NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
0LSWA8D EN W0KSE8ABBEL
No. 30.
1893.
BE TENTOONSTELLING.
VOOR
STADSNIEUW S.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Ha
^xcxzxcxcdxxldxdxdxlJxxcxcdxdx xcxcxzxc
DONDERDAG 27 JULI. g
$xxxxxxxxx;?xxxxxkxxx$
IBolsward, Door de afleeling Bolsward
van den Nederlandschen Brkkersboad werd een
wedstrijd uit^eschreven tusscien bikkersgezellen.
Die we Istrijd bepaalt zich tot het bakken van
tarwebrood en beschuit en werd gehouden op
Dinsdag, 25 Juli. Er hadden zich ééa en dertig
gezellen aangegeven, allen uit Friesland, behalve
één, die uit Hoorn overkwam. Als propaganda
voor genoemden bond waren de leden van het
Hoofdbestuur uitgenoodigd, den wedstrijd te
komen bjjwonen. Vijf leden hebben aan die uit-
noodiging gehoor gegeven, onder wie ook de
voorzitter, de heer Simons en de secretaris de
heer van Etten.
Dinsdag namiddag één uur werden de heeren
bakkers van het tramstation afgehaall door de
leden van onze afdeeling en daarop trok een op
tocht, voorafgegaan door het muziekkorps der
schutterij, door de stad en begaf zich naar „de
Doele.“
Daarop werd de wedstrijd aangevangen op het
terrein der Tentoonstelling. De resultaten der
bakkuust werden daarna in de zaal van „deDoele"
haar door alle weldenkenden hulde en dank wordt
gebracht voor de langdurige, ernstige inspanning,
die ze zich hebben getroost ter wille van de
goede zaak. Dat deze zaak in alle opzichten wél
moge slagen, we vertrouwen het, we hopen
het ten minstewant zij, die er zooveel voor
hebben gedaan, verdienen ten volle satisfactie
oude vrouwtjes,
rare
mekaar
„Weet je wel, waarom ze dat zoo hebben ge
maakt
„Neen, weet jij ’t?“
„Ja, ze hebben me verteld, dat het anders zoo
eentonig zou wezen, als ze altijd alleen maar
versierden met rood, wit en blauw, en dat zal wel
zoo wezenzie maar, daar hangt er een vlag net
anders om.“
Midden op het terrein heeft men een groot perk
aangelegd van bloemen en planten en te midden
daarvan verheft zich een bassin met een fontein,
die van tijd tot tijd tal van waterstralen en
straaltjes uit werpt en zoo aan het tooneel nog meer
afwisseling geeft. Langs de kanten vindt men nog
verschillende perken met schoone bloemen en
frissche heesters. Voor een goed deel is deze ver
siering te danken aan den heer J. Haitsma Mu-
lier, die eene schoone verzameling bloemen en
planten inzond ter opluistering.
Het ziet er op dat terrein recht gezellig uit.
Links van den uitgang staat eene muziektent,
waarop Zondagmiddag het muziekkorps onzer
schutterij zich heeft laten hopten en vanwaar nog
meermalen lustige muziek zal klinkendaarnaast
zien we eene kiosk, die er keurig uitziet en waarin
voornamelijk sigaren worden te koop aangeboden.
Verder komt men aan eene ruime, keurige res-
tauratie-tent, waarvan de koffie-huishouder A. de
Wit pachter is; hij zal zijn best doen, de bezoe
kers in de gelegenheid te stellen, den inwendigen
mensch wat te versterken en op te frisschen. Daar
naast staat eene tent, waarin de bezoekers gele
genheid hebben, zich te vergasten aan de heerlijke
chocolade van Veen te Sneek. En eindelijk de
bakkerij, die door een petroleum-motor werkt, ’t
Is inderdaad een alleraardigst gezicht, die lui in
hunne witte pakjes zoo druk aan ’t werk te zien.
We twijfelen er niet aan, of ze zullen steeds grage
afnemers trekken, want na het vermoeiende rond
slenteren is eene versnapering uit zoo’n bakkerij
altijd nog al welkom.
En nu ’t gebouw in.
Voor de kerk is een donkere gang aangebracht,
waaruit men als door een tooverslag komt in een
tempel, waarvan zonder overdrijving is gezegd
het zal er als een tooverpaleis uitzien. Want
inderdaad, de aanblik is overweldigend. Het dag
licht is aan alle zijden afgesloten, zoodat alleen
het kunstlicht het groote gebouw schitterend moet
verlichten. Bij den ingang staande, doet het eer
biedwaardige oude gebouw zich nog veel langer
voor dan ’t werkelijk isdat is een gevolg van
het aanbrengen van eene kolossale portière van
vlaggedoek, die is aangebracht tusschen het mid
denschip en het vroegere koor. Ondanks de reus
achtige afmeting zijn toch de bochten en vouwen
in dat doek zeer bekoorlijk voor ’t gezicht.
De eenige versiering, die aangebracht is, be
staat in de omkleeding der pilaren met hetzelfde
nationaal vlaggedoek; zou men dus die versiering
al sober kunnen noemen, juist die soberheid
is hier eene groote deugd immers we hebben
hier niet zoo zeer eene kunst-tentoonstelling als
wel eene technische-en nijverheidstentoonstelling.
Vlak bij den ingang wordt al dadelijk onze
aandacht getrokken door een boogvormigen stand
aard met een groot aantal groote en kleine lam
pen, alle zonder glazen. Deze verlichtings-toestel
werd ingezonden door de firma J. J. van Oor de
van Arnhem. De dampkringslucht wordt in de
zen toestel aangevoerd dooreen petroleum-motor,
waardoor de lucht eerst wordt gevoerd in eene
wijde buis, die weer met de verschillende lampen
in verbinding staat.
Wanneer die lampen branden, staat men ten
hoogste verbaasd over het effect; zonder over
drijving mag men hier spreken van een zee van
Petroleum Company te Rotterdam, die
een model zond van een tankstoomschip, de „Ame
rican" en verder op die van de firma Mannhei-
mer Petroleum Import Philipp Poth te Mann
heim, die een model zond van een dergelijke Tank-
stoomboot, die geregeld vaart tusschen N.-Amerika
en RotterdamVlissingen.
Zeer bezienswaardig zijn daarbij de platte gron
den en teekeningen van de inrichtingen der firma
te Rotterdam, Vlissingen, Mülheim, Mainz, Mann
heim, Straatsburg en Bazel. Van die te Vlissingen
en te Mannheim ziet men bovendien prachtige
photografien.
De Hannoversch-Galizische Naphta-Gewerk-
schafft te Krosno (Galicië) geeft keurige grafische
voorstellingen van ruwe oliën, teekeningen en
kaarten van de terreinen der maatschappij, en
photografien van de mijnwerken te Potok.
Door den heer J. P. Westerbaan alhier is
geëtaleerd een demonstratie-tableau van electrische
schellen enz., door den heer Arioni te Amster
dam glasjalouziën, die aangeduid worden als de
goedkoopste kamerventilatie, (agent hiervan is de
heer P. J. de Boer alhier.)
Ook de heer D. P. A. Hasselman te Amster
dam zond zeer doelmatige veutilatie-toestellen.
Hebben we nu gewezen op de wijze, waarop
de petroleum naar hier wordt gebracht en hoe
die petroleum op onderscheiden wijzen in toepas
sing wordt gebracht op de nijverheid en op de
verlichting, nu rest ons nog, te wijzen op de
vraagwaaruit ontspringt ze En als antwoord
zien we onder klasse I (petroleum als grondstof)
onze weetgierigheid ten volle bevredigd.
The American Petroleum-Company
te Rotterdam zond monsters ruwe petroleum en
producten daarvandoor de firma Mannheimer
Petroleum-Import „Philipp Poth te Mannheim
werden monsters extra fijne salon-petroleum ge
zonden, die verkregen wordt van de beste uitge-
zochtste Pensylvanische ruwe petroleum, die dub
bel geraffineerd is.
Als nieuwste nieuwigheid wordt door de firma
Philipp Po th de aandacht gevestigd op monsters
Petroleumzeep uit de raffinaderij en zeepfabriek
van Rice ea Robiuson te Titusville in Pensyl-
vanié, een nieuw product uit petroleum bereid,
dat thans eerst in den handel wordt gebracht en
waarvan de invoer en de uitsluitende verkoop in
Holland, België en Duitschland aan deze firma is
opgedragen.
Door de h.h. M en R. Moncliy te Rotter
dam zijn ingezonden vier cilinders met Kristal
Petroleum, merk „White Star,’ en doordeHan-
noversch-, Galizische Naphta- Gewerkschaft te
Krosno, ruwe petroleum en distillatieproducten
uit de ruwe oliën der Maatschappij.
Wanneer we nu alles samenvatten, dan meenen
we gerust te kunnen zeggen, dat de tegenwoor
dige Tentoonstelling van zeer groote beteekenis
mag genoemd worden.
Het is aan geen twijfel onderhevig, of ze zal
in de volgende dagen en weken door velen, door
zeer velen bezocht worden. Men moet van de
gelegenheid gebruik maken, die hier wordt aan
geboden, om tot in de nauwkeurigste bijzonder
heden bekend te worden met de vorderingen, die
op ’t gebied der toepassing van petroleum inden
laatsten tijd gemaakt zijndit is eene tentoon
stelling, die vele vruchten kan en moet afwerpen
immers tal van menschen kunnen hun voordeel
doen met hetgeen hier wordt tentoongesteld.
De Jury komt zeker voor eene schoone, maar
even zeker voor eeno moeielijke taak te staan
er is zooveel, dat aanspraak zal maken op be
kroning.
En de mannen van het initiatief, al weten we,
dat ze de zaak niet op ’t touw hebben gezet, om
lof en dank in te oogsten, al weten we, dat ze
het hebben gedaan in t belang der nijverheid en
in ’t belang van ’t algemeen, toch geven we
èn de vereeniging tot bevordering
en j
tegenwoordige Tentoonstelling de verzekering, dat
bij geeft een prachtig licht. Verder werden nog
collecties lampen gezonden door M. Oosterbaan
Co. alhier, (de petroleum-gas Regeneratief lamp
vooral mag hier genoemd worden), L. Dake
Zoon te Amsterdam (vertegenwoordigd door den
heer R. J. Vos) met een sierlijke collectie hang-,
tafel- en salonlampen.
J. S. Faber, J. G. Mobach en O. Moll,
allen te Bolsward, met verschillende soorten
petroleumlampen en -lantaarns.
Op 't gebied van verlichting is dus eene rijke
verzameling lampen enz. aanwezigniet minder
rijk is de verzameling toestellen van petroleum-
verutarming.
Hier ontmoeten we in de eerste plaats de in
zending van den heer Hubert Merzenicli
te Biebrich a/Rijn; zij bestaat uit acht hygiène-
petroleumkachels zonder pijp. Als zoo’n kachel
brandt, verbruikt men in eene ruimte van 60 M’
per uur voor anderhalf cent aan petroleum, en,
zonder dat men eenigszins last heeft van onaan
gename petroleum-geurtjes, heeft men eene zeer
voldoende warmte.
Door gebroeders Van Leer te Amsterdam
werd eene rijke sorteering petroleumtoestellen en
-kachels gezonden, men ziet hier toestellen
van nikkel-, zwart-, wit- en crème geëmailleerd;
dus in groote verscheidenheid. Ook deze toestellen
zijn hier verkrijgbaar bij den heer Til. H. van
der Meulen; wie gesteld is op doelmatige toe
stellen van sierlijke vormen kan dus ook hier
zijn gading vinden.
Verder werd in de afdeeling verwarming nog
eene groote en keurige verzameling petroleum
kachels en kookmachines en kooktoestellen en
kookfornuizen ingezonden door de heeren P. J.
Schipper van Amsterdam, M. Oosterbaan
Co., O. Moll, J. S. Faber en Th. H.
van der Meulen, allen te Bolsward, terwijl
de heer J. P. Westerbaan alhier zeer doel
matige soldeerbouten en -lampen zond, zoowel
in de open lucht als in werkplaatsen te gebruiken.
Onder de afdeelingpetroleumdrijfkracht mer
ken we in de eerste plaats op de inzending van
het Actien-gesellschaft der Machinen-fabriken
van Escher Wijss Cie te Zurich, filiale
Ravensburg (Würtemberg), die drie petroleum-
motoren zonden van 1 tot 4 P.K., verder die van
J. M. Grob Co., Motorfabriek Leipzig-En-
tritzsch, vertegenwoordigd door de heeren E.
W. Bouwman te Rotterdam, die een 2 P.K.
petroleum-motor voor stationair gebruik en een
4 P.K. petroleum-locomobiel voor landbouwwerk
tuigen inzonden.
De heeren Ant. Fetu-Defize Co te Luik
hebben een petroleum-motor van 4 P.K. gezonden
en het technisch bureau J. J van Oorde te
Arnhem een motor van 2 P.K.het technisch
bureau Geveke Co te Amsterdam een pe-
troleum-mobiel (systeem Kaselowsky) van 8 P.K.
de heer D. P. H. Hasselman te Amsterdam
een motor „Gnom" van 4 P.K. en de heer A. S.
Fransen van der Putte Jr., petroleummo
tor van 1 en een van 5 P.K.
Vele van die motoren zijn aan verschillende
machines verbonden.
Zoo is een centrifugaalpomp uit de fabriek van
R Wolf te Buckau-Magdeburg (Geveke Co.)
aan een petroleum-locomobiel verbonden, waar
door per minuut 670 L. water wordt opgevoerd
tot eene hoogte van 5 M. Aan den motor Grob
is verbonden een dorschmachine met strooschud-
der en een graanmolen.
Merkwaardig zijn ook de werkzaamheden van
de tabakskerf-machine van H. Moll Lzn. (fir
ma W. de Jong) te Bolsward, een metaaldraai-
en schaafbank, een boekdruksnelpers van den heer
G. M Marckelbach. te Bolsward, de naai
machines- Singer en Pfaff (agenten de hh. van
der Klei en C. J. Westerbaan alhier), die
alle door petroleum-motoren in beweging worden
gebracht.
Met zeer veel belangstelling moet men vervuld
worden bij ’t zien van den kogelmolen uit het
technisch bureau van J. J. van Oorde te Arn
hem. Deze machine maalt en vermorselt tras en
cement en is verbonden met een extraustor, die
het stof uit den molen zuigt, dat in een stofver-
zamelaar buiten ’t gebouw wordt gevoerd, waar
het als ’t ware naar beneden wordt gezogen
en in een bak verzameld.
Onder de motoren zullen ook bijzonder de aan
dacht trekken de jachten, die door petroleum-
motoren gedreven worden en die gelegenheid zul
len geven, aangename tochtjes te maken gondel-
vaarten zullen worden gehouden in vaartuigen,
die door deze keurige en daarbij zeer sterke ma
chines zullen worden getrokken. Herhaalde malen
heeft men deze nette en vlugge vaartuigjes reeds
zien vliegen door onze grachten en in de wateren
hier in de buurt. Er komen wel drie zulke stoom
jachten, nl. één ingezonden door de h.h. E. W.
Bouwmann te Rotterdam, vervaardigd in de
fabriek van Kratsenstein te Hamburg, ge
dreven door een motor van 4 P. K. van de firma
Grob Co. te Leipzig, één ingezonden door de
heer Teding van Berkhout Co. te Am
sterdam, en een ingezonden door den heer A. S.
Fransen van der Putte Jr. te Amsterdam.
Onder de machinerien, die nog aan motoren zijn
verbonden, noemen we nog een metaalschaafbank
van de Nederl.Tramweg-Maatschappij,
een metaaldraaibank van den heer H. Klooster
man te Sneek, een dito van den heer A. Veringa
alhier.
Behalve hetgeen reels onder de afdeeling Re
clame genoemd is, moeten we nog de aandacht
vestigen op de inzending van The American
----- ---
Er is wel eens meer of miilder den spot gedre
ven met de zucht, die in de Hitste jaren hier ter
stede gedurig eene tentoonstelling op touw ging
zetten. En al werd van al de vorige getuigd, dat
ze slaagden verre boven de stoutste verwachting, van
de tentoonstelling, die nu wordt gehouden, was,
zoo dacht menigeen, een goed resultaat ten eenen
male eene hersenschim. Eene tentoonstelling van
petroleum en petroleum-gebruik voor verlichting,
verwarming en drijfkracht, en dan nog wel eene
internationaleneen, maar, zoo dacht men en
zoo zei men ook wel, dat heeft niet de minste
kans van slagen. En toch, al zijn we nu pas
in ’t begin, al is in het gebouw nog niet eens
alles in de volmaaktste orde, en al kunnen we nog
niets voorspellen omtrent een gunstig of ongunstig
finantieel resultaat dezer onderneming, dit durven
we, zonder vrees voor tegenspraak, gerust verkla
ren, dat ook deze tentoonstelling aller verwachting
overtreft en in de volgende dagen nog meer zal
overtreffen.
Eerst willen we een kijkje nemen op het ter
rein buiten de kerk. Door een stevig piekenhek
wordt het van de straat gescheiden. Door dat hek
doet het anders zoo naargeestige, doodsche plein
zich nu voor als eene bekoorlijke uitspanningstuin.
In genoemd hek zijn tal van hooge vlaggestokken
geplaatst en daaraan wapperen tal van wimpels
en vlaggen. Men ziet er den Bolswardschen wimpel
(geel en zwart) en de vlaggen van Nederland,
België, Duitschland, Engeland, Frankrijk, Rus
land en Amerika.
Dat het voor de Bolswarders een vreemde ver-
tooniog is, bleek uit een gesprek tusschen twee
j „Zie eens, wat hebben ze daar
vlaggen en wat hangen ze vreemd door
licht. Voor groote fabrieken en andere groote
inrichtingen is deze manier van verlichting on
getwijfeld die der toekomst. De inzender verdient
een woord van dank voor de vele moeite en de
groote zorg, die hij heeft willen besteden aan zijne
inzending. Trouwens dit mag gelden voor al de
overige inzenders. Allen hebben kosten noch moeite
ontzien, om hier te laten zien, dat men op ’t ge
bied van petroleum-gebruik in den laatsten tijd
met reuzenschreden is vooruitgegaan.
Door dezelfde firma is er ook voor gezorgd, dat
de temperatuur in het gebouw niet tot eene be
denkelijke hoogte kan stijgener is n.l. een ven
tilator geplaatst, die in ééne minuut niet minder
dan 500 kubieke meters versche lucht in ’t ge
bouw voert, zoodat men door middel van dezen
toestel in nagenoeg tien minuten de geheele ruim
te frissche lucht kan bezorgen.
Rechts en links ziet men nu eene keurige, rijke
verzameling van hanglampen en salon-standaard-
lampen.
Eene rijke verzameling is vooral ook die van
F. J. K100S te Rotterdamhier zien we lam
pen voor huiskamer, kantoor, hanglampen voor
werkplaatsen, gangen, stallen én koetshuizen, en
o. a. een zoogenaamde Vooruit-Lantaarn, die tot
een afstand van 30 meter licht verspreidt. De
constructie van al deze lampen werd door den in
zender uitgevonden, terwijl alles ook door hem
zelf werd vervaardigd.
Ook de IJlichttoestellen van het technisch Bu
reau G. de Voogt te Amsterdam wijzen op den
vooruitgang, die op ’t gebied van verlichting heeft
plaats gehad.
Verder zijn nog belangrijke inzendingen gedaan
door Anseln Cohen te Keulen, die eene zeer
uitgebreide collectie lampen en lantaarns zond,
waarvan vier stormlantaarns. De laatste kan men
in alle richtingen schommelen en zelfs in ’t rond
slingeren en ook zelfs zeer snel en met schokken
naar boven en naar beneden bewegen zonder dat
de vlam uitgaat of zelfs maar eenigszins vermin
dert met recht mag men hier spreken van storm
lantaarns.
De heer Th. H. van der Meulen alhier is ver
tegenwoordiger van den heer Cohen; naar we
vernemen is juist een contract gesloten, tengevolge
waarvan al de genoemde lantaarns en lampen hier
verkrijgbaar zijn.
Door den heer Johann Breitenstein van
Emmerich a/R. werden stormlantaarns ingezonden,
die vooral uitmunten door hunne practische en
eenvoudige constructie.
De heer J. Grutte rink te Arnhem zond
seinlantarens voor booten en wallantaarns, dieook
om hun uitstekend licht vermogen hoogst aanbe
velenswaard zijn.
Door den heer F. F. van Hulten Lzn. te
Veendam werden zoogenaamde Zimmerman’s Vei-
ligheids-Petroleumlantaarns voor fabriek, stal,
schuur en magazijn gezonden.
Zeer wordt de aandacht ook getrokken door de
inzending van den heer H. A. Klo O ster huis
te Amsterdam, van wien de heer 8. Fennema Bz.
alhier de vertegenwoordiger is. Deze inzending
bestaat uit eene keurige verzameling lampen,
waaronder vooral prachtige standaardlampen voor
salons of vestibules.
Eene soortgelijke en niet minder rijke verzame
ling is die van de heeren Becht Dyserinck
te Amsterdam (vertegenwoordigd door den heer
Th. H. van der Meulen. Hier zien we behalve de
reeds genoemde standaard-lampen ook eene prach
tige collectie hanglampen en kronen, die uitmun
ten door sierlijke afwerking en doelmatige plaat
sing der lichten.
De heer Th. H. van der Meulen zond
eene verzameling van piano- en bureaulampen,
huis- en stallantaars en ovenlampen. We zagen
hier o.a. een bureaulamp, keurig bewerkt en met
een zeer sterk lichtvermogen, die slechts vijf gulden
kost, en een zeer doelmatige pianolamp van f 7,50.
De keurige standaardlampen zijn, zooals te be
grijpen is, nog al tamelijk duur: met inbe
grip met een kanten kap varieert de prijs van
f 50 tot 8) gulden. Er zijn zelfs bij van 140gld.
Verder noemen we de buitengewoon groote in
zending van den heer H. C. Heybroek Co.
te Amsterdam. Al de verlichtingstoestellen dezer
firma zijn alhier verkrijgbaar bij den heer B.
Bijlsma. Hebben we reeds van lampen gespro
ken, hier vooral is verscheidenheid in vorm
en afwerking en verscheidenheid van branders,
die all°n een prachtig licht geven. Zie hier
enkel namen Concurrent-, Volks-, Internatio
nal-, Triumf-, Monster Intensief-, Riesenmon-
ster-, Odin-, Wonder Odin-, Germania-, en Balder
brander.
W e kunnen met geen mogelijkheid in een kort
bestek alles beschrijven daarom bepalen we ons
tot het meest in t oog vallende. Zoo werd ons
getoond, dat de volksbrander bij ’t uitdraaien
volstrekt geen walm geeft. Een niet te versmaden
voordeel dus. Zeer schoon is hier ook de verza
meling ganglampen, waaronder sierlijke modellen,
geheel vervaardigd van geslagen draad.
Zeer interessant is ook een petroleumkaarsje,
dat zoowel staan als hangen kan.
De sterkste lichtontwikkeling wordt teweegge
bracht door de Petroleum-Gaslampen, ingezonden
door het Technisch Bureau Ludwig Éürr Co.
te Bremen. Die lampen ontwikkelen een licht van
1500 tot 3000 normaalkaarsen, terwijl er zelfs eene
Reuzenlamp is, die een lichtzee uitwerpt van 12000
kaarsen sterkte. Deze reuzen op ’t gebied van ver
lichting zijn alle bevestigd aan sierlijke standaards.
Ook de Promotheusbrander, ingezonden door
M. R. de Monchy mag genoemd worden
Bolswardsche Conran’.
j
I
wv wvvxwuug van „Handel
Nijverheid" alhier en de Commissie voor de
m .if *1 i i
