NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BOI.SWABÖ EN WONSERAÖEEi
1 te
hl
i
I
I
No. 30. Verschijnt Donderdags en Zondags. Zes en dertigste Jaargang. 1897.
IL
r
Jilll
DONDERDAG 15 APRIL. X
I
BINNENLAND.
VOOR
De Bond van Nederl. Onderwijzers.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
$xxxxxxxxx^xxxxxxxx;
$xxxxxxxxx^xxxxxxxx$
i
U
Killiswerd, 13 April. In de laatste ver
gadering, in zake oprichting van een ver-
zekeringsfonds onder houders van paarden
in Wonseradeel, is besloten tot oprichting
over te gaan. De vergoeding bij verlies, die
telken jare op de algemeene vergadering
zal worden vastgesteld, is voor het eerste
jaar bepaald op 50% van de geschatte
waarde, terwijl het doode paard het eigen
dom blijft van den verzekerde. Een bestuur
is benoemd en zopdra hiervoor een luspeo-
E
1
Zondagmiddag werd in „de Doele“ een
vergadering gehouden, uitgeschreven door
de Afd. Wonseradeel van den Bond van
Nederl. onderwijzers.
Te ongeveer twee uur opende als waarne
mend Voorzitter, de heer Berger van Mak-
kum de vergadering met de mededeeling,
dat tot aller teleurstelling de spreker, de
heer Ketelaar van Amsterdam, den trein
had gemist en dus niet kon komen. Hij ver
zocht evenwel de vergaderden, die inlich
tingen omtrent het doel en streven van den
Bond wenschten, deze te vragen, daar naar
hij vertrouwde, er ook wel onder de aan
wezigen zullen zijn, die deze vragen willen
beantwoorden.
De heer A. Halbertsma van Warns noemt
dit een erge teleurstelling, en vindt het alles
behalve aangenaam, dat de vergaderden als
’t ware te vergeefs zijn gekomen, en hij
wenscht voorlezing van het telegram.
Hieraan wordt bereids voldaan, en het
blijkt, dat eerst een telegram is afgezonden
uit Amsterdam, dat de heer Ketelaar den
trein had gemist, doch nu de reis over Hee-
renveen zou maken. Een tweede telegram
uit Heerenveen berichtte, dat hij vandaar
niet in Bolsward kon komen en dus de te
rugreis moest aanvaarden. Hij verzoekt een
nieuwen dag te bepalen.
De heer de Boer van Leeuwarden stemt
toe, dat het jammer is, dat de spreker niet
is gearriveerd, doch vindt, dat het geenszins
tot haarkloverij aanleiding mag geven, maar
dat men zich dient te bepalen tot het pro
gramma, dat is, het vragen of geven van
inlichtingen omtrent den Bond, waarop de
heer Halbertsma toch wenscht te vragen,
waarom Bolsward is gekozen als vergader
plaats door de Afd. Wonseradeel.
De Voorzitter antwoordt, dat dit geschied
de, om propaganda te maken, ook bij de
onderwijzers te dezer stede, omdat het ver-
eenigingsleven hier weinig of niet bestaat
bij de onderwijzers, eu tevens omdat Bols
ward nog al van verschillende zijden is te
bereiken.
De heer v. d. Baan alhier deelt daarop
mede, dat inderdaad hier ter stede de on
derwijzers geen vereeniging bezitten, geen
bijeenkomsten, zelfs geen arrondissements-
vergadering hebben. In Dokkum, waar hij
voor anderhalf jaar werkte, was dit geheel
anders, en hij hoopte, dat het ook hier beter
zou worden. Reeds komen enkele der on
derwijzers nu ééns per maand samen, en
wellicht zal hieruit geleidelijk een vereeni
ging tot stand komen. Hij verheugt zich
dat de Afd. „Wonseradeel" hier wilde komen
vergaderen om propaganda te maken.
Het valt niet te ontkennen, dat er bij het
publiek en ook bij eenige onderwijzers ver
keerde meeningen bestaan, en men den
Bond van onderwijzers zelfs wantrouwt.
„Dat zijn die lui van den Hartogh, die te
Amsterdam een paar zijner autoriteiten op
straat durfde uit te schelden, hé werd mij
onlangs gevraagd. Het spijt mij, dat een
talentvol man als de heer Ketelaar, verhin
derd is, zijn onderwerp te behandelen.
Hij zou den Bond voorzeker in zijn doel
en werking geschetst hebben, en hebben
aangetoond, dat die Bond niet bestaat uit
jonge onderwijzers, die slechts wat hard
roepen en onbesuisd te werk gaan. Het on
derzoek heeft immers aangetoond, dat 75%
der leden reeds boven de 25 jaren zijn, dus
bekwaam zelfs om te kiezen.
Het hoofdbestuur bestaat uit zeer beza
digde mannen, die met een open oog den
toestand van onderwijs en onderwijzers in
zien en met een warm hart dezer belangen
behartigen. Het onbetamelijk gedrag van
den Hartogh is trouwens door de onderwij
zers ook niet goedgekeurd, juist integendeel.
Het streven van den Bond is lotsverbete
ring. verbetering van de positie van den
onderwijzer en daarbij is tevens het onder
wijs gebaat.
De heer Boonstra van Leeuwarden vindt
het gelukkig, dat het den heer v. d. Baan
gelukt is, deze vergadering in de goede rich
ting te voeren. Wij zijn bier saam geko
men om de belangen van den Bond te boo-
ren bespreken en nu de heer Ketelaar niet
is gearriveerd, om het onderwerp„Onder
wijzers, vereenigt U“ te behandelen, wil
ook ik het mijne er toe bijdragen, om hen,
die niet op de hoogte zijn met het streven
van den Bond van Nederl. Onderwijzers,
omtrent enkele punten voor te lichten.
Wij weten allen, dat een enkele weinig
vermag in den strijd des levens, doch wan
neer personen met dezelfde belangen, met
dezelfde wenschen zich vereenigen, dan
vormt dat een macht, die invloed kan uit
oefenen. Verschillende vereenigingen zijn
fdzQO gevormd, en ook de Bond van...^ laat
teur zal zijn benoemd, wordt tot schatting
der ter verzekering aangeboden paarden
overgegaan.
Blijkens geplaatste advertentie in de L. C.
bestaat er nog gelegenheid tot deelname,
door zich bij een der bestuursleden aan te
melden voor 20 April a.s.
Zurich, 12 April. Uitslag van den gis
teren gehouden wedstrijd in het schijfschie
ten.
Eerste omloop, 28 deelnemers. Prijs f 15
W. M. bij de Weg te Zurich met 165 punten,
le premie f 6 B. E. Strandstra te Zurich
met 135 p., 2e premie f 3 J. Reitsma te
Pingjum met 105 p. en 3e premie f 1,50
H. Dijkstra te Pingjum met 100 p.
Tweede omloop, 36 deelnemers. Prijs f 9
B. E. Strandstra te Zurich met 165 punten,
le premie f 5 F. van Popta te Kimswerd
met 145 p., 2e premie f 2,50 W. C. de Boer
te Cornwerd met 135 p. en 3e premie f 0,50
J. Weima te Zurich met 135 p.
Zevenwouden, 11 April. Een boer
in zekere gemeente, wenschte een kalf te
slachten, dat hij bij de commiezen aangaf
voor f 3. Toen de ambtenaren kwamen om
het kalf te taxeeren, bleek het, dat het dier
een waarde had van minstens f 12 en zij
dus wel genoodzaakt waren om het kalf te
naasten, maar het mocht niet vervoerd wor
den, omdat op den stal van den boer mond
en klauwzeer heerschte, zoodat de ambte
naren zich wel bij de taxatie van den boer
moesten neerleggen.
Wonseradeel. Aan de gemeente
verordening op den kinderarbeid, waarbij
verboden is, kinderen beneden den leeftijd
van twaalf jaar in dienst te nemen, wordt
dit jaar streng de hand gehouden. Een
gevolg daarvan is, dat die kinderen, wier
plaats op de schoolbanken is, thans van het
onderwijs profiteered. Een tweede gevolg,
dat nu grooteren worden gebruikt voor het
werk, dat anders voor de kleine kinder
handen was bestemd. Mocht het er toe
leiden, dat de hoogst ongezonde toestand,
dien we in de bouwdorpen wel beleefd
hebben, dat n.l. vrouwen en kinders op het
land zijn, terwijl de mannen geen werk
kunnen vinden, worde opgeheven
Heerenveen, 13 April. De 28-jarige
landbouwer K. B. te Opeinde (Sm.), wiens
knecht en meid door de Rechtbank, alhier,
ieder tot 6 maanden gevangenisstraf ver
oordeeld zijn, omdat zij in een strafzaak
tegen hun boer valschelijk te zijnen gunste
hebben getuigd, werd hedenmorgen zelf voor
den rechter van instructie geroepen. Hij
wordt verdacht gehouden, zijn knecht door
bedreiging met wegzending en zijne meid
door eene belofte van geld tot het afleggen
hunner valsche getuigenissen te hebben
overgehaald.
Het verhoor schijnt voor die verdenking
voldoenden grond te hebben opgeleverd
het einde is althans geweest, dat ook de
boer in voorloopige hechtenis is gesteld.
Leeuwarden, 13 April. Gisteravond
omstreeks zes uur heeft hier weder eene
ontploffing plaats gehad, waarvan de slag
tot op Schenkenschans gehoord werd, ’t Was
aan de veemarkt, kort bij’t Hotel „Deibel"
waar men thans aan het zoeken is naar de
oorzaak licht- of noolgas.
De ontploffing van verleden Woensdag
avond in de drukke Doelestraat, waarbij
ramen verbrijzeld en menschenlevens in ge
vaar werden gebracht, bleek ontstaan te
zijn door een verstopte en dientengevolge
gesprongen rioolput, thans bijna weder her
steld. Ook bij deze ontploffing is een zwaar
ijzeren deksel van zulk een put verbrijzeld.
Hepk. Adv. BI.
Balk, 12 April. Aan het op Pinkster-
Maandag a.s. in Gaasterland te houden
festival, zullen niet minder dan 11 fanfare
corpsen (samen ongeveer 180 man sterk)
deelnemen.
Dat kan goed worden!
Oudemirdum, 12 April. Het is be
paald verbazend, hoeveel lammeren, biggen
en kalveren dit voorjaar in ons dorp en
environs sterven. Alleen van den landb. D.
de V. alhier zijn reeds 29 lammeren ge
storven. De schade, die hierdoor geleden
wordt, is zeer aanzienlijk. Hierbij komt
nog, dat de waarde van het vee zeer ge
ring is. Boeren, die binnen kort om ver
schillende reden moeten verkoopen (huur
betalen, te weinig hooi enz.) „rooken een
leelijke pijp.“ We overdrijven niet als we
beweren, dat de koeien gemiddeld f60 a
f70 per stuk te goedkoop zijn.
Politieke rede. De heer A. Bouman,
Lid der Tweede Kamer voor het district
Harlingen, is voornemens in de week na
Paschen in verschillende plaatsen van dat
district en wel bepaaldelijk te Makkum,
Sexbierum, Workum, Witmarsum, Harlin
gen en BoUward ah spreker op te tredea»
ik het noemen van de Klasse-onderwijzers,
en gelukkig valt er reeds op eenig resultaat
te wijzen. In Leeuwarden is door de sa
menwerking der onderwijzers een betere re
geling der tractementen tot stand gekomen,
het is reeds een eerste stap op den goeden
weg. Ook de zelfstandigheid van den klas-
se-onderwijzer is iets verbeterd. Al wordt
hij nog niet voor vol aangezien, toch begint
men bijv, in Amsterdam en Den Haag re
kening te houden met de wenschen der on
derwijzers. Nog meer punten van het pro
gramma zoude ik onder de aandacht kunnen
brengen, doch meen reeds aangetoond te
hebben, dat aaneensluiting der onderwijzers
nuttig en noodig is. Bakkers, boeren en
anderen richten tegenwoordig ook vakver-
eenigingen op en de onderwijzers hebben
daartoe voorzeker ook alle recht.
De heer de Boer van Leeuwarden merkt
op, dat de heer v. d. Baan heeft gesproken
over de jongere leden van den Bond. Hij
meent er op te mogen wijzen, dat die jon
geren toch hun acte hebben behaald, dus
een bewijs hebben van goed ontwikkeld te
zijn. Zij zijn door de wet en de autoriteiten
als onderwijzer erkend, en mag er iets aan
hunne vorming ontbreken, dan is dit aan
de gebrekkige opleiding te wijten. Punt C
van het programma van den Bond handelt
over verbeterde opleiding, en in dit opzicht
is er werkelijk nog wel wat te doen. De
kweekscholen kunnen bij lange na niet in
de behoefte aan onderwijskrachten voorzien
en de normaalscholen en de particuliere op
leiding, moeten als aanvulling dienen. Een
verbeterde opleiding is dus wel een eisch
des tijde te noemen. Men heeft berekend,
dat voor het geld, wat tegenwoordig de ver
schillende normaalscholen en de particuliere
opleiding kosten, reeds 9 kweekscholen zou
den kunnen komen, die per jaar dus al 180
onderwijzers zouden afleveren, waarvan men
mag veronderstellen, dat zij beslagen ten ijs
komen. En dat geld zou goed besteed zijn.
Voor Lombok, voor de nieuwe geweren enz.
was geld beschikbaar, en zou het streven,
van den Bond om verbeterde opleiding ten
bate van het onderwijs te bekomen, dan ook
eindelijk geen gehoor kunnen vinden
De heer de Haan van Leeuwarden, Op
onze afdeelingsvergadering komen ook on
derwijzeressen, want ook die hebben voor
een groot deel dezelfde belangen als de on
derwijzers. Ook die wenschen hun positie
verbeterd te zien, en sluiten zich daartoe
bij onze afdeeling aan. Op een vergadering
komen de belangen ter sprake, en treden
daardoor meer in het licht. Men krijgt daar
door vaak een ruggestootje, om te willen,
en wat men ernstig wil, zou men dat ook
niet kunnen
Op eene zaak bij den Bond wil ik nog
even wijzen, nl. de weerstandskas. Er zijn
er, die om den strijd naar verbeteringen,
gestraft werden met ontslag, en dezulken
worden uit die kas geholpen. Ook doet de
Bond zijn invloed gelden, wanneer iemand
met ontslag wordt bedreigd, en dit heeft
zelfs wel eens het gevolg gehad, dat aan
zulk een bedreiging geen gevolg werd ge
geven. In ieder geval is de weerstandskas
als een reddingsboot, wanneer een onder
wijzer in den strjjd schipbreuk mocht lijden.
De heer Haringsma voert nog aan, dat
fioewel een gepast gevoel van eigenwaarde
is te apprecieeren, toch dit niet de eenige
drijfveer is, die de leden van den Bond heeft
doen vereenigen. ’t Is niet slechts eigenbe
lang, wat gewicht in de schaal legt, ook de
belangen van het onderwijs worden voorge
staan, en wel juist het eene door en met
het andere. Er wordt aangedrongen op ver
betering van salarissen, evenwel niet op de
aanvangsalarissen. Voor een jongmensch is
een jaarwedde van f500 voldoende, maar
wanneer een onderwijzer ouder wordt, en
dikwerf ondanks studie en ijver niet hooger
kan komen, dan laat zijn positie te wenschen
over. Door bijverdienste, als correspondent
van dagbladen, met schrijfwerk of door agent
schappen van verzekering-maatschappijen
moet in de leemte voorzien worden. Voor
dergelijke onderwijzers geldt de eisch een
billijk salaris te erlangen, door een geleide
lijke opklimming en een betere regeling,
omdat het voorzeker ook in het belang is
van het onderwijs, dat hij een behoorlijk
bestaan vindt voor zich en zijn gezin, en in
een meer onafhankelijke positie verkeert,
dan nu vaak het geval is.
Dan nog is op te merken, dat de onder
wijzersbond niet een baasjespelen is tegen
de hoofden, neen, meer is het een streven
om meer prestige te kunnen uitoefenen.
Vooral op het platte land is het boven- en
ondermeester nog van hinderlijken invloed
op het onderwijs. Het moet steeds het streven
zijn van den onderwijzer, het vertrouwen
van den leerling te winnen, en dit wordt
op sommige plaatsen den ondermeesters haast
onmogelijk gemaakt, ’t Is geen ijdelheid, die
de leden beweegt, ook in dit opzicht ver
andering te krijgen.
De heer de Boer brengt daarop hulde aan
den gemeenteraad van Bolsward, die het
vorig jaar toonde, een onderwijzer een be
hoorlijk salaris te gunnen, en zelfs het hoofd
er voor hield, toen uit Leeuwarden de goed
keuring geweigerd werd. In ’t bijzonder ook
brengt hij hulde aan den heer Eisma, die
in een te Leeuwarden gehouden rede toonde
voor tractements-verbetering te zijn, terwijl
hij nog er bij voegt, dat de Bond toen het
besluit van den raad krachtig beeft gesteund,
waarop de Voorzitter de mededeeling doet,
dat van den heer Eisma een brief is inge
komen, waarin ZEd. bericht, tot zijn spijt
verhinderd te zijn, deze vergadering bij te
wonen. De leden kunnen evenwel op zijn
steun rekenen om lotsverbetering te krijgen.
Vervolgens licht de Voorzitter nog toe, dat
de contributie voor het lidmaatschap van
den Bond f 1,50 bedraagt, waarvoor men
abonné is op „de Bode“, het orgaan van den
Bond. Men kan worden algemeen lid, of
zich aansluiten bij een of andere afdeeling,
indien in zijne woonplaats geen afdeeling
bestaat. Hij zal bij de vergaderden een lijst
doen circuleeren.
De heer Fabriek van Sneek wenscht nog
even mede te deelen, dat er bij den Bond
een ioformatie-bureau bestaat. Wanneer men
hier of daar wenscht te solliciteeren of be
noemd is, kan men omtrent de zaken, waar
een onderwijzer belang bij heeft, information
bekomen in reeds 1100 plaatsen van ons land.
Be heer de Boer voegt aan de mededee
ling van den Voorzitter nog toe, dat natuur
lijk de onderwijzers lid van den Bond kun
nen zijn, maar tevens ook zij, die belang
stellen in het onderwijs. Op een vergadering
te Leeuwarden gehouden, waar ook het doel
en streven van den Bond werd besproken,
sprak een der autoriteiten de woorden „Nu
weet ik, wat er aan ons onderwijs ontbreekt,
het is de zelfstandige positie van den onder
wijzer nu zal ik den Bond in zijn pogingen
steunen." Het was de heer Mr. Bergsma
van Dronrijp.
De heer Rosier alhier vraagt, of de vorige
spreker hulde heeft gebracht aan denzelfden
persoon, die den onderwijzer Dijkstra heeft
ontslagen, zoo ja, dan vindt hij het een
treurige nagedachtenis.
De Voorzitter antwoordde, dat door den
heer de Boer hulde werd gebracht aan een
goede daad ten opzichte van den Bond,
waarop de heer Rosier aanmerkte, dat het
goede dan zeker meer in het woord dan in
de daad bestond, waarna de heeren de Boer
en Haringsma opmerkten, dat deze zaak
niet aan de orde was, en hier ook niet be
hoorde besproken te worden.
Door den heer Boonstra wordt nog mede
gedeeld, dat ook bijzondere onderwijzers als
lid van den Bond kunnen toetreden, en de
heer Donker alhier wenscht te releveeren,
dat hij nog niet op de circuleerende lijst zou
teekenen, in afwachting dat in Bolsward
zich een afd. van den Bond van onderwij
zers zal vestigen. Is deze er, dan zal hij en
gewis meerdere belangstellenden met hem,
zich niet onttrekken.
De heer Schaap van Zurich vraagt, of het
de bedoeling was van het Bestuur, dat op
deze vergadering, behalve onderwijzers en
autoriteiten, ook verscheiden personen kwa
men en dezulken het woord te verleenen,
ofschoon zij niet het minst in betrekking
staan met het onderwijs.
De Voorzitter antwoordt hierop, dat in
de advertentie in de Bolswardsche Courant
stond, dat de toegang vrij was. Dit was
evenwel niet de bedoeling, en de onderwij
zers en autoriteiten alleen wilde men bij
voorkeur uitnoodigen.
Met een woord van dank aan de Sprekers,
waaraan het is te danken, dat, hoewel de
spreker absent bleef, toch de vergadering
niet vruchteloos is geweest, sluit hij de
bijeenkomst, waarna hij nog de mededeeling
doet, dat zich acht onderwijzers hebben aan
gesloten bij den Bond.
De vergadering was bezocht door onge
veer 30 onderwijzers, een paar autoriteiten,
benevens een 20-tal andere personen.
(i
Bolswardsche Courant
'i
