KERTENTIEBLAD
BERICHT
GEZONDHEID.
I
A. AOmHn
BS TSBSOA AF’
1894.
Igste Jaargang.
No. 51.
van 9 tot 3 imr.
20 DECEMBER.
BINNENLAND.
BUITENLAND.
AALM,
I C H T
ft
[1
Donderdagavond verschijnen.
^9
Firma B. Caperus Az.
N e
e>
DE UITGEVER.
'I
de
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
1
I
1
I
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 ma) O R D E E L,
Franco per post 95 Cents. 11 T T E,
ii
vordt vourtaan geregeld ’s middags 1,15
I
ij
Hi
-
- -W
Met het oog op het Kerstfeest
zal het volgend no. dezer courant op
ADVERTENTIËN daarvoor worden ingewacht
voor ’s middags 2 uur.
I
KXXXXXXX
i
Kerstdagen
/■V Ti J*
pen ure ven bt slecht
onder geraakten, hebben die sleepende koortsen
opgehouden de bevolking van W estfriesland te
teisteren.
natuurlijke
en bevin-
boden. Zij vroeg hem of hij lang buiten Wurtem-
berg was geweest en toen hij bevestigend had
geantwoord, zeide de Koningin: „Dan verheugt
het mij, dat gij uw moedertaal nog spreekt.
Tegenwoordig denken de jonge luitenants, die
een paar maanden te Berlijn zijn gedetacheerd
geweest, dat zij, als zij terug zjjn gekeerd, nog
erger Berlijnsch moeten spreken dan de Berlijners
zelven." Deze uitlating der Koningin heeft veel
bijval gevonden.
Men weet, dat de Duitsche studenten zich
aangorden om Bismarck op zijn 80sten verjaar
dag een huldeblijk te kunnen aanbieden.
Ter bespreking van het plan kwamen de afge
vaardigden van 21 universiteiten te Berlijn bijeen,
en besloten tot het aanbieden van een toepasse
lijk kunstvoorwerp, waarvoor prof. Lessing de
teekeningen heeft ontworpen. Het stelt voor de
huldiging van Bismarck door de studeerende
jongelingschap, op eene door de wapenschilden
der universiteiten gedragen marmeren plaat ver
heft zich eene door den Rijksadelaar gekroonde
zuil, waaromheen allegorische figuren, de vier fa
culteiten voorstellende, en studenten die het wa
pen en het borstbeeld van Bismarck dragen, ge
groepeerd zijn.
De Pruisische Minister van Justitie heeft
in eene circulaire aan de rechterlijke college’s
aangedrongen om eene spoediger afdoening van
strafzaken. Zoo is eerst dezer dagen einduitspraak
gedaan omtrent eene beleediging van den Rijks-
kanselier, die meer dan een jaar oud was. Daar
entegen zijn andere zaken soms snel afgedaan.
Zoo is reeds verleden week de schuldige aan den
in November voorgekomen moordaanslng op een
besteller van aangeteekende brieven te Breslau
tot acht jaren tuchthuisstraf veroordeeld.
en
s avonds 10 uur, direct na aankomst van
en tram
aan de Abonnees bezorgd
Hen, die kennis willen maken met „de Telegraaf*
vordt het Blad gaarne gedurende 8 dagen gratis
oegezonden dcor
Agent van „de Telegraaf
Wenscht men „de Telegraaf met
meerderen te lezen, dan gelieve men
jiervan kennis te geven.
■Belangrijke berichten worden
direct per Bulletin aan de
Ibounêes medegedeeld.
Hindeloopen, 17 December. Alhier is gis
teren aangespoeld en door visschers in de haven
gebracht een groot vlot, dat blijkbaar heeft ge
diend voor het kalefateren van groote schepen.
Ook werden nog een paar zware balken bin-
uengebracht, blijkbaar afkomstig van het ge
noemde vlot.
Koudiun. Maandagavond geraakte door de
duisternis misleid alhier „eene baker" te water.
Gelukkig werd zjj gered, ofschoon nog een
oogenblik en zij was verdronken. Eere aan
de redders.
Gaasterland. De landbouwers in onze
gemeente, die hunne melk aan de zuivelfabriek
te Sloten leveren, maken tegenwoordig in vergelij
king met de anderen, die zulks niet doen, goede
zaken. Terwijl de eersten toch voor de 2 Liter
melk 9% cent ontvangen, welke prijs met enkele
dagen volgens contract op 10 cent komt, dat is
naar f59 per i/4 vat boter, ontvangen de laatsten
slechts ruim f30 voor ’/4 vat boter, ’t Is nu ook
licht te begrijpen, dat de fabrikant niet met
groote voordeelen werkt. Met Maart zijn echter
de contracten afgeloupen.
Anna, de dienstmaagd van Mevrouw K. te
Amsterdam, had het ’n alle opzichten best naar
d’r zin. Zg had een prettigen dienst en zou er
waarschijnlijk nog wel gebleven zijn als zij geen
twee groote gebreken bezat n. 1. nieuwsgierigheid
en drift. Deze twee kwade eigenschappen waren
de oorzaak dat Anna, het aardige, vroolgke dienst
meisje, thans zonder betrekking is. Wat toch is
er dan gebeurd? Ik zal het u zeggen.
Anna had van morgen de brieven uit de bus
gehaald, waaronder er een was, die door een
bizonder „keukennieidenschrift" haar aandacht
trok. Hoe ’t zoo bij haar opkwam wist zij zelf niet,
maar ze had nou eenmaal zoo’n idéé dat er
iets in dien brief stond dat op haar betrekking
had. Zij kon haar bekende nieuwsgierigheid
niet bedwingen en maakte den brief boven
den wasem van een ketel open. Zij werd echter
teleurgesteld, want het was een schrijven van
de strijkster.
’t Was nu maar zaak den brief zoo goed moge
lijk weer toe te maken. De gompot kwam er bij te
pas en ongelukkig viel die om, zoodat de inhoud
over het couvert kwam. Nadat zij de gom, zoo
goed en kwaad als ’t ging, verwgderd had, zag
de brief er allesbehalve netjes uit. Zij hoopte
echter in stilte, dat mevrouw niets zou merken.
Toen zij den brief binnen bracht, zag mevrouw
al gauw, dat er iets aan haperde. Zg merkte het
dadelijk en ontstak in hevigen toorn over zulk
een onbeschaamdheid. Daar kon Anna niet tegen.
Zoo iets verschrikkelijks had ze niet gedaan en in
heftige bewoordingen zeide zij in haar drilt grove
dingen.
Mevrouw ook niet malsch gaf haar in
een ondoordacht oogenblik een klap om deooren,
Anna gaf er een terug, en weldra waren mevrouw
en dienstmaagd aan ’t bakkeleien.
Vanuit de kamer kwam men in het portaal en
door een ongelukkig toeval vielen beiden van een
trapje naar beneden.
Met bebloeden neus, blauwe oogen en hevige
pijnen stonden meesteres en dienstmaagd op, en
mevrouw gaf Anna oogenblilckelijk haar ontslag.
Thans betreurt Anna haar nieuwsgierigheid en
zit zonder dienst met een doek om het oog droef
bij haar moeder. Mevrouw, die nu weer bedaard
is, begrijpt niet hoe ze zich zoo kon vergeten en
wacht de thuiskomst van manlief af, die over het
gebeurde we) raar zal staan te kijken.
Arnst. Crt.
Is alcohol een geneesmiddel voor kinderen
't Klinkt vreemd, als men hoort vragen of alco
hol op het kinderorganisme een slechten invloed
heeft en ’t schijnt nog vreemder, dat men om op
deze vraag een antwoord te bekomen, nog naar
deskundigen gaat.
Maar de Amsterdamsche afdeeling van de Ned.
Onderwijzers Propaganda-Club, die bovenbedoelde
vraag deed, had er een andere bedoeling mede.
Aan de alcohol worden in sommige gevallen
zulke goede eigenschappen toegeschreven, dat het
geestrijk vocht als medicijn wordt voorgeschreven.
De gevaren aan dit geneesmiddel verbonden,
deed daarom bovengenoemde club aan eenige
kinderartsen vragen
1. Hoe is uw meening over het gebruik van
alcohol bij kinderena. als therapeutisch (ge
neeskundig) middelb. als diaetetisch (verster
kend) middel
i 2. Moet er naar uw meening onderscheid ge-
maakt worden tusschen sterke dranken en wijn
en bier
De ingekomen antwoorden zijn opgenomen in
een dezer dagen verschenen brochure. Geheel
bevredigd zal de club niet zijn geweest, want
bijna alle deskundigen verklaren, dat men alcohol
ook vcor kinderen niet als geneesmiddel kan
ontberen. Daartegenover staat, dat de deskun-
1 digen het evenzeer eens zijn over de schadelijke
werking in het algemeen en toediening van alco
hol beschouwen als iets, dat niet dan op voor
schrift moet plaats hebben.
Als versterkend middel wordt het bijna door
allen beslist verworpen. Alcoholgebruik als huis-
i middel wordt evenzeer sterk veroordeeld. De
1 meening der geraadpleegde deskundigen verschilt
in hoofdzaak zoo weinig, dat wij ’t onnoodig
achten, de afzondeilgke meening van ieder aan
te halen. Do eindindruk is en dat is het voor
naamste, dat ouders zich wel hebben te wachten
hun kinderen alcohol te geven.
Wonseradeel, 15 Dec. Op de door de
gemeente Wonseradeel uitgeschreven geldleening
groot f 10,090 is voor bet volle bedrag ingeschre
ven door P. Posthuma Zo. te Harlingen,
tegen 4%, Gebr. Gratama te Leeuwarden tegen
33/4 en J. Brouwer Zn. te Bolsward, tegen
3% rente. De leening is aan de firma Brouwer
toegewezen.
Kimswerd, 17 Dec. Behoudens goedkeuring
van den Raad is door ’t Burgerlijk Armbestuur
alhier de geneeskundige en medicinale hulp der
burgerlijke- en diaconie-armen voor 1895 opge
dragen resp. aan de heeren Eelkema en V. d.
Maen, artsen te Arum, voor de som van ƒ375.
Franekeradeel, 15 Dec. Bij het einde van
het jachtseizoen kan uit deze gemeente gemeld
worden, dat door een geoefend jager in dit najaar
niet minder dan 90 hazen zijn geschoten.
Fochteloo. Hoewel er in den laatsten tijd
minder verpleegden uit Veenhuizen de'serteeren
dan anders, komt het toch nu en dan nog al eens
voor, dat een „kolonist" het vrije leven boven
het verblijf in de gestichten kiest en ongevraagd
de wijde wereld in gaat. Meestal steken deze
vluchtelingen in zuidelijke richting het heideveld
over, om na een korter of langer reis aan te
landen in ons dorp, waar men bijzonder op
deze bezoeken gesteld is. Vooral vrouwen, die
over dag dikwijls alleen in huis zijn, zien met
vrees de deserteurs naderen, daar deze niet altijd
even matig in hunne eischen zijn, indien zij de
kust veilig achten. Gisteren kwam hier weder
een, die zeker al vrij wat campagne-jaren achter
den rug bad, om velen angst en schrik aan te
jagen. Wilde men hem niet goedschiks geven
wat hij vroeg, dan toonde hij zich volstrekt niet
bang; hij ging zelfs zoo ver om een koopman,
die hier wekelgks met den wagen zijne waren
rondvent, aan te houden en lastig te vallen om
Ondergeteekende beveelt zich
aan tot het geven van LESSEN
op piano en viool, naar de
aethode van het Leipziger Conservatorium.
Voor grondig onderricht wordt ingestaan.
De lessen zullen worden gehouden WOENS
DAGS en ZATERDAGS. De prijs per maand
lus van 8 lessen is f 1,50.
Kapelmeester van ,de Schutterijmuziek
van Bolsward.
Zeker, wij allen weten en erkennen, dat ge
zondheid de grootste schat is, al is het dan ook
waar dat wij het voorrecht om gezond te zijn niet
altijd hoog genoeg waardeeren.
En dat komt omdat gezond te leven eigenlijk
als natuurlijk moet worden beschouwd. Wij re
kenen op gezondheid, wij richten er ons naar in,
onze plannen zijn op gezondheid gebaseerd. Ziek
te zijn of gebreken te hebben, is iets on-of tegen
natuurlijks daarom is of beschouwen wij gezond
heid niet als een eigenlijk voorrecht, maar ziekten
en gebreken als een ramp, als een hindernis, die
ons onverhoeds in den weg treedt of gesteld wordt.
Indien ’s menschen organen dan ook niet door
ouderdom te veel zijn versleten, mag met alle recht
gezondheid of gezond zijn de natuurlijke toestand
heeten, waarin hij verkeert of behoort te ver-
keeren. Zij is noodig voor den lust om te den
ken, te overwegen en te arbeiden, zoowel als tot
het verrichten van arbeil, onverschillig ot zij is
van geestelijken of van lichamelijken aard.
Wij zijn er op ingericht om gezond te kannen
leven, maar onze bewerktuiging is zoo ingewik
keld en teer, de nadeelige invloeden, die ons om
ringen, de lusten die in ons huisvesten zijn zoo
vele, dat onze gezondheid elk oogenblik bedreigd
wordt.
Laat ons er aan toevoegen, dat wij voor onze
gezondheid soms te veel of te weinig zorg dragen.
Te veel, wanneer wij ons angstvallig in acht nemen
tegen alles, wat wij meenen of vreezen dat ons
zou kunnen hinderen en een kleeding of levens
wijze aannemen, waardoor wij van lieverlede ver-
weekelijken, zoodat werkelijk onze gezondheid elk
oogenblik gevaar loopt, dewijl de minste nadeelige
invloed niet kan weerstaan worden. Dezulken
kunnen alleen gezond leven, indien zij zich, van
alles wat eenigszins voor hen buitengewoon is,
onthouden. Het genieten van gezondheid is voor
dezulken een voorrecht, ja, maar 't is er een dat
onnoodig duur gekocht wordt.
Te weinig, wanneer wij de eenvoudigste lessen
der gezondheidsleer niet in acht nemen, die ma
tigheid benevens matiging in alles wat ons genot
verschaft voorschrijven en die frissche lucht naast
voeding stellen die plotselinge overgangen van
hitte en kou ontraden, zoowel als overspannenden
geestes en lichamelijken arbeid.
O, dat gebrek aan matigheid en aan matiging,
wat zal het al menig lichaam hebben gesloopt of
doen lijden aan ongeneeslijke kwalen. Misschien
dat de badplaatsen, die niet uitsluitend en door
allen uit volgzucht, voor tijdverdrijf en vermaak
bezocht worden er veel van zouden kunnen ver
tellen. Beter echter achten wij ’t, dat ’t geheim
blijft, het mocht ons soms hinderen aan het res
pect dat wij dezen of genen toedragen of ver
schuldigd zijn.
Zouden de bacillen en microben, aan wier be
staan en uitwerking sommige ziekten worden toe
geschreven, voorwerpen zijn in den laatsten tijd
door de natuur voortgebracht of bestonden zij ook
vroeger, maar is 't alleen aan de onderzoekingen
der wetenschap toe te schrijven dat hun bestaan
aan ’t licht is gebracht Ziedaar een vraag, die
dikwijls gedaan wordt, maar waarop geen beslist
antwoord kan worden gegeven. Een andere vraag
sluit zich hierbij aan, namelijk die, of de natuur
haar elders reeds voor lang voortbracht en of
zij misschien door de sterke handelsbeweging van
alle oorden der wereld naar hier worden overge
bracht? Voor dit laatste bestaat eenige grond en
daarom kan het van het meeste belang worden
geacht om de smetstof, waar zij zich openbaart,
met alle beschikbare middelen te bestrijden en
zoo mogelijk te vernietigen.
En omdat in deze niet alles van overheidswege
kan geschieden, behoort het publiek zooveel mo
gelijk hiertoe mede te werken, vooreerst door de
voorschriften der geneeskundigen in acht te nemen
en op te volgen, en ten andere om door het ver
wijderen van rottende en gistende stoffen het
ontstaan of voortwoekeren van ziekte- en smet
stoffen zooveel mogelijk te voorkomen.
In vroeger tijd, toen een groot gedeelte van de
landerijen in de polders van Westfriesland des
winters onder water lag; toen, als de reddende
oostenwind in Maart wat lang uitbleef, een water
plant, die watergras werd genoemd hare lange
bladeren als zoo vele linten over de oppervlakte
van het water uitbreidde, die, als het water einde
lijk aan het, toen veel te hooge peil was gebracht,
met mossen en schimmels bezwaard op den dras-
tigen bodem neerzakte, om daar te verrotten
toen werd Westfriesland geteisterd door sleepende
koortsen, die velen ten grave deden dalen of zoo-
De gevoeligheid, welke tusschen de Hoven
van Berlijn en Stuttgart is ontstaan, wordt in
Wurtemberg eer aangemoedigd dan betreurd.
De Stuttg. Beobachter schrijft
De groote meerderheid van het Wurtembergsche
volk ziet veel liever de tegenwoordige verhou
ding dan de vorige. Onder de regeeiing van
Koning Karel was men gewoon, dat Wurtemberg
en zijn volk hun plichten tegenover het Rijk
trouw en nauwkeurig vervulden; een te groote
toenadering tot Berlijn en eene vriendschap, die
tot prijsgeven der gereserveerde rechten bereid
was, vielen nooit in den smaak van den Wur-
tembergschen volksstam. En daarom is men het
met de sedert September begonnen terughouding
van het Stuttgaiter Hof, die met eene grootere
zelfstandigheid gepaard gaaf, volkomen eens.
Ook de bekende gezindheid der Koningin
oefent invloed op de koelheid tegenover het
Berlijnsche Hof. Men vertelt, dat een hoog ambte
naar na zjjn benoeming bij de Koningin werd ont-
bt slechts voor zeer korten tijd daar-
ipgehouden de bevolking
Wij hebben ons wel eens laten vertellen, dat
die koortsen moeraskoortsen genoemd werden en
dat zij ontstonden door een organisme.dat zich in
een moeras ontwikkelt en, in ’t menschelijk lichaam
overgeplant, die koorts veroorzaakte.
Als dit zoo is dan zou het blijken dat niet al
leen oorzaken gevolgen hebber, maar ook dat toe
standen uit oorzaken worden geboren.
Met opzicht tot het verspreiden zoowel als het
beteugelen van besmettelijke ziekten heeft de
maatschappij veel te strijden tegen of veel te
duchten van drie, in dit opzicht haar vijandige
machten, als lo. profaniteit, die elke raadgeving
in den wind slaat en elk gebod of verbod als
dwaasheid op plagerij beschouwt. 2o. Onwetend
heid waarmee veelal vooroordeel gepaard gaat, die
vaak tot lijdelijk verzet aanspoort, dat te koppi
ger is, naarmate het meer of minder met gods
dienstig vooroordeel gepaard gaat, daarin zijn
wortel heeft en uit dien grond zijn voedsel ont
vangt. 3o. Het eigenbelang, dat de gezondheid
van anderen beneden zich stelt.
Het eenige kruid, dat tegen profaniteit gewassen
is, zal wel bestaan in de droeve ervaring, die den
overmoed tempert en tot berouw en beterschap
stemt. Het is echter twijfelachtig, of dit zelfde
middel onkunde en vooroordeel zal kunnen ge
nezen, en te minder, indien het uit godsdienstig
vooroordeel voortspruit. Dat vooroordeel heeft al
tijd argumenten genoeg bij de hand, gelijk bij elke
pokkenepidemie overvloedig bleek. Misschien dat
meerdere ontwikkeling, die tot nadenken in staat
stelt, beterschap zal kunnen aanbrengen.
„Gezondheid is de grootste schat", jammer dat
zoovele menschen haar, ook al heerschen er geene
besmettelijke epidemieën, voor korter of langer
tijd, somtijds zelfs levenslang moeten ontberen.
Het organisme van den mensch heeft veel over
eenkomst met dat der zoogdierende levensvoor
waarden en function zijn voor beide nagenoeg ge
lijk; hoe komt het nu, dat onder de menschen
zoo veel meer gebreken heerschen dan onder de
zoogdieren
De wetenschap bepaalt, welke stoffen voor den
mensch noodig zijn voor een voldoende voeding
de meer of de eenigszins gegoeden voorzien zich
daarvan in toereikende mate, maar de weinig ge
goede en de werkman is wegens zijn geringe in
komsten in de noodzakelijkheid om zich te behel
pen. De wetenschap zou, hunne voeding beoor-
deelende, tot de slotsom komen„onvoldoende".
En toch zijn de laatsten krachtiger, beter tegen
vermoeienis en nadeelige invloeden bestand en
leven zij in den regel gezonder dan de eersten.
Gelijk voor alles moet hiervoor een
oorzaak bestaan, die tegen de lessen
dingen der wetenschap ruim opweegt.
Wij voor ons, wij zullen niet raden naar de
oorzaken van het feit dat lo. de dieren gezonder
leven dan de menschen en 2o. de werkmansstand
het in kracht en gezondheid .wint van den gegoe
den, maar houden vast aan de meening, dat er
een natuurlijke oorzaak voor moet bestaan.
Wij gunnen dienaangaande ieder gaarne zijn
eigen denkbeelden, maar komen terug op de stel
ling, dat de mensch zoowel als het dier oorspron
kelijk bestemd is om gezond te leven en niet te
sterven voor zijne organen versleten zijn en zijn
levenskracht daardoor vernietigd is.
„Gezondheid is de grootste schat". Boven aan
de lijst van wenschen, die wij bij ’t afscheid ne
men voor elkander uitspreken staat deze: „leef
gezond
Gezondheid geeft kracht om te arbeiden, zij
stort ons levensmoed en levenslust in, ze staalt ons
in den strijd om het bestaan en in dien des levens.
Gelukkig degene, die zich doorgaande in het bezit
van dien schat mag verheugen; een zulke heeft
veel voor bij iemand, die den zegen van het be
zit van dien schat nimmer volop of slechts bij
afwisseling geniet.
r.
Bols
-■
‘I
imn
MeK
die Courant
„Gezondheid is de grootste schat
Om vergenoegd te leven."
vv iivCi
