NIEUWS EN ADVERTENTIEBLAD
LSWARD EN WONSERA.DEEL
WINKELHUIS
„AmicitiaBolsward.
Cornelia Bölger,
No. 10. Verschijnt Donderdags en Zondags. Negen en dertigste Jaargang. 1900.
Finale Toewijzing
BINNENLAND.
DONDERDAG 1 FEBRUARI.
BOIiSWARD.
Gerri jt Haima van der Wal,
in den ouderdom van ruim 68 jaren.
Zaterdag* 1O Fehr.
VOOR
naanden.
handen van het dag. bestuur
Hepk. Advjfk
i
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
en geduldig lijden
Na een lang
overleed heden te Franeker
geliefde Zuster
Weduwe van den Heer
B. BöLGER.
A. BöLGER—Kim.
Bolsward, 28 Januari 1900.
Wonseradeel, 27 Jan. In de heden
gehouden Raadsvergadering is o. a. mede
gedeeld, dat heeren Ged. Staten hebben
goedgekeurd het besluit tot verhooging der
jaarwedden van de 9 laagst bezoldigde
hoofden van scholen tot 1 850 en dat de
heer P. Westra te Arum bedankt heeft
voor het lidmaatschap van de plaatselijke
schoolcommissie.
logekomen was eene resolutie van Ged.
Staten over een verzoek van de commissie
van beheer van den Bilswarder-Harlinger-
weg, om nu de Raad hare begrooting niet
heeft goedgekeurd, goedkeuring te onthouden
aan de gemeentebegrooting. Ged. Staten
geven te kennen, dat daartoe geene termen
bestaan, dewijl de Raad het door de com
missie noodig geacht subsidie op de be-
grcoting uitgetrokken beeft. Intusschen
spreken zij als hun gevoelen uit, dat de
weg, dien de Raad heeft ingeslagen om tot
afschaffing van de tolheffing te geraken,
niet de juiste mag worden geacht en dat
de Raad wel zal doen do begrooting alsnog
goed te keuren en met de andere gemeente
besturen eene wijziging van den weg in
overweging te nemen. Deze resolutie is tot
advies in handen van het dag. bestuur
gesteld.
Hetzelfde besluit werd genomen ten
aanzien van een schrijven van den Com
missaris der Koningin, waai bij de meening
van den Raad wordt gevraagd over de
door de directie van de Nederlandsche
Tramweg-Maatschappij gevraagde concessie
voor de tramlijn Atum-Franeker.
De Raad heeft benoemd tot lid van de
plaatselijke schoolcommissie wegens het
niet aannemen der benoeming door den
heer J. Timmer den heer L. 8. Hilarides
te Pingjum; tot wegwerker op den kunst
weg WaaxensLollum Grauwe Kat
H. Riemersma te Lollum en tot onderwij
zers aan de scholen te Makkum en Arum
S. S. van der Kamp te Baarn en J. Baltjes
te behingen.
Verder is besloten
1. De armbesturen te Makkum en te
Ferwoude te machtigen tot opdracht van
de geneeskundige practijk gedurende 1900
aan dr. W. Driendijk te Makkum, onder-
’s avonds 7 uur. Geboden in 12 per-
ceelen f 8024.
Notaris BRUINSMA
stelsel van koloniën is een beurszwendel,
de goudmijnen was slechts een onderdeel,
dat niet als de grondoorzaak kan gelden.
’t Is wel opmerkelijk dat alle mogendheden
tegen de Engelschen zijn, maar meen nu
niet, dat het is omdat ze medelijden hebben
met die Boeren, omdat die onrechtvaardig
behandeld zijn, och neen, er zit wat anders
achter, ’t Eigenbelang spreekt er uit.
Nederland heeft 30 jaren krijg gevoerd
tegen Atjeh, ’t heet omdat daar aan de
kusten zeeroof gepleegd werd. Waarom er
dan maar geen kruisers heen gezonden om
die prauwen dat af te leeren? Waarom ook
de binnenlanden bevochten en eigenlijk alle
verzet te dooden? Och, hoorders, het geeft
zoo’n groot verschil van zienswijze, of men
tot de bourgeoisie behoort of niet, ’t verschilt
zoo veel in wat positie men geplaatst is, en
de oorlog in Atjeh is in ’t belang der Hol-
iandsche bourgeoisie, die thans ook erg is
op de hand der Boeren. Hun overwinningen
worden met groote letters in de bladen ver
meld. Waarom is men zoo gestemd? Wel,
de Hollandsche bourgeoisie hoopt op de plaats
te komen, waar de Engelschen ook zoo graag
zouden zetelen. Men hoopt dan een streepje
voor te hebben. Ons vaderland is schuldig
ten opzichte van zijn koloniën, Frankrijk en
Duitschland evenzoo, doch Enge'and was
allen de baas. De anderen hebben ’t haar
genoeg benijd. Het christelijke Engeland
mag zich schamen, hoe het de eerste plichten
van naastenliefde ten opzichte van zijn ko
loniën in practijk brengt, maar moet Enge
land in Achter-Indie thans duizenden, ja
millioenen voeden om ze voor hongerdood
te behoeden, om de eenvoudige reden dat
men ’t land heeft uitgezogen, ook Nederland
heeft het op Java vrij ver gebracht. In Zuid-
Afrika is echter nog wat te halen, vandaar
dat men er alle krachten toe inspant, want
’t is verbazend wat kosten die strijd mee
brengt.
Het is een strijd in 't belang van het groot
kapitaal en de arbeiders dienen er wel eens
een goed inzicht in te krijgen, waar het om
gaat. Zij moeten tegen die onrechtvaardig
heid zijn. Ook ons vaderland doet mee in
dien zwendel. De verdrukking van den Ja
vaan is niet te loochenen, men leze den
Max Havelaar van Multatuli, om te weten
boa het daar toegaat. En de Atjeh-oorlog?
Ik verklaar ronduit, zegt spr. dat ik sta aan
de zijde der Atchineezen en hoop van harte
dat zij zullen zegevieren, ter wille der recht
vaardigheid en gaarne zou ik hebben dat
alle arbeiders in ons land zoo dachten.
PAUZE.
In ’t systeem, waarin wij leven, brengt
de tijd zulke onrechtvaardige toestanden mee,
want onze maatschappij berust op het kapi
talistisch systeem. De socialisten nu willen
verandering, zij willen de schrille toestanden
van buitensporige weelde en ontzettende
ellende opheffen. Men beweert wel eens dat
wij soc. eigenlijk alleen de arbeiders, de
paria’s willen helpen, doch dit is verkeerd
ingezien. Wij willen algemeene verbetering.
Omdat echter de nooden van den arbeider
thans het meest op den voorgrond treden,
trekt ook zijn toestand het eerst de aandacht,
doch de soc. hebben aller belangen op t oog.
De Christelijke barmhartigheid, gelijk die
zijn moet niet zooals die is komt
heel goed met ons stelsel overeen zegt spr.
Er bestaat een wet in de natuur: wie
zich aan zijn naaste vergrijpt, vergrijpt zich
ten slotte aan zich zelf. Het kapitalistisch
stelsel nu is niet op naastenliefde maar op
egoïsme gebouwd en ’t kan dus niet blijven;
de gebreken komen in onzen tijd reeds zoo
duidelijk aan ’t licht, dat men wel met blind
heid moet zijn geslagen, als men ’t niet ont
waart. Doch ’t kost moeite met dat stelsel te
breken.
Dikwijls hoort en leest men, dat Cham
berlain en consorten den oorlog in Zuid-Afrika
hebben doen ontstaan, maar men begrijpt
toch wel dat enkelen dat niet kunnen. Daartoe
heeft de pers, de regeering, de vertegen
woordiging, de geheele bourgeoisie in Enge
land meegewerkt, ’t is eigenlijk de vrucht
van het stelsel van overheercching. In deze
maatschappij is de kiem van den oorlog.
Gelijk uit vele kleine beekjes een groote
stroom ontstaat en soms een on tem baren
vloed, zoo is ook uit tal van kleine oorzaken
een geheel ontstaan, dat een monster mag
heeten. Men begrjjpt het eigenlijk niet, hoe
’t mogelijk is, dat daar duizenden tegenover
duizenden gaan staan, om elkander met
bommen, granaten, lydiet en alles wat
vreeselijk is, te verdelgen. In de kerken
wordt steeds gepredikt van liefde en vrede,
barmhartigheid en naastenliefde, maar waar
is dan toch die liefde? Het kapitalistisch
stelsel deugt niet, het moet bestreden wor
den, het bezit en het streven naar bezit voert
tot twisty in ’t klein zoowel als in ’t groot.
scheidenlijk tegen f 550 en f 165.
2. Gunstig te beschikken op een ver
zoek van ingezetenen van Arum tot het
aanbrengen van eene bestrating ter breedte
van 3 meter op een terrein in de kom van
het dorp.
3. Het armbestuur te Pingjurn in kennis
te stellen, dat de Raad met betrekking tot
aan het armbestuur behoorende woningen,
toegepast wenscht te zien de bedoeling van
het reglement voor de armbesturen, om geen
woningen te verhuren aan personen die in
staat zijn zelf een woning te huren en
woningen, die voor de administratie niet
noodig zyn, met machtiging van Gedep.
Staten van de hand te doen.
4. Het dagelijksch bestuur te machtigen
tot het aangaan van eene tydelyke leening
van ten hoogste f 15,000 ter tjjdeljjke
voorziening in de behoefte aan kasgeld bij
den gemeente-ontvanger.
5. Het kohier van schoolgeld over het
4e kwartaal van 1899 vast te stellen tot
een bedrag van f 395,61.
Door de in de vorige vergadering be
noemde commissie werd rapport uitgebracht
over de aanvrage om subsidie voor de
tramlijn Franeker-Bolsward-Workum. Da
commissie stelt voor, aan de Ned. Tramweg-
Maatschappij gedurende 10 jaren een ren
teloos voorschot van f 10,000 te verstrekken.
Dit rapport is tot de volgende vergadering
aangehouden.
Oostermeer, 29 Januari, ’t Volgende
standje baarde hier vrij wat opzien. Een
meisje van Hantum zal in ’t huwelijk treden
met een schipper van Rottevalle. Zijne fa
milie hier was er erg tegen en trachtte
door alle middelen hem van voornemen te
doen veranderen, niet het minst, door kwaad
van haar te spreken. Toen zy nu haren
aanstaande zou bezoeken en deze haar van
de stoomboot hier af haalde, stond de fami
lie tot ontvangst gereed, een lid met in
koolteer gedoopte handen om haar wel
kom te aaien. Toen men echter haren vrijer
bij haar zag, trok men zich terug en be
paalde zich tot uitjouwen en uitzinnig lawaai,
waardoor een oploop ontstond, alsof ’t ker
mis was.
Stavoren, 29 Jan. Het scheepvaart
verkeer is thans weder in vollen gang en
veroorzaakte in de laatste dagen in onze
haven eene enorme bedrijvigheid. Uit de
provincie kwamen tal van zwaar geladen
tjalken, die met de vele binnenscheepjes
Morra en Fluessen op schilderachtige wijze
stoffeerden.
De scheepvaart-beweging op onze haven
is in 1899 beduidend minder geweest dan
in 1898.
In 1898 werden geschut 3420 schepen met
een inhoud van 253407 tonnen, in ’99 2836
schepen metende samen 213396 tonnen.
Gaasterland. De plannen van aanleg
van een tramlijn Stavoren8t. Nicolaasga.
met zytakken naar Lemmer en Sneek, heb
ben begin van uitvoering gekregen. Twee
heeren uit Den Haag hebben te Sloten met
het stadsbestuur reeds eemge opmetingen
gedaan. In verband met de oprichting
eener badplaats in Gaasterland mogen we
verwachten, dat met bekwamen spoed ge
handeld zal worden.
Heereuveen, 29 Jan. Door onbekende
oorzaak ontstond heden brand in het
kleedermagazijn van den heer S. Ballast,
firma v. d. Schaar op den Heerenwal.
Voor p. m. f 1000 aan manufacturen ging
verloren. De goederen waren verzekerd bij
de Maatschappij „’s Hertogenbosch.*
Zaterdag had nier een schoorsteenbrand
plaats bij den heer M. Visser. Het vuur
kon gelukkig nog tijdig worden gebluscht.
Leeuwarden, 29 Jan, Heden avond
geraakte bij de Hoeksterbrug een vracht
wagen uit Buitenpost, na het uitspannen
van het paard, door den hevigen wind in
de gracht. Het vrachtgoed moet nagenoeg
verloren zijn.
Gorredijk, 29 Jan. De trek van vrou-
weiyk dienstpersoneel naar andere provin
ciën, voornamelijk naar Holland, is zoo groot,
dat er hier groote behoefte komt aan dienst
boden. Indien er niet spoedig verandering
komt, wordt het een kritieke toestand voor
vele huismoeders.
Ooststellingwerf, 29 Jan. Door
iemand uit deze gemeente is te Oosterwolde
eene export-slachterij opgericht. Nu al
eenigen tijd lang worden door hem in de
environs nuchteren kalveren opgekocht
tegen den prjjs van ongeveer f 5.50 per
stuk, daar hij op zich heeft genomen in
een jaar tijde 2000 van die dieren „geslacht*
uit te voeren.
De arbeid die de mensch verricht moet in
overeenstemming zijn met de behoefte. Een
eerste voorwaarde van den arbeid is dat hij
onafhankelijk zij en dan brengt arbeid geluk,
dan is het leven eerst genot voor het individu,
want meene niet, dat het geluk in rijkdom
schuilt. De rijkdom strekt den mensch tot
ongeluk. De weelde voert tot onmatigheid
in zinnelijke genoegens, het lichaam kwijnt
onder die weelde. Ik heb in een groote stad
nauwlettend gezocht naar iets schoons, maar
heb er ondeugden ellende gevonden,ook onder
de allerhoogste standen. Het geld is in onze
maatschappij de ziel, alles is er voor te koop,
slechts geen blijvend geluk. Het is een his
torisch verschijnsel dat de sterke de zwakke
overheerscht, en ook dat de weelde voert tot
verderf.
In de tegenwoordige staathuishoudkunde
geldt de regel het arbeidsproduct is het doel,
arbeid het middel, ’t Is juist het gevolg van
dit stelsel dat er een speculatie ontstaat op
de productie, wie ’t meest kan voortbrengen
in korten tijd wordt de baas en ’t gevolg
er van wordt, dat twist ontstaat, de oorlog
is het gevolg ’t stelsel. Men moet de stelling
omkeeren en zeggen arbeid is doel, product
het middel. Men moet breken met het stelsel
van bezit. Arbeid, vrijwillige arbeid brengt
geluk, gezondheid, maar dan geen 12 uren
of langer, neen, 8 uren is voldoende. Laten
wij trachten te breken met de maatschappij,
waar alles op verkrijgen en op vermeerderd
bezit is gebaseerd, waar de wetten dien toe
stand bestendigen. Trachten wij te breken,
gelijk er zoovelen doen, die den arbeid in de
vrije lucht verkiezen boven’tduffestadsgewoel,
breken met een stelsel van zelfzucht, want
men kan de wetten der natuur niet straffe
loos veronachtzamen. Laten wij het kapita
listisch juk afwerpen en trachten de vrye
beschikking over onze spierkracht te be
houden. Arbeid moet dan ons doel zijn en
product het middel en dan zal men nimmer
vrede kunnen hebben met een strijd, met
oorlog, moord en doodslag.
Als men de zaak goed inziet en doordenkt,
kan men een gelukkig mensch worden.
(Applaus.)
De Voorzitter vraagt daarop of iemand
der aanwezigen met den Spreker in debat
wenscht te treden. Daar niemand zich aan
meldt, sluit hij met een woord van dank aan
den Spreker, de aanwezigen en de directie der
sociëteit, de vergadering.
De Notaris M. SCHOTMAN Mz<
te Bolsward, zal, op Zaterdag, den
3den Februari 1900, des avonds ten
7 ure, by AGE POSTMA aldaar, publiek
veilen
L Een uitmuntend
De Transvaalsche bladen, bijvoorbeeld Kde
Bloemf>nteinexpresseu' hebben reeds lang er
op gewezen, hoeveel goud de Engelschen
jaarlijks uitvoerden en te Londen aan de
markt brachten en ook de diamanthandel
was geheel in handen van een Engelsch syn
dicaat. In dat opzicht waren de Engelschen
reeds de baas en behoefden ze geen oorlog
te zoeken. De Engelschen zelf geven dan
ook andere motieven aan. Het heet dat men
voor de rechten der uitlanders in de bres
sprong. Men wilde voor vreemdelingen bur
gerrecht hebben en hoewel men in Engeland
zelf een 10 jarig verblijf eischt, voor men
als Engelschman beschouwd wordt, heeft de
Transvaalsche regeering den termijn op 5
jaren verkort, dus men kon al tevreden zijn,
doch neen, men wilde meer, men zocht een
voorwendsel tot een strijd, waarvan de oor
zaken dieper zijn te zoeken. De Hollandsche
pers spreekt wel eenparig dat het alleen om
de goudvelden gaat en dat die vreemdelingen
rechten aanleiding tot den strijd gaven,
Spreker wil de oorzaak dieper zoeken. Ne
derland voert reeds 30 jaren strijd tegen
Atjeh en die strijd heeft in den grond
dezelfde oorzaken als de Transvaalsche oorlog.
Engeland heeft nu echter 't ongeluk, dat het
een natie tegenover zich kreeg, die tegen
haar was opgewassen.
De 19e eeuw heeft de ontwikkeling van
het machinewezen meegebracht, waardoor
een geheele ommekeer in de industrie is ont-
staan, de handenarbeid werd haast te niet
gedaan. Engeland is het vaderland der ma
chines, zy zijn daar uitgevonden en 't eerst
geëxploiteerd. IJzer en steenkool waren in
den bodem voorhanden, en ’t ligt voor de
hand.dat het nu een voorsprong had op de
andere natiën en reusachtige kapitalen zich
daar hebben opgehoopt, want door de machi
nes wordt zooveel geproduceerd, dat er kon
worden uitgevoerd tegen groote winst. Al
lengs zijn ook bij de andere volken de ma
chines ingevoerd en de uitvoer daarheen
werd daardoor gestremd, doch naar andere
streken van afvoer werd omgezien. Het uit-
voerstelsel breidde zich uit tot de andere
werelddeelen en dan het liefst naar koloniën,
waar men zelf den prijs kon bepalen, en door
monopolie de concurrentie, die ontstond, te
weren. Reeds het continentaalstelsel van
Napoleon was een gevolg van het uilvoer-
stelsel van Engeland, de Fransche bourgeoisie
gunde den Engelschen die vourdeelen niet.
Later hebben ook Frankrijk, Duitschland
en anderen, de Engelschen nagevolgd door te
trachten koloniën ie bekomen. De uitbreiding
der Fransche vloot zal 175 mil), franc kusten,
in Duitschland zijn de vlootplannen in de
maak, want die landen willen zich sterk
maken om in den vreemde macht te krijgen,
voor den uitvoer daarheen. In China is de
strijd reeds ontbrand om elk een stuk te
krijgen. In den grond is dit niet andeis, dan
een strijd van het groot kapitaal om zich te
verrijken met de winst van millioenen en
de Zuid-Afrikaansche oorlog is aan die oor
zaak toe te schrijven. Zuid-Afrika is ’t land
voor uitvoer bij uitnemendheid, de bodem
bovendien rijk aan kostbaarheden. De Eu-
gelschen hebben de Kaapkolonie reeds, in
Natal waren zij baas, maar men wilde nog
verder gaan, voor soms andere kapers op de
kust kwamen. Deze oorlog en ’t geheele
Bolswardsche Courant.
TE
up UKi (-VUV4 o'xA VIXV-LMMIUS'I U1UUXJ, ....MUo. 11- KZOX1
zoo vrij dit in twijfel te trekken. In de eerste
plaats kan ik er op wijzen dat de Engelschen
reeds den goud- en diamanthandel in handen
hadden.
