NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
OLSWARD BH WOHSBBABBBL
De nood in Friesland.
K
1894.
No. 47.
E»
4:
Drie en dertigste Jaargang.
DONDERDAG 22 NOVEMBER.
P. A. GERRITSMA.
INGEZONDEN.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
VOOR
Hznsf, CrtK
I
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
5
Mijnheer de Redacteur!
In het verslag der vergadering van de vorige
week, waarin de heer Heldt als Spreker optrad,
komt, zeker door den beknopten vorm van dat
verslag, niet duidelijk uit, waarom ik den heer
Heldt van dubbelzinnigheid beschuldigde.
Ik verzoek UEd. daarom beleefd, dit mijn schrij
ven wel te willen plaatsen.
Mijne bedoeling was deze: Nadat de heer
Heldt, in het begin van zijn schrijven heeft gezegd,
geen gegronde reden te kunnen aanvoeren om
vrouwenarbeid op fabrieken, in mijnen enz. te
kunnen verbieden of beperken, deelt hij in het
slot van datzelfde schrijven mede„de volgende
deugdelijke reden om vrouwenarbeid te verbieden
of te beperken zijn dat de moeder voor ’t
grootste gedeelte verplicht is, haar kinderen te
verzorgen en op te voeden enz.
Is dat geen spreken met twee monden
Mij dunkt van ja.
U, M. de R. mijnen dank voor de opname dezes,
D. de VRIES,
Voorz. der Comm, van de Werkl. Vereenigingen.
Bolsward, Nov. ’94.
Kapelmeester van
gen en ook te
Vlaardingen, Maassluis en IJmuiden weder een
„Het spijt mij van mijne ringen14, zeide
moet ze terug hebben 1“
3r en dochter keken elkander wanhopig
s kon het den krankzinnige toch invallen,
eld den ring van haar op te eischen
eer speelde achteloos met het koord van
„Kijk, daar zjjt gij weer mijn
Daarop stak hij waarlijk den
ring van fonkelende diamanten aan zijnen vin
ger.14
Een voor een vond hij de ringen in dezelfde
volgorde als hij ze had weggeworpen in het gor
dijnkoord terug. Ten laatste ook de ring der jonge
dame.
„Mejuffrouw,14 zeide hij haar heur eigendom
teruggevend, „neem uw fraaie ring terug. U wildet
u niet met mij onderhouden, niettemin heb ik mij
veroorloofd u een klein tijdverdrijf te verschaffen.
Ik ben de goochelaar Chambly
Op dit oogenblik stoomde de trein ’t station
binnen. De conducteur opende het portier en
riep: „Keulen!14
De heer sprong uit de coupé en verdween
onder de menigte.
de meerderheid, bij het besluit om niet toe te
geven aan den wensch van Gedeputeerde Staten
alsmede bij het besluit, om collectief ontslag te
nemen, hebben de liberale leden den doorslag
gegeven.
Hoe dit alles zij, door de bovengenoemde feiten
is weer eens klaar en helder voor oogen getreden,
hoe groot de nood in Friesland eigenlijk is, en
hoe dringend eene nadere regeling van gemeente
en rijksfinanciën vereischt wordt. Als wij dat be
denken stemt het ons dubbel droevig, dat de vorige
kamer bijna een geheel zittingsjaar heeft zoek-
gebracht aan een uiterst onvruchtbaar debat over
de kieswet. VoorwaarDeliberante senatu perit
Saguntum. (Terwijl de kamer maar doorpraat, gaat
het land te gronde.) Enkh. Crt.
Arum, 16 Nov. Het mond- en klauwzeer
heeft zich ook hier vertoond. Woensdag merkte
de heer H. de Vries het op bij een zijner koeien
en heden Vrijdag zijn er reeds een 16-tal door
aangetast. Wel een bewijs, dat de ziekte zich
snel kan verspreiden.
Achluni, 16 Nov. De nieuwe machine in
de boterfabriek alhier, door tusschenkomst van
den heer R. Rodenburg te Leeuwarden geplaatst,
voldoet tot nu toe uitstekend. Daar het een
machine met Riéder expansie is, werkt de regu
lateur op de expansie en niet op de stnoorklep.
Sedert deze machine in gebruik gesteld kon
worden, is men de helft minder steenkool be-
noodigd. Tevens is ei aan verbonden een
automatisch smeertoestel, waardoor het vet er
druppelsgewijze in valt, wat een besparing van
minstens 25 pet. olie geeft, terwijl de automa
tische stoompomp het water uit de nortonwel,
die 9000 d.M3. water per uur oplevert, zoodanig
onder en boven den grond rondvoert, dat de
grondtemperatuur onveranderlijk dezelfde blijft,
waardoor hij volkomen aan het doel beantwoordt.
De heer Rodenburg heeft dan ook alle eer van
zijn werk. Fran. Crt.
Een slimme snaak, maar niet slim genoeg.
Carré heeft het in Groningen buitengewoon
druk. Avond aan avond is het er stampvol. In
zonderheid was het dat Zaterdagavond en moes
ten verscheidene buitenlui terugkeeren, zonder
binnen de tent te zijn gekomen. Velen onder hen
zijn ook nog bedrogen door een zekeren T. die
den vorigen Zaterdag een groot aantal kaartjes
had opgekocht, maar daarmee was blijven zitten
en ze nu aan den man bracht. De snaak werd
echter gevat en zal zeker zijn straf niet ontgaan.
Men hoort verluiden, zegt de Standaard,
dat in een dezer dagen gehouden vergadering van
de Roomsche Kamerclub besloten zou zijn, het
aangevraagde geld voor nieuwe geweren tot eiken
prijs te weigeren.
En er wordt nog bij verteld, dat deze slag, die
dan bepaaldelijk den Minister van Oorlog treffen
zou, gemunt zou zijn op het geheele Ministerie,
over welks manier van optreden men niet weinig
ontstemd schijnt te wezen.
In Artis44 te Amsterdam is een militair
postduivenstation ingericht, dat a.s. Maandag
voor het publiek geopend zal worden,
Komt men het gebouwtje binnen, dan bereikt
men langs een trap een woonvertrek, waarin
zich een vitrine bevindt met allerlei, wat be
trekking heeft op den postduivendienst. Uit dat
vertrekje komt men in het eigenlijke station een
vertrek dat in tweeën verdeeld is door een gang voor
het publiek, met afscheidingen van ijzergaas, zoo-
dat men een vrij gezicht heeft op de groote hokken
aan weerszijden, welke ieder ongeveer 30 kleinere
broedhokken bevatten. Ieder hok heeft aan de
voorzijde een uitvliegraam met knip. Die knip
pen zijn zoo ingericht, dat iedere duif, die terug
komt, een electrisch seintoestel in beweging
brengt bij het binnengaan, zoodat de opzichter
in zijn aangrenzend kantoortje verwittigd wordt
van hare komst.
Er zullen in den beginne ongeveer 50 duiven
zijn, terwijl er plan bestaat, dit getal weldra uit
te breiden tot ongeveer 500. De daartoe noodige
ruimte zal gevonden worden door een verdieping
te zetten op het gebouw.
De Tijd noemt het bericht van de Standaard,
volgens hetwelk door de katholieke Kamer-club
zou zijn besloten het aangevraagde geld voor
nieuwe geweren te weigeren, teneinde zoodoende
het geheele ministerie te treffen, „louter verzin
sel.44
De katholieke leden van de Tweede Kamer
zijn nog
vergadert
plaats he
Intusse
Venl. W'
bode, die
ren uitli
„broeit.44
Me
schreven
muntbilji
kleur zu
der nieu
Als m
ruilde „d
dat de F
geleerd r
ken op
zijn
sten als-
Zondag zijn te Scheveningi
TT1a*AlTT•-
groot aantal bomschuiten en loggers van de
Scheveningsche reederij binnengeloopen, bijna
zonder uitzondering met schade aan de vleet,
aanmerkelijk verlies aan netten en zeer teleur
stellende vangsten. Het jongste stormweder heeft
de Scheveningsche vloot alzoo gevoelige verliezen
toegebracht.
Door een wielrijder werd te Amsterdam
aan den ingang van de van Baerlestraat een
dienstmeisje omvergereden. Het publiek koos par
tij tegen den jongen man, vernielde zijn wiel en
bracht hem een duchtig pak slaag toe.
Dit zal misschien meer baten dan alle gemeen
telijke verordeningen en vermaningen van het
hoofdbestuur der wielrijders tegen het hard eu
onbesuisd rijden.
Witmarsum, 16 Nov. Als de verschillende
melkwagens bij onze boterfabriek aankomen en
vertrekken is het daar niet zonder gevaar. Dat
ondervond gister ook een persoon, die daar nood
zakelijk met zjjnen wagen moest passeeren en
om nu wat ruimte te maken een der paarden
van een in den weg staanden wagen bij den
teugel nam. Het paard scheen daarmee niet
gediend en gaf zulk een gevoeligen slag, dat de
persoon bewusteloos neerviel. Gelukkig, dat de
toestand van den getroffene zich nu gunstig laat
aanzien, daar er niets gebroken schijnt te zijn.
Omtrent het proces-Joniaux wordt uit Ant
werpen gemeld, dat nog geen termijn voor de
behandeling dezer zaak is bepaald. Behalve de 4
of 5 deskundigen moeten ruim honderd getuigen
gehoord wordeu.
Naar men verzekert, ziet mevrouw Joniaux het
proces met vertrouwen te gemoet. Zij moet in de
langdurige preventieve hechtenis wel-is-waar
bleek en mager zijn geworden, maar heeft nog
niets van hare energie verloren en blijft steeds haar
onschuld betuigen, waaraan dan ook in beschaafde
kringen niet meer getwijfeld wordt. Zooals men
weer, wordt mevrouw Joniaux beschuldigd, haren
oom, hare zuster en haren broeder met morphine
vergiftigd te hebben maar voor het publiek, dat
den inhoud der processtukken niet kent, is het
moeilijk aan hare schuld te gelooven, als het ver
neemt dat de experts, ondanks het nauwkeurigste
onderzoek, in twee der zoogenaamde slachtoffers
geen spoor van vergif hebben kunnen ontdekken,
eu in het derde lijk slechts enkele milligrammen
morphine. Intusschen zal eerst later blijken, of
dit verhaal juist is.
De Gentsche socialisten hebben een grooten
winkel geopend, waar van alles te krijgen zal zijn.
Het gebouw heeft een grondvlak van 800 vier
kante meter en bestaat uit vijf verdiepingen. De
benedenverdieping en de eerste verdieping zijn
verkooplokaal, de drie bovenste werkplaats. Op
alle verdiepingen is electrisch licht en de naai
machines worden door electriciteit bewogen. Het
gebouw is van allo mogelijke gerieflijkheden voor
zien. De kosten bedragen 225,000 frank. Hon
derden werklui vinden er werk.
Met groote feestelijkheden is het magazijn
ingewijd.
Het huwelijk van den Keizer van Rusland
moet bepaald zijn op Maandag a. s.
Een Japansch blad, de Yorodzu Cheho,zegt
het volgende omtrent de inmenging van andere
Mogendheden in den oorlog tusschen China en
Japan: „Nauwelijks heeft Japan zijn reuzentaak,
de tuchtiging van China, begonnen, of allerlei
Mogendheden trachten tusschen beide te komen.
„Hiertegen verzetten wij ons bepaald. Hetzij
wij onzen tegenstander vernietigen, ofdathijhet
ons doet, de oorlog behoort tot het einde toe vol
gehouden te worden. Alle tusschenkomst van
anderen moet onmiddellijk worden tegengegaan.
Wij zullen er tegen protesteeren op eene wijze,
die geen twijfel overlaat.44
Wanneer men van sociale nooden spreekt, dan
is de provincie Friesland daarvan wel het levende
bewijs. De nood is daar in alle opzichten zeer
hoog gestegen, en de vorige regeering heeft het
bestaan van dien nood volmondig erkend, toen
die, zjj het dan ook niet met zooveel woorden
maar in werkelijkheid met het oog op verscheiden
noodljjdende Friesche gemeenten, het subsidiestel
sel heeft ingevoerd. Dat subsidiestelsel kon ech
ter alleen daarom de meerderheid in de Kamer
verkrijgen, omdat de nood zoo hoog was geklom
men, dat dadelijk hulp werd vereischt, en met het
oog daarop, dat de Staat zijn plicht zou verzuimen,
wanneer die zonder ook maar één hand uit te
steken, zou toezien dat ettelijke gemeenten finan
cieel te gronde gingen. Maar èn de Regeering,
die het subsidiestelsel voorstelde, èn de Kamer die
hét aannam waren het er vrij wel over eens, dat
de invoering daarvan geen blijvend iets zou mogen
zijn, maar slechts als overgangsmaatregel zou
mogen dienen, om tijdelijk den nood te lenigen,
tot meer blijvende hervormingen de sociale toe
standen zouden hebben verbeterd.
Dit subsidiestelsel heeft natuurlijk aanleiding
gegeven tot een loven eenerzijds en een bieden
a iderzijds. De noodlijdende gemeenten meten
htfnne behoeften zoo breed mogelijk uit en vragen
dus eene zoo groot mogelijke rijkssubsidie aan, de
hooge Regeering houdt zooveel mogelijk de hand
op den zak, en geeft niet dan na duidelijk geble
ken behoefte, en wij gelooven, dat door zoo te
doen èn Regeering èn Gemeenten een even na
tuurlijk als gerechtvaardigd standpunt innemen.
Er zijn echter Gemeenteraden, die het tever-
eefs op de hulp van den Staat lieten aankomen.
■oo de gemeenteraad van Weststellingwerf in het
district Schoterland. Deze besloot het tekort in
de gemeentefinanciën te dekken door op de be
groeting eene zeer aanzienlijke Rijksbijdrage te
brengen, natuurlijk in de hoop, dat de Regeering,
overtuigd van den hoogen nood in de Gemeente
Weststellingwerf, die Rijksbijdrage zou verleenen.
Die begrooting is echter door Gedeputeerde
Staten van Friesland niet goedgekeurd. Deze
wilden de begrooting sluitend zien gemaakt door
eene verhooging van de percentage van den hoof-
delijken omslag. De gemeenteraad van West
stellingwerf weigerde echter beslist tot dezen maat
regel over te gaan. En wanneer men bedenkt,
dat de percentage van den boofdelijken omslag in
die Gemeente reeds boven de 10 procent is ge
stegen, dan zal men alleszins billijken, dat die
Gemeenteraad geene enkele verzwaring van die
Gemeentebelasting (we hopen dat de zetter de t
niet vergeet in het woord Gemeente) voor hare
rekening wil nemen.
Edoch, daarmede kwam men niet verdermen
koos dus den eenigen uitweg, die nog openstond
men besloot een rechtstreeksch beroep op den mi
nister te doen. Eene deputatie uit den Gemeen
teraad van Weststellingwerf, bestaande uit den
burgemeester, den Hr. Sleeswijk en de H.H. van
der Zwaag en Eisma, gemeenteraadsleden, vroegen
audiëntie aan bij den minister, welke audiëntie
bereidwillig verleend werd. Het was echter nul
op het rekest. Gedeputeerde Staten werden door
den minister in het gelijk gesteld. De minister
liet wel doorschemeren, dat binnen een niet al te
lang tijdsverloop een wetsontwerp tot betere re
geling van Rijks- en Gemeentefinanciën de kamer
zou bereiken, iets wat alle noodlijdende gemeen
ten ten goede zal komen, maar dit was slechts
eene soort belofte voor de toekomst, in alle ge
vallen geene hulp voor het heden.
Toen heeft de gemeenteraad staande voor de
keuze om of toe te geven, en dus aan eene
maatregel mede te werken, die zij verkeerd achtte
of heen te gaan, het laatste gekozen. Zij nam
collectief ontslag, om dusdoende aan de kiezers de
uitspraak te laten, of die vinden, dat de Gemeen
teraad of wel de Gedeputeerde Staten het ware
belang der Gemeente op het oog hebben gehad.
De uitspraak der kiezers is niet twijfelachtig.
De afgetreden gemeenteraadsleden zullen wel allen
herkozen worden, en dan natuurlijk blijven wei
geren den door Gedeputeerde Staten voorgestelden
weg in te slaan, waarvan het einde zal zijn, dat
Gedeputeerde Staten ex officio optredende, doende
wat der Gemeenteraad is, de gewraakte belasting-
verhooging zullen invoeren.
De handelwijze van den gemeenteraad van West
stellingwerf zal dan ook niet de minste practische
gevolgen hebben, maar het zal blijven een protest
en door de gematigde wijze, waarop die gemeen
teraadsleden optraden, een waardig protest van
eene noodlijdende gemeente tegenover eene Re
geering, die niet wil toegeven, dat de nood zoo
hoog is als die Gemeenteraad te kennen gaf.
Ons dunkt dit conflict tusschen stads- en staats
bestuur een bedenkelijk feit en een gevaarlijk pre
cedent, een precedent, dat al door een andere ge
meente is nagevolgdde gemeente Opsterland
heeft ook reeds besloten collectief ontslag te nemen.
En wanneer nu sommigen zouden zeggen ja,
maar daar in Weststellingwerf is eene sociaal-de-
mocratische gemeenteraad, en dat zulk een be
staande uit menschen, wier politieke overtuiging
eene „opposition quand même11 tegen de bestaande
machten voorschrijft, in verzet komt tegen de
boven hem gestelde staatslichamen, is waarlijk geen
wonder, dan zouden wij dezulken er op willen
wijzen, dat zij zich ten eenen male vergissen.
Ja er hebben in dien gemeenteraad zeer zeker
sociaal-democraten zitting, maar zij hebben niet
Slachtoffers van hun plicht. De begrafenis
der te Vlissingen op zoo noodlottige wijze om het
leven gekomen Belgische loodsen, heeft Zaterdag
op zeer plechtige wijze plaats gehad. Uit vele
huizen hing de rouwvlag.
Hollandsche en Belgische loodsen vormden een
eerewacht om den lijkwagen, terwijl het uit Bel
gië overgekomen loodsbestuur achter den wagen
ging evenals de vier loodsen die gered weiden.
Op de begraafplaats werden onder de vele belang
stellenden ook de inspecteur van het loodswezen
en de burgemeester opgemerkt.
In een niet-rook-coupé.
(Een ware gebeurtenis.)
„Conducteur! Twee plaatsen in een dames-
coupé naar Keulenriep een oude dame te
Aken, die met hare dochter, kort voor het ver
trek van den trein naar een goed plaatsje zoekende,
heen en weer liep.
Dames-coupé’s zijn bezet, maar hier hebt u
twee plaatsen „niet rooken14, antwoordde de con
ducteur, terwijl hij het portier opende.
De dames schikten zich zonder morren in deze
noodzakelijkheid.
Een net gekleed heer, die alleen in de coupé
zat, bood haar hoffelijk de hand, om hen bij het
instijgen behulpzaam te zijn, en wilde haar van
eenige pakjes ontlasten, om die op de daarvoor
bestemde plaats neer te leggen. Dit werd echter
afgewezen. De dames namen tegenover den heer
plaats, de conducteur knipte de kaartjes en de
trein zette zich in beweging.
„’t Is verschrikkelijk warm,44 zeide de jonge
dame na eenige oogenblikken tot hare moeder
terwijl zij hare handschoenen uittrok en met de
fraai gevormde witte hand het haar glad streek.
„Gaan de dames naar Keulen14, vroeg de heer
zich tot de jonge dame wendende.
Geen antwoordeen hoogmoedige blik nam
den vrij moedigen vrager van het hoofd tot de
voeten op. Deze begreep den blik maar al te
goed en zweeg. Op den duur scheen hem dit
echter ondragelijk te worden.
Hij keek naar buiten, ’t Was reeds donker en
’t licht in de coupé aangestoken. Hij begon te
spelen met de kostbare ringen, welke hij aan
zjjne rechterhand droeg, deed er een die rjjk met
diamanten bezet was, af, en bekeek hem peinzend.
„Mooie ring!14 sprak hij op weemoedigen toon,
„gjj zijt mij als geschenk van den Russischen
keizer lief en dierbaar, doch gij moet weg Met
deze woorden wierp hij den kostbaren ring uit
het venster.
De dames verbleekten. Was hun medereiziger
krankzinnig Deze ging inmiddels schijnbaar tot
zichzelf voort.
„Als cadeau van den Hertog van Parma zjjt
ook gij mij lief en dierbaar!14 zeide hij terwijl
hij een fonkelenden robijn met briljanten omzet
van zijn vinger nam, „maar gij moet ook weg
Evenals zijn voorganger wierp hij hem uit het
venster. Er bestond geen twijfel meer, de man
was krankzinnig. Misschien leed hij aan hoog
moedswaanzin, daar hij slechts van keizers sprak,
en de kostbare ringen als notedoppen gooide.
Vreeselijk! En met deze waanzinnige bevon
den de dames zich ’s nachts alleen in de coupé
De noodrem was juist aan zijn kant, en zijn
overjas hing er aan. Een station was ook niet
in ’t vooruitzicht, en de verdachte vreemdeling
vervolgde zijn spel, totdat hij op ’t laatst zelfs
zijn trouwring uit ’t venster slingerde, terwijl hij
al zuchtend zeide„Gij, mijn trouwring, zijt mij
het liefst van allen, doch er helpt niets
aan ook gij moet wegNu vestigde de man
zijn blik op de hand der jonge dame, waaraan
een fraaie ring zat.
„Mejuffrouw44, zoo sprak hij, „U hebt daar een
nrpn.hticren ring, maar die moet ook wegDaarop
hij zijn hand er begeerig naar uit.
ig richtte zij een vragenden blik op haar
Deze eveneens in doodsangst knikte toe-
Viool- enPianolessen
kostbare ring moest overgegeven wor-
>evend nam zij hem van haar vinger, met
Ondergeteekende beveelt ziclje buiging werd hij aangenomen, en uit ’t
aan tot het geven van LESSER geworpen. Er heerschte een oogenblik
op piano en Viool, naar d<)0 vreemdeling trok zich in een hoek te-
methode van het Leipziger Conservatorium scheen te slapen.
Voor grondig onderricht wordt ingestaan. zou hij in ’t schild voeren? Weder liet
De lessen zullen worden gehouden WOENS-3,0^^ 0V(3ri£ens welluidende stem
DAGS en ZATERDAGS. Deprijs per maand
dus van lessen is f 1,50.
tl
de Schutterijmuzjek^ec^eide
4 z-x j, IL
Russische ring.
6
i1
Bolswardsche Courant
np indiening yitnhnrvei,crlar,
