NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
J
O-CSWARÖ EN WONSERAÖEEI.
Bé
’lla
J
Twee en dertigste Jaargang.
1893.
No. 31.
'ij
Sxxxxx xxxx”xxxxycycyc ycjc
DONDERDAG 3 AUGUSTUS.
XXXXXXXX X
MOTOREN
VOOR
reeds voor
1
en Hakselmachines.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
A
B
1000
1300
80
80
280
200
A
B
500
675
60
35
350
215
1225
1550
100
95
260
200
575
40
300
3 4
800
1050
80
65
280
215
Toen we de vorige week schrevenhet is aan
geen twijfel onderhevig, of ze zal in de volgende
dagen en weken door velen, door zeer velen be
zocht worden, duurde ’t niet lang, of we zagen
deze woorden ten deele bewaarheid immers Don
derdag 27 Juli was er niet alleen veel volk in de
stad, maar bewoog zich ook van ’s morgens tot
’s avonds eene aanzienlijke schare op het terrein
der tentoonstelling. Meer dan eens hoorden we de
verzekering, dat men niet verwacht had, zooveel
merkwaardigs, zooveel nuttigs en zooveel schoons
bijeen te zullen zien, als hier is samengebracht.
Hebben we in de vorige week een overzicht
gegeven van hetgeen is tentoongesteld, we zijn
toch nog niet volledig geweest in onze mededee-
lingen. We haasten ons daarom, dat onwillekeurig
verzuim te herstellen.
We noemen dan in de eerste plaats de inzen
ding van de heeren Joh.. Volkers Zoon
te Sneek. Zij zijn de eenigste Friezen, die als fa
brikanten vertegenwoordigd zijn. Zij hebben ge
zonden een transportwagen voor petroleum-venters,
van geheel nieuwe vindingdie wagen is zeer
practisch ingericht en zal ook wegens zijn geringen
prijs (f 18.) zeer zeker door velen worden aange-
sehaft. Verder wijzen we op de door hen inge
zonden schenk- of tapkannen voor winkeliers, op
een oliepomp en op de keurige oliematen.
De heeren Keiler Bakker te Nieuwediep
zonden een kistje „Lindsay’s pakking11, waarvan
als voordeelen genoemd wordenlang weerstands
vermogen, vlugheid en gemakkelijkheid van plaat
sing en zuinigheid in gebruik, gelijkmatige en
volkomen afsluiting, mogelijkheid van gedeeltelijke
verpakking, maximum van afsluiting bij een mi
nimum van wrijving en volstrekte onschadelijkheid
voor elk metaal.
De heer Karl. Schröter te Trachenberg in
Silezië zond het nieuwste petroleum-meet-apparaat,
een instrument, waarmede men petroleum kan
onderzoeken.
Verder noemen we de groote verscheidenheid
petroleumbranders, ingezonden door de heeren G.
W. Reye Zonen te Hamburg, en de door
hen gezonden kiezelaarde, die op eenvoudige wijs
kan worden aangewend tot blussching van petro-
leumbrandeu.
De heer Th. H. v. d. Meulen te Bolsward
zond nog in: Eberhardt’s brandbluschmiddel, dat
herhaaldelijk gebleken moet zijn, het beste blusch-
middel te zün bij petroleumbrand. Ook zien we
van denzelfden eene keurige inzending van allerlei
hulpmiddelen, toesteldeelen enz. We noemen alleen
de geëmailleerde walmschalen, reinigingswerktui-
gen, transportkannen van solied gegalvaniseerd
plaatijzer, geëmailleerde kannen voor huishoudelijk
gebruik, pompen, trechters, maten enz. Ook moe
ten we nog wijzen op de ijzeren petroleumvaten,
ingezonden door de heeren Lasonder Ha-
gervorst te Amsterdam.
The American Petroleum Company
te Rotterdam zond een standvat met perspomp;
een dito met kraan (staand en liggend) waarin
de petroleum bij de winkeliers wordt overgepompt,
en hen zoodoende in staat stelt, van de voordee-
ligste wijze van betrekken gebruik te maken een
ijzeren vat met houten bekleeding (hiervan wordt
verzekerd, dat het is het aangewezen middel van
vervoer voor de toekomst)petroleumwagentjes
ten dienste van venters en pompen, waarmede in
3 a 4 minuten een geheel vat van 200 liter kan
worden ledig gepompt.
Een apparaat ter bepaling van het specifiek ge
wicht van de petroleum, verder een petroleum-
onderzoeker (ter bepaling van het vlampunt) en
een photometer (.lichtkrachtmeter) werden inge
zonden door de heeren M. R. de Monchy
te Rotterdam.
De heer P. J. Schipper te Amsterdam zond
625
880
60
50
300
215
op de ylinder-Motoren in verhouding.
zonden door de heeren M. Oosterbaan Co. Haar, Balata, Leer (en lederen Schakelricmen
leien, gegoten, gesmeed en met veranderlijke bossen.
Mannenkoor een concert gegeven in de zaal van ,Q vulcaan asbestoniet, onoveitroffen in duurzaamheid,
de sociëteit „de Doele. Er was een tamelijk groot van voordealiger dan alle andere.
getal belangstellenden opgekomen de zaal was QuJgff, fabriek in Duitschland, leverancier der Rot-
flink bezet. Er werden dertien stukken gezongen.
Eén daarvan (Blauer Montag van Otto) werd zóó roor Houtbewerking en Metaaldraaierij.
luid en zoo lang gebisseerd (een aardige grap hoortisnjj(jer eu Hakselmachines. Meermalen bekroond,
men graag bij herhaling) dat er nog een biscou-
plet werd gezongen. loen t programma was af- megr jan jqq prijzen.
gezongen, bleek uit het applaus, dat men heeler en staa|.
gaarne nog meer wenschte te hooren aan diem^j. me(. ]appen en stroppen.
wensch werd welwillend gehoor gegeven. Er klonk
eene wals door de zaal; zeer correct werd ze]l)i]ro' Sf 11’11 DRV TT A AC.
uitgevoerd en toen de laatste tonen wegstierven.
werd de onvermoeide zangerschaar beloond meHand, de Koloniën en Jfrika.
een zoo mogeljjk nog luider applaus.
jarige ontdekking door Columbus, was reeds voor
verscheidene jaren geopperd in den winter echter
van 1889 op ’90 kwam de vraag voor het congres,
waar dit feest zou worden gehouden en werd het
nog zoo jonge, maar bloeiende Chicago, nu op
één na de bevolktste stad in Amerika, daarvoor
uitgekozen.
Deze stad wordt bewoond door een bont mengel
moes van tot alle naties behoorende personen;
alleen in de maand April van dit jaar brachten
160 treinen het aanzienlijke aantal van 17800
landverhuizers, welke behoorden tot de volgende
nationaliteiten
Noren, Zweden, Denen, Finnen, Russen, Polen,
Bohemers, Engelschen, Ieren, Schotten, Duitscbers,
Nederlanders, Franschen, Spanjaarden, Italianen,
Belgen, Oostenrijkers, Hongaren, Soendanezen,
Coreaners, Algeriërs, Samoa-eilanders, Grieken,
Slavoniërs, Zwitsers, Javanen, Turken, Japanezen,
Armeniërs, Nubiërs, Arabieren, Zoeloekaffers,
Egyptenaren en Bedouïnen, zoodat wel met recht
Chicago eene wereldstad te noemen isChineezen
worden als landverhuizers niet meer toegelaten,
doch er zijn nog zeer vele van vroeger.
Voor tentoonstellingsterrein werd het Jackson-
park aangewezen, dat door een breede laan „de
Midway” met het Washingtonpark in verbinding
staateerstgenoemd park was in ’t begin van
1891 nog voor twee derdedeel eene wildernis,
waarin slechts een paar eiken- en ahornboschjes
afwisseling brachten in de eentonigheid van den
moerasgrond. Nu echter zijn Jacksonpark en
Midway in een waar wonder herschapen over de
vier honderd gebouwen zijn als ’t ware uit den
grond verrezen, alle wedijverend in pracht, kunst
en grootte. Het terrein ligt zuidelijk van het
drukste deel der stad en wordt oostelijk begrensd
door het meer Michiganhieronder dient echter
geen meertje verstaan te wordenhet zou met
recht eene zee kunnen worden genoemd, indien dit
alleen van de grootte afhing; het water is echter
zoet en wordt voor de waterleiding gebruikt. De
lengte van het meer bedraagt 580 Kilometer, zijne
breedte 120 en de gemiddelde diepte is 30meter
van ebbe en vloed wordt weinig bemerkt, toch
is er om de zes uur een verschil van 8 c.M. in
den waterspiegel te bemerken.
Vele transportmiddelen kunnen duizenden per
sonen naar het terrein vervoerener loopen elke
vijf minuten extra-sneltreinen van uit het hartje
der stad, elke 3 minuten komt een luchtspoorweg
aan, talrijke trammen, zoowel elektrische als door
onderaardsche kabels gedreven, komen op ver
schillende punten aan, terwijl pleizierbooten, waar
van één alleen vijf duizend personen kan ver
voeren, en wagens het hunne er nog toe bijdragen,
zoodat per uur 140 duizend bezoekers gebracht
kunnen worden.
In de tentoonstelling zelf dienen elektrische
luchtspoorwegen en booten, alsook roeibootjes als
vervoermiddelen. Voor personen, welke liever
rijden dan loopen, zijn rolstoelen aanwezig, die
door gidsen worden voortgeduwdvoor vreemde
lingen zijn verder tolken te huur, welke in alle
moderne talen goed geoefend zijn.
De tentoonstelling ook witte stad genoemd,
wegens het groote aantal wit gestucadoorde ge
bouwen, beslaat eene oppervlakte van 256
Hektare, d. i. bijna 3 maal die der Parijzer in
1889.
Alle gebouwen te zamen overdekken 65 Hectare,
terwijl alleen de 28 hoofdgebouwen de respek-
tabele som van 18 en een kwart millioen gulden
gekost hebbendat hier dus veel te zien is, kan
wel door niemand in twijfel worden getrokken.
Rijden we van uit het drukke deel der stad
met een sneltrein naar het terrein na twintig
minuten houdt de trein stil en na de entreeprijs,
die slechts f 1,25 bedraagt, betaald te hebben,
komen we op het hoofdperron van ’t ingerichte
station. Reeds dit maakt eenen grootschen in
druk, naast elkaar liggen 39 sporen, waarop voort
durend treinen aankomen en vertrekken. Gaan
we in ’t station, dan zien we ’t eerst een groot
informatiebureau, waar ieder vreemdeling ge-
wenschte inlichtingen in elke moderne taal kan
bekomen; rondom in de zaal zijn aan de wanden
24 klokken aangebracht, de tijd aangevend van
de groote hoofdplaatsen der aarde is het te Chicago
6 uur ’s avonds, dan wijst een klok aan, dat het
bijv, terzelfder tijd in Parijs 12,08 en in St. Peters
burg 2,1 uur is (s nachts.)
Voor het station prijkt het administratiegebouw,
78 meter in ’t vierkant, waar de verschillende
directies, commissies, dagbladredacteurs, banken,
enz. hunne zetels hebben, het is in Fransche re
naissance opgebouwd, bezit groote balcons en is
voorzien van eenen hoogen vergulden koepel,
welke de statige hoogte van 60 meter bereikt.
Van uit het administratiegebouw zien we het
grootste der tot nog toe verrezen paleizen en wel
het gebouw, gewijd aan industrie en vrije kun
sten. Zijn gevel is geheel van ijzer opgebouwd,
terwijl de stucadoors er voor gezorgd hebben,
dat het geheel, niettegenstaande de kolossale
afmetingen eenen verheffenden indruk maakt
de lengte bedraagt 506, de breedte 236 en
de hoogte 73,7 meter, zoodat de groote kerk
te Bolsward er mot pleizier een plaatsje in zou
kunnen vindentalrijke stoomliften brengen des-
verkiezend de bezoekers in weinige seconden op
het platte dak, van waar uit een heerlijk verge
zicht kan worden genoten zonder eerst doortrap-
penklimmen vermoeid te zijnzeer vele personen
profiteerden dan ook van deze gelegenheid, zoodat
menigmaal meer dan drie duizend personen boven
warenom deze allen naar beneden te brengen,
was meer dan 1 uur noodig, waarom de directie
nu het bestijgen wegens brandgevaar heeft verboden.
In het gebouw ziet het er zeer bekoorlijk en
aantrekkelijk uit, daar natuurlijk ook ieder inzender
al zijne krachten heeft ingespannen, om zijne
waar zoo goed en mooi mogelijk te maken en
deze zoodoende eenen goeden naam te verschaffen
in de Nederlandsche afdeeling vinden we de
plateelbakkerij van Joost Thoolt a Labouchère
uit Delft, die keurige van tichelsteentjes vervaar
digde schilderijen hebben ingezonden. Deze fabriek
komt wel de beste plaats toe onder de hier ver
tegenwoordigde Nederlandsche groot industrieelen.
Alle landen zijn in dit paleis vertegenwoordigd
en concurreeren met elkaar in pracht en weelde.
Poreeleinartikelen zijn in honderden verschillende
soorten, vormen en qualiteiten te vinden van de
goedkoopste stukken tot pracht exemplaren toe,
meubelen, zoo mooi ze maar te bedenken zijn,
vormen met kostbaar bestikte tapijten en andere
sieraden ware pronkkamers, zooals deze slechts
door vorsten en millionairs betaald kunnen worden.
Parfumeriën verbreiden in eene kleine afdeeling
eene aangenaam riekende atmospheer, waardoor
de dames, getuigen de vele daar aanwezige, zich
zeer voelen aangetrokken. De alom bekende firma
der VValtham Match Co. heeft benevens vele
machines ter vervaardiging van hunne fabrikaten
over de twee duizend horloges ingezonden, welke
alle loopen en eiken dag worden opgewonden
dit laatste zou voorzeker veel tijd vereischen, doch
door eene doelmatige mechanisme zijn alle binnen
’t uur opgewonden, zonder dat ook slechts daarbij
eenig gevaar voor het springen van de veer ont
staat, wat alleen reeds een groot voordeel is te
noemen. Duitschland prijkt in t industriege
bouw door vele groote inzendingen, toch komt
op het gebied van kunst en smaak de eer toe
aan Frankrijk, dat onze oostelijke buren hierin
iets vooruit isde tentoonstelling der Franschen
is dan ook door en door smaakvol te noemen en
steekt scherp af bij een deel der Amerikaansche
afdeeling, waar leelijke dofzwart geverfde étalage-
kasten den indruk maken van eenige rijen dood
kisten; evenwel prijken in deze kasten zeer mooie
stukken en menig dametje zou gaarne eene der
kostbare japons in haar bezit willen hebben. De
Italianen overtreffen in fijnheid zelfs de Franschen
Rusland, Zwitserland, Spanje en België brengen
ook zeer prachtige stukken.
Zooals algemeen bekend is, bezit de stad Genève
eene groote en beroemde horloge-industrie en ook
hier is deze door ware juweelhorloges vertegen
woordigd reeds velen mogen deze met een scheef
gezicht hebben aangestaard, doch de prijzen zijn
hoog en t was hun onmogelijk,zich dezeopeene
eerlijke manier te verschaffen en daarom beproefden
eenigen hunner, deze ’s nachts te doen verdwijnen.
De tentoonstellers, ook niet slapend, dekten ’s
avonds de uitstalkasten met ijzeren platen toe;
buitendien worden de gebouwen nacht en dag
bewaakt en hadden de dieven, na rijp beraad
voorzeker, het plan reeds gedeeltelijk ten uit voer
gebracht van onderen, dus door den vloer en door
den bodem der kast de zoo kostbare stukken te
ontvreemden.
Gelukkig voor den eigenaar werd de aanslag
juist bij tijds ontdekt, doch van de daders was
zooals ’t gewoonlijk gaat, geen spoor meer te vin
den. Dat vele verduisteringen plaats vinden, blijkt
uit de talrijke aanplakbiljetten, waarin de commis
sarissen der vreemde naties hunne landslui ver
zoeken, alles aan te binden of vast te maken, wat
door zijn klein gewicht geschikt is aan lange
vingers te blijven kleven.
In het industriegebouw zijn, om ’t gehoor te
streelen, vele piano s en orgels ingezonden, welke
door kunstenaars bespeeld worden.
Verder hebben hier mosaic, zijde, diamant, ver
steend hout, marmer, coiffures, weegschalen enz.
een plaatsje gevonden. Een fornuis, van flinke
huishoogte, heeft een Amerikaan ingezonden; het
is echter niet van ijzer, doch slechts geïmiteerd.
Zuidelijk van dit enorme gebouw vinden we
een groot bassin, dat ’s avonds door duizenden
gloeilampen elektrisch verlicht is, en waarin eenige
prachtige standbeelden, vereemgd met de alleen
’s avonds werkende elektrische fonteinen, een tafe
reel aanbieden, dat niet te beschrijven is; om nog
tot het grootsche bij te dragen, zijn op het indus
triegebouw twee groote reflectoren geplaatst, elk
eene lichtkracht bezittende van 195 millioen kaar
sen, welke genoeg licht op een afstand van 20
kilometers zenden, om de courant zonder oogen
bederven te lezen.
Aan de zuidzijde van ’t bassin ligt het land-
bouwgebouw, welks hoofddeel 240 bij 150 meter
groot isdaar dit echter veel te klein bleek te
zijn, werd er nog een nevengebouw van 165 bij
90 meter bijgemaakt, waarin geen plaatsje onbezet
bleef. In de Nederlandsche afdeeling vinden we
daar de cacao- en chocoladefabrieken van Blooker,
Bensdorp en Driessen, de stijfsel-en indigofabriek
van W. Buuge Co. uit Rotterdam, terwijl ver
schillende firma's jenever, likeuren, etc. tentoon
stellen. De firma van Heek uit Delden heefteen
hier onbekend artikel ter bekroning gestuurd, een
wel smakelijk uitziende Deventer- en sucadekoek.
Blooker heeft nog buiten zijne afdeeling in ’t
landbouwgebouw een cacaomolentje opgericht, zijn
fabriek voorstellend uit het jaar 1805, waar door
Nederlandsch sprekende jonge dames met Hol-
landsche kappen op, kosteloos chocolade aangeboden
wordt.
Donderdag 27 Juli was een recht levendige,
drukke dag. ’s Voormiddags elf uur had er een
optocht door de stad plaats aan ’t hoofd van dien
optocht ging het muziekkorps der d.d. schutterij
te Leeuwarden, kapelmeester de heer H. de Jong.
Daarna matinée op het terrein. Was genoemd
korps hier al sedert jaren zeer gunstig bekend,
we meenen niet te overdrijven, wanneer we be
weren, dat het nu nog meer dan vroeger een
uitstekend korps kan beeten. En op het matinée
èn op het daarop volgende concert (van 5—8 uur)
werden onderscheiden stukken op meesterlijke wijs
uitgevoerd.
Van de gondelvaart, die te 9 uur begon, had
den zeker zeer velen zich eene andere voorstelling,
eene andere illusie gemaakt. Om de stad, zooals
de catalogus zegt, kon de vaart niet plaats heb
ben daartoe is ’t water te laag. Men ging van
't „Kruiswater1* de Sneeker vaart in, zoodat men
slechts uit de verte het gezicht der verlichte
vaartuigen kon genieten. In één dezer vaartuigen
zat het Leeuwarder muziekkorps, dat zijne opwek
kende tonen over ’t water liet klinken, ’t Was
wel een aardig gezicht, die lichtjes op ’t water,
toch hoorden we uit veler mond dat dit nummer
van ’t programma wel wat afviel. Zij, die in de
„gondels1* meegaan, hebben er zeker nog wel ’t
meeste aan. In elk geval, ook door deze gon
delvaart kwamen honderden bij honderden men-
schen op de been en heerschte er een opgewekte
stemming, die nergens door een wanklank van
ernstigen aard werd gestoord.
Na afloop van de gondelvaart „Bal Champêtre*
op het terrein.
Dat bal, begunstigd door het prachtigste weder
(niet te koud en doodstil) is uitmuntend geslaagd.
Was er eerst sprake van, dat de danslustigen
hunne schoenen zouden moeten slijpen op het
grint, nog tegen den avond werd bij de muziek
tent een flinke dansvloer gelegd, zoodat allen naar
hartelust konden rondzwieren als in eene balzaal.
Geen wonder, dat zeer velen gebruik maakten van
deze eerste gelegenheid; geen wonder ook, dat
allen in alle opzichten hoogst voldaan waren.
Immers het terrein zag er dien nacht zoo gezellig
mogelijk uit. En de nacht was schier in een dag
herschapen, dank zij de verlichtingstoestellen der
Tentoonstelling, die welwillend door de heeren
exposanten beschikbaar werden gesteld. Het ter
rein leverde een phantastisch gezichtvan daar
dat zich tot laat in den nacht eene dichte massa
toeschouwers bewoog voor het hek. Slechts noode
scheidden velen om twee uur van het terrein: ’t
was er ook zoo prettig! We verheugen er ons in,
ook om de Commissie, die zooveel werk er voor
doet, dat ook dit nummer van ’t programma zoo
uitmuntend geslaagd is.
Zaterdag 29 Juli werd de tentoonstelling bezocht
door ongeveer vier honderd schoolkinderen van
on- en minvermogende ouders. Het waren de leer
lingen van school no. II en leerlingen der R. C.
School en de school voor C. N. onderwijs. Op het
terrein werden ze, nadat de tentoonstelling was
bezichtigd, onthaald op chocolade en koek.
’t Moet nog eens gezegd worden nooit wordt
hier de minbedeelde vergeten is er wat te hooren,
te zien, te genieten voor de gegoeden, dan stelt
men ook den minder gegoede in de gelegenheid,
in dat genot te deelen.
Zondag was de tweede drukke dag. Dreigde
de hemel eerst, water in ’t feest te zullen laten
vallen, toen de lui van buiten binnen waren,
viel er een beetje regen, maar niemand kon
zich hierover beklagen’t was goed om het stui
ven te beletten. Tegen twee uur, begin van de
matinée, was ’t al weer droog. Er bewoog zich
al spoedig op het terrein een flinke schaar belang
stellenden, het mooie weer had dan ook een
'pmlXiotye verkocnt.
emaille walmblokken, de heeren H. C. Heij-l'l^iI*ETHO1jEU.11 Ol*’ 4S.
broek Wz. Co., mede te Amsterdam, eene
uitgebreide collectie branders, pitten, glazen, bal- 0L 1 L" '00Pe> MB
Ions etc., de heer J. Grutterink te Arnhem ootsteiger, incluis fundament en emballage,
twee pompen, een bus, twee maten en twee trech--
tere, de heer Anselm Cohen te Keulen een
oliekannetje voor naaimachine en vier verschillende it«n.
soorten van branders met pitteninderdaad, men-
behoeft nu niet meer zich tevreden te stellen met
een tamelijk goed brandende lampaan de vraag
om meer licht kan nu in alle opzichten worden
voldaan.
Onze stadgenoot J. G. Mobach zond ver
schillende soorten petroleumkannen, pompen, blik
ken en bussen. Eindelijk nog wijzen we c~ J"
kolossale pyramide van_ petroleumfusten,_inge-
te Bolsward.
Woensdag 26 Juli werd door „Heerenveen’s
•p«- i u. - l -1
de sociëteit „de Doele.Er was een tamelijk groot
flink bezet. Er werden dertien stukken gezongen.
Bolswardsche Courant
voot
1
