Verschijnt Donderdags en Zondags. Veertigste Jaargang. 1901.
No. 87.
NIEUWS EN ADVERTENTIEBLAD
BOLSWAR» EN WONSERA.BEEE
I
be Malaria-mug.
J
DONDERDAG 31 OCTOBER.
BINNENLAND.
VOOB
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents,
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar A 5 Ct.
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
het hotel alhier. In rijtuigen begeven ze
ti gehuurd
W est- en
Sommige diertjes kunnen soms plotseling
beroemd of berucht worden. Dit is het
geval met het langbeenig mugje, dat sinds
een jaar of drie met zekerheid als de ver
spreider van de moeraskoorts, de malaria,
gebrandmerkt is, de ziekte, die zoowel in
onze Oost als in Engelsch Indië, in Italië
en in andere deelen van Europa en ook in
ons land, vooral in Zeeland, de bevolking
teistert. Het is gelukkig geen ziekte, die in
den regel doodelijk is; de meeste lijders her
stellen er van en de chinine is een uitstekend
geneesmiddel er tegen. Maar door herhaalde
aanvallen van de moeraskoorts kan men toch
zeer uitgeput raken en onder ongunstige
omstandigheden, zooals die, waarin reizigers
op vermoeiende tochten, vaak zonder chinine,
verkeerden, of waarin de armoedige bevolking
in de moerassige streken rondom Rome moeten
leven, sterven velen er aan.
Dat de ziekte vooral voorkwam in streken
met moerassen, met poelen en plassen, in het
algemeen met veel stilstaand water, wist men
sinds honderden jaren en ook dat het droog
leggen daarvan veelal de malaria deed ver
dwijnen, hoewel niet altijd, terwijl ook niet
in alle moerassige streken de koorts voor
kwam. Welk verband er echter tusschen de
waterplassen in den bodem en de moeras
koorts bestond, wist men nietmeestal sprak
men eenvoudig van de „ongezonde dampen*
die de ziekte zouden veroorzaken.
Doch thans weet men, dat een microsco
pisch klein wezentje, dat in het bloed van
den lijder zich vermenigvuldigt en tijdens
den koortsaanval daarin bij millioenen voor
komt, maar door een flinke dosis chinine
wordt gedood, de oorzaak van de ziekte is
en dat die uiterst kleine „malaria-parasieten*,
zooals men ze kan noemen een deel van hun
leven in het lichaam van muggen doorbrengen
en door deze muggen, bij het in echten zin
„venijnige* steken, op den mensch worden
overgebracht.
Het is wel goed om deze boosdoenster onder
de muggen nader te leeren kennen. Zij lijkt
heel veel op onze gewone kleine langbeenige
mug, de bekende steekmug, die de geleerden
Culex pipiens noemen, maar de snuit van
de malariamug is nog wat langer en zij heeft
vier kleine donkere vlekjes op elk der vleu
gels. terwijl ook de manier, waarop zij tegen
den muur zit, haar van het wel lastige maar
niet zoo gevaarlijke kameraadje onderscheidt.
De malariamug namelijk, die de geleerden
den naam Anopheles claviger of ook wel
Anopheles maculipennis hebben gegeven, zit
niet met al zijn 6 pootjes tegen den muur
of de zoldering, zoodat het lichaam evenwijdig
daaraan is, maar hecht zich alleen met het
voorste paar pooten vast en laat het lijf er
los bij hangen.
Men moet er intusschen aan denken, dat
er nog veel meer soorten van deze diertjes
zijn, waarmee men de booze Anopheles zou
kunnen verwarren, al komen die niet zoo
algemeen voor als onze gewone steekmug.
In het bijzonder moet men haar onderscheiden
van de geringde steekmug Culex annulatus,
een neefje van ons gewone „neefje*, die
men ’s zomers niet veel, maar 's najaarsen
’s winters nogal vaak in onze woningen kan
aantreffen. Deze komt met de Malana-mug
overeen, doordat zij ook vlekjes op de vleu
gels heeft (meestal 5 op eiken vleugel), maar
zij is er van te onderscheiden, doordat al haar
pooten „geringd* zijn, dat is afwisselend uit
lichte en donkere deelen bestaan, wat ook
zonder een vergrootglas te gebruiken duidelijk
te zien is.
De levenswijs van al die muggen biedt de
grootste overeenkomst. Zij kunnen nergens
ontstaan, waar geen grootere of kleinere
waterplassen zijn. De wijfjes leggen namelijk
haar eieren in het water en daaruit ^komen
kleine larven, die nergens anders dan in het
water kunnen leven en na eenige weken, als
ze flink gegroeid zijn verpoppen, om na eenige
dagen van rust in de volwassen insecten te
veranderen, die dan uit het water opstijgen
en meest in de buurt big ven rond vliegen,
doch soms ook wel zich ver van hun ge
boorteplaats verwijderen. Om eieren te leggen
moeten zij echter altjjd weer het water op
zoeken, hetzij dit een groote vjj ver, een reeks
plassen in een moeras, of ook maar een vat
met regenwater is.
Bij het steken prikken de wijfjes der mug
gen (de mannetjes doen dit in het geheel
niet) in de huid en brengen tegelijkertijd
een ziertje speeksel in de wonde, wat het
onaangename, branderige gevoel veroorzaakt.
Daarop zuigt het diertje zich zijn maag vol
bloed, waarna het lui en loom wordt en vele
uren noodig heeft om zijn rijkelijk maal te
verteren. Is de mug dus een Anopheles, die
reeds Malaria-parasieten in het lichaam heeft^
dan zal zij hiervan, met haar speeksel, eenige
in het bloed van den mensch brengen; die
parasieten vermenigvuldigen zich daarin snel
en de patient krijgt na korten tijd een koorts
aanval. Was het echter een Malaria-mug,
die zelf nog vrij van die ziekte was, dan
doet haar steek niet meer kwaad dan die van
een gewone mug.
Als zulk een ziekte-vrije Anopheles echter
een malarialijder steekt, namelijk een mensch,
die reeds aan de koorts lijdt, dan heeft er
besmetting in omgekeerden zin plaats; de
mensch maakt de mug ziek, door het bloed,
dat deze inzuigt en daardoor is nu de mug
in staat gesteld, om weer aan andere men
schee de koorts mede te deelen. Het is echter
hier geen gewoon „overbrengen* van de ziekte,
geen eenvoudig overdragen van de parasieten
van mensch op mug en mug op mensch, want
als het dit ware, zouden waarschijnlijk ook
wel andere muggen, dan juist die Anopheles
claviger, daartoe in staat zijn, maar het
eigenaardige microscopische wezentje, de ma-
laria-parasiet, moet een deel van zijn ont
wikkeling in het lichaam juist van die soort
van mug doormaken en verkeert eerst daarna
weer in een periode, om in het bloed van
den mensch zich te kunnen ontwikkelen.
Wij kunnen hier natuurlijk geen overzicht
geven van al de onderzoekingen, die nu sinds
enkele jaren door tal van geneeskundigen,
in Europa en in Indië, verricht zijn, om
zekerheid in deze kwestie te verkrijgen, maar
willen toch een paar der meest sprekende
proeven, onder leiding van den Engelschen
dokter Manson verricht, hier mededeelen.
In Londen kent men geen malaria, de
Anopheles komt er niet voor. Nu liet men
uit de buurt van Rome eenige van deze
muggen in aardige gazen kooitjes overzenden,
nadat zij zich eerst op de huid van een lijder
aan moeraskoorts hadden te goed gedaan.
De zoon van dr. Manson stelde zich voor de
proef beschikbaar, hij liet zich door de uit
Italië aangebrachte muggen steken en... kreeg
een flinken malaria-aanval.
Nu moest ook nog bewezen worden, dat
als men, omgekeerd zich maar voor Ano-
pheles-steken beveiligde, men de ziekte niet
kreeg, in welk een ongezonde omgeving men
overigens ook verkeerde. Ook voor deze proef
werden een paar Engelsche dokters gevonden.
Zij vestigden zich in de Romeinsche Cam
pagna, berucht als een echt malaria-gebied
en woonden daar het vorige jaar van Juli
tot October. Hun huis werd echter geheel
„muggenvrij* gehoudenalleopeningen waren
met gaas afgesloten, zoodat er geen mugje
kon binnendringen. Gingen de proefnemers
naar buiten, dan waren hoofd en handen als
het ware door kooien van gaas omgeven. Zij
leefden overigens geheel zooals de bewoners,
die veel van de koortsen te lijden hadden,
aten dezelfde spijzen, dronken het water uit
de moerassen, ademden dezelfde lucht in als
de anderen en lieten zelfs, wat altijd als bij
zonder gevaarlijk beschouwd wordt, de grond
bij hun woning omgraven. Alleen voor mug-
gebeten beveiligden zij zich volkomen en...
zij bleven dan ook geheel vrij van de ge
vreesde moeraskoorts.
De practische gevolgen van de besproken
ontdekking liggen voor de hand. Men weet
nu precies waarheen men zich bij den strijd
tegen de malaria moet richten. Men moet de
malarialijders genezen door chinine, waar
door de malaria-parasieten gedood worden
verder de malaria-muggen van ons verwij
derd houden, hen dooden of hun de gelegen
heid benemen zich te vermenigvuldigen, dit
laatste door zooveel mogelijk, waar malaria
voorkomt stilstaande poelen en plassen droog
te leggen. Het zal wel m o e i 1 ij k vallen
een streek, die er door geplaagd wordt, ge
heel van malaria te bevrijden,maar o n mo
ge 1 ij k kan dit .thans niet meer genoemd
worden.
(w. get.) Dr. VITUS BRUINSMA.
Bildtsche Crt.y 3 October 1901.
Witmarsum. De gemeenteraad be
noemde Zaterdag j 1. tot onderwijzeres alhier
mej. A. E. Vellinga, thans tydelijk hier
werkzaam en tot onderwijzer te Pmgjum
de heer Venstra te Dronrijp. Verder besloot
de raad om met 1 Nov. e.k., het herhalings-
onderwijs in te voeren en wel in de o. s.
te Witmarsum, Arum, Kimswerd, Pingjum,
Zurich, Makkum en Burgwerd,
Workuiu. Het voorbereidend militair
onderricht is hier wederom aangevangen.
Van deze mooie gelegenheid tot oefening
in den wapenhandel etc. wordt wederom
gebruik gemaakt door 26 jongelieden.
Gaasterland, 28 Oct. Dat ’s’n plaag,
die muizenplaag voor den Ijjstervanger.
Eiken morgen zyn de besjes, die de weinige
lijsters moeten lokken, door de muizen van
de steeltjes gebeten en onder de beugels
fijngekauwd.
’t Gaat om de pitjes, waartoe natuurlijk
bessen geopend moeten worden. Lieten de
muizen ze du nog maar aan de steeltjes,
zitten, dan zou ’t nog kunnen gaan nu is
’t een last zonder eind. Van vangst kan
geen sprake zjjn en wat de vogelaars ook
doen, om de knagertjes te weren ’t baat
niets.. Men heeft de bessen in petroleum
gedoopt geen succes, en koperdraadjes
gehangen idemde boomen met teer
besmeerd zelfs voor een gedeelte met blik
beslagen idem, idem. De Gaasterlander
is ten einde raad en zou ’t op hoogen prijs
stellen hij en zijn beurs als iemand een
afdoend middel aan de hand wist te doen.
N.B.! De welgemeende raad vroeger eens
gegeven om al de muizen weg te vangen
wordt niet opnieuw verlangd.
Rijs, 28 Oct. De bekende, veel bezochte
uitspanning en herberg alhier, is dezer dagen
door de Maatschappij „Gaasterland* uit de
hand verkocht aan den heer Schram te Balk
voor de som van f 10,000.
Vroeger werd, naar men ons mededeelt,
een bod van 12 mille geweigerd.
Sneek, Maandagavond hield de heer F.
Kamstra, alhier, in de groote zaal van Ami-
citia de aangekondigde lezing, waarin spr.
van zijn standpunt den oorlog en het mili-
tairisme veroordeelde.
Voor ’t begin der lezing en ook later
zong eene gemengd koor, onder leiding en
met begeleiding van den heer Swart, een
aantal zangnummers, die een aardige af
wisseling vormden.
Een goede tweehonderd personen waren
in de zaal aanwezig.
28 Oct. Aangezien ’t getal leerlingen
der Christelijke school hier sterk toeneemt,
bestaat ’t plan twee lokalen bij de bestaande
school te bouwen.
Haskerland, 28 Oct. Voorzeker mag
het eene bijzonderheid worden genoemd,
dat van 28 Sept, af tot heden, dus gedurende
eene maand, in deze gemeente met eene
bevolking van circa 8000 zielen, slechts
één sterfgeval heeft plaats gehad, en wel te
Haskerdijken, waar een kind van ruim 1
jaar overleed.
Ooststellingwerf, 28 Oct. De ge
rooide aardappelen zijn thans alle naar de
winterkwartieren verhuisd. Het grootste
deel wordt buiten in kuilen geborgen, de
rest gaat in de kelders. Men begint er
echter over te klagen, dat de aardappelen
gaan rotten, waarom velen den geheelen
voorraad nog eens hebben moeten doorzoe
ken. Het verschijnsel wordt toegeschreven
aan het zoele weder in September en October.
Voor de aardappelkuilen belooft dit rotten
niet veel goeds.
Schoterlandswesthoek, 28 October.
Eenige dagen geleden hebben een paar
heeren met een boot een bezoek aan onze
veenpiassen gebracht.
Naar ze zich hier en daar uitlieten moet
dat bezoek in verband staan met het voor
nemen ook in deze onvischrjjke wateren
verschillende soorten karpers te planten.
Sloten, 28 Oct. Sedert een paar dagen
is alhier aangekomen een le luitenant der
infanterie te Leeuwarden, tot het doen van
krijgs-geschiedkundige onderzoekingen. Ten
gemeentehuize vindt men o.m. belangrijke
documenten, betrekking hebbende op de in
neming van de stad Deventer door prins
Maurits in het jaar 1592.
Frederiksoord, 26 Oct. Sedert Woens
dag logeeren de Belgische jagers weder in
het hotel alhier. In rijtuigen begeven ze
zich dagelijks naar het door hen gehuurd
jachtterrein in de gemeenten
Ooststellingwerf. De heeren, een negental,
hebben in 3 dagen 150 stuks wild geschoten,
waaronder 18 korhoenders en ruim 100
hazen. Het jachtveld is ruim voorzien, maar
„de hazen liggen te vast* zeggen de jagers.
Tietjerksteradeel, 28 Oct. Opmer
kelijk stijgen de prijzen der landerijen, zoowel
van bouw- en weiland, als van hooiland.
Landen van behoorlijke kwaliteit en goed
gelegen, brengen het al gauw tot 400 a 450
gulden per pondemaat.
Is de kwaliteit best en de ligging uitste
kend, dan behoort een bod van 500 a 550
gulden per pondemaat niet tot de uitzonde
ringen. Vooral ’t hooiland is gewild: f 550
f 600 het mad (1,5 pondemaat.) De hooge
melkprijzen zijn zeker hierop van invloed.
Althans de pryzen van de melk zjjn al zeer
goed merkbaar op het getal koeien. Niet
alleen de groote boer houdt er veel melkvee;
ook de kleinere man heeft thans een of twee
koeien. Voor een paar schapen neemt deze
nu liever een koe. Hierdoor neemt 't getal
huurders van hooi toe en dit is weer van
invloed op de huurprijzen en middellijk op
de koopsommen.
Gaasterland, 28 Oct. Al hebben we
hier onze tram nog niet,'toch gaan we met
onze reisgelegenheid vooruit. Zoo hebben de
heer Hielkema en de Ned. Tramw.-Mij. een
overeenkomst aangegaan, waarbij de laatste
een jaarl. subsidie toestaat van f 500, voor
een geregelden omnibusdienst BalkHuis-
terheide v.v., tweemalen per dag. Vertrek
van Balk ’s ochtends 7 uur en ’e namiddags
4 uur, waardoor de belangrijkste aanslui
tingen met andere provinciën tot stand zijn
gekomen. Naar Balk terug 8,38 en 5,38 van
Duisterheide. In Gaasterland heeft men dit
met vreugde begroet.
Steen wijk, 28 Oct. Dat dieren een
sterk herinnerings- of herkenningsvermogen
hebben, blijkt uit het volgende.
H. Z,, van de nabijgelegen Bovenboer,
verkocht aan den op ongeveer 45 minuten
afstands wonenden J. Z. een kalf. Tot groote
verbazing van allen stond het beest den
volgenden morgen voor den stal van zijn
vroegeren baas. Dwars door landerijen en
langs voetpaden had het den weg gevonden.
Een landhek, waar het door moest, had het
verbroken.
Dokkum, 28 Oct. Onze jaarljjksche
kalvermarkt behoort weer tot het verleden.
Al gaat het er nu niet precies mee, als in
enkele andere plaatsen waar ze geheel
verloopt, ook hier wordt het er niet beter
op. De aanvoer van Zaterdag j.l. bedroeg
350 stuks, een klein getal zeker voor wie
zich nog weet te herinneren, dat, voor
eenige jaren, een aanvoer van circa 1000
stuks, een enkele maal zelfs 12 h 1300,
regel was. Sedert het verkeer van hier
naar alle zijden per stoomboot zoo gemak
kelijk is gemaakt, heeft het handels-centrum
zich verplaatst naar Leeuwarden. Tot nog
voor korten tijd was het de kalvermarkt
te Dokkum, waar de Dongeradeelster boeren
hunne inkoopen deden. Nu evenwel Oost
en West-Dongeradeel door den aanleg van
de N. F. L. spoorlijn opgehouden hebben
tot de geïsoleerde gemeenten te behooren,
staat het te vreezee, dat ook de handel in
kalveren weldra naar Leeuwarden zal wor
den verplaatst en... onze eenmaal zoo
beroemde kalvermarkt, zal ten doode opge
schreven zijn.
Lemmer, 28 Oct. De politie doet ijverig
onderzoek naar een persoon, zich noemende
J. H. Schaafsma, en die voorgaf opzichter
bij ’s Rijks waterstaat te zijn. Vier weken
geleden huurde hij hier een kamer met
kost en inwoning bij de Wed. v. d. W.
Deze persoon is sedert j.l. Dinsdag spoor
loos verdwenen, zonder betaling van kost
geld en inwoning. Ook blijkt thans dat hij
gedurende den tijd dat hij hier heeft ver
toefd, bij een andere weduwe een demi-
saison en ’n uniformpet heeft gekocht zonder
te betalen natuurlijk. Het moet dezelfde
persoon zjjn, die te Zaandam onder den
naam Johannes Poelstra en te Sneek even
eens onder den naam van Schaafsma,
oplichting heeft gepleegd. Hij is ongeveer
25 jaar oud, tenger van gestalte, met
donker haar en blonde snor, fletsche oogen,
roodpuntige neus en lange vingers.
Heerenveen, 29 Oct. Bij den vee
houder M. L, alhier heeft zich een beste
koe op den stal verhangen, ’t Dier had
een waarde van wel f 170.
Bakhuizen, 28 Oct. De schippers
knecht de V. alhier, varende op een z.g,
groentenjager van Broekerhaven naar Am
sterdam, is op de hoogte van Marken over
boord geslagen en verdronken. Zijn Ijjk is
nog niet gevonden.
Utingeradeel, 29 Oct. Als een bewijs,
dat in de wateren van deze gemeente nog
wel dikke visschen schuilen, kan dienen,
dat door den visscher K. Bethlehem te
Akkrum drie snoeken zjjn gevangen, die
onderscheidenlijk ruim 10, 11 en 13 halve
kilo zwaar waren. Hoe productief een
varken kan zjjn, bljjkt uit het feit, dat een
zoodanig dier in eigendom van den vee
houder K. Hylkema te Oldeboorn dit jaar
in drie malen, het hok vermeerderd heeft
met 45 biggen.
Hepk. Nieuw&bl. v. Fr.
Te *s Gravenhage kwam aan het
station Holl. Spoor een trein uit Amsterdam
binnen, waarvan de bagagewagen in brand
was geraakt, vermoedelijk door een lek in
de gasleiding in den wagen. Van den inhoud
ging nogal een en ander verloren.
Aan De Ned. wordt van welingelichte
zijde gemeld, dat Prins Hendrik al de be
kende stroopers te Apeldoorn aan werk
heeft geholpen, zoodat zij nu een eerlijk
stuk brood kunnen verdienen.
Bolswardsclie Courant,
•j
