NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
DI. SWARD EN WHSïRASHl
I
Twee en dertigste Jaargang.
1893.
No. 47.
DONDERDAG 23 NOVEMBER.
DONDERDAG 23 NOVEMBER.
INGEZONDEN.
BINNENLAND.
Sl. Jac
$xxxxxxxxx;jxxxxxxxxx:$
ECHTE SINGER
it c h t i g St. JN
29,
BEKNOPT VERSLAG
der VERGADERING van den
Alg. Nederl. Timmert. Bond,
Afdeeling SNEEK,
op VRIJDAG 17 November 1893,
in ’t Hotel „Tuininga” alhier.
it
VOOR
M.
L. HOEKSTRA.
Eenig
Eenig
U op het goede
I
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
EEEE1V
S.1EEK
genoegen gelezen en
40%
80%
90%
40%
Men zal uit deze schijnverkiezing niet mogen
opmaken, dat de daarbij plaats gehad hebbende
benoemingen een zuiver beeld van de Brusselsche
burgerij zouden afspiegelen. Daartoe was het aan
tal stembus-onthoudingen veel te aanzienlijk.
^XXXXX
MEER DAN 10 MIL1
Meer dan 300 diplor
Depót te
Depót te
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Sprekers de heeren J. van Veen en P.
Verdorst van Amsterdam.
De Voorzitter van de afd. Sneek, na op de
verkregen voordeelen in zijne woonplaats te heb
ben gewezen en den aanwezigen voor hunne be
langstelling te hebben bedankt, opent de verga
dering, en geeft het woord aan den eersten spreker.
De heer van Veen wijst de aanwezigen er
op, dat zij niet moeten meenen een rede van een
geleerd man te zullen hooren, doch van een een
voudig werkman. Hij zegt o. a. dat er velen
zullen zijn, die zeggen, maar wat is dan toch de
reden, waarom wij hier -vergaderen Omdat, op
eene vergadering, gehouden te Amsterdam op
eene der Pinksterdagen eene stem uit het Noor
den opging om ook daar het nut van eene ver-
eeniging te doen uitkomen. De eerste roep tot
oprichting van eenen bond van timmerlieden ging
uit van Amsterdam, een 20 tal jaren geleden, toen
alles in prijs steeg, doch het loon niet voldoende
was om in ons onderhoud te voorzien. Den 4den
September 1871 kwamen een 11 tal werklieden
bij elkaar, om te trachten aan dien onhoudbaren
toestand een einde te maken. Eenigen tijd later
werd eene algemeene vergadering belegd, waarin
de statuten werden behandeld en vastgesteld,
onder een toeloop van belangstellenden. Sedert
dien tijd is veel verbeterd. Ik zal u eenige dier
verbeteringen mededeelen om U het goede, dat
deze bond heeft tot stand gebracht, onder het oog
te brengen. Het loon dat in 1872 slechts 125per
uur bedroeg, werd verhoogd tot 18 cent en is later
nogmaals verhoogd. Vroeger had men vaak zulke
ellendige steigers, dat den werkman, die deze
moest bestijgen eene rilling door de leden ging.
Ons bestuur maakte het gemeentebestuur er op
merkzaam op, en zie, het duurde niet lang, of
aan dezen ellendigen toestand werd een einde ge
maakt. De ellendige timmerwinkels, waarin men
gedeelte van den dag kunstlicht moest gebruiken
en zoodoende op betrekkelijk jeugdigen leeftijd
gedoemd werd een bril te dragen, moesten wor
den opgeruimd, er moest voor gezond drinkwater
gezorgd worden, bij gemeentewerken is het voor
schrift gekomen, dat de werklieden worden ver
zekerd tegen ongelukken en invaliditeit, ook par
ticulieren volgen dit goede voorbeeld niet zelden
en dit alles is verkregen door vereeniging en met
ordelijke en wettelijke middelen. Door tusschen-
komst van zoo’n vereeniging is ’t verschil tusschen
patroon en werkman als ’t ware vergaan. Wanneer
ge allen aaneensluit, eene flinke neutrale ver
eeniging sticht, dus zonder onderscheid van religie
of kleur, kan men veel doen.
Nu vraag ik U, kunt ge voor 12 a 13 cent uw
gezin goed voeden Kunt ge daarvoor uw kinderen
goed kleeden Ik geloof, dat er nog veel aan
ontbreekt. Een patroon kan, wanneer hij in de
gelegenheid is, het hoogste loon bedingen. Waarom
gij niet?
Wanneer men zich vereenigt, en men gaat naai
den werkgever, om het belang te bespreken, dan zal
zoo iemand je helpen.
Ge zoudt u, per adres tot het gemeentebestuur
kunnen wenden om in bestekken het loon van den
werkman te bepalen.
Ge zoudt u, tot de regeering kunnen wenden,
opdat elke aannemer verplicht zal zijn, zijne werk
lieden tegen invaliditeit en ongelukken te ver
zekeren.
Nog veel, heel veel meer kunt ge eischen.
De werkeloosheid doemt den werkman en zijn
gezin tot armoede.
Wanneer de werkman geen spaarpotje heeft
voor den winter en dan buiten werk geraakt,
waar moeten ze dan van leven
Deze toestand moet ophouden 1
Door minder uren te werken, zal een patroon
genoodzaakt zijn, meer man aan ’t werk te zetten.
Wanneer gij werkeloos zijt, moet somtijds de
vrouw het huis uit; die vrouw zal blij wezen,
wanneer ze bij een ander aan de waschtobbe kan
gaan staan, waar ze dan toch iets verdient, t Is
voor haar ook volstrekt geen schande, doch een
schande voor de maatschappij, wanneer die vrouw
hare kinderen moet thuis laten, meestal zonder
toezicht.
’t Is geen opruiing tot oproer, volstrekt niet,
maar wij gevoelen de roeping, om U op het goede
spoor te brengen.
Ik zal nu eindigen, maar toch zou ik wel wil
len vragen, heb ik onwaarheid gesproken, iemand
beleedigd? Zegt het dan. Nog eens, sluit U aan,
richt een flinke neutrale vakvereeniging op en
sluit U dan bij den Alg. Ned. Timmerlieden bond
aan. Bij deze bedank ik mijne broeders van
Sneek, voor hunne pogingen, tot oprichting van
eene afdeeling, welke zij tot een goeden uitkomst
hopen te brengen.
De beer Verdorst bekwam daarop het woord,
en sprak ongeveer het volgende
Waarom vereeniging?
Weer staat ons de winter te wachten met zijne
chronische ziekte „de werkeloosheid,” die het
familieleven verwoest en niets ontziet. Wij moe
ten alle middelen aanwenden om hierin, in deze
vrije referendum, dat den 26en Februari voor het
eerst te Brussel en daarna nagenoeg over geheel
België beproefd is geworden.
De deelneming was evenwel ditmaal veel ge
ringer dan toen.
Te 5 uur werden de verschillende stembussen
gesloten en ving men met het opnemen der stem
briefjes aan. Dit ging evenwel zeer langzaam in
zijn werk, waarschijnlijk uit hoofde van de geringe
bekendheid der kiezers met deze wijze van stem
ming, waardoor vele onduidelijkheden veroorzaakt
waren.
Tegen negen uur ongeveer kon de einduitslag
bekend gemaakt worden. Er hadden in ’t geheel
12,154 personen hunne stem uitgebracht.
De candidaten der socialisten hadden luim
105000 stemmen bekomen, hetgeen hun recht op
10 der 18 Kamerzetels voor Brussel zou geven
de radicalen hadden 39000 stemmen en alzoo recht
op 4 zetels, de Vlamingen 21000 stemmen en recht
op 2 zetels, de Katholieken en de liberalen 19000
en 12000 stemmen en ieder recht op één zetel.
Het op de independenten uitgebrachte stemmen
cijfer van 8600 stemmen was te gering om hen aan
een zetel te helpen. Men was tot de hier opge
geven cijfers gekomen door het werkelijk uitge
brachte stemmen-aantal met 18 te vermenigvul
digen.
Franeker, 18 November 1893.
Mijnheer de Redacteur!
Vergun mij in Uw eerstvolgend blad een kleine
ruimte, naar aanleiding van een vorig bericht
omtrent een Raadsverslag der Gemeente Frane
ker, waarin oök mijn naam voorkwam.
’t Is niet om iets af te dingen op den meerderen
ijver der tegenwoordige recruten voor de schut
terij te Bolsward, ofschoon ik meen voor schutters-
ijverin’t algemeen niet bizonder veel aanleiding be
st iat en men gewoon beter doet daarvan te
zwijgen.
Toch meen ik het door Uwen berichtgever aan
gehaalde even te moeten toelichten.
In onzen Gemeenteraad was in behandeling de
schutterij-begrooting en wel de post 100,zaal-
huur voor de winteroefeningen. Deze bestreed ik,
en wel dat in de eerste plaats de wet die oefening
niet eischt, dus geen Gemeente verplicht om voor
een lokaal te zorgen. Dat bovendien de Gemeente
een lokaal in eigendom heeft waar de recruten
voor het leger, sinds een paar jaar, worden ge
oefend en dus ook voor de schutters-recruten wel
voldoende zal zijn.
Nog liet ik volgen, dat van die oefeningen niet
veel succes volgt, althans in mijn vorige woon
plaats daarvan weinig terecht kwam. De Wet-
houder-Kommandant, sprak van oefeningen uit
de compagnieschool! Met op één na algemeene
stemmen, waaronder die van een officier der schut
terij, is dan ook die post geroyeerd.
Wat verder het gezegde van een ander raads
lid betreft; dat het Gasverbruik in de Gemeenten
Sneek en Bolsward afnam, deze ontleende dit
van een ambtenaar die later erkende, Sneek en
Harlingen te hebben bedoeld, ’t Was dus een
vergissing en geen opzettelijke krenking van
Bolsward’s bloei, die ik als vroeger ingezeten,
wensch dat in alle opzichten steeds mag toenemen.
Het pikante van Uwen berichtgever, dat
het goed is, dat die man in Franeker woont, beaam
ik ten volle, want het is een verdienstelijk ambte
naar, niettegenstaande deze vergissing.
Hoogachtend,
De schrijver der brieven uit de Hofstad in
Ae'Arnh. Crt., verhaalt, dat een paar maanden ge
leden een Duitsch reiziger in gezondheid in Den
Haag is geweest, de bekende Kuhne uit Leipzig
of Dresden, de wonderdokter van den allerlaatsten
tijd, die pastoor Kneipp met zijne waterkuur al
voorgoed uit de baan geknikkerd heeft. Deze
redder der menschheid heeft een dag of veertien
in het hotel Bellevue“ hij deed het niet minder,
hetgeen voor ’e mans doorzicht bewijst gelo
geerd, en alle zieken en bezochten uit Den Haag,
die zich maar om genezing geliefden aan te mel
den, a raison van twintig gulden per consult,
van onderzoek en raad gediend. Er kwamen 600
zieken op, zoodat de wonderdokter 600 X 20"
f 12,000 in de wacht gesleept heeft. En daar de
man in vele gevallen den raad heeft gegeven,
dat patiënten te zijnent voor eene kuurmatige
behandeling (waarvan de prijs in den regel niet
„matig“ is) zouden komen, begrijpt men, al heeft
men Bartjens nooit bestudeerd, dat deze... won
derdokter aan de lijdende Hagenaren geduchte
financieele kiezen getrokken heeft.
Uit den Raad der gemeente Ouder-Amstel:
De heer Heemsbergen beklaagt zich, dat de
voorzitter weinig of geen acht slaat op door hem
als brandmeester ingediende rapporten. Hij heeft
onlangs gewezen op eene hooischelf, die oraud-
gevaar opleverde, verwachtende dat de burge
meester daarnaar terstond een onderzoek zou
instellen. In plaats hiervan laat deze er ruim
drie weken over verloopen en gaat toen eens met
den veldwachter kijken. Spreker maakt hieruit
op, dat de burgemeester hem veracht.
De burgemeester, mr. Kruymel: „Hier is vol
strekt geen sprake van verachting; eerder van
vereering. Ik heb den heer Heemsbergen mans
genoeg geacht om zelf maatregelen te nemen; hij
is scherpziend genoeg.
De heer Heemsbergen: „Dit is geen compliment
voor mij. De burgemeester komt altijd op dat
scherpziend neer: ook in de vorige vergadering,
en dit neem ik op als een grief. Ik geloof, dat
de burgemeester mij een priem wil geven. Ik ge
loof, dat je denkt, dat een raadslid een honds
vot is, maar ik wil mij een dergelijke behande
ling niet laten welgevallen, liever bedank ik als
raadslid?
De burgemeester: „Ik sluit de discussie over
dit punt. Heeft iemand der heeren nog iets
De heer Heemsbergen: „Ja, ik bedank als lid
van de commissie van de ziekenbarak en als lid
van de commissie voor de armbedeeling. Als zoo
danig is men hier toch maar een wassen neus.“
In eene in het Fransch geschreven brochure
beveelt de heer P. G. Linckens, commies bij
het hoofdbestuur der posterijen en telegrafie, eene
verlaging aan van het telegramtarief. Hij beroept
zich op Engeland, waar tengevolge eener vermin
dering van het tarief met 40 pet. het aantal te
legrammen met 118 pet. steeg.
Ten einde overstelping van werk te voorkomen,
geeft hij aan drie klassen van telegrammen in te
stellen, dringende, gewone, en minder spoed
eischende, die verschillen in prijs.
Uit Oosterbeek meldt men: Dat.varkens wel
eens vechten is niets ongewoons, maar dat een der
strijdende partijen op het slagveld het leven laat,
komt zeker weinig voor. Deze week vochten twee
van deze dieren in den boomgaard bij den huize
„Valkenburg11 zoo verwoed, dat een der varkens
door het andere nagenoeg verscheurd werd. De
verwoede dieren te scheiden was ondoenlijk. De
strijd eindigde met den dood van een der dieren,
terwijl de overwinnaar deerlijk gehavend was.
De wet tot beveiliging van werklieden tegen
ziekte of ongevallen regelt slechts het toezicht op
fabrieken en werkplaatsenuit den aard der zaak
bevat zij geene voorschriften de zaak zelve be
treffende.
In de memorie van toelichting wordt er op
gewezen dat in 1892 voorkwamen 1509 ongelukken
in fabrieken en werkplaatsen, waarvan 41 met
doodelijken afliop en in 1891 kwamen er voor
1920, waarvan 54 met doodelijken afloop. Dit
stemt, zegt de memorie, tot nadenken.
Hoeveel ziekten, leest men verder, zoo acute als
chronische, ontstaan door schadelijke invloeden,
eigen aan den arbeid of de omstandigheden, waar
onder die verricht wordt, grootendeels aan de
waarneming der inspecteurs zyn onttrokken, werd
in hun rapporten toch reeds op velerlei gewezen,
wat klaarblijkelijk het ontstaan van die ziekten
in de hand kan werken en op onderscheidene
middelen tot voorkoming ook van ziekten, de
aandacht gevestigd.
Dat er onder de Bosschenaren ook wel ge
vonden worden, die met de rechterlijke macht meer
dan gewoon en zeker ook meer dan gewenscht is
vertrouwd zijn, blijkt uit het feit, dat Donderdag
jl. iemand voor de rechtbank daar wegens mis
handeling terecht stond, die er Dinsdag ook op
de bank der beschuldigden zat en uitnoodiging
ontving, om er op 21, 23 en 28 dezer ook weer
te zijn. Op 21 en 23 dezer heeft hij er telkens
twee zaakjes. Als men nagaat, dat de bedoelde
ruim 20 jaar is en reeds tal van vonnissen opknapte,
rijst de vraag of men met een bezetene te doen
heeft.
akelige ziekte, te voorzien. Laat ons eens een
20 of' 30 tal jaren teruggaan, dan zien wij kleine
patroons met een paar werklieden, doch werke
loosheid kwam toen nimmer voor.
Door het invoeren van machines, werd den
werkman het werk uit de handen genomen.
Om een voorbeeld te noemen, tegen 20 spelden,
die één werkman maakte, fabriceeren 15 man met
een machine 72000 per dag. Zulke cijfers geven
ons een blik in de overproductie. In een rapport
dat op ondervinding berust, ’t welk mij onder de
oogen is gekomen, staat dat werkeloos zijn
van de grondwerkers ’s zomers 40% ’s winters 75%
20%
30%
20%
10%
Wij hebben onzen berichtgever met bovenstaand
schrijven in kennis gesteld en plaatsen zijn ant*
woord hierbij. Redactie.
Ik heb de opheldering van den heer H. met
hoewel ik in mijn schrijven
Fetroleum-
en Gas-
1 (volkomen r
VAAS- en na
NUMMER- Uül
Haardstelle
S
oogen is gekomen, staat dat werkeloos zijn
metaalwerkers
metselaars
schilders
timmerlieden
Deze statistieken toonen toch duidelijk aan, hoe
ver dit kwaad reeds wortel heeft geschoten. Spreker
geeft hier een schets wat een timmerman, die uit
Friesland naar de hoofdstad kwam, ondervonden
geeft daarna aan hoe door de exploitatie-maat-
schappij als mede door makelaars wordt geknoeid,
waardoor kleine bouwmeesters haast altoos hun
kapitaaltje verspelen, en waardoor heel dikwijls
het werkloon niet op tijd kan worden uitbetaald.
Om deze toestanden te verbeteren, moeten vak-
vereenigingen worden opgericht. Deze moeten
echter niet op een politieken basis berusten, doch
geheel neutraal zijn, zonder te letten op godsdienst
of kleur. Wat er gedaan kan worden door zoo’n
vereeniging vraagt men Veel, zeer veel.
De arbeidsdag moet verkort wordenzij moet
geregeld worden naar ’t aantal werkeloozen en ’t
te verrichten werk. Hiertoe is eene voorbereiding
noodig. Om U een kleine schets te geven, van
hetgeen reeds door onze vereeniging in Amsterdam
is tot stand gebracht, diene, dat in ’t voorjaar
aldaar eene gecombineerde vergadering werd ge
houden van werklieden, patroons en architecten,
om aan den gemeenteraad eene vermindering van
werkuren en eene loonverhooging in te voeren,
den werktijd te stellen op 10 uur, tegen een loon
van 25 cts. per uur. Ook moeten de werklieden
bij gemeentewerken, door den aannemer worden
verzekerd, doch dan moet het niet gaan als te
’s Hage of te ’s Hertogenbosch, waar de patroon
aan een verongelukten werkman f150 of f209
uitbetaalde en het overige van def 1000, waarvoor
die werkman was verzekerd, in den zak stak, ter
wijl deze persoon door de rechtbank nog wel in
het gelijk werd gesteld. Het is dus dringend
noodig dat de werkman op zijn eigen naam wordt
verzekerd. Ook moet een oud werkman, diejaren
lang ijverig en trouw den patroon heeft gediend,
niet als een uitgeknepen citroen op straat worden
geworpen.
Kamers van arbeid moeten worden opgericht
om volgens de statistiek, werktijd en loon te be
palen. Gij aanwezigen helpt mede dezen toestand
te bevorderen. Ik hoop dat wij nu geslaagd zijn
U het nut van vereeniging onder het oog te hebben
gebracht. Vereenigt u derhalve, het is de eenige
weg die tot verbetering voert. In vereeniging
ligt onze kracht.
Spreker eindigt met een gedicht over de con
trasten van het leven.
De Voorzitter brengt daarop zijn dank aan de
sprekers en vraagt of iemand het woord verlangt.
Daar geen der aanwezigen debat wenschte te
voeren, nam de heer van Veen andermaal het
woord om nogmaals op te wekken tot de oprich
ting eener vereeniging. Die zwijgt consenteert, zeide
Spreker, en door het applaus heeft men bewezen
dat men instêmde met het gesprokene. De toe
standen zijn ook hier te Bolsward niet zoo roos
kleurig dat men geen verbeteringen zal wenschen.
Slaat daarom de broederhand ineen. Gisteren
spraken wij in SVorkum, het antwoord wat wij
daarvan kunnen meebrengen, geeft redenen tot
tevredenheid. Morgenavond treden wij te Leeu
warden op, en men is daar weer verlangend, wat
bericht wij van hier meebrengen.
De heer Verdorst zou wel voor willen stel
len, dat zij, die genegen zijn zich aan te sluiten,
na afloop der vergadering nog even blijven om
de zaak nader te bespreken en de voorloopige
werkzaamheden te regelen. Tevens maakt hij er
op attent dat de werklieden van Sneek, die door
den regen naar hier zijn geloopen, nog de on
kosten hebben van deze vergadering. Er zal, om
hen hierin te gemoet te komen, een propaganda
bus bij den uitgang geplaatst worden.
Slechts één der aanwezigen gaf zich aan als lid.
De heer G. Dijkstra gaf het bestuur daarop in
overweging, in den loop van den winter opnieuw
een vergadering te beleggen, omdat er heden avond
zoo weinig timmerlieden aanwezig zijn.
De heer Verdorst vraagt nogmaals het
woord, daar hij heeft vernomen dat er patroons
in de zaal zijn. Dit doet hem de vraag stellen,
of dit wellicht ook invloed heeft dat er zoo weinig
gezellen zijn? Mocht dit het geval zijn, dan hoopt
hij, dat bij een volgende vergadering de patroon-
vrees zal zijn verbannen, en dat de werklieden
dan beter opkomen. Hij raadt de gezellen aan,
zich met Sneek in verbinding te stellen, opdat
een volgende vergadering beter moge slagen.
De Voorzitter vindt heel goed, dat er nogmaals
een vergadering wordt gehouden, doch daar zijn
nog al onkosten aan verbonden. Hij hoopt dat
Bolsward die dan zelf zal bestrijden. De heer
van Veen is echter bereid, die voor rekening van
de Amsterdamsche vereeniging te nemen, waarop
de Voorzitter, na de hoop uitgesproken te hebben
dat die gunstiger resultaten zal opleveren, deze
vergadering sluit.
Bolswardsche Courant
-I
l.
i’
n
n
Y)
n
r>
n
w
w
n
