NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
OÏ.SWARD EN WONSEBADEEL
1
THEE merk
^Eureka.”
No. 46.
Twee en dertigste Jaargang.
1893.
DONDERDAG 16 NOVEMBER.
BEKNOPT VERSLAG
_A._ J"_ ZFisclier,
ySouchoiii
BINNENLAND.
ft
MEÜ BELMAGAZIJP
voor alle standen, sinds 16 jaar gevestigd op hf
NIEUWE MARKTPLEIN.
VOOR
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
in de grootste verscheidenheid steeds voorhandet
Grootst, Soliedst en meest Concurreerend
Men vergete niet een bezoek te brengen, o:
prijzen en afwerking te vergelijken.
MEUBEI jEN,eigen fabrikaat, 2jar
garantie.
1
de circulaires,
successievelijk pijpen van de motoren naar buiten
worden aangelegd. Tot het doen van deze wer
ken zond de firma Peck te Amsterdam den fitter
Spaarman naar hier, welke gedurende ongeveer
zeven weken alhier steeds tot groote tevredenheid
der Commissie is werkzaam geweest.
De Commissie benoemde tot haren Eere-Voor-
zitter den Heer P. Peereboom, Burgemeester van
Bolsward, die de benoeming ook aannam, alhoe
wel hij bij de opening der Tentoonstelling en ge
durende de eerste helft der Tentoonstelling door
vprMiif buitenlands niet tegenwoordig kon ziin
Tie Commissie voor de gehouden Petroleum-
-L’ tentoonstelling is ontbonden.
Gisteren (Dinsdag) avond hield zij hare laatste
bijeenkomst, waarin het volgend Verslag werd uit
gebracht, ’t welk ons welwillend ter plaatsing
werd afgestaan.
Internationale Ten toonstelling
Petroleum en Petroleumgebruik
VERLICHTING, VERWARMING EN DRIJFKRACHT,
gehouden te Bolsward,
van 19 Juli tot 11 Augustus 1893.
van aangifte in de maand Juni
reeds verstreken was, kwamen nog steeds aanvra
gen om plaatsruimte in.
Zoo mogelijk werd daaraan,om de Tentoonstel
ling zoo luisterlijk mogelijk te maken, alsnog vol
daan, vooral de afdeeling drijfkracht beloofde uit
gebreid te worden.
Ten behoeve der in te zenden motoren werd in
het laatst der maand Juni reeds een begin ge
maakt met het maken van een geleiding van de
stadsgracht naar het terrein in een daartoe expres
selijk ingericht reservoir, en van dit reservoir door
het gebouw tot aanvoer van water tot af koeling.
Ook tot af voer van water en gassen moesten
ingevolge art. 10 der voorwaarden, bekend, en
werd daarvan bij de sluiting officiéél mededeeling
gedaan.
Het diploma aan de bekroonden uit te reiken
is gelithografeerd bij den Heer Thieme te Arnhem
naar een ontwerp vervaardigd door den Heer N.
van Kleef te Bolsward.
De invulling der diploma’s is geschied door den
Heer Boosman te Leeuwarden, en wel op eene
wijze, die aller goedkeuring en bewondering weg
draagt.
Na teekening door den Voorzitter en Secretaris
der Jury en der Commissie zijn ze in het begin der
maand October aan de bekroonden toegezonden.
Zooals bij eene tentoonstelling van zoo langen
duur verwacht kon worden, was het bezoek op
geen der dagen overstelpend groot, doch niettemin
steeds belangrijk. Festiviteiten als concerten, bals
champêtres, zoowel op het terrein als vanwege de
Commissie in eenig lokaal gegeven, vielen zeer
in den smaak, en waren steeds druk bezocht.
Gedurende de tentoonstelling stelde de Com
missie de gelegenheid daar, een stalen jacht, ge
dreven door een motor, door het water te zien
gaan, tevens was voor een geringen prijs met die
motorboot een aangenaam tochtje in den omtrek
te maken.
Nog dient vermeld te worden, dat de Commis
sie, toen zij overtuigd was dat de Tentoonstelling
kon doorgaan, daaraan eene verloting van aan te
koopen voorwerpen meende te moeten verbinden.
De Ministriëele goedkeuring werd verkregen, en
volgens instructiën van den lieer Commissaris der
Koningin verder gehandeld.
De prijs per lot werd vastgesteld op 50 ct.
In het geheel werden circa 800 loten verkocht,
en kon voor de netto opbrengst daarvan 82 voor
werpen worden aangekocht.
De verloting heeft plaats gehad Woensdag 16
Augustus, ten overstaan van het Bestuur der Ver-
eeniging van Handel en Nijverheid, enkele op 15
September nog niet afgehaalde prijzen zijn ten
bate van de spijscommissie alhier, verkocht.
Na de sluiting op 11 Augustus heeft de ont
ruiming in de daarop volgende week naar belmo
ren en tot genoegen plaats gehad. Het gebouw
en terrein konden op den daarvoor gestelden tijd
weder opgeleverd worden.
Aan het College der Heeren Kerkvoogden en
den Raad der gemeente werd door de Commis
sie dank betuigd voor het gebruik hetwelk zij van
de Kerk en het terrein mocht maken.
De Tentoonstelling, welke zelve zoo goed ge
slaagd mag genoemd worden, heeft helaas geen
gunstige financiëele uitkomsten mogen afwerpen.
Vooral mag dit het gevolg geacht worden van
de hooge uitgaven, welke de Commissie heeft moe
ten doen om de afdeeling drijfkracht tot haar recht
te doen komen.
Ofschoon, zooals hiervoor gemeld, de uitkomst
niet gunstig was, was het nadeelig saldo niet ver
ontrustend groot, en heeft dan ook na gehouden
vergadering, de Vereeniging tot Bevordering van
Handel en Nijverheid, uit welker naam de Com
missie deze Tentoonstelling organiseerde, de ver-
eischte gelden verschaft om de meerdere uitgaven
te vereffenen. Alsnu kon de rekening in ontvang
en uitgaaf ruim f 7200 bedragende, worden goed
gekeurd.
Aanbevelend,
MEUBELMAKER,
Nieuw Marktplein, Bolsward.
tot Penningmeester de Heer Boersma, tot Secre-
taris de Heer Th. van der Meulen, aan wien H.
van der Meulen als assisten t-secretaris werd toe-
gevoegd.
Allereerst wenschte men zich verzekerd te zien t
van het gebruik van het voor het doel der Com-
missie zoo bij uitstek geschikte gebouw de kleine
of Broerekerk. j
Op een beleefd verzoek van de Commissie aan
Heeren Kerkvoogden der Nederduitsch Hervormde
Kerk werd haar het gebouw bereidwillig en gra- I
tis voor de maanden Juli en Augustus afgestaan. I
Door de gemeenteraad van Bolsward werd later
ook het terrein vóór het kerkgebouw aan de Com- t
missie in gebruik gegeven.
De eerste vergaderingen der Commissie waren ge
wijd aan het samenstellen van
waarin betrokkenen bij de petroleum-industrie wer
den opgewekt deze tentoonstelling te ondersteu
nen en te doen slagen door inzendingen toe te
zeggen. Vastgesteld werd de Tentoonstelling te
doen houden van 19 Juli tot 11 Augustus.
De bovenbedoelde circulaires in de Hollandsche
en Duitsche taal gedrukt, werden in Maart ver
spreid aan adressen die de Commissie bekend wa
ren, of bekend gemaakt werden door daarvoor
speciaal ingerichte adresbureaux te Berlijn, boven
dien werden door advertentien in verschillende
bladen belanghebbenden uitgenoodigd de circulaire
bij den Secretaris der Commissie aan te vragen.
Ook door de welwillendheid der Nederlandsche
Consuls-Generaal te Antwerpen en Londen wer
den adressen in België en Engeland verkregen.
In den loop der maand April kwamen reeds
eenige voorloopige toezeggingen van inzendingen
binnen, welke later door meerdere gevolgd werden.
De Commissie mocht bij hare pogingen steeds
de grootste sympathie ontmoeten, getuige de be
langrijke ondersteuningssommen welke zij zoo be
langeloos van de American Petroleum Company
te Rotterdam en de Onafhankelijke Petroleum-
handel te Amsterdam mocht ontvangen.
In het laatst der maand April werden aan de
zich voorloopig aangegeven hebbende inzenders
in binnen- en buitenland borderellen tot omschrij
ving der in te zenden voorwerpen toegezonden.
De Vereeniging tot Bevordering van Handel
en Nijverheid machtigde de Commissie op haar
verzoek om haar ledental nog met drie aan te
vullen, daar de werkzaamheden reeds omvangrij-
ker werden, en eerlang zou moeten worden over
gegaan tot het benoemen van aparte commissies
-met afzonderlijke opdrachten.
Tot nieuwe leden der Commissie werden be
noemd de Heeren Hommes, Miirckelbach en Wes-
terbaan, de laatstgenoemde nadat de Heer Donker
voor eene op hem uitgebrachte benoeming had
bedankt.
Daar reeds spoedig plannen voor de inrichting
van het gebouw moesten worden ontworpen en
vastgesteld, werden door de Commissie tot leden
der daarmee belaste Sub-Commissie, Terrein-Com-
missie genoemd, uit haar midden benoemd de Hee
ren Vos, Westerbaan, Boersma en Th. van der
Meulen.
Na vaststelling der te maken werken werden
deze gegund aan de Gebrs. Tuinstra alhier, welke
deze tot geheele voldoening van de Commissie vol
brachten, zoodat ook later bijkomende werkzaam
heden, zoowel vóór als in de Tentoonstelling aan
hen werden opgedragen.
Aan den tuinier Koopmans werd de aanleg van
het terrein en het onderhoud gedurende de Ten
toonstelling tegen een door hem genoemde som
opgedragen.
Ofschoon de tijd
’t Bildt. Door Ged. Staten dezer provin
cie is het door eenige lotelingen aangeteekende
protest tegen de voor de lichting 1894 in deze
gemeente gehouden loting voor de nationale mi
litie, ongegrond verklaard, uit overweging dat bij
deze loting in elk opzicht is gehandeld in over
eenstemming met de wet. Zooals men zich zal
herinneren, was de aanleiding tot dit protest de
omstandigheid dat de dwerg G. Keizer, vroeger
in Oudebildtzijl maar thans in Amerika, niet op
de lijst der lotelingen was geplaatst. Het is nu
gebleken dat het gemeentebestuur hem terecht
niet op de lijst aangebracht heeft.
Kiniswerd. Door ’t bestuur der Nuts-spaar-
bank is thans gepubliceerd, dat ’t een 16-tal per-
ceelen bouwland, groot ieder pondra., voor de
arbeiders alhier beschikbaar stelt. De huurtijd
bedraagt 5 jaren, terwijl als huursom zal betaald
moeten worden: ’t 1 ste jaar f29, ’t 2de f27, ’t
3de f25, ’t 4de f23 en ’t laatste f21, en wel
in December (voor ’t eerst in Dec. 1894.) ’t Land
is bemest en met lasten hebben de huurders
niets te maken. Zij, die meer dan de huursom
bij do „bank“ te goed hebben, behoeven geene
borgstelling.
De heer J. A. Op de Macks ontwikkelt in
een vlugschrift zijne denkbeelden om Amsterdam
tot welvaart te brengen. Hij meent dat daartoe
noodig is de verheffing van den middenstand,
die terecht door hem geacht wordt in verval te
zijn. Hij gaat in het eerste gedeelte van zijn
geschrift na wat daarvan de oorzaak is en ziet
die vooral in het roekeloos bouwen en maar
voortdurend voortbouwen, waarvan vermindering
der waarde van huizen het gevolg is, en dat al
lerlei nadeelen met zich sleept. Hij meent dat,
zoo dit tegengegaan werd, de toestand verbete
ren zou.
De hoofdtrekken van het denkbeeld van den
heer Op de Macks zijn in de volgende regelen
vervat
„Wanneer het schrijver dezes zou zijn vergund
met despotische macht te mogen optreden voor
het spoedvereischende van het geval, om de thans
algemeen heerschende malaise in directe welvaart
Thee-lmport
Merk w (k
1 Ons
Pr. 25 Cis. I
Nog dient vermeld dat de heer Westerbaan het
terrein versierde met zijn sigarenkiosk, terwijl in
het midden voor het gebouw eene fontein, in ver
binding met het waterreservoir, hare stralen ver
spreidde.
Wat het gebouw betreftdoor getimmerten vóór
de hoofddeur was eene duistere gang vervaardigd,
en daar de vensters in het gebouw waren dicht
gemaakt, was alle daglicht afgesloten en werd de
groote ruimte alleen, doch voldoende, verlicht door
lampen van velerlei soort en afmetingen.
De indruk bij het binnentreden van het gebouw
was dan ook verrassend, en bepaald gunstig.
De lichtbogen van het Technisch Bureau Van
Oorde te Arnhem, verdienen allen lof.
Jammer was het voor waar, dat bij de opening
der Toonstelling alle inzendingen nog niet waren
aangekomen en vooral wat drijfkracht betreft,
alles nog niet in verbinding gebracht en geregeld
was.
In de week vóór de opening was druk gewerkt,
dit duurde de eerste week der Tentoonstelling nog
voort, doch daarna kon zij ook volledig genoemd
worden en alleszins waard om bezocht en bezien
te worden.
De inzendingen waren ook ter beoordeeling door
de Jury verdeeld in 5 klassen, te weten:
Klasse 1. Petroleum als grondstof; hierin kwa
men belangrijke inzendingen voor van den American
Petroleum Company te Rotterdam, de Petroleum
Import Philip Both te Mannheim, de firmi U.
R. de Monchy te Rotterdam, en den Heer Bokel-
berg te Hannover.
Klasse II. Petroleumverlichting vond waardige
vertegenwoordigers in de Heeren van Oorde te
Arnhem, Kloos te Rotterdam, de Heeren Ludwig
Dürr Co. te Breinen, Oosterbaan Co. te Bols
ward, H. A. Kloosterhuis, L. Dake Zoon, Becht
Dyserinck, allen te Amsterdam, en bovenal en om
sierlijkheid en om volledigheid in de firma II. C.
Heijbroeck Wz. Co. te Amsterdam.
In Klasse III, Petroleumverwarming waren de
voornaamste inzendingen van de Heeren Gebrs.
van Leer en den Heer Schipper van Amsterdam
en den Heer Hub. Merzenich van Biebrich a./R.
Klasse IV. Drijfkracht, zeker niet de minst be
langrijkste en aantrekkelijkste was uitstekend ver
tegenwoordigd.
Een elftal petroleummotoren van verschillende
systemen gaven hier de drijfkracht tot het in
werkingstellen van verschillende werktuigen en
machineriën, zooals een snelpers, een tabakskerf-
machine, een metaal-draaibank, een schaafbank,
een steenbreker, een trasmolen, een centrifugaal-
pomp en een dorschmachine.
De laatste klasse, klasse V, bevatte hulpmid
delen, toesteldeelen enz. Ook hierin kwamen een
vijftiental belangrijke inzendingen voor.
Van hetgeen als reclame was ingezonden, dient
vermelding gemaakt te worden van de modellen
tankstoomschepen en verschillende photograpbien
van de American Petroleum Company te Rotter
dam en den Heer Philip Poth te Mannheim.
De onvolledigheid bij de opening der Tentoon
stelling was tevens oorzaak dat eerst later de Jury
hare werkzaamheden kon beginnen, nl. 3 Augustus.
Nog voor het einde der expositie was de ge
heele lijst der door de Jury bekroonden, zoomede
die, welke de Commissie daaraan had toegevoegd
I
De door de Vereeniging ter Bevordering van i
Handel en Nijverheid in hare vergadering van I?*,
Januari 1893 benoemde Commissie voor het ont-
werpen van plannen voor eene te houden Petro-
leumtentoonstelling hield hare eerste vergadering t
op Zondag 15 Januari.
Leden van die Commissie waren de Heeren Eisma,
Vos, Plantinga, Schievink, Th. van der Meulen,
Boersma en 8. Fennema.
Tot Voorzitter werd benoemd de Heer Eisma, -
1
taris de Heer Th.
te doen veranderen, hij gebood onmiddelijk in
Nederland.
Ten eersteDadelijke staking van vergun
ning te verleenen tot het bouwen van woningen
aan alle combinaties, naamlooze vennootschap
pen, bouwvereenigingen, enz. enz. voor dat doel
opgericht. Zoowel nu als later.
Ten tweedeAlleen vergunning te verleenen
aan hen, die voor hun privé bouwen, mits stor
tende 40 pct. van het te bouwen bedrag.
Ten derde Een verhuisbelasting te heffen van
15 pet. der jaarlijksche huurwaarde, door den
opzegger te betalen.
Vrijdom voor den huurder, wanneer deze zich
f 100 ’s jaars in huur vermindert.
Vrijdom voor den verhuurder, wanneer kenne
lijke bewijzen van slechte bewoning of niet-beta-
ling der huur daaraan schuld heeft.
Ten vierdeEen verhoogd patent te heffen
in verhouding het voordeel der ontduiking van
hen, die kantoor in de stad houden en buiten
gaan wonen.
Ten vijfdeGeen restitutie van belasting voor
hem, die tijdelijk de stad verlaat.
Ten zesdeGeen opname van hen in de ge
meente, die geen bestaan hebben of werkeloos
zijn en van elders komende zich willende ves
tigen, tenzij betalende f 100 entrée.
Het bouwen van fabrieken voor een nieuw
artikel of van een, waaraan behoefte bestaat,
zijn buitengesloten, evenals het bouwen van ar
beiderswoningen naar een bepaald systeem, altijd
vergund blijft.®
Bij deze regeling voegt hij nog enkele maat
regelen van ondergeschikten aard, alshet te
keer gaan van alle mog’elijke wanverhoudingen,
voor die, welke, onredelijk, bestaande zaken van
gevestigde benadeelenhet bestrijden van coo
peration liever het doel te bereiken door brood,
en vleesch enz., prijszettinghet belasten door
hooger patent van reizende depothoudershet
toepassen van bezuinigingen van weelde en pro
tectie uitgaven door het bestuur der gemeente enz.
De Zw. Ct. geeft de volgende beschouwing
over het lot, dat waarschijnlijk aan de amende
menten op de kieswet beschoren is.
De Tweede Kamer zal na vervulling der be
staande vacatures zijn samengesteld uit 51 of 52
liberalen, 2 of 3 radicalen, 20 anti-revolutionairen
en 26 Katholieken. Voor het „groote® anjende-
ment-van der Kaay c.s. kan gerekend worden op
de fractie-van Houten, die 9 a 10 leden sterk is,
op ongeveer 20 Katholieken en misschien 2 a 3
anti-revolutairenin het geheel alzoo op pl. m.
32 stemmen. Van het amendement-Kolkraan c.a.
stemmen zoo het niet wordt ingetrokken, ver
moedelijk dezelfde leden; bovendien de voorstel
lers en hun vrienden in den liberalen en den
Katholieken hoek, die echter, voor zoover zij niet
tot de voorstanders van het „groote® amendement
behooren, in deze zaak gezamenlijk niet meer dau
een tiental zullen bedragen. Dit amendement zou.
dus pl. ra. 42 stemmen kunnen verkrijgen.
Het Katholieke amendement van de heeren
Vermeulen c.s. (meervoudig kiesrecht) heeft even
min kans van slagen als het anti-revolutionaire
amendement van de heeren u®. Mackey en van
Alphen (buismanskiesrecht.) Het is te verwachten,
dat de Regeering na ontvangst van het verslag
van het jongste afdeelingsonderzoek uit de ver
schillende amendementen het een en ander zal
overnemen, voor zoover dit mogelijk is met be
houd van haar beginsel, dat het kiesrecht thans
behoort te worden uitgebreid zoover als een eer
lijke uitlegging der Grondwet toelaat, met afsnij
ding van eiken band met de belastingen.
Daarna zal onder de overige, minder ingrijpende
amendementen een groote slachting worden aan
gericht. Bij de eindstemming over het eerste wets
ontwerp is een dergelijke stemmen-verhouding
waarschijnlijk, als voor het amendement-Kolk-
man c.s. becijferd werd, natuurlijk in omgekeer-
den zin. Wellicht kan de meerderheid voor het
ontwerp nog eenigszins grooter worden dan die
tegen dat amendement, wanneer namelijk de
voorstellers daarvan zich ten slotte bij het ont
werp mochten nederleggen.
Weinige dagen geleden werden niet ver van
Leer, in Oost-Friesland, drie runderen uit de
weide gestolen en op de veemarkt aldaar ver
kocht. De oorspronkelijke eigenaar schijnteenig
spoor te hebben gekregen, in verband waarmede
hij jl. Donderdagnamiddag te Winschoten arri
veerde en de politie met den diefstal, te zijnen
nadeele gepleegd, en met de gerezen vermoedens
bekend maakte. De gemeente-veldwachter R.
Bakker vertrok met eenen brigadier der mare-
chaussée tegen zes uur naar Groningen. Bij den
trein, die kort na hunne aankomst aldaar naar
Leeuwarden zou vertrekken, arresteerde B. den
hem niet onbekenden L. de L., pl.m. twintig
jaar oud en wonende te Beerta en, zooals uit
een onmidlellijk ingesteld onderzoek bleek, in
bezit o. a. van een fraai fonkelnieuw dolkmes en
ruim 400 mark, de eene helft in goud, de andere
in papier, benevens eenige Hollandsche guldens.
Het jonge mensch werd te middernacht naar
Winschoten overgebracht als verdacht van bo
venvermelden diefstal.
De opbrengst der vermogensbelasting is,
naar men aan de Telegraaf schrijft, niet mede-
gevallen. De raming was 8'/a millioen gulden en
overtreft de opbrengst met een bedrag van niet
minder dan 13 tonnen goud. De opbrengst is
f 7,200,000. Voor Amsterdam bedraagt de op
brengst 12 ton, voor ’s Gravenhage één millioen
en voor Rotterdam 6 ton.
Bolswardsche Courant
V
I
XXX XDCXCXCXCX^
1 U o J. Al A
VAN DE
VAN
VOOR
