in
een vroolijke Brabandsche stad zou verwachten.
Op den hoek van de Bindstraat en Karrestraat
sprongen tien kerels op de open paardentram,
pakten den conducteur van Es aan, trachten hem
de geldtasch te ontrukken, waarbij een worsteling
ontstond, de conducteur eene verwonding ontving
en een der passagiers, kellner in het café restau
rant Hof van Holland, die te hulp kwam, met
een mes een steek in den linker schouder kreeg,
gelukkig echter van geen ernstigen aard. Onmid
dellijk daarna, toen de stedelijke politie toesnelde,
werden drie van de beruchte personen gegrepen
en achter slot gezet.
Maandagmorgen had R. Groen te Loos-
drecht, terwijl hij bezig was met grasmaaien, het
ongeluk den kop van eenen kikvorsch af te
snijden.
Toevallig vond hij het dier Dinsdagmiddag
terug. Hij leefde nog en zwom te water gelaten
nog een eind weg.
Bols wardsclie Courant
A
GEMEENTEN.
1878
1800
1878
1890
Totaal
I
Bevolking
op
31 Decemb.
9914
4003
2374
5817
8317
9393
.5323
9749
4629
3971
8883
6746
5343
5037
10960
7157
4805
Uitgaven
voor
Armwezen.
11004
4322
2222
6011
7737
8780
5932
10617
4027
4723
8263
7239
5058
5502
10053
7581
4927
4959
1029
5561
1505
7413
30590
9929
5852
10402
7786
9313
14587
2961
886
14120
769
10292
11363
813
14026
5079
7885
15497
12187
12894
4146
27926
9076
5263
10444
8474
9291
14101
2820
1117
13206
810
9235
10238
643
13286
4985
8358
14299
11447
12476
3813
I I
4847
1048
5373
1646
7229
13,645
4,925
1,554
8,725
13,435
32,791
14J227
7,349
4,421
24,147
11,388
10,254
6,617
15,618
4,104
10,751
3,225
3,633
5,787
2 662
18,029
41,419
15,988
8,691
18,400
27,123
6,566
19,092
3,354
225
19,546
1,185
12,630
19,262
1,212
24,012
5,600
19,927
10,532
22,191
22,110
9,333
18,472
9,833
1,650
11,391
19,522
25,877
2,057
20,473
9,199
10,535
25,278
13,634
9,173
9.293
23,476
9,960
12,431
7,058
2,300
6,883
2,591
21,797
56,522
24,804
13,110
16.376
30,827
9,046
34,368
3,480
880
29,685
1,839
29,337
24,937
1,312
29,200
9,580
23,799
21,747
29,524
30,803
7,330
323872 335824 525724 695865
-
Achtkarspelen
yEngwirden
Ameland
Baarderadeel
Barradeel
Jt Bildt
Bolsward
f Dantumadeel
Dokkum
Doniawerstal
Eerwerderadeel
Franeker
Franekeradeel
Gaasterland
Harlingen
Haskerland
Hem. Oldephaert en
Noordwolde
Hennaarderadeel
Hindeloopen
Idaarderadeel
Ijlst
Kollumerl. en Nieuw-
Kru island
Leeuwarden
Leeuwarderadeel
Lemsterland
Menaldumadeel
Oostdongeradeel
Ooststellingwerf
Opsterland
Rauwerderhem
Schiermonnikoog
Schoterland
Sloten
Smallingerland
Sneek
Stavoren
Tietj erk steradeel
Utingeradeel
W estdongeradeel
W eststellingwerf
Wijmbritseradeel
Wonseradeel
Workum
ft.
