NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
OISWA89 EN WtMïSBBAÖML
Wat de radicalen willen.
g DONDERDAG 1 FEBRUARI.
Drie en dertigste Jaargang.
No. 5.
1894.
Fll
BINNENLAND.
BUITENLAND.
VOOR
I
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
eene
ten.
I
Krupp, de kanonnenkoning uit Essen, heeft
naar aanleiding der verzoening met Bismarck,
die eereburger van Essen is, een gift van 100,000
mark ten behoeve van de armen der stad ge
schonken; hij heeft over de wjjze, waarop die
gift te besteden is, eenige aanwijzingen gegeven
en het fonds met den naam Wilhelm-Bismarck-
fonds bestempeld.
Zou Krupp voorzien, dat er nu weder een tijd
perk van ruime bestellingen zal aanbreken
zich voor het examen voor te bereiden Er wordt
zoo ontzaglijk veel gevraagd door de speciali
teiten die in de commission zitting hebben, en
waarvan elk lid natuurlijk er re in zijn vak is,
dat bet bijna als een toe val moet worden be
schouwd, zoo de examinandus juist geheel tehuis
is in die onderdeelen van de verschillende vak
ken, die elk der examinatoren tot het bepaalde
onderwerp van zijne vragen kiest.
Men kan zeer ijverig de geschiedenis, aard
rijkskunde, of letterkunde beoefend hebben, zon
der juist de details te kennen, die de examina
tor wenscht uit den mond van den examinandus
te hooren. Als deze dit treft bij verscheidene
examinatoren, is de som der behaalde cijfers on
voldoende.
In een woord, de vermindering van het getal
adspiranten kan aan deze te wijten zijnmaar
kan de schuld ook niet voor een gedeelte bij de
examen-commissiën worden gezocht
Door een350tal gemeente-secretarissen is
een adres gericht aan H. M. de Koningin Regentes
met het verzoek om in het ontwerp tot her
ziening der Gemeentewet bepalingen te doen op
nemen, die tot verbetering der positie van den
gemeente-secretaris zullen leiden. Als zoodanig
geven zij aan
lo. dat aan de gemeente-secretarissen een bij
de wet of bij koninklijk besluit geregelde jaar
wedde worde toegekend, hetzij ten laste der ge
meente, hetzij gedeeltelijk ten laste van het Rijk,
waarbij rekening wordt gehouden met hunne ten
behoeve van den Staat bewezen diensten, den
omvang hunner werkzaamheden en verantwoor
delijkheid en de maatschappelijke positie, die zij
innemen
2o. dat aan de gemeente-secretarissen, hunne
weduwen en weezen van Rijks-of gemeentewege
pensioen worde verleend, krachtens bij de wet
vast te stellen regeling, en
3o. dat aan de gemeente-secretarissen geen
ontslag uit hun ambt, anders dan op eigen ver
zoek en voor zoover zij niet tevens het ambt van
burgemeester bekleeden, kan worden verleend
dan met goedkeuring van hooger gezag.
gen geboorteakte.
De directeur, de beide klerken en twee
bestellers van het postkantoor op Texel hadden
met elkander een twintigje genomen in de Staats
loterij. Fortuna was hen zoo gunstig, dat in de
afgeloopen week de f 50300 viel op het nommer
door hen gekocht. Ieder der vijf deelhebbers
ontving een bedrag van f 425. Toen de debiteur
der loten het bedrag had uitbetaald, werd hem
f 25 voor fooi gegeven. Eerst nam de man dit
aan, doch kwam een poos later op het kantoor
terug en zei: „Hier is het fooitje terug, ’t is te
min, ik moet daarvoor bedanken„Nu,44 werd
hem heel leuk geantwoord, „als jij’t niet gebrui
ken kunt, wij welHet geld werd weer opge
streken, en onze ontevreden koopman had „na
kijk
In het verslag der commissie, belast met
het afnemen der examens voor hen, die akten
van bekwaamheid verlangen voor middelbaar
onderwijs in de Nederlandsche taal en letterkunde,
de geschiedenis, de aardrijkskunde enz. komt de
opmerking voor, dat er thans zooveel minder
adspiranten zijn dan vroeger. Het was nu maar
de helft van het getal der adspiranten in 1887.
De oorzaak van het steeds verminderend getal
der adspiranten, als van het betrekkelijk geringe
getal der geslaagden, meent de commissie te
moeten zoeken in het gemis aan gelegenheid tot
opleiding.
Kan het misschien voor een zeker deel ook
daarin gelegen zijn, dat velen op grond van den
uitslag der vroegere examens, het opgeven om
Komt een of ander schandaal in het werkelijke
leven voor, zegt de schrijver der brieven uit de
residentie in de Zw. Cl. dan wordt het in de eeuw,
waarin wij leven, niet voegzaam geacht er over
te spreken of het te verbreiden. Gebeurt er iets
dat de meest sprekende getuigenis aflegt dat de
wereld vol boosheid is, dat we ons moeten wape
nen tegen valschen uiterlijken schijn en dat onze
zonen en dochteren omringd zijn van gevaren, zoo
zedelijk als lichamelijk, dan heet het dadelijk:
„Stt! stt!“dan wordt gepreveld van „geachte
namen door het slijk gescheurd 1“ van de grond
slagen der maatschappij aangetast!14 „oordeel met,
opdat ge, enz.“ en van alle kanten wordt getracht
asch over de opflikkerende verontwaardiging te
gooien.
Dit nu acht ik een dwaasheid en een fout.
Valt er een schandaal voor, dan aan ’t licht er
mee! en zijn er „geachte namen44 mee gemoeid,
des te erger voor die geachte namen. Wij willen we
ten wat er te doen is in de wereld, ook in de
slechte en onze kennis daarvan liever uit het
werkelijke leven putten dan uit de verdichtselen
van Zula en consortenhet eerste is in den regel
minder aanstoot gevend; wij willen weten voor
wie en voor welke soort wij ons hebben te wach
ten. Dat mag niet pleizierig zijn voor de betrok
kenen en hun vrienden, maar het bevestigt de
grondslagen van eene goede maatschappij.
Het pubiek, waaronder gij en ik s. v. p., is zoo
belust op schandaal en vol ongezonde nieuws
gierigheid toegegeven, maar van den anderen
kant is er dikwijls een ongezonde neiging om
een zaakje in den doofpot te smoren, of na een
„volkomen onpartijdig onderzoek44 over te gaan
tot de orde van den dag.
Dat gelukt dikwijls, maar niet zelden gebeurt
het ook, dat het onbevredigde publiek het wach
ten op de waarheid moede publiek heeft zoo
veel te doen gaat fantaseeren, overdrijven, en
dan wordt de doofpot een bom, die bij haar ont
ploffing schuldigen en onschuldigen treft.
In aansluiting aan hetgeen de heerPijtter-
sen zegt omtrent de middelen tot opbeuring van
Suriname maakt de Standaard de voorwaarde,
dat vooral het Nederlandsch element in de ko
lonie moet worden versterkt. Zij zegt:
De vermeerdering van arbeidskracht zal Suri
name niet uit zijn diep verval opbeuren, indien
Nederland aarzelt zijn kapitaal en zijn zonen voor
Suriname beschikoaar te stellen.
Beantwoordde nu het leven in Nederland onder
alle rangen en standen aan aller wensch, dan zeer
zeker zou het bezwaar, aau klimaat en omgeving
ontleend, kunnen afschrikken.
Maar nu hier zoo bitter geklaagd wordt en de
ellende zich langs onze straten vertoont, mag toch
gevraagd, of de druk van het klimaat in Suriname
niet nog verkieslijk zijn zou boven den druk on
zer maatschappelijke ellende in Nederland.
En dan ja, als het Nederlandsche element in
Suriname de vereischte versterking verkreeg, en
het Gouvernement door behoorlijk onderzoek van
land en bodem, en door het beschikbaar stellen
van voorschotten, èn kundige jonge mannen, èn
degelijke landbouwers derwaarts w.st te lokken,
dan zou ongetwijfeld vollediger zelfbestuur en
krachtiger decentralisatie de aangewezen weg zjjn,
om nieuw leven te scheppen in deze Kolonie.
De terechtstelling van Vaillant wacht op
den terugkeer van den beul Deibler uit Lyon,
waar een zekere Busseuil, die zijn vrouw had
vermoord, werd onthoofd. Tijdens zijn verblijf te
Lyon werd Deibler met de grootste zorgvuldig
heid door de politie bewaakt, want men was
beducht dat de anarchisten een aanslag tegen
hem zouden beproeven, teneinde zijn terugkeer
naar Parijs te beletten.
Volgens de Eclair waren bij de terechtstelling
te Lyon, ter handhaving van de orde opgeroepen
een bataillon infanterie, twee escadrons kurassiers,
een peloton bereden gendarmes, twee pelotons
gendarmes te voet en 400 politieagenten.
Toen President Carnot een bezoek bracht
aan de landbouw-tentoonstelling in het „Palais
de l’Industrie44 te Parijs, riep een man, die naast
den ingang stondLeve de CommuneDe om
standers hielden hem terstond staande en gaven
hem in handen der politie-agenten over.
De verjaardag van den Duitschen Keizer is
onder den indruk der „verzoening44 in het geheele
Rijk met veel meer vreugde en opgewektheid
gevierd dan anders. Ook hebben verscheidene
der diplomatieke vertegenwoordigers van Duitsch-
land in den vreemde bij hunne ter eere van den
verjaardag aangerichte feestmaaltijden voor hunne
Duitsche gasten luide en openlijk hunne vreugde
over de verzoening te kennen geven. Te Dresden
ging de generaal-majoor von Küsserow zelfs zoo
ver, van aan de officierentafel te zeggen„Heden
heeft de Keizer zijn eerste overwinning behaald;
de grootste die een mensch ooit behalen kan; de
zegepraal over zichzelven.44 En te Berlijn ving de
als hofprediker bij de keizerlijke familie bijzonder
geliefde superintendant-generaal Dryander zijn
preek aan met een openlijke dankbetuiging aan
den edelen en hooggestemden geest des Keizers.
De Keizer van Oostenrijk moet in zijnen geluk-
wensch eveneens zijne vreugde over de verzoening
met Bismarck hebben uitgesproken.
De Minister van Binnenlandsche Zaken,
erkennende de gegrondheid van het in den laat-
sten tijd der Regeering kenbaar gemaakt ver
langen, dat voorschriften worden gegeven tot
verzekering van een billijke regeling der jaar
wedden van de onderwijzers bij het lager onder
wijs, heeft de tusschenkomst en medewerking
van Ged. Staten in de onderscheiden provinciën
ingeroepen ter bekoming van opgaven omtrent
die jaarwedden: wat betreft de onderwijzers, zoo
wel bij het openbaar lager, als bij het bijzonder
lager onderwijs, ten einde daardoor een maatstaf
te bekomen, om in dezen algemeene regelen vast
te stellen.
Daartoe heeft de Minister eene reeks van vra
gen vastgesteld, die de gemeentebesturen vóór 1
Mei aan Gedep. Staten hebben te beantwoorden,
waarna de Minister van die colleges algemeene
staten, volgens een vast gesteld formulier, vóór
1 Augustus inwacht. Die staten zijn bestemd
voor: 1°. mannelijke hoofden van scholen; 2°.
vrouwelijke hoofden van scholen3°. onderwij
zers en onderwijzeressen tot bijstand van het
hoofd der school. De gemeenten worden daarbij
verdeeld naar eene bevolking van: 1°. 59,000
zielen en meer2°. 20,000 tot en met 49,999
3°. 10,000 tot en met 19,999; 4°. beneden 10,000.
In eene plattelandsgemeente van de provin
cie Noord-Holland heeft zich voor de nationale
militie aangegeven een persoon, wiens geboorte
nimmer is ingeschreven. Zijn vader heeft indertijd
voor het verzuim van aangifte terechtgestaan en
weigert alsnog aan de rechtbank te verzoeken
inschrijving in de geboorte-registers te gelas-
Het betrokken gemeentebestuur staat nu
voor de vraag, hoe te voldoen aan het administra
tieve voorschrift, om zich van het juiste tijdstip
der geboorte te overtuigen uit eene over te leg-
De ontevredenheid, waarover veel geschreven
wordt, is niet bij ieder van een zoo onbepaalden
landerigen aard, die alleen zou kunnen worden
genezen indien het lot of de mensehen hun, wat
zij konden begeeren, toewierpen. Neen, er zijn ook
anderen die willen trachten den algemeenen toe
stand te verbeteren, die zich aan de opsporing
van de middelen daarvoor wijden en die den blik
het allereerst richten op de wetgeving.
Zoo ontstond in den lande een politieke partij,
die zich de radicale noemt.
Ieder moet erkennen, dat het die partij even
min ontbreekt aan bekwaamheid als aan geestdrift
en ijver, althans wat hare voornaamste woord
voerders betreft.
De radicalen zeggen niet, dat er een democra
tische strooming door het land gaat; neen, zij
weten zoo goed als ieder ander dat er van demo
cratie in den eigenlijken zin van het woord nog
geen sprake zijn kan. Zeker, de radicalen zullen
dit weten, maar zij willen zulk een strooming
wekken, vooreerst door algemeen kiesrecht en
ten anderen door betere verhoudingente scheppen
tusschen het kapitaal en den arbeid.
Ziedaar eenige hoofdtrekken.
Maar omdat velen onzer lezers, die de radica
len als politieke p a r t ij dikwijls hooren
noemen en sommigen, zonder haar te kennen,
zelfs meenen er toe te behooren, zullen wij, aan
de hand van het radicale dagblad de Amsterdam
mer, op de middelen wijzen, waardoor die partij
haar bovengenoemd doel: het tot stand brengen
van betere verhoudingen tusschen kapitaal en
arbeid, langs den politieken of beter wetgevenden
weg wil trachten te bereiken.
Hetgeen de radicalen wenschen af te breken,
te veranderen of in het leven te roepen, wordt
cursief gedrukt; misschien maken wij een en
andermaal een opmerking, die met gewone letters
gedrukt wordt.
Algemeen kiesrecht, mede ter voorbereiding van
algemeen stemrecht.
Dat algemeen stemrecht zou inhouden, dat de
aanvankelijk door regeering en kamer vastgestelde
of ontworpen wetten door de kiezers moeten
worden bekrachtigd.
Een kiesstelsel, dat de vertegenwoordiging der
minderheden waarborgt. Deze eisch behoeft geen
toelichtingalleen zou men de vraag kunnen doen,
wat en wie men onder minderheden moet ver
staan, b. v. politieke, kerkelijke of economische
minderheden.
Afschaffing der Eerste Kamer.
De radicalen hebben jegens de Eerste Kamer
eene antipathie, ten deele misschien wegens haar
„kapitalistische" samenstelling, ten deele ook mis
schien omdat zij overwegend liberaal heet te zijn,
maar ook en vooral omdat zij, gelijk uit het vo
renstaande blijkt, meer een zoogenaamde volks-
regeering op het oog hebben, en het volk door
de Tweede, dan de eenigste Kamer, vertegen
woordigd wordt.
In Frankrijk en Amerika, waar men een repu-
blikeinsche regeeringsvorm heeft, bestaat een
Eerste Kamer onder den naam van Senaat.
Door een eenigste Kamer kan een partijdige,
een voor land en volk minder dienstige wet met
een geringe meerderheid worden aangenomen,
omdat het toeval wilde dat eenige tegenstanders
niet ter vergadering konden opkomen. De vraag
rijst, of in dat geval een Eerste Kamer of Senaat
niet beter waarborgen opleverde dan de stem van
de kiezers, die zich voor een overgroot gedeelte
van hun stem eigenlijk geen verklaring zullen
kunnen geven.
De bestrijding van werkeloosheidinstelling van
arbeidsbeurzen door de overheid; invoering eener
weltelijke regeling voor de verdeeling van de winst
uit industrieele ondernemingen tusschen het kapi
taal, den arbeid en directie.
Bestrijding van werkeloosheid staat op den duur
in niemands macht, ook niet in die van de meest
geavanceerde radicale regeering. Winstverdeeling
kan aanbevolen, niet afgedwongen worden. De
jegens den werkmansstand hier uitgesproken
wensch is niets meer dan datbeschouwt men het
als een theorie, dan zal zij het hoofd tegen de
ijzerharde praktijk te pletter stooten.
Uitbreiding van het onteigeningsrecht. Is onder
geene voorwaarden en controle aan te bevelen.
Een nieuwe regeling van het arbeidscontract
bescherming tegen exploitatiedeugdelijk fabrieks-
en werkplaatsinspectie.
O, zeker dit alles is op het zeerst aan te beve
len, en mogelijk ook ten deele is die zaak dan ook
reeds door de tegenwoordige regeering ter hand
genomen, terwijl misschien meer volgen zal.
Voorkoming en beperking der armenzorg, door
verplichte verzekering tegen de gevolgen van ziekte,
invaliditeit, ouderdom en werkeloosheid.
Het zal moeielijk zijn om den plicht daartoe
algemeen te maken; misschien dat hy op fabrie
ken en groote werkplaatsen zou zijn in te voeren
of voor te schrijven althans. He mensehen zijn in
den regel minder meegaande en geduldig dan het
papier.
Concentratie van armenzorgzorg van de over
heid voor voldoenden onderstand; ontheffing der
gemeenten van overmatigen en ongelijken druk der
armenzorg.
Werden deze eischen tot wet verheven, dan
zou ’t in de eerste plaats wenschelijk zijn, dat
de arbeidersstand, in de groote steden vooral,
onder of door het algemeen stemrecht werd be
schaafd en opgevoed, zoodat hij van deze voor
rechten geen misbruik maakte. Het is moeielijk
aan te nemen, dat verplichte onderstand van over
heidswege gunstig op de bestrijding van het pau
perisme werken zoumen houde toch in het oog,
dat hier sprake is van voldoenden onderstandde
kroegen zijn immers nog niet weg!
Maatregelen van overheidswege voor betere huis
vesting der niet- of minvermogenden
Hit zou wel een van de eerste eischen zijn die
behooren gesteld te worden.
Opheffing van het staatsbelang bij een krachtige
bestrijding van het drank- en opiummisbruik.
Zeker, dit behoort met het laatst voorgaande
in onmiddellijk verband te staanmen zette niet
alles tegelijk op, maar beginne hiermee.
Regeling van het ambachts- en lager landbouw
onderwijs toegang tot alle soorten van scholen,
voor onvermogenden kosteloos en verder school-
geïdherfing naar draagkracht; maatregelen van
armenzorg voor leerlingen, wier ouders niet in
hunne materieele behoeften kunnen voorzien; in
voering van een uitgebreid beurzenstelsel van staats
wegezorg van de overheid voor verwaarloosde
kinderen.
In de reeks hier opgegeven wenschen of eischen
is zeker veel dat sympathie verwerft, men zou
de wereld zoo gaarne der volmaaktheid meer zien
naderbij komende vraag is maar of de Staat
bij machte zijn zou ons dat alles te bezorgen. En
wat de verwaarloosde kinderen betreft, waar
ligt de grens tusschen verwaarloosden en niet ver
waarloosden en waar houdt de ouderlijke macht
op om voor die van den Staat plaats te maken
Hoe fel worden vaak de tegenwoordig bestaande
inrichtingen gecritiseerd zal een staatsmacht, ver
tegenwoordigd door radicalen, beter slagen?
Een progressieve rijksinkomstenbelasting, waarbij
zooveel mogelijk rekening wordt gehouden met de
bronnen waaruit het inkomen voortvloeit.
Misschien hebben wij hier te denken aan een
onderscheid in aanslag tusschen hen, die voor
hun inkomen al of niet arbeid, welke dan ook,
verrichten.
Afschaffing der accijnzen op levensbehoeften.
Invoering van progressie in de successiebelasting.
Wij vreezen dat de bezittenden slim genoeg
zijn zullen om de gevolgen van dit laatste groo-
tendeels te ontgaan.
Algemeene oefenplicht, met beperking der uit
gaven voor leger en vloot tot het onvermijdelijke.
Een grens tusschen het vermijdelijke en onver
mijdelijke laat zich niet trekkenalgemeene oefen
plicht zal, het kan niet anders, aanzienlijke, niet
te vermijden kosten veroorzaken.
Volledige scheiding van Kerk en Slaat.
Die scheiding bestaat alreeds; alleen eenige
administratieve en finantiëele banden willen de
radicalen ook nog verbroken zienmaar voor
verbreken zou men in sommige opzichten
afkoopen of kapitaliseering in de
plaats moeten stellen. Niet aan ons is het, dit
nader uit te werken of te verklaren.
Eenvoudige en goedkoope rechtsplegingadmi
nistratieve rechtsspraak.
Ongetwijfeld wenschen, waar velen mee zullen
instemmen.
Hulp van overheidswege aan misdadigers bij hun
terugkeer in de maatschappij.
Zeer gewenscht, maar moeielijk uit te voeren
zonder de persoonlijke vrijheid opnieuw aan een
band te leggen.
Herziening der huwelijkswetgeving.
Is noodig voor de handhaving van de rechten
der vrouw.
Ongeschonden handhaving van de vrijheid van
vereeniging en vergadering.
Juist, mits de orde geëerbiedigd worde.
Wettelijke regeling van het landbouwcrediet.
Verbetering daarvan is noodig.
Opheffing van het heerlijk Jachtrecht.
Als die opheffing verkregen werd zou een wij
ziging der jachtwet minder tegenstand ontmoeten.
Verbetering der rechtsverhouding tusschen eige
naar en gebruiker van het land; herziening der
wetgeving op den grondeigendom en op het nota
riaatinstelling van een Ministerie voor arbei
dersbelangen en een voor landbouw.
Ook in deze punten is veel dat aantrekt; de
vraag is maar in welke richting men zich wil
bewegen.
Men ziet, de radicalen beoogen een belangrijke
wijziging en aanvulling van onze wetgeving en
een groote uitbreiding van de bemoeiingen van
den Staatszorg.
Echter is te vreezen, dat de progressieve in
komstenbelasting en de verhooging van het suc
cessierecht niet in staat zullen zijn om de kosten
van het voorgenomene te dekken.
Het algemeen kiesrecht zal wel veel kiezers
opnemen, maar meer kiezers die ten laste dan
ten bate van de schatkist zullen komen. Edoch,
bij goeden wil vermag men veel.
Bolswardsclie Courant
V
I
tl
^3C3CXC3OX JCJXDXX; ^XXXXXXX X
i
