NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
Het Lombok-drama.
4
OISWABO EN WONSESABSSt.
1894.
Drie en dertigste Jaargang.
No. 41.
g DONDERDAG 11 OCTOBER.
BINNENLAND.
BUITENLAND.
t
VOOR
Oud-Antwerpen zijn geheel
zoo
invloed
Veiligheid in Fabrieken en Werkplaatsen.
i
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
-
r
Telkens komen weder botsingen voirtus-
schen Fransche en Italiaansche werklieden. Te
Rive-de-Gier werden er bij een vechtpartij vijf
zwaar gewond.
In Oud-Antwerpen (het bekende gedeelte
der internationale tentoonstelling) is Maandag
een hevige brand uitgebroken.
Zes huizen van Oud-Antwerpen zijn geheel
vernield. De costumes, welke gebruikt werden
bij den intocht van Karel V te Antwerpen, zjjn
verbrand. Persoonlijke ongelukken kwamen niet
voor. De brandweer is het vuur nu geheel meester.
De brand ontstond in den Aenghenamen Hof.
De Russische gezant te Berlijn deelt mede,
dat sedert eenige dagen verbetering is gekomen
in den toestand van Czaar Alexander. Na zijne
aankomst te Livadia gevoelde de Keizer zich min
der wel tengevolge van de vermoeienissen der reis
maar nu zijn de ongunstige verschijnselen weer
geweken. De Czaar slaapt goed en ook in andere
opzichten is zijn toestand naar omstandigheden
bevredigend. Hetzelfde wordt ook medegedeeld
door professor Leyden, op grond van berichten,
door hem uit Livadia ontvangen.
Men is nu reeds druk bezig met het maken van
de toebereidselen voor de reis naar Corfu. Ten
einde van de Krim naar Corfu te gaan, moet Czaar
Alexander de Dardanellen passeeren. Dit zal de
eerste maal zijn, dat een der Russische Keizers
van dezen, door Turksche forten bestreken vaar
weg gebruik maakt.
Over het regentschap van den Czarewitsch is
niets meer vernomen. Alleen wordt nu uit Berlijn
gemeld, dat dit plan reeds in overweging was,
toen de Czaar nog te Spala vertoefde. Een be
sluit daarover is nog niet gevallen. Vermoedelijk
zal men eerst afwachten, welken loop de ziekte
des Czaren gedurende de eerste dagen zal nemen.
wonden le luitenant G. Velds heeft hier bericht
uit Soerabaija ontvangen, dat gedateerd was3 Sept.
In dat schrijven is men een en al bewonde
ring over de verplegiug van de ongelukkige
slachtoffers in ’t hospitaal. Ieder is er even wel
willend; overdaad is er van alles en op zijn wen
ken wordt men er bediend.
De burgers van Soerabaija wedijveren
schrijft men, met elkaar in ’t ter wille zijn van
de arme gewonden.
Luitenant Velds ontving bij den verraderlijken
aanval een schot in ’t scheenbeen, waardoor de
man, die met hart en ziel militair is, hoogst
waarschijnlijk den dienst zal moeten vaarwel
zeggen.
Tegen den heer B., chef-werkmeester van
de Ned. Tramwegmaatschappij, lijn Harlingen
Drachten, is proces-verbaal opgemaakt wegens ’t
indienen van een vermoedelijk valsche aanklacht
tegen den conducteur Wiersma, waarvan ’t gevolg
is geweest dat de Directeur in die beschuldiging
termen heeft gevonden, bedoelden W. met zijne
vrouw en 3 kinderen broodeloos te maken.
Verscheidene personen, onder welke een zeer
geacht raadslid uit onze gemeente, hebben nu
schriftelijk verklaard, dat W. geheel normaal
was, toen de heer B. hem de woorden toevoegde:
.kerel, je bent dronken, ’k zal rapport van je
maken.
Naar men ons meedeelt zal deze kwestie in
den Arbeidsraad te Bolsward worden behandeld
en heeft een invloedrijk persoon in laatstgemelde
gemeente afschrift van de verklaring gevraagd.
Bakhuizen, 7 Oef. Heden morgen is door
den Rijks-veld. V. alhier proces-verbaal opge
maakt tegen een arbeider te Oudemirdum wegens
het vangen van houtsnippen hetgeen de jachtwet
des Zondags verbiedt.
Voor eenige dagen maakten buitenlandsche
bladen melding van de arrestatie van twee personen
te Marseille, die men voor Duitsche spionnen
aanzag, die echter later bleken Nederlanders te
zijn op weg naar Java en zich te Marseille zou
den inschepen.
De Kamper Crt. kan hieromtrent iets naders
mededeelen
Beide bedoelde personen waren de heeren J. C.
Prakke en van Vloten. Eerstgenoemde, een paar
maanden geleden van Singapore teruggekomen om
zijn familie te Kampen te bezoeken, keerde onlangs
naar Indie terug en ontmoette te Marseille toe
vallig den heer van Vloten, met wien hij bevriend
was en de reis naar het vaderland gemaakt had
en met wien hij ook nu weder de terugreis naar
Indie doen zou.
In Marseille gingen zij samen uit en werden
daar door de Fransche politie gevangen genomen.
Na vier uren in arrest te hebben doorgebracht,
zijn zij weder ontslagen. Wat de oorzaak van
het wantrouwen der Fransche politie geweest is
is nog niet gebleken. Het volgende is echter niet
In de afdeelingen der Kamer hebben breed
voerige beraadslagingen over het wetsvoorstel ter
verzekering van de veiligheid en de gezondheid
van arbeiders plaats gehad.
Sommige leden keurden het af, dat zulke in
grijpende wetsontwerpen werden behandeld voor
dat een nieuwe kiesrechtregeling is tot stand ge
komen anderen meenden, dat der regeering de
onmisbare tijd tot voorbereiding eener wetgeving
op het kiesrecht moet gelaten worden.
Vele leden wenschten van de regeering te ver
nemen, welke haar verdere voornemens zijn ten
aanzien van de politiek van sociale hervorming.
Kamers van arbeid achtte men dringend noodig.
Ook werden inlichtingen gevraagd omtrent regee-
ringsmaatregelen tot pensioneering van oude en
gebrekkige werklieden. Enkele leden drongen aan
op bescherming van de werkgevers tegen onrecht
matige behandeling van de zijde der werknemers.
Terwijl sommige leden het ontwerp kenschetsten
als tekortdoening aan de vrijheid van arbeid,
juichten vele leden daarentegen de algemeene
strekking van het ontwerp ten zeerste toe. Be
vreemding werd uitgesproken, dat niet gelijktijdig
weder is ingediend het wetsontwerp tot regeling
van het toezicht op het gebruik van stoomtoestellen.
In alle afdeelingen werd over de arbeids-inspectie
ernstig gesproken. Terwijl men vrij algemeen de uit
breiding van het aantal ambtenaren noodzakeljjk
achtte, dacht men zeer verschillend over de wijze
waarop dit zou moeten geschieden. Terwijl som
migen de samenstelling aldus wenschtenéén
hoofdinspecteur, een beperkt aantal inspecteurs en
een grooter aantal adjunct inspecteurs, vond deze
samenstelling van verschillende zijden bestrijding.
Vrij algemeen had men overwegend bezwaar
tegen de redactie en de uitwerking van het ont
werp. De artikelen zijn duister, de toelichting
geeft veelal geen licht en de gedachtengang is
moeilijk en gewrongen.
Vele leden maakten er bovendien een ernstige
grief van aan de regeering, dat zij dit ontwerp
onveranderd heeft ingediend.
Met de ontvangst der mailberichten begint de
sluier, die tot dusver over het Lombok-drama van
25 Augustus lag uitgespreid en waarvan van tijd
tot tijd een tip werd opgelicht, langzaam te ver
dwijnen.
Er begint licht te komen in de duisternis, waar
in men tot dusver indien men zich zelf de
eigenschap niet durfde toeschrijven in het donker
te zien zonder lichtpunten rondtastte. Maar
hoewel het licht langzaam doorbreekt, helder als
het daglicht is ons alles nog niet.
De Indische pers, die heel spoedig met krasse
beschuldigingen gereed is en in het peperland nu
eenmaal kruiïge kost behoort op te disschen, is
ook thans weer vol met scherpe oordeelvellingen
over het beleid van de regeering en den opper
bevelhebber.
Veel bleek intusschen reeds voorbarig of onjuist.
Zoo blijkt nu, dat het niet waar is dat generaal
Van Ham in zijn bed vermoord werd dat het
niet waar is dat de officieren vermoedelijk onder
een fuif zouden zijn overvallen dat het niet waar
is dat de generaal Vetter in nachtcostuum is moe
ten vluchten, wijl hij zelf eerst 11 uur en gene
raal Van Ham 15 uur na den verraderlijken aan
val het hoofd kwartier verliet.
Wat echter wel waar blijkt, is, dat men te goed
van vertrouwen is geweest, tegenover den zich
als vriend voordoenden vijand en dat de geest
van Van Swieten, meer dan die van Van der
Heijden op de leiders der expeditie van invloed
is geweest.
Te veel en te lichtvaardig vertrouwen gesteld
te hebben in Djilantik en zijn Balineesche vrien
den, is de groote fout die men thans kan vast
stellen.
Het zal nog moeten blijken, of het Militair of
het Burgerbestuur daarop het meest van invloed
is geweest.
Het Burgerbestuur was het meest met Lombok
en de bevolking bekend. Zijn advies zal bij den
generaal Vetter van grooten invloed zijn geweest.
De vraag is maar hoever of de adviezen van
het Burgerbestuur zich hebben uitgestrekt, om
voor den leider der expeditie verzachtende om
standigheden te kunnen pleiten.
Tot zoolang dient men zijn eindoordeel op te
schorten, hopende dat de generaal Vetter veel
goed zal maken van de tekortkomingen om
het zachtste woord te gebruiken die men hem
misschien kan verwijten.
Doch wij herhalenalvorens een onderzoek is
ingesteld mag tegenover dezen generaal met een
vlekkeloos verleden achter zich, het laatste woord
nog niet gesproken worden.
Ooststellingwerf. In de laatste jaren
worden hier weinig knollen meer verbouwd.
Vroeger werden er geheele akkers mede bezaaid,
doch nu de melk vrij algemeen aan de fabrieken
wordt geleverd en men, daar met het oog op den
schadelijken invloed welke knollengroen op de
kwaliteit der boter uitoefent, liefst dit veevoeder
niet ziet gebezigd, verbouwen de boeren weinig
knollen. Zij stellen er ander groenvoeder voor
in de plaats, hoofdzakelijk spurrie. In zeker op
zicht is dit schadelijk. Knollen toch zijn voor
veevoeder uitmuntend geschikt, niet alleen om
dat de koeien er veel melk van geven, maar ook om
dat het vee er gezond op wordt. Men dient echter
ook het belang der fabrieken te bevorderen.
Wanneer eens de tijd is aangebroken, dat men
aan alle fabrieken pasteuriseer-toestellen in ge
bruik heeft, waarschijnlijk zal men dan minder
tegen het bezigen van knollen als veevoeder
hebben.
De jacht op hazen en patrijzen valt in
onderscheidene plaatsen niet toe. Wel maken
de jagers eens een goeden dag, maar te dikwijls
keeren zij ’s avonds onbevredigd terug. Hazen
jzen nog wel,
De pryzen van het wild
1 van
fO,8ü tot fl,I onwaarschijnlijk. De heer Prakke hield zich, toen
hij zich hier bevond, uit liefhebberij met photo-
grafeeren bezig en hij bad bij zijn vertrek zijn
toestel medegenomen om hier en daar onderweg
en in Indie afbeeldingen te nemen. Wellicht dat
hij dit ook te Marseille gedaan heeft en dit aan
leiding tot de arrestatie der beide heeren heeft
gegeven. Gelukkig konden zij nog met de boot
vertrekken.
Men moet tot het jaar 1600 teruggaan, zegt
de Economist, om zoo lage tarweprijzen genoteerd
te vinden als de vorige week. De oorzaak ligt
eensdeels in de slechte kwaliteit van den natten
oogst in dit jaar en anderdeels in de enorme
hoeveelheden, die in 1891 1893 aan de markt
werden gebracht. Zij bedroegen in die 3 jaren
gemiddeld 300 rnillioen quarters of 25 miliioen
meer dan in ’t vorig driejarig tijdvak. Het ver
bruik is echter slechts 285 miliioen volgens de
hoogste raming. En voor 1895 rekent men op een
oogst van 302 a 305 miliioen, waartoe Argentinië
vooral heeft bijgedragen, welks uitvoer van tarwe
met reuzenschreden vooruit gaat. Toch is in
Noord Amerika het tarweland 15 pet. minder in
omvang dan het in 1884 was. De opbrengst was
dus buitengewoon groot. Er is echter bij maïs
een groot tekort en daarom zal vermoedelijk veel
tarwe voor veevoeder gebruikt worden, ook om
dat er veel is, dat voor meel ongeschikt is. Als
er geen magere jaren komen, zegt do Economist,
is een belangrijke inkrimping van den tarwebouw
onvermijdelijk.
De heer Jan van Dokkum te Amsterdam
gaf uit eigen beweging de aan andere patroons
gevraagde loonsverhooging.
Verder deelt men mede, dat eenige werklieden
van eene drukkerij, die de voorgeschreven loonen
tijdelijk heeft aangenomen, aan hunne patroons
hebben verklaard, dat zij de afgedwongen loons
verhooging niet wenachen aan te nemen.
Van eene andere drukkerij zullen hoogstwaar
schijnlijk verscheidene zetters ook liever niet het
loon ontvangen volgens het nieuwe stelsel. Maar
zij zullen het niet kunnen weigeren.
Daar waren zetteis, die 22 cent per uur, velen
die 20 ct. verdienden, natuurlijk de besten. De
beste zetters verdienden f 2.40 en f2.64 per dag.
Na toegeven aan de eischen der werkstakers
heeft de patroon bepaald, dat niet meer dan tien
uren zal worden gearbeid, omdat voor het elfde
en het twaalfde uur 25 pet. zou moeten worden
overbetaald.
De beste zetters zullen dus voortaan Zaterdags
6 X 10 X 23 cts. naar huis brengen, zesmaal
f 2.30, Zij zijn er 10 cts. per dag op achteruit
gegaan, zoo zij vroeger 20 cts. per uur verdien
den, en 34 cts. per dag minder als zij vroeger 22
cts. konden maken per uur.
Men deelt uit Amsterdam mede:
Gedeputeerde Staten van Noord-Holland hebben
afwijzend beschikt op het adres der forensen om
niet goed te keuren de kohieren der plaatselijke
inkomsten-belasting te Amsterdam. In de over
wegingen komt o. a. het volgende voor:
Dat het de bedoeling van den wetgever van
1881 niet is geweest om de al of niet goedkeuring
der kohieren te doen afhangen van een vooraf
gaand onderzoek naar de wettigheid en het be
drag der aanslagen, ieder in het bijzonder;
dat daarentegen art. 265 der gemeentewet, gelijk
dat thans luidt, aan den aangeslagene het recht
toekent om, nadat aan het goedgekeurde kohier
uitvoering is gegeven, door het uitreiken van aan
slagbiljetten zoowel tegen de wettigheid als tegen
het bedrag van zijnen aanslag bezwaren in te
brengen bij den gemeenteraad en in hooger beroep
bij Gedeputeerde Staten
dat er alzoo voor Gedeputeerde Staten geen aan
leiding bestaat om vóór de goedkeuring der ko
hieren te onderzoeken of de daarop voorkomende
personen naar de bepalingen der gemeentewet ge
acht kunnen worden belastingschuldig te zijn,
dat volgens art. 264 der gemeentewet de goed
gekeurde kohieren in afschrift op de secretarie
der gemeente voor een ieder ter lezing worden
nedergelegd, en van die nederlegging openbare
kennisgeving geschiedt.
Als een bewijs, hoe verregaand somtyds de
spot wordt gedreven met alle vermaningen en
wenken op geneeskundig gebied, diene het vol
gende:
Een rijks-veearts hield in Noord-Holland een
inspectie over het vee, lijdend aan mond- en klauw
zeer, en waarschuwde op eene hofstede de boerin,
voorzichtig te zijn met de melk en die als voor
zorgsmaatregel in ieder geval te koken.
De boerin keek hem lachend aan en zei, dat zij
wel wijzer zou zijn. Zij geloofde niets van al die
kunsten, want dan zou haar zoontje zeker reeds
lang ziek zijn.
En wat bleek nu De kleine deed vaak zijn
maal met brokken roggebrood, die uit den bek
vielen der lijdende dieren en meestal met slijm
waren overdekt.
„Och, hij houdt er zooveel van,K zeide de moe
der, „en, ziet ge wel, hij groeit als ’n kool.“
De heer J. Hendrik van Balen doet in het
Dagblad voor den Helder een beroep op allen om
ook iets te doen voor de niet-wettige kinderen
van gesneuvelde Indische officieren .Hij herinnert
aan de huishoudster van Toontje Poland ten be-
tooge hoe die vrouwen haar tijdelijke echtgeuooten
ter zijde staan. De heer van Balen wenscht dat
zich voor dit doel commissiën vormen, die dan
een hoofdbestuur kunnen benoemen. Hij is in
middels bereid giften voor deze bestemming te
ontvangen.
Luitenant Timmer, wiens heldhaftig gedrag
o. a. in de Soerabaija Ct. uitvoerig wordt vermeld,
is thans, nagenoeg geheel hersteld, te Salatiga
Hij zelf had den moed den kogel, die in zijn
been was gedrongen, te verwijderen.
De bladen die telegrammen uit Indië
ontvangen, zijn voornemens de namen van gesneu
velden niet terstond bekend te maken, maar de
Regeering gelegenheid te geven de familie van de
gesneuvelden van den dood te verwittigen.
De bladen, die geen telegrammen uit Indië ont
vangen, zullen uit den aard der zaak tot publicee-
ring van namen niet in staat zijn; zijn die namen
wèl bekend gemaakt, dan zullen ook zij ze ver
melden, want hun zwijgen zou geen effect hebben.
Eene andere vraag is of dit niet vermelden van
namen zoo noodig is. Zij, wier bloedverwanten
op het oorlogsveld zijn, weten dat deze in levens
gevaar verkeerenzij zijn dus door de omstandig
heid zelve reeds voorbereid. Maar de kennisgeving
van de Regeering komt toch betrekkelijk even
onverwacht als die van de telegraaf. Wanneer
betrekkingen bij rampen omkomen, verneemt men
dit ook vaak uit de courant zonder voorbereiding
en in zoodanige gevallen is het bericht nog veel
onverwachter.
Intusschen, wij erkennen, dat met het publicee-
ren van namen zoo groote haast niet isalleen
duurt de onzekerheid wat langer voor hen, die
bloedverwanten bij het leger hebben en lezen dat
er gesneuvelden zijn van denzelfden rang, als die
bloedverwanten bekleeden. Arnh. Crt.
De toestand van dr. Kuyper is in de laatste
dagen ongunstiger geworden, zoodat de patiënt
den winter te Algiers of Madera zal moeten
doorbrengen.
Mr. Treub is bij de Amsterdammer geble
ven, de heer Gerritsen is met het nieuwe Amster-
damsche Dagblad meegegaan.
Die arme Jantjes! Een matroos zonder oor
lam, kunt ge u die wel voorstellen? Een matroos
zonder oorlam, dat is geen volledige matroos
meer, dat is d’er een, waaraan heel wat ontbreekt.
En toch binnenkort zullen wij niets meer dan
oorlam-looze marinematrozen hebben.
Dinsdag werd door de directie der Marine aan
besteed de levering van 10.C00 liter jenever.
Niettegenstaande nu voor het eerst geen borg
stelling werd vereischt, waardoor de kosten op de
besteding vallende met 3/4 pCt. waren vermin
derd, schijnt niemand op de levering gesteld te
zijn; geen enkel biljet kwam in.
Die arme Jantjes!
schijnen er niet veel te zijn, patrij
doch deze zyn wild. P~ 7
zijn evenwel bevredigend. Hazen gelden
fl,tot f 1,60, patrijzen van f''
Korhoenders zijn zeer duur.
Stiens Enkele landbouwers alhier, die dit
jaar een flink gebruik van kunstmest hebben
gemaakt, ondervonden daarvan belangrijk voor
deel. Zoo had een boer zijn aardappels voor een
groot deel met ammoniak superphosphaat bemest.
De opbrengst steeg daardoor zooveel, dat waar
op het on bemeste perceel in een dag 20 korf
kon worden gerooid, dat op het bemeste perceel
tot 30 korf per dag steeg.
Arum. Door de groote uitbreiding, die de
spaarbank alhier in de laatste jaren bekomen
heeft en de steeds vermeerderende inlagen is
het Bestuur in overleg met de Departements-
besturen te rade gegaan het reglement te herzien.
Eene commissie van redactie, bestaande uit de
h.h. W. Mekking, B. Luxwolda en J. Gijlstra,
heeft het hare er toe gedaan en binnenkort wordt
het nieuwe concept nu in eene gecombineerde
vergadering van de departementen Witmarsum,
Pingjum en Arum ca. in behandeling genomen,
teneinde met Januari in werking te kunnen
treden.
Franekeradeel. Dat het met het hooi,
voornamelyk het nagewonnene, terdege op een
broeien zou gaan bij al het water, waarmede
het verzadigd werd, was gereedelijk te voorzien.
De uitkomst bewijst dan ook, dat dit geen loos
alarm is geweest. Nadat te Tzum de brand in ’t
hooi gewoed heeft, scheelde het weinig of bij
den landbouwer L. te Midlum ware het den
zelfden koers uitgegaan. Door ijverig arbeiden
heeft men het gevaar echter in tijds weten te
voorkomen. Het uitgestoken hooi was geheel
zwart en is zeker voor de consumptie weinig of
niets meer waard. Fran. Crt.
Sneek, 9 Oct. Tot hoofd van School No. 1
werd hier heden avond met 9 van de 14 stem
men benoemd de heer R. v. d. Berg, hoofd der
school voor u. 1. o. te Zwartsluis en no. 2 der
voordracht.
Op no. 1, den beer J. Timmer, werden de 5
overige stemmen uitgebraeht.
De Commissie van Toezicht op ’t L. O. had
in deze zitting een schrijven gezonden waarin
zij zich beleedigd gevoelde, dat men haar bij ’t
opmaken der voordracht geheel had gepasseerd,
’t Slot van ’t adres luidde, dat, wanneer de be
noeming van heden avond niet werd verdaagd,
de Commissie den Raad in overweging geeft,
’t College van ’t Plaatselijk Schooltoezicht als
een overtollig iets maar op te doeken.
8 Oct. De familie van den op Lombok ge-
J*. S
Bolswardsclie Courant
V)
