NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
O£SWARD EN WONSERADEEL
Uit de Raadszaal.
MEUBELPOLITOER
van J. C. i
I
I
j
1894.
Drie en dertigste Jaargang.
No. 16.
BINNENLAND.
BUITENLAND.
V* Fust
IO cts.
II
VOOR
waar
KT A K A K u IV K.
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
$XXXXXXXXX”XXXXXXXXX:$
DONDERDAG 19 APRIL.
^xxxxzxxxxx^xxxxxxxx: X
17 APRIL 1894.
Ook de kans van Van der Kaay in Alkmaar
staat slecht. Wanneer de kiezers die thans Mr.
van Gilse stemden bij de herstemming Treub
steunen is diens verkiezing in Alkmaar verzekerd.
’t Is te hopen, dat door eene drukke opkomst
der kiezers, Dinsdag de beslissing ten gunste van
ons wakker Ministerie uitvalle!
Een ieder doe daarom in eigen kring zijn
plicht
Er zal zeker wel niemand in den lande worden I
gevonden, die bijster tevreden is met den afloop I
der verkiezingen. Na alles, wat er geschreven en I
gewreven is, over de kieswet-Tak, na alle Tak- I
vergoding en Tak-verguizing had men waarlijk I
wel reden om te gelooven, dat de kiezers, voor- en I
tegenstanders, warm zouden loopen. Maar dat is I
niet gebeurd. Niettegenstaande thans bij de stem- I
bus moest beslist worden over eene bij uitstek I
ingrijpende quaestie, is er behoudens enkele gun- I
stige uitzonderingen zeer slecht gestemd.
En als altijd staat onder de districten, waar I
slecht gestemd is, Amsterdam bovenaan. Van de I
23000 kiezers, die onze hoofdstad telt, hebben I
slechts even 8000 het der moeite waardig gere- I
kend hun stembiljet in te vullen. Nu weten wij I
wel, dat het meerendeel van de neringdoende bur- I
gers in Amsterdam, met name de winkeliers nooit I
stemmen, omdat ze van de schrandere overweging I
uitgaan, dat wie er ook in de Kamer gekozen I
wordt, ze toch belasting moeten betalen, maar I
wanneer men bedenkt, dat er bij Gemeenteraads- I
verkiezingen in Amsterdam herhaaldelijk meer
kiezers zijn opgekomen dan thans, dan zal een
ieder moeten toegeven, dat het steeds slecht
stemmende Amsterdam zich thans nog overtroffen
heeft. j
En van dat slechte stemmen zijn de gevolgen
helaas, niet uitgebleven. Ieder toch, die met ons
hoopt, dat in de nieuwe Kamer de voorstanders
van de Kieswet-Tak de meerderheid zullen hebben,
kan niet anders dan diep teleurgesteld zijn over
den afloop der verkiezing in de hoofdstad. Van
uit Amsterdam toch was het luidst de leus aan
geheven „steunt Tak." De kiesvereeniging Burger
plicht, die langen tijd getracht had de meest
heterogene elementen onder de liberalen bij el
kander te houden, was thans met pak en zak tot
eene andere meening overgeloopen. Ze bood Mi
nister Tak de candidatuur aan, om als het ware
onder diens vaandel den verkiezingsstrijd te strijden,
ze stelde Treub candidaat en reikte dus haren af- I
gevallen jongeren de hand der verzoening, ze liet
uiterst bekwame mannen nl. Gleichman, Beaufort I
en Rutgers van Rozenburg, die zoo lange jaren
de hoofdstad waardig hadden vertegenwoordigd,
vallen, enkel en alleen uit de overweging, dat de
eerste eisch van het oogenblik is alleen voorstan
ders van de kieswet-Tak af te vaardigen. De
meeste liberale en radicale kiesvereenigingen
nemen de candidaten van Burgerplicht over, en
wat is het resultaat? Niet negen, maar slechts 5
verklaarde voorstanders van de kieswet-Tak worden
bij eerste stemming gekozen, nl. Heldt, Cremer,
Kerdijk, llartogh en Tak van Poortvliet. En als,
zoóals wij hopen, bij de herstemming die moet
plaats vinden tusschen Levy, Vrolik, Treub,
Gleichman, de Beaufort, Rutgers van Rozenburg,
Van der Kaay en Pijnappel, de drie eerstgenoemden
gekozen worden, dan zal, zelfs in dat gunstige
geval, Amsterdam toch altijd één afgevaardigde
naar de kamer zenden, die een verklaarde tegen
stander is van de kieswet. De voorstanders van
de wet hebben zich te zeker geacht van de over
winning, en de conservatieven uit de geld- en ge-
boorte-aristocratie hebben daarvan een handig ge
bruik gemaakt. Ze hebben met stille trom ge
ageerd, en eene energie ontwikkeld, die algemeen
verbazing heeft gewekt.
Ook doet het ons zeer leed, dat de uiterst be
kwame vooruitstrevende liberaal Mr. A. J. W.
Farncombe Sanders afgevaardigde voor Haarlem
niet weer in de nieuwe Kamer zal verschijnen.
Ook in Haarlem heeft het conservatisme gezege
vierd, alsook in Utrecht, waar de Hr. van Beu-
ningen, voorstander van Tak’s kieswe*- zijnen zetel
moet inruimen voor den Hr. de Beaufort.
Maar niettegenstaande deze schadeposten, kun
nen wij nog altijd niet beamen, dat Polen verlo
ren is en het Dagblad van Zuid-Holland en 's Gra-
venhage, dat reeds juicht over de nederlaag van
Minister Tak kan wel eens blijken te vroeg ge
juicht te hebben. Alles hangt af van de herstem
mingen. En dan staan de kansen bij de herstem
mingen bijna zonder uitzondering gunstig; edoch
wij zullen ons maar niet bewegen op het veld
der gissingen en prophetieën, omdat ook in dat
opzicht de wensch de vader is van de gedachte.
De Standaard toch, heel anders toch dan het Dag
blad voor Zuid-Holland en 's Gravenhage voor
spelt in de nieuwe Kamer niet minder dan 57
voorstanders van de kieswet-Tak. Nu wij willen
hopen, dat de Standaard zal blijken gelijk gehad
te hebben.
Wat bij deze verkiezing wel het meest in het
oog valt is de val van den Hr. van Houten, die
in Groningen zijne plaats moest afstaan aan prof.
Drucker. Het zal den Hr. van Houten, die reeds
25 jaren lang het district Groningen in de Kamer
vertegenwoordigde wel hard vallen zoo zonder
vorm van proces te worden afgedankt. En wat
vreemd is, geen conservatief district heeft er ook
maar aan gedacht van Houten als Kamerlid te
redden. Zoodra het bleek, dat Gleichman, dat
Roëll, dat de Beaufort, dat Van der Kaay werden
bedreigd door het district, waarvoor ze zitting
hadden, was een ander district gereed hen can
didaat te stellen, maar van Houten, hem reikte
niemand de hand. Hoe komt het? We kunnen
het ons niet anders verklaren, dan doordat Van
Houten’s houding in de laatste jaren noch aan
door een krachtigen oostenwind, weldra op de
belendende gebouwen over. Verschillende arbei
dersgezinnen geraakten daardoor zonder dak,
terwijl de bakkerij van den heer Bontkes, een
gedeelte der daarnaast liggende woning van den
heer Vos, de geheele winkelbehuizing met schuur
van den heer Heeres, en de groote boerderij van
den heer A. van Delden verbrandden. De groote
winkelbehuizing van den heer Hk. Meihuizen,
die tusschen de twee laatstgenoemde gebouwen
inlag, bleef, dank zij den ijver der brandweer,
gespaard. Daar de brand nog al vroegtijdig
uitbrak, tusschen 8 en 9 uur ’s avonds, zijn er
geene persoonlijke ongelukken te betreuren. Ook
veel van de verschillende inboedels en vee en
paarden kon worden gered. Enkele gezinnen
echter, die ook niet verzekerd waren, hebben
alles of nagenoeg alles verloren. Te hunnen be
hoeve wordt nu eene collecte gehouden.
Bolsward, 14 April 1894. Donderdag j.l.
werd de waarheid bevestigd van betgeen we zoo
dikwijls hebben hooren zeggen: „er zou in ons
stadje heel goed een gemengd koor kunnen wor
den opgericht, dat uit zeer goede krachten zou
zijn samengesteld." Toen voor nog niet langen
tijd eenige Bolswarder heeren naar Makkum
waren getogen, om een concert te hooren van
eene gemengde Zangvereeniging, onder lei
ding van den heer Otto Wernicke van Harlingen,
hoorde men er heel spoedig van, dat ook hier
pogingen werden aangewend, zoo’n vereeniging
te vormen. En de pogingen slaagden.
Een voldoend aantal dames en heeren traden toe,
genoemde heer nam de uitnoodiging aan, om als
Notificatie.
2. Aanbieding van het verslag van den toe
stand der gemeente over 1893.
Dit verslag zal bij de leden van den Raad
circuleeren.
3. Missive van Voogden van het Algemeen
Stads-Armenhuis tot af- en overschrijving van
posten op de begrooting over 1893.
Heeren Voogden wenschen om de rekening af
te sluiten de posten der begrooting hier en daar
te wijzigen. De Voorzitter vraagt voor dezen
administratieven maatregel urgentie. Deze wordt
verleend en de gevraagde wijzigingen zonder
hoofdelijke stemming goedgekeurd.
4. Behandeling van het verzoek van den Schut
tersraad der d.d. schutterij tot wijziging van de
begrooting over 1893.
De voorgestelde wijzigingen op deze begrooting
worden eveneens zonder hoofdelijke stemming
goedgekeurd.
5. Behandeling van het adres van den heer
B. Jonkers om geen boete toe te passen voor te
late oplevering van een nieuwe brug te Oosterlit-
tens, met advies van Burg, en Wethouders.
Burg, en Weth. adviseeren dit verzoek in te
willigen en de beloopen boete kwijt te schelden.
Het afkeuren van hout tot tweemaal toe, was
de reden dat adressant niet tijdig gereed kon
zijn. De gemeente-architect heeft verklaard, dat
deze aannemer zelfs zwaarder palen heeft ge
plaatst dan in het bestek was voorgeschreven,
zoodat er van ontduiking geen sprake kan zijn.
Met algemeene stemmen goedgekeurd.
De openbare zitting werd daarop geschorst, om
het primitief kohier van hoofdelijken omslag te
behandelen.
Bij missive had het D. B. aan de leden voor
gesteld de verplichte vergadering op den 2den
Dinsdag in April 8 dagen te verdagen, wat al
gemeen goedkeuring heeft gevonden. Tengevolge
daarvan werd gisteren avond eene raadsver
gadering gehouden, waarbij 10 leden tegenwoor
dig waren. Afwezig waren de heeren P. J. de
Boer, Eisma en Lunter, de twee eerstgenoemden
met kennisgeving.
Ingekomen zijn
a. Twee resolution van Ged. Staten, behel
zende goedkeuring der tijdelijke geldleening en
der gemeente- en schutterijbegrooting over 1894.
Notificatie.
b. De rekening over den weg Bolsward
Harlingen. Deze wordt ter inzage gelegd en in
handen eener commissie gesteld, de heeren IJ. T.
de Boer, Oosterbaan en Mulier.
c. De rekening en het verslag der gasfabriek
over 1893. Ter inzage gelegd, om in de volgende
vergadering te behandelen.
Dj Voorzitter deed vervolgens de mededeeling
dat in de fundamenten van het Stadhuis een
gedenkpenning in een steen is gevonden. Hij
stelt voor, deze penning en steen te deponeeren
in het archief met bijgevoegde verklaring van
den Archivarius.
Alzoo besloten.
PUNTEN VAN BEHANDELING.
1. Proces-verbaal van kasverificatie over het
le kwartaal 1894.
Hieruit blijkt dat de ontvangsten
bedroegen ƒ112,829,765
de uitgaven - 108,181,30
Saldo in kas 4,648,465
die om onverklaarbare redenen conservatieve
allures had aangenomen, voor de conservatieven
bleef hij niettegenstaande zijne toenadering de
roode radicaal van reeds twintig jaren herwaarts.
En waarlijk, wanneer wij de vroegere geschriften
van den Hr. van Houten opslaan, en de uitingen
daarin vergelijken met de denkbeelden) thans met
zooveel kracht door hem over kiesrecht verdedigd
dan wordt het ons zonderling te moede.
Reeds in 1881 schreef de Hr. Van Houten in
de Vragen des Tijds (de Amsterdammer drukt
dat stuk in zijn geheel af en geeft het met vlij
menden spot uit als den 15en staatkundigen brief
van Mr. van Houten) over verbetering van onze
maatschappelijke toestanden.
„Al wat men met behoud van den census uit
denkt, om verbetering aan te brengen mag a priori
nutteloos verklaard worden. De ontwijfelbare oor
zaak der kwaal kan zonder afschaffing van den
census niet worden genezen. Een census hoog of
laag heeft altijd als doel en gevolg, den invloed
der voor loon werkenden kunstmatig te verzwak
ken, en dien der ondernemers en renteheffers te
versterkende vertegenwoordiging van een deel des
volks kunstmatig te verheffen tot vertegenwoordiging
van het geheele volk; aan eene der partijen in den
economischen ontwikkelingsstrijd de wetgevende
macht in handen te spelen; den staat van een
wachter der rechten van allen te verlagen tot een
dienaar der belangen van een deel.'1
Waarlijk, kan men het den kiezers euvel dui
den, dat zij den man hun vertrouwen ontzegden,
die in 1881 zoo schreef, en in 1894 alle krachten
inspande, om het kiesrecht aan een census vast
te bljjven knoopen? Trouwens het vertrouwen der
Groninger kiezers in hun afgevaardigde was reeds
in 1891 zeer minderende. Reeds toen kon Van
Houten het eerst bij de herstemming halen terwijl
zijn ambtgenoot V eegens die pas sinds 1888 het
district vertegenwoordigde bij eerste stemming ge
kozen werd. De dubbelzinnige houding van den
Hr. van Houten tegenover het legerontwerp-Ber-
gansius was van die verminderde sympathie der
kiezers de oorzaak.
We meenen dan ook niet te veel te zeggen,
als wij als onze meening uitspreken, dat de Hr.
van Houten politieke zelfmoord heeft gepleegd.
En mocht het al gebeuren, dat een of ander district
hem nog weer in de Kamer bracht, bij het meeren
deel der liberale partij zal hij wel voor goed zijnen
invloed verspeeld hebben.
En ook de Mcijier, die met zijn onrijp en ondoor
dacht amendement de oorzaak werd van zooveel
wee en ongeval moest zijnen zetel ruimen. Trou
wens, ook hij zat in Zaandam niet vast. In 1891
kon hij het niet dan bij herstemming halen (hij
verkreeg 1704 van de 2817 stemmen); thans kon
hij slechts 1107 stemmen op zich vereenigenzijn
tegenstander de radicaal K. de Boer Czn. burge
meester van Assendelft werd met 1553 stemmen
gekozen.
Toen de naam er stond vroeg hij: en moet nu
mijn naam er onder?
Neen, als u wilt dat die meneer uw stem
heeft, moet u dat niet doen. Maar wel moogt u
er de voorletters van zijn naam bij zetten.
Van mijn naam
Neen, vau den meneer dien u daarop ge
schreven hebt.
O zoo! en na ook die aanvulling op het
biljet te hebben aangebracht, ging het stembdjet
in de bus.
Als er velen zoo waren, zou de stembus wel
drie dagen open mogen blijven. Arnh. Crt.
Volgens het Nederlandsch Tijdschrift voor
postzegelkunde zullen kleur en type van onze post-
Arum De leden der zangvereeniging „Con
cordia11 hebben j. 1. Zaterdag een waar genot
gesmaakt. Gelijk bij dergelijke vereenigingen
gebruikelijk is, werd ook hier na een zangjaar
„de pot verteerd." Zang, muziek, voordrachten en
comedie-spel wisselden elkander af', terwijl een
opgewekt bal de feestviering besloot. Op recht
vroo'ijke wijze spoedde de avond ten einde. Het
was allen op ’t gelaat te lezen, dat ze ten volle
sympathiseerden met de woorden:
„Was muziek en zang er niet,
’t Leven had geen waarde, enz.”
De vereeniging bood haren bekwamen directeur,
den heer J. F. Bos, die met zooveel ijver en takt
de oefeningen had geleid, een stoffelijk blijk van
waardeering en erkentelijkheid aan. De leden
hebben den directeur bewezen, dat ze kunstgenot
eeren, beseffende dat zang en muziek een gun-
itigen invloed uitoefenen op het gemoed.
Naast deze zangvereeniging bestaat alhier mede
eeu muziekcorps, dat zich in den afgeloopen
winter terdege heeft geoefend.
- Verkiezing Prov. Stalen. De verkiezing van
een lid der Prov. Staten in de hoofdkiesdistricten
Franeker en Dokkum, ter voorziening in de vaca
tures, ontstaan onderscheidenlijk door het over
lijden van den heer W. A. Peereboom te Bolsward,
en het nemen van ontslag door den heer R. Banda,
is door Gedep. Staten bepaald op Dinsdag 15
Mei en de herstemming, zoo noodig, op Dinsdag
29 Mei a. s.
Onder de statistieke opgaven betreffende de
verkiezing komt ook deze voor, dat er zich 92,150
stemmen vóór de uitbreiding van het kiesrecht
verklaarden en 73,000 daartegen.
Op het papier moge dit waar zijn, maar als
men let op de werkelijkheid, gelooven wij niet
dat deze conclusie uit de stemming is af te leiden.
Menig kiezer stemde op den candidaat A. omdat
deze hem aanbevolen was door iem md, in wiens
oordeel hij vertrouwen steltmaar tal van kiezers
omdat zij aan de vrienden van A. klanten hadden.
B. werd door velen niet gekozen, omdat hij een
anderen godsdienst belijdtof omdat hij een vriend
of bloedverwant had, die door dezen was veron
gelijkt. Allerlei persoonlijke motieven besturen de
pennen van hen, die de stembiljetten feitelijk of
door hun invloed invullen.
Zonder onze kiezers te na te spreken, durven
wij zeggen dat er zijn hoeveel laten wij daar
die eigenlijk niet wisten waar het om te doen is.
Een enkel staaltje laten we hier volgen.
Een kiezer komt het stembureau binnen, groet
naar links en rechts en zegtik wou wel komen
stemmen.
Nadat hij zijn naam heeft opgegeven, die door
het stembureau wordt geverifieerd, wordt hem de
bus gewezen.
Ja maar, zegt de man, ik moet mijn briefke
nog invullen.
O, nu, doe dat dan maar.
Als hij een pen in de hand beeft, bedenkt hij
zich even en vraagt
Moet ik daar nu mijn naam opzetten?
Neen, den naam van dengeue, dien u wilt
kiezen.
Nou, ik moet (hier volgde de naam van den
candidaat) hebben en dien zal ik er dan maar op
schrijven.
Altijd maar door bommen. Zondag werd
voor de woning van den kantonrechter te Gues-
noy-sur-Doubs bij Rijsel een met kruit geladen
bom gevonden, die ook steenen en spijkers in
hield. De knecht trapte de brandende lont uit.
Den dader kent men niet.
De Keizer heeft zijne goedkeuring verleend
op het onlangs vermelde besluit der commissie
voor het nationaal gedenkteeken ter eere van Bis
marck, namelijk het monument te doen plaatsen
voor het front van het nieuwe gebouw voorden
Rijksdag. Zoodra de schriftelijke goedkeuring des
Keizers, die thans op reis is, te Berlijn zou zijn
ontvangen, zou er onmiddellijk eene prijsvraag
voor een ontwerp worden uitgeschreven. Met het
oog op de ruimte en omgeving der aangewezen
plaats wordt een ruiterbeeld minder raadzaam
geacht en derhalve de voorkeur gegeven aan een
standbeeld. Het comité is het nog niet eens of
het een werkstuk in brons of in marmer zal
moeten zijn; doch naar het oordeel van den
ontwerper en architect van het gebouw voor den
Rijksdag zal een marmeren beeld het best bij de
architectonische détails van het gebouw passen.
Een hoofdofficier van het Italiaansche leger,
kolonel Serpieri, kommandant van het regiment
Bersaglieri te Cremona, is gearresteerd wegens
ontvreemding van lepels en vorken in het Hotel
d’Italie, waar hij ’t middagmaal gebruikte. Vol
gens sommigen is Serpieri een lijder aan klep-
tomanie; maar hij is toch naar den krijgsraad
verwezen.
Hij is niet jong meer, want reeds den veldtocht
van 1859 heeft hij met onderscheiding medege
maakt evenals dien van 1866. Daar hij in onder
scheidene restaurants, gelijk nader blijkt, ont
vreemdingen heeft gepleegd en meestal dingen van
nagenoeg geen waarde, zooals vorken, messen en
en ofschoon nog slechts enkele maanden oudt
semde. Voor de vooruitstrevenden was hij de man> vermoeden van kleptomie niet ongegrond voor.
r
yMjr ft
Bolswardsche Courant
Eau de Col
I
UUVVUVUl UVUUU) vw VUlVUlUgCll Uü^UUUÜLlj
