NIEUWS EN ADVERTENTIEBLAD
BOt.SWA.RD EN WONSERADEEL
No. 30. Verschijnt Donderdags en Zondags. Acht en dertigste Jaargang. 1899.
Sf
De eeuw der vloeibare lucht.
DONDERDAG 13 APRIL.
I'
BINNENLAND.
$pooooc
1F
VOOR
De Fabrieksbode.
opbrengst
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Warns, 10 April. De verhuring der
25 perceelen weiland in de Stavorensche
Zuidermeerpolder, samen groot 56 H. 59 A.
85 cA., ruim 153 pondemaat, heeft ditjaar
f2710 opgebracht, tegen f2579 in 1898 en
f2116 in 1897.
Balk, 10 April. Meldden we voor een
paar weken, dat eene vrouw alhier haren
man had verlaten en waarschijnlijk naar
Amsterdam was vertrokken, thans heeft ze
haren echtvriend van daar geschreven, dat
ze hem weer met „open* armen wenschte
te ontvangen. De verlatene heeft hieraan
gevolg gegeven. Als ’t berouw van vrouw-
zoekers in Klondyke hebben te verdragen.
Zieken- en particuliere huizen in tropische
landen kunnen door middel van vloeibare
lucht blijvend koel worden gehouden. De
ontzaglijke koude zou tot desinfectie van
ziekenkamers kunnen dienen, daar ze alle
bacteriën in den. kortsten tijd doodt. Een
druppel vloeibare lucht in gevaarlijke wonden
gebracht, zou zeker bloedvergiftiging voor
komen.
Een Amerikaansch geneesheer heeft reeds,
naar beweerd wordt, een kankergezwel met
vloeibare lucht genezen, d. w. z. weggeëtst.
Ook worden de meest verbazende resul
taten van vloeibare lucht tot genezing van
diphteritis en alle mogelijke hals- en long
ziekten verwacht.
Kortom, het onderwerp is onuitputtelijk,
ten minste voor de pen van een Amerikaan
Tesla met zijn hoogvliegende plannen
komt ons in vergelijking met Tripier als een
bedeesd weesjongetje voor en zeker is de
wereld nog nimmer voor zulk een omwen
teling geplaatst, als door middel van de
vloeibare lucht zou kunnen geschieden. Maar
is het mogelijk! Dat is juist de groote vraag.
Toch vergete men niet, dat minstens een
groot gedeelte van de hier beschreven expe
rimenten van Tripier inderdaad in het open
baar zijn uitgevoerd en bovendien, dat het
drijven van eene machine met vloeibare
lucht reeds als een voldongen feit wordt
bericht.
Hepk. Adv. BI.
Harlingen. Voor de betrekking van
gemeente-secretaris, alhier, in de plaats van
den heer mr. A. 8. Miedema, hebben zich
24 sollicitanten aangemeld, waaronder 6
meesters in de rechten.
Zevenwouden, 7 April. Eene 88-
jarige alleen wonende vrouw te Hoornster-
zwaag, die er zich bezorgd over maakte, of
wel bij haar overljjden aanwezig zou
den zyn de gelden, noodig ter bestrij
ding der kosten van een doodkist, droeg
dezer dagen aan een timmerman op het
maken van een kist, bij haar overlijden te
leveren. Hoewel de timmerman tegenwer
pingen maakte, omdat bij de opdracht zeer
vreemd vond, bezweek hij ten slotte voor
den aandrang en nam de levering op zich.
De vrouw stelde hem de noodige gelden
ter hand en ontving daarvoor een bewijs,
dat door haar op een veilige plaats is ge
borgen, doch zoo dat het bij overlijden da
delijk kan worden gevonden. De oude vrouw
verheugt zien nog in een zeer goeden wel
stand.
De Amerikaansche uitvinders zjjn thans
weer goed aan den gang. Nauwelijks heeft
Tesla met zijne ontdekkingen van de toe
passing van sterke electrische stroomen tot
vernietiging van bacteriën en van de elec
trische golven tot het sturen van torpedo-
booten in de geheele wereld verbazing, ver
wondering en ook wel hoofdschudden verwekt,
of er komen alweer uit New-York de merk
waardigste berichten van professor Charles
E. Tripier. Het is sinds eenige maanden ook
hier bekend, dat Tripier een procédé tot
vloeibaarmaking der lucht op groote schaal
heeft uitgevonden en met de vloeibare lucht
zelfs experimenten vertoont, welke de toe
hoorders zijner voordrachten in de hoogste
verbazing brachten. Al hetgeen men tot nu
toe gehoord heeft, is echter van weinig
belang, vergeleken, met de berichten die thans
de Londensche English Mechanic uit Amerika
ontvangt. Volgens dat blad is het een feit,
dat Tripier een systeem heeft uitgevonden
om machines door de uitzettingskracbt der
vloeibare lucht te drijven. Hoe ver nog de
toekomst verwijderd is, waarin al onze loco
motieven en schepen met vloeibare lucht in
plaats van met stoom en electriciteit zullen
worden gedreven, is nog niet te zeggen naar
de meening van Tripier zelf schijnt de eeuw
der vloeibare lucht al heel gauw te zullen
aanbreken. Daar het niet te betwijfelen valt,
dat een gemakkelijk en snelsysteem tot vloei
baarmaking der lucht den mensch een buiten
gewone bron van energie in handen zou
geven en dat nog veel practisch nut daarvan
te verwachten zou zijn, is het niet van belang
ontbloot, zich met hetgeen nu al met vloeibare
lucht wordt uitgericht eenigszins nader bekend
te maken.
Professor Tripier neemt */4 liter vloeibare
lucht en giet deze in een gewonen tinnen
theeketel, waarop de vloeistof in dezen vrij
in de hand gehouden ketel hard begint te
koken. Er is een zekere krachtinspanning
noodig om het deksel op den ketel te houden,
waai uit damp in dikke wolken tevoorschijn
komt. Die damp stijgt echter niet omhoog
maar valt als lood op den grond. Wordt de
ketel echter op een gaskomfoor gezet, zoo
spuit de inhoud met geweld er uit tot aan
den zolder en vult de geheele ruimte met
een sissenden damp. Eindelijk, terwijl de
ketel haast schijnt te smelten, haalt Tripier
er met zijn hand uit... eenige stukken ijs,
tot de grootste verbazing der toeschouwers
natuurlijk.
Dan neemt hij den ketel van de vlam weg
en draait hem ommen ziet, dat hij van
binnen volkomen droog is, niettegenstaande
de ontwikkeling van damp nog altijd voort
duurt de geheele bodem van den tinnen
ketel is met een dikke laag jjs bedekt. Hoe
sterker het vuur onder den ketel, hoe
dikker de ijslaag wordt. Deze is wit als
porselein en hard als staalTripier liet den
ketel een half uur naast de kachel staan,
zonder dat het ijs merkbaar was gesmolten.
Alle begrippen, alle voorstellingen zijn
hier verkeerd. De vloeibare lucht, die er
uitziet als water, is heel iets andershet
ijs, rein en mooi gevormd als kristal, heeft
heel andere eigenschappen en hetzelfde is,
zooals wij al gehoord hebben, met den damp
het geval. De verklaring hiervan is, dat al
deze dingen gebeuren bij een temperatuur,
waarbij het klimaat van den Noordpool een
hondsdagshitte mag worden genoemd.
Met geen der gebruikelijke thermometers
kan men deze temperaturen meten, want
kwik en alcohol bevriezen er onmiddellijk
in. Wie maar 10 seconden zijn vinger in die
vloeistof zou houden, zou dit lid even zeker
moeten missen, als hadde hij het den zelfden
tijd in het vuur gehouden want die vloeistof
heeft een temperatuur van 400° Fahrenheit
onder nul.
Hoe verkrijgt men nu deze vloeibare lucht
Tripier neemt gewoneatmospherische lucht,
zooals ieder inwoner van New-York (en
Bolsward!) inademt, en perst deze door middel
van een stoomluchtpomp van 50 paarde-
krachten tezamen. De druk wordt zoolang
voortgezet, totdat hij eenige duizenden ponden
per vierkante duim bedraagt.
Men kan zich eenigszins een voorstelling
van een dergelijke compressie maken, wanneer
men aanneemt, dat de geheele lucht van
eene groote kerk zóólang zou worden samen
geperst, tot zij in een stalen buis van 1 liter
inhoud zou plaats vinden. Dan is echter nog
altijd gasvormige lucht en niets anders voor
handen. Maar nu wordt de stalen buis verhit,
waardoor de inhoud uitzet en daardoor onder
nog sterkeren druk komt, totdat hij in den
vloeibaren toestand overgaat en in een onder
de buis geplaatsten pot druppelt.
PU alles geschiedt door middel vkn een
lief nu maar oprecht is.
Gaasterland, 10 April. De flinke
hoeveelheid regen der jongste dagen was
in onze gemeente zeer welkomniet alleen
toch was voor de weilanden eenige verfris-
sching zeer wenschelijk, ook vele huismoe
ders klaagden reeds over waterlooze regen
bakken, wat om dezen tijd van ’t jaar wel
een bijzonderheid mag heeten. Jammer voor
weiden en akkers evenwel, dat het weer
guur is. In de jongste weken stierven
er hier velen, terwijl ook menigeen nog
ziek is.
Men schrijft uit Friesland
We houden er eigenaardige, oude ge
woonten op na, vooral ten plattenlande,
waar ze in eere gehouden worden tot in
het bespottelijke. En, al moet men soms
toestemmen, dat de oude gewoonten niets
vóór zich hebben, doch wel tegen zich, men
houdt er aan vast, omdat ze nu eenmaal
gewoonte zijn.
Vooral op het gebied van den min houdt
men in de dorpen aan het „oude* vast.
„Engagementen* kent men er niet, men
steekt den draak met die „nieuwigheid
het blijft „vrijerij of verkeering* tot den
trouwdag en al heeft men elkander beloofd,
men zou zich geneeren overdag naast elkan
der door het dorp te gaan In de bruidsdagen
is dit wat anders; maar voor dien tijd, men
zou het niet gaarne wagen, want het geval
zou in dorp en omgeving aanleiding geven
tot veel gepraat en critiek 1 Des Zondags
avonds om de veertien dagen dat is
de dag of beter de avond van den min. ’s
Avonds klokslag acht uur dient de „vrijer*
binnen te zijn, om eerst wat te keuvelen
met de ouders, en zijn dezen naar bed
gegaan met zijn meisje te gaan minne-
koozen tot laat in den nacht. Het meisje
trakteert dan, wanneer zij eene boerendoch
ter is; geldt de vrijerij een jongeling en
jongedochter uit den arbeidenden stand, dan
brengt meestal de „hij* een „snapsken*
mede, om daarop zijne „zij* te trakteeren.
Van de gevolgen der geheel-onthouders-
beweging merkt men bij de vrijerij nog niet
veel, want steeds wordt getrakteerd op al
coholische dranken. Dat deze gewoonte
slechte gevolgen met zich brengt, ligt voor
de hand.
Ook houdt men vast aan het „uitgaan,*
zooals men vroeger deed. Op de kermissen
in het dorp der inwoning of in de nabij
heid wordt door de paartjes „uitgegaan* op
eene wijze, die alleen zoo’n kermis toelaat,
nl. dansen en drinken in herbergen, als men
tenminste het springen op de maat eener
viool of harmonica dansen wil noemen.
Vaak wordt in een paar dagen de gansche
spaarpot op die manier verteerd een som
van soms f20 a f 30 wordt geofferd aan
dit... genot?
Gelukkig begint men er hier en daar an
ders over te denken. Ook onder den ar
beidersstand gevoelt men lust naar hoogere
genietingen en maakt men in plaats van
rond te zwieren op de kermis, uitstapjes
naar elders, om te genieten van beziens
waardigheden in onze steden, of het natuur
schoon in daarvoor bekend staande dreven.
Telkenjare blijkt in onze provincie het getal
reizigers, vooral uit de lagere standen,
grooter, dat met pleiziertreinen een bezoek
brengt aan Gelte’s lusthof of de !Jstad,en
opmerkelijk is het, dat onder dien stand
zich de wensch naar dat genot meer open
baart dan onder de zoons en dochters onzer
boeren. Dezen houden meer dan ieder ander
vast aan de bekende „wille bij honk,* wel
licht bevreesd, dat men zich in eene andere
provincie niet amuseeren zouTypisch was
in deze het gezegd van een Fnesche doch
ter „bflten Frysland kom ik net; hwent
hja kinne mij der net forsteanl*
Warm geloopen. Toen gisteravond te
8 uur de exprestrein no. 39 van Amsterdam
naar Parjjs het station Rotterdam aandeed,
werd door den treinsmid ontdekt dat de as
van een rijtuig le en 2e klasse gloeiend was
geloopen, zoodat dit uit den trein moest
worden gezet en de passagiers over de andere
coupes van den trein werden verdeeld,
Giethoorn, 10 April. De handel in
dekriet is op heden stil, veel is er echter
verkocht voor f 1,60 a f 1,65 per vim. De
opbrengst van dit product is dit jaar mid
delmatig.
Achtkarspelen, 10 April. Verleden
jaar kocht het gemeentebestuur een groot
veld heide, mede opdat daarop geene spit-
hutten zouden worden gebouwd. Men wilde
aldus de armoede weren. Toch schijnt het
thans, dat de armoe er door vermeerderd
zal worden. De ouders toch, die bjjv. 400
oude roeden grond in gebruik hebben, deelen
dit met zoon of dochter, als deze gaan
trouwen en geen plek kunnen vinden. Dit
gebeurt nog al eens en zoodoende houden
de bewoners geen grond genoeg om hun
wintereten te verbouwen en wordt de ar
moede er door bevorderd.
Idsegahuizen, 9 April. Het eizoeken
is in vollen gang, die bron van ergernis
voor vele boeren en vooral voor den bouw-
boer. Velen der eizoekers toch en vooral
de jongeren van het gilde vragen alleen
waar liggen de eters en nietberokken
ik, door op dat stuk land rond te loupen,
den boer ook schade? Vooral tegenwoor
dig, nu reeds vele zaden aan de aarde zijn
toevertrouwd, ziet de bouwboer ongaarne
eizoekers op zijn akkers.
Een geluk voor hem, dat hij in de politie
wakers voor zijne belangen vindt.
Heden morgen waren wij getuige van
eene welgeslaagde list van den rijksveld-
wachter Haagsma. Deze, van Makkum
komende, bemerkte op ’t land van den
landbouwer De Jong twee eizoekers. Spoe
dig was hjj, met behulp van een broek en
kiel van een der arbeiders en een oude
pet van den boer, in een’ pseudo-eizoeker
herschapen. Al zoekende en de stap van
den arbeider nabootsende, kwam hij langza
merhand in de nabijheid der echte eizoe
kers, die te laat bemerkten hoe deerlijk zij
zich hadden laten foppen, ’t Zullen nu wel
dure eitjes worden.
machine, die met de hand kan worden be
wogen.
Zet men de proef nog iets verder voort,
zoo gaat de vloeibare lucht in bevroren lucht
over, waarvan een stuk in de hand ongeveer
het gevoel van een wit gloeienden ijzeren
staaf zou geven. Hoe hemelsbreed verschil
lend dit schijnbare jjs echter van het gewone
ijs is, blijkt duidelijk uit eenige cjjfers. LJs
is n.l. 344° Fahrenheit warmer dan vloeibare
en ongeveer 400° Fahrenheit warmer dan
bevroren lucht.
Wanneer men in een ketel met vloeibare
lucht een stuk gewoon waterijs werpt, begint
de inhoud onmiddellijk als razend te koken.
Zet men een glazen buis vol vloeibare
lucht in een pot met crotonwater, dan kookt
de vloeibare lucht direct over, terwijl zich
om de buis heen een vaste ijsmassa vormt.
Ook dit is echter geen gewoon ijs, maar vele
graden kouder en hard als staal, en toch
is het nog veel warmer dan de vloeibare
lucht zelf; want toen men in de holte in
het ijs, waarin te voren de glazen buis stond
vloeibare lucht goot, begon deze bij de aan
raking met het ijs onmiddellijk te koken als
boven een hevig vuur.
Tripier nam nu een koolspits, zooals voor
electrische booglampen worden gebruikt,
welke hij tot een temperatuur van 2000°
boven nul rood gloeiend verhitte. In de
nabijheid van de zuurstof-houdende ijsmassa
gebracht, verscheen aan het einde van de
koolspits een witte vlamdit verschijnsel
was een gevolg van de in het ijs gecon
centreerde zuurstof. Bij deze proef ontmoet
ten de uiterste tegenstellingen elkander het
ijs en de vloeibare lucht hebben een tem
peratuur van 312° Fahrenheit onder nul, de
rood gloeiende koolspits ongeveer 3000°
Fahrenheit boven nul, zoodat er een tem
peratuurverschil van 3312° Fahrenheit ont
staat. Desniettegenstaande was de ijsmassa
na de proef precies zoo vast als daarvoor
en niet in het minst gesmolten.
Nog een half uur later zelfs, toen een van
de toeschouwers het stuk ijs aanraakte, had
hij in de vingers een gevoel als hadde hij
den vinger in scherp salpeterzuur gedompeld,
zóó buitengewoon koud was de massa nog
altjjd.
De vloeibare lucht ziet er, wanneer zij uit
de machine neerdruppelt, uit als melk. Tripier
verzamelde de druppels in een vorm als
veelal bij de bereiding van eetbaar ijs wordt
gebezigd. Dan neemt hij een stuk eetbaar
ijs en legt dat daarin. De uitslag is dezelfde,
als wanneer men een stuk gloeiend ijzer in
koud water brengtin beide gevallen begint
de vloeistof hevig te koken.
Uit dergelijke verschillende verschijnselen
besluit Tripier, dat de vloeibare lucht tot
de geweldigste ontplofbare stoffen behoort,
die de wetenschap kent en dat zij daardoor
ook een geregelde mechanische kracht kan
uitoefenen, welke die van den stoom en zelfs
die van de electriciteit aanzienlijk overtreft.
Op grond hiervan verwacht Tripier van zijne
ontdekkingen in de eerste plaats, evenals
zjjn landgenoot Tesla van de zijne, eene
omwenteling in den oorlog op zee. De vloei
bare lucht zou niet alleen met onbekend
geweld de kogels uit de kanonnen slingeren,
maar zou daarbij de kanonnenloopen altijd
koud houden, en de slijtage dus verminderen.
Verder zou een modern technicus met een
paar wagons vol vloeibare lucht alle vloten
van Europa in de lucht kunnen doen vliegen.
Welke vestingen zouden aan de ontploffings-
kracht weerstand kunnen bieden, die eene
lading katoen of wol, met vloeibare lucht
gedrenkt, zou kunnen uitoefenen Wanneer
een zoo kleine hoeveelheid van dit nieuwste
schietkatoen een zóó geweldige uitwerking
heeft, als hierboven werd omschreven zoo
kan men zich van de uitwerking van een
100 of 1000 maal grootere massa absoluut
geen begrip maken.
Maar nu nog een enkel woord over de
vreedzame aanwendingen van de vloeibare
lucht.
Wanneer haar toepassing voor drijfkracht
van machines toeneemt, zoo zullen natuurlijk
de schepen en spoortreinen der toekomst
geen andere drijfkracht gebruiken. De
grootste snelheden zouden bereikt kunnen
worden zonder die verzengende vuren, die
juist in de machinekamers van stoombooten
den stokers bijna bovenmenschelijke inspan
ning kosten. Een schip of een locomotiel zou
maar weinig of geen kolen behoeven mede
te nemen, wanneer slechts voor een voldoende
hoeveelheid vloeibare lucht bij het vertrek
werd gezorgd.
Maar niet alleen voor de techniek, doch
ook voor de hygiene en de geneeskunde
verwacht Tripier buitengewoon veel van de
vloeibare lucht. In huizen, waarin spoedig
bedervende goederen worden bewaard, kan
door middel van vloeibare lucht een grootere
koude worden veroorzaaktv dan de goud-
r»
Bolswardsche Courant
al
