NIEUWS EN ADVERTENTIEBLAD
BOI.SWARD £N WONSEHADEEI,
Militaire rttsrteling.
Engelsche
i
Voor KT
No. 78. Verschijnt Donderdags en Zondags. Acht en dertigste Jaargang. 1899.
DONDERDAG 28 SEPTEMBER.
INNENLAND.
VOOR
'llfl
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
De Amst. Crt. schrijft
De groote belangstelling, welke de affaire
Dreyfus ook ten onzent heeft gewekt, deed
begrijpelijker wijze de vraag stellen, in hoe
verre een dergelijke militaire rechterlijke
dwaling ook in Nederland mogelijk is, .en
de verzekering van enkelen, dat onze militaire
rechtsbedoeling zooveel beter is dan de
Fransche, heeft voor velen niet allen twijfel
ten deze kunnen wegnemen. Wij juichen
hierin, want allicht zou het beweren, dat de
Franschen uit onze militaire wetten nog iets
goeds zouden kunnen overnemen, op nieuw
de goe gemeente in slaap wiegen, terwjjl
het niet genoeg kan worden herhaald, dat
de militaire rechtsbedeeling een schande is
voor onze natie. In de eerste plaats missen
de Nederlanders het recht de Franschen hard
te vallen over de rechterlijke dwaling van
1894. Wat daarna is gebeurd, laten wij hier
buiten beschouwing, want het schijnproces
te Rennes was o. a. een politieke vertooning,
die zelfs met de beste wetten den spot zou
hebben gedreven.
Laat het in deze dagen dan nog eens
worden herhaald, dat ook ónze militairen
voldoende rechtszekerheid missen. En nu
vergeten onze rustige burgers toch niet, dat
de treurige militaire rechtsbedeeling niét
alleen het deel is van de beroepssoldaten,
maar van allen, die het sodatenpak dragen,
om het even, of zij door de militaire wet
daartoe werden gedwongen, dan wel vrij
willig zich aanmeldden. Slechts van fiscale
overtredingen wil de militaire rechter niets
weten, alle overige misdrijven en overtredin
gen zijn van zijne gading, tenzjj... de militair
tegen de niet-speciaal militaire wetten en
voorschriften zondigt in samenwerking met
burgers. Zoo kan het gebeuren, dat een wasch-
baas, die zijn schoonmoeder afklopt, voor
den millitairen rechter wordt gedaagd, even
als de milicien met groot verlof, welke op
weg naar de inspectie van den militie-com-
missaris met zijn fiets een verboden weg
inslaat of zonder kaartje in een trein gaat
zittende militaire oppasser daarentegen,
die gezamenlijk met een burger een officier
besteelt, komt voor den burgerrechter.
Doch wat beteekent dit alles, bij de treu
rige wijze waarop de militaire strafprocedure
plaats heeft, en bij de ervaring, dat de be-
klaagde een voldoende mate van rechtszeker
heid mist.
Een kort overzicht van die procedure be
wijst genoeg.
Stel dat eenig militair beklaagd wordt van
een misdrijf. De eerste maatregel is dan ge
woonlijk, dat de beklaagde voor zooverre
bij geen officier is in de politie-kamer
wordt opgesloten, welke wij om niet al
realistisch te schijnen een cel zullen noemen
met heel weinig licht en heel weinig lucht.
Er wordt een klacht opgemaakt en de garni
zoenscommandant benoemt een commissie
van onderzoek, gewoonlijk bestaande uit een
kapitein en twee luitenants, waarvan de
jongste als secretaris.
„Morgen te... ure in dekazerne raad
van informatie in zake van... beschuldigd
van..., waarin zitting zullen nemen de kapi
tein... en de luitenants luidt het dan in
de garnizoensorder, waarna de hier genoemde
officieren zich den volgenden morgen veree-
nigen en meestal zonder in de gelegen
heid te zijn van de zaak eenige studie te
maken den beklaagde en de getuigen
(onder eede) hooren. De hiervan opgemaakte
schriftelijke stukken gaarna daarna via den
garnizoenscommandant naar den auditeur
militair, den ambtenaar van het openbaar
ministerie. Deze nu beslist op die stukken
of de beklaagde - in de militaire wereld
nog altijd „beschuldigde“ geheeten voor
den krijgsraad zal terecht staan. Natuurlijk
zal die auditeur-militair niet tot die terecht
stelling besluiten, wanneer hij niet van de
schuld der beklaagde is overtuigd, doch de
van die schuld overtuigde ambtenaar moet
niet alleen optreden als openbaar aanklager
maar ook... als verdediger!
In Frankrijk mag de militair althans de
hulp inroepen van een verdediger, doch hier
te lande niet. Wel kent de wet aan de na
bestaanden van den beklaagde het recht toe
om op schrift al datgene in het midden te
brengen, wat tot ontlasting van dien be
klaagde kan dienen, maar die nabestaanden
weten nauwelijks hoe de beschuldiging luidt,
van de details hooren of zien zij niets. Stel
bijv, dat een der getuigen ter goeder
trouw zich vergissende heeft verklaard
„op St. Nicolaasavoud heb ik den beklaagde
gezien gaande naar enz....“, dan zal de
bloedverwant, die weet, dat de beklaagde op
dien St Nicolaasavond niet door den getuige
hevig onweder met hagel en ijsval. De
bliksem trof de kapitale boerenhuizinge, eigen
aan de kerkvoogdij van Oude- en Nieuwe-
horne en bewoond door Sjoerd Egberts
Scheper. De knecht, zich achter bevindende,
zag dat daar dadelijk alles in lichtelaaie
stond. Het vee, nachts gestald wordende,
werd door Scheper en den knecht en de
meid losgeeneden en naar buiten gebracht,
zoo ook de paarden en de varkens. Van
achteren bezien zou men het een onmo
gelijkheid achten, dat drie menschen in zoo
korten tijd zooveel konden uitrichten.
Ook zijn er nog eenige huismeubels be
houden en twee smal gouden oorijzers. Het
kabinet met een inhoud van, men zegt, na
genoeg f 500 aan bankpapier moest echter
in de vlammen worden gelaten. Scheper
had de laden reeds uitgetrokken, toen hij
meende dat zijne hulpbehoevende zuster
zich nog in het brandende huis bevond. Haar
wou hij nu eerst helpen, doch ze bleek
reeds in veiligheid te zijn. Toen was het te
laat, om nog iets uit het kabinet te redden.
Huis en inboedel, hooi en rogge waren
verzekerd bij de Mij. Woudeend.
Steen wijk, 25 Sept. De glazenbrekers
beginnen weer. In den nacht van Zaterdag
op Zondag zijn bij onderscheidende inge
zetenen dezer plaats tal van ruiten ver
brijzeld. De dadeis zijn onbekend.
Hepk. Adv.bl.
Gaasterland, 25 Sept. Bij de maat
schappij „Gaasterland“ zijn de volgende plan
nen in ernstige overweginga. de aanleg
van een electrische tram van Stavoren
Warns—Rijs—OudemirdumSondelBalk
Harich W oudsend— HommertsSneek
en een zijtak BalkSt. Nicolaasgab. aan
leg van eene badplaats bij Oudemirdum en
in verband hieimee het bouwen van een
groot bad-hotel te Rijsc. bet herscheppen
van p. m. 300 H.A. bouwgrond in tuin
grond. De uitvoering van plan a heeft die
van b en c tengevolge. Om verschillende
redenen verdienen deze plannen toejuiching:
1. het verkeer met andere gemeenten wordt
veel verbeterd, 2. de aan- en afvoer van
verschillende producten zou op minder kost
bare wijze kunnen geschieden, 3. de bad
plaats zou jaarlijks duizenden vreemdelin
gen lokken, daar het badhuis bij uitvoering
van het plan zal gebouwd worden op het
z.g. „Hoog Jolderen", gelegen op eene hoogte
van p. m. 12 M. 1- A. P.
Van hier heeft men nu reeds een prachtig
gezicht op de Zuiderzee (bij helder weder
kan men duidelijk Enkhuizen zien liggen),
hetwelk dan natuurlijk nog in schoonheid
zou winnen. Een oppervlakte van p. m. 5
H.A. bouwgrond zal alsdan in bosch met
wandelpaden worden herschapen. (De uit-
bakening hiervan is reeds geschied.) Boven
dien is de zee voor dit doel hier zeer ge
schikt, vooral met het oog op zwakken, vol
wassen personen en kinderen, daar het water
hier minder koud is dan aan de Noordzee
kusten. Het herscheppen van bouw- in tuin
grond zou mede groote voordeelen kunnen
afwerpen, daar niet alleen aan vele handen
werk zou worden verschaft, maar ook dade
lijk aan het hotel datgene kon geleverd
worden, wat anders van elders wordt inge
voerd. Dat de gronden onzer gemeente door
dit alles zeer in waarde zouden stijgen en
dat het hier een zeer geschikt oord is voor
het bouwen van villa’s en een sanatorium,
behoeft nauwelijks gezegd.
Oosteibierum, 22 Sept. Het bieten-
rooien begint alhier ook algemeen te worden.
Door de vele regen der laatste dagen is het
aardappelrooien schier ondoenljjk en wijl
zulks in de bieten beter gaat, gaan som
migen, die anders minder haastig waren,
nu tot deze vrucht over. Ofschoon de bieten
ook al door de droogte geleden hebben, is
de opbrengst nog al goed te noemen, ’t
Spreekt van zelf, dat uitgebouwd land, dat
men nog wel eens voor bieten bestemt, niet
veel oplevert, daar het weinig weerstands
vermogen tegen de droogte had. Goede
grond levert van de 1315,000 kilo per
pondemaat, enkele beste stukken zullen,
naar men zegt nog meer opleveren.
Daar de aardappelbouw niet winstgevend
blijkt te worden, is menigeen nog al blij
wat bieten te hebbenmen heeft dan ten
minste iets dat de kosten dekt.
Fran. Crt.
Friesche Zuidwesthoek, 25 Sept,
Onze visschers doorleven bange dagen.
Eenige dagen voor den storm brachten zij
hunne palingfuiken in zeesedert hebben
slechts enkelen ze kunnen bereiken. Men
vreest, dat veel want vernield zal zjjn.
De zee is in de laatste dagen slechts voor
groote stoomschepen te gebruiken. De zeiL
schepen hebben haven-arresu
kan zijn gezien, van die wetenschap geen
gebruik kunnen maken, om de eenvoudige
reden, dat het getuigenverhoor hem geheel
onbekend blijft.
Nog ergerin de meeste gevallen hoort
noch ziet de krijgsraad een of meer der ge
tuigen, want gewoonlijk worden de getuigen
alleen gehoord door de straks genoemde, zoo
fluks op een morgen bij elkaar getrommelde
officieren-commissarissen.
Maar de beklaagde wordt verdedigd... ja
wel, door den persoon die hem aanklaagt,
door denzelfden persoon, die hem voor den
krijgsraad daagde want die auditeur het
kan niet genoeg worden herhaald is ver-
diger en aanklager tevens, is bovendien
griffier en... de eenige rechtsgeleerde in den
krijsraad.
Uit
treffeli
destille
aankla,
een ge.
doch
van ac'
wijl in
een re»
cier is.
Elke
publiek'
krijgsra
hebben
vonnis
tot hede
een atsfCIie
bemach
Als e
eeuwscb
paling t
gewezer-
het Hoof'
militairen ook rechtsgeleerden zitting nemen.
Maar dit hooge rechterlijke college krijgt
meestal slechts de schriftelijke bescheiden
onder de oogen, hoort noch ziet dan den
beklaagde en evenmin de getuigen, en zelfs
is het gebeurd, dat een beklaagde, die in
hooger beroep recht heeft op een verdediger,
dien rechtsgeleerden raadsman niet te zien
kreeg, omdat deze meester in de rechten
na inzage van de stukken het niet noo-
dig vond den beklaagde persoonlijk te hooren
Vergelijkt men nu weer onze militaire
rechtspleging met die der Franschen, zoo blijkt
het, dat onze krijgsraden verplicht zijn hunne
vonnissen te motiveeren, terwijl in Frankrijk
de militaire rechters als juryleden slechts een
schuldig of onschuldig uitspreken, waarbij
echter niet mag worden vergeten, dat een
dergelijke jury-berechting bij onze Zuidelijke
naburen inheemsch is en door velen werd
verkozen boven die, welke wij in onze (bur
gerlijke) strafvordering kennen.
In hoeverre onze militaire vonnissen al of
niet behoorlijk gemotiveerd worden, valt
moeielijk te zeggen, aangezien de beeren
auditeurs militair gelijk hierboven reeds
werd medegedeeld zoo bescheiden zijn om
slechts bij uitzondering afschriften van de
door hen geredigeerde vonnissen verkrijgbaar
te stellen.
De sluier der geheimzinnigheid en der ge
heimhouding, welke onze geheele militaire
rechtspleging omhult, schijnt alzoo ook door
de heeren auditeurs te worden beschouwd
als onmisbaar, en juist die geheimzinnigheid,
dat in het geheim vonnissen, dient in de
allereerste plaats te verdwijnen, waarbij de
Nederlandsche burgers wel hebben te be
denken, dat jaarlijks meer dan zeven 'hon-
dei d hunner zonen voor de krijgsraden wor
den terecht gesteld.
Morgen kan de beurt komen aan uwen
zoon
Waar wij dan ook in deze dagen niet
uitgepraat raken over Dreyfus, hebben wij
in de eerste plaats te zorgen, dat onze zonen
en broeders, die als militair den lande dienen
voldoende rechtszekerheid verkregen, welke
zij thans missen.
’t Is waar, reeds jaren lang staat verbete
ring van onze militaire rechtspleging op het
progromma, is zelfs een militair strafwetboek
gereed gekomen, maar... alle die schoone
ontwerpen van wet helpen ons niet, trouwens
niet het materiëele gedeelte de aard en
de om vang der straffen eischt de meeste
zorg, het formeele recht, de wijze van recht
doen moet verbeterd, en de verbetering van
dit formeele recht bleef tot heden op den
achtergrond.
Misschien mogen wij dit loven, want meer
en meer wordt thans begrepen, dat een af
zonderlijke militaire rechtspleging althans
in vredestijd niet noodig, ja zelfs niet
gewenscht is.
Afschaffing van krijgsraden en van het
hoog militair gerechtshof, zie daar een eisch
des tijde gelijk recht voor militair en
burger. Wel is waar, wordt daarentegen het
bezwaar geopperd, dat de burgerlijke rechter
de zuiver militaire overtredingen en mis
drijven als insubordinatie en dienstwei
gering niet voldoende kan beoordeelen,
maar zij, die zulk een bezwaar onderschrij
ven, houden al heel weinig rekening met de
algemeene en bijzondere kennis van onze
burger rechters.
Is dan de militaire wereld een geheim
zinniger, onbegrijpelijker instelling dan de
koopmans- of de sehipperswereldzou een
burger rechter niet kunnen voelen en vatten
wat de mindere den meerdere verplicht is
hebben onze rechters en raadsheeren zoo
weinig begrip van orde en tucht, van ge
hoorzamen en van bevelen
Trouwens dit hier genoemde bezwaar
wordt na verloop van enkele jaren geheel
te niet gedaan, door de invoering van den
'oonlijken dienstplicht; immers ook de
ers van de toekomst zullen althans
een deel den lande als milicien ge-
hebben.
QfAT I T1? 4 I? \T7I?Lchaffing dus van krijgsraden en hoog
ïAI. 'V Ijl'r gerechtshof zoo niet heden, dan
■n, opdat de rechtszekerheid van dui-
^717171) 1 P burgers, die gedwongen worden het
ZjIjIjII JU/enpak aan te trekken, nog iets meer
n een frase.
Vv/x leek, 26 Sept. Overal leven en be-
artV*Ilg heden op onze weekmarkt.
U.llg vZUvll l/V <BSChen ’t melkvee zagen we eenige
sn rondwandelen, die hooge sommen
edden voor menig drachtig rund, dat
■aaam van puik kon dragen.
wolvee en vette kalveren was vlugge
~jl; de laatsten noteerden iets lager dan
Rrige week: le kwaliteit gold 32 en 33 ct.
Graskalveren, die plenti waren aangevoerd,
waren bepaald duur en zullen, als ’t weer
een beetje opknapt, misschien nog stjgen.
In varkens kon de handel niet bepaald
levendig worden genoemd; voor de export-
slagers werd echter nog vrij wat opgekocht
tegen 15, lö1^ tot 16*/2 ct.
Vet rundvee, waarin geen vlugge omzet
was, gold le kw. 25 tot 27 ct.
26 Sept. Een zeer geacht ingezeten
onzer gemeente de heer A. Breunissen Troost
hoopt 1 Oct. a. s. den dag te herdenken,
waarop hij vóór 40 jaren de betrekking
als directeur onzer gasfabriek aanvaardde.
Wij twijfelen geenszins of de man, die aan
een helder hoofd een groote werkkracht
paart, die met trots mag zien op den arbeid,
dien hij gedurende 40 jaren in ’t belang
der gasindustrie hier verrichtte, of die man
’t a. s. Zondag aan bewijzen van belangstel
ling zal ontbreken.
Tzum, 25 Sept. Het land wordt hier
niet voor een appel of een ei weggedaan.
Een klein boerderijtje, huis met ruim 22
p. m. land, werd in zes perceelen geveild.
Per p. m. werd geboden: f 651, f 643,
f 541, f 541, en f 471; ’t laatste perceel
niet in den kabel gelegen.
Met huis, erf en overname bedraagt het
provisioneele bod in ’t geheel f 14,271,85.
Men zegt, dat de finale veiling zal uit
wijzen, dat er nog beluste koopers genoeg
aebter de hand zijn.
Een paar jaren geleden is in dezelfde
streek nog land publiek verkocht voor meer
dan f 800 p. p.
Haskerland, 26 Sept. Te Joure heeft
zich een geval van typhus voorgedaan.
Sedert Augustus 1897 was in deze ge
meente geen dergeltjk ziektegeval geconsta
teerd. Wel kwamen in den loop dezes jaars
7 gevallen van roodvonk voor.
Joure, 25 Sept. Onze najaarskermis is
weer in aantocht. In tegenstelling met hare
voorgangster van 1898, die weinig beziens-
waardigs bood, belooft zij nog al iets. Er is
plaats verzocht vooreen paardenspel van
Cohen, een stoom velocipedetent van Gorter,
een béignetskraam van de weduwe Haak
(allen reeds gearriveerd), een Amerikaansche
luchtschommel van Sipkema, een caroussel
van Arjaans, een draaimolen van de Boer,
een schiettent van Schiöder, benevens voor
tal van kramen, tenten enz.
Voorts zullen, behalve de gewone hard
draverij des Maandags en de volksvermake-
lykheden des Vrijdags, op laatstgenoemden
dag nog wielerwedstrijden worden gehouden,
terwijl des Zaterdags bovendien een kaats-
partij hier iets nieuws zal plaats
hebben.
Uitgenomen den Zondag, zal er dus eiken
dag van de kermis iets bijzonders te doen
zijn. Als het weder, dat tot heden vrij on
stuimig ie, nu maar wil medewerken, kan
ean druk bezoek worden verwacht.
Jubhega, 24 Sept. Te ruim een uur
heden nacht woedde er boven ons dorp een
a
Bolswardsche Courant,
I
