NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BOESWAHÖ EN WONSERADEEt
1902.
No. 9.
41ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
DONDERDAG 30 JANUARI.
XV
BINNENLAND.
VOOR
a.
b.
Zuivelcourant.
R. A. Posthumus te Tjerkwerd t 7949, S.
*j Cursi veering van ons,
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Ct.
het met den heer Posthuma eens, dat de
„coöperatieve zuivelfabriek11 als ’t ware een
„Glazen Huis* is (Propaganda-Gesehrift
No. 2 der F. N. Z.), maar uit een ander
oogpunt gezien, vindt men in dat Glazen
Huis” meer of minder ruiten „matglas*
Dat evenwel ook de speculatieve zuivel
fabrieken waarborg willen geven voor een
onvervalscht product blijkt nu zich vele
aansluiten bij de controle stations*.
Kort samengevat is dus onze meenipg dat
coöperatieve zuivelfabrieken alleen dan
mogen worden 'opgericht, wanneer de
omstandigheden en voorwaarden waar
onder de oprichting plaats vindt
zoodanig zyn dat eene goede rendeering
vast staat.
speculatieve zuivelfabrieken wel degelijk
recht van bestaan hebben, wanneer ze
kunnen concurreeren met onder goede
omstandigheden opgerichte coöperatieve
zuivelfabrieken.
het bovenal eene coöperatie onwaardig
is eene speculatie op minder loyale
wjjze te bestrijden.
d. B. te R.
Lemmer, 27 Jan. In den nacht van
Ajamg uer pryzen van uecoopera- ZatBrJft„ nn Znn(]a„ het een noodweer
de speculatie zal blyken, dat de ^^^Xze^ Zpit^
met de stoomboot „Nijverheid 2“ van Sneek,
hedenmorgen uit zee binnenkomende, rap
porteerde dat hij Zaterdagavond omstreeks
9 uur met mooi weer van Amsterdam naar
hier vertrokken zijnde, omstreeks 1 uur in
de nabjjheid van Urk, door dit weer was
overvallen, tengevolge waarvan hij ruim
twee uren in doodsgevaar had verkeerd,
en niets anders verwachtte dan dat de boot
zou zinken. De stuurman en hij toch konden
met hun beiden, wegens het vreeselijk weer
en de holle zee, het roer niet meer meester
blijven en ze waren eindelijk genoodzaakt
geworden, de boot maar voor wind en golven
te laten drijven. Tegen den morgen gelukte
het onder Schokland het anker uit te werpen.
Rottevalle, 27 Jan. Uit ééne huis
houding te Harkema-Opeinde vertoeven er
thans drie zoons in de gevangenis, om res
pectievelijk 4, 3 en 2 maanden te vereffenen.
Die van 2 maanden is in de gevangenis
geboren en moet zich nu nog wegens dief
stal van een hond met zijn jongeren broeder
verantwoorden. Eene vrouw aldaar
ging de vorige week nog alle dagen met
toestemming der eigenaars naar het land te
„oadollen*. De aardappelen die zjj kreeg,
waren volgens hare verklaring nog goed.
Nijemlrdum, 27 Jan. De landbouwer
Aukema alhier had een hit, die gestald was
in een in het land staand hok. Deze hit
moest zyn warmen stal afstaan aan een
nieuwkoop paard en werd daarom in het
land gejaagd. Toen de avond was gekomen,
wilde de hit weer in zijn stal, doch bij het
hok hoorde hij zijn nieuwen makker. Hier
over scheen het dier zeer ontstemd te zijn,
althans bet sprong in wilde vaart over het
hek en liep naar de woning. Daar gekomen
wendde het zich om voor het raam, waar
achter de baas gewoonlijk zat en sloeg met
zijn achterpooten door ue ruiten. Gelukkig
bevond zich daar niemand, zoodat de schade
zich bepaalde tot twee stukken ruiten.
Wijckel, 26 Jan. De landbouwer H.
Postma alhier, heeft twee pinken tot nu toe
steeds in ’t land laten loopen. Dat in een
zoo zachten winter de groei ook in Januari
niet stil staat, bewijst zeker wel het feit,
dat bij een ingezetene in Balk de nieuwe
groene erwten, die voor de aardigheid waren
uifgezaaid, reeds ter hoogte van een hand
breedte boven den grond staan. Zelfs de
ranken beginnen reeds uit te loopen.
Tjalleberd,
van den veehouder Ale Pijlman alhier
heerscht de besmettelijke ziekte, de schurft.
Vermoedeljjk is deze ziekte ontstaan doordat
deze dieren in aanraking zjjn geweest met
Drentsche schapen. Daar laatstgenoemde
dieren zeer dikwjjls met deze ziekte te kam
pen hebben, willen tal van schapenhouders
ook geen z.g. „Drenten* bij hun Fnesche
schapen nebben loopenwijl de Fnesche
schapen, door het vele zweeten, moeilijk te
genezen zijn.
Harich, 26 Jan. De bakker R. alhier
had op zijn oven sigaren van H. A., han
delaar in uat artikel. Om zekere reden ver
zocht B. den handelaar, de sigaren te komen
halen, ’t welk geschiedde. Een oogenblik
later, nadat A. zijn sigaren had gehaald,
werd bjj R. een baksteen door zijn groot
winkelruit geworpen en wel met zooveel
kracht, dat de steen door de lange gang
heen in de bakkerij terecht kwam. Oogen-
Emile de Boyve heeft eens gezegd „Het
doel der coöperatie is meer waarheid, meer
solidariteit en meer rechtvaardigheid in
deze wereld te laten heerschen. en zulks
in het wezenlijk belang onzer landbouw,
nijverheid en de personen, die dit bedrijf
uitoefenen.”
Waarlijk een schoon doel en wij zouden
dan ook gaarne iedereen willen toeroepen
wordt „cooperator,” want onze maatschappij
heeft dringend behoefte aan meer waarheid,
meer solidariteit en meer rechtvaardigheid,
maar wij wensehen er aan toe te voegen,
dat in vele gevallen de coöperatie niet aan
dat schoone doel beantwoordt. Hiermede
willen wij volstrekt niet beweren, dat dit
de schuld is van „de coöperatie,” maar wel
van de verkeerde toepassing daarvan, wat
weer hierin zijn oorzaak vindt, dat vele
cooperators geen flauw begrip hebben van
„coöperatie” en ook hebben sommige
cooperators de stelling: „het doel heiligt
de middelen.” Er heerscht een scherpe
concurrentiestrijd tusschen coöperatieve en
speculatieve productie-vereenigmgen en wij
zien deze concurrentie in onze zuivel-in
dustrie tusschen coöperatie en speculatieve
zuivelfabrieken. In de laatste 25 jaar zjjn
er vele coöperatieve zuivelfabrieken opge
richt, maar had de oprichting hiervan steeds
recht van bestaan In vele gevallen zal
samenwerking, de aangewezen weg voor de
boeren zjjn om tot meerdere stoffelijke
welvaart te komen en waarbij zy zei ven
nog het bedrjjf in handen houden. Daar
waar men moeiljjk om de eene of andere
geldige reden kan of wil leveren aan reeds
bestaande fabrieken, die dikwijls een grootere
hoeveelheid melk, dan van eigen leden
kan worden betrokken ook welkom is, en
daar, waar men voldoende hoeveelheden
melk toegezegd krjjgt, is het zeer gewenscht,
tot de oprichting van coöperatieve zuivel
fabrieken over te gaan. Het gebeurt evenwel
maar al te dikwijls, dat definitief tot de
oprichting van een fabriek besloten wordt
met een te gering aantal koeien.
De oprichters schjjnen alsdan blind te
zijn voor de risico en vergeten, dat eene
jonge vereeniging vaak met groote moeie-
lykheden te kampen heeft en de resultaten
beantwoorden maar al te vaak niet aan
de verwachtingen. Dergelijke voorbeelden
zjjn te betreuren en het is jammer, dat
deze niet zelden zjjn aan te wjjzen. ’t
Spreekwoord zegt „die zich aan een ander
spiegelt, spiegelt zich zacht,maar dit
spreekwoord schijnt niet te bestaan voor
de cooperators, die door dun en dik heen
overal eene coöperatieve fabriek wensehen
opgericht te zien.
Wanneer de melk van 6 a 7oo koeien,
ja zelfs van minder, is toegezegd ziet men
spoedig eene fabriek oprijzen en ofschoon
we niet willen ontkennen, dat ’t op vele
plaatsen goed gaat, zjjn er toch ook ver-
eenigingen, die steeds een kwjjnend bestaan
zullen hebben.
Vaak wordt gezegd „arm Friesland,”
maar dit zou men niet zeggen aan de
manier, waarop met het geld der boeren
wordt omgesprongen, bjj de oprichting
eener fabriek. Wjj erkennen ten volle, dat
de fabriek naar de eischen des tjjds moet
worden ingericht, maar er kan overdreven
en te veel aan luxe besteed worden, wat
o.i. maar al te vaak gebeurt. De boeren
hebben er niet te veel aan, dat ze een
prachtige fabriek hebben, een hoogere
melkprijs zou hun meer baten. Wjj schrijven
dan ook als onze meening neer, dat in
plaatsen, waar naast eene coöperatieve,
eene speculatieve zuivelfabriek of wel meer
algemeen gezegd dat daar waar een specu
latieve fabriek concurreeren moet met in
in den omtrek gelegen coöperatieve fabrie
ken de boeren in vele gevallen met meer
voordeel hun melk naar de speculatieve
fabriek kunnen leveren. Wjj geven evenwel
de voorkeur aan coöperatieve fabrieken,
wanneer een dergeljjke fabriek opgericht
wordt onder zoodanige omstandigheden en
voorwaarden, dat eene goede rendeering
vast staat en niet moet worden afgewacht.
Op plaatsen evenwel waar speculatieve
fabrieken bestaan en waarvan de eigenaar
een coulante prjjs besteedt d.w.z. concur
reeren kan met onder goede omstandig
heden opgerichte coöperatieve fabrieken,
daar heeft o.i. eene coöperatieve fabriek
geen recht van bestaan. We zien dit
evenwel toch gebeuren en ook dat de
cooperators alle middelen in ’t werk stellen
om die verwenschte speculatieve fabrieken
van de baan te krjjgen en hiertegen is
ftiets in te brengen mits op eene loyale
manier gestreden wordt, mits de cooperators
in dien strijd ook steeds het schoone doel
nl. waarheid en rechtvaardigheid voor oogen
houden.
Ons werden evenwel gevallen verteld,
die nu juist niet getuigen van waarheid
en rechtvaardigheid, de lezer oordeele zelf.
Twee groote coöperatieve zuivelfabrieken,
die te concurreeren hadden met reeds ge
vestigde speculatieve fabrieken, begonnen
met te weinig koeien, doch geen nood ’t
eerste bedrjjfsjaar werden ettelijke duizenden
guldens opgenomen en aan de boeren be
taald boven ’t voor de producten inge
komen geld. Zooals te begrijpen valt konden
de speculatieve fabrieken niet concurreeren
en doordat de boeren zich nu aansloten
bjj de coöperatieve, werd de speculatieve
genoodzaakt op te doeken. Zoodra was dit
evenwel niet gebeurd of de coöperaties be
taalden belangrijk minder om het te veel
betaalde weer boven water te krjjgen,
maar ’t doel was bereikt. Een tweede geval,
in dezelfde provincie. Een speculatie ligt
te midden van 3 coöperaties en deze be
sluiten te zamen de speculatie te bestrijden
en ten onder te brengen. Wat doen ze?
Ze gaan heen en stellen de opgaven van
’t vetgehalte op de melkbriefjes der boeren
lager dan ’t werkelijk is. De boeren worden
hierdoor natuurlijk niet benadeeld, maar
bjj vergelijking der prjjzen van de coöpera-
tie’s en c'
coöperatie’s b.v. voor melk met 2.9% vet
evenveel betalen dan de speculatie voor
melk met 3% vet. Of deze truc zal ge
lukken Tot nu toe nog niet. De cooperators
zelf evenwel erkennen ook dat ’t met de
tegenwoordige coöperatieve zuivelfabrieken
nog niet in orde is, ter staving hiervan
eenige citaten. De heer N. Kuperus zegt
o.a. in de toelichting bjj zjjn voorstel „tot
oprichting van een bureau voor Landbouw
coöperatie” ’t volgende
„Naar onze meeningen zjjn onze coöpera
tieve zuivelvereenigingen met altijd coöpe
ratieve vereenigmgen in daad.”
„Allen, die leven te midden der leden
eener coöperatieve zuivelfabriek, kunnen
weten, dat de verhouding onder de
landbouwers bjjna dezelfde is, als toen
ieder op zich zelfstaande zjjn bedrjjf uit
oefende.”
„Er is veel in onze coöperatieve ver-
eenigingen, dat getuigt, dat leiders en leden
zeer weinig voor het groote coöperatieve
beginsel gevoelenrechtvaardigheid bovenal.
„Onze coöp. vereenigingen hebben geen
recht van bestaan, zoo zjj hare leden niet
minstens evengoed bedienen, dan zjj door
particulieren bediend worden.”
„Waar is bjj onze coöp zuivelfabrieken
sprake van kapitaalvorming om de positie
van de leden onzer vereenigmgen blyvend
te verbeteren en te versterken We spreken
van coöp. zuivelfabrieken en toonen in wezen
veel overeenkomst met koopfabrieken.*
Wy meenen dus, dat naast „coöperatieve”
ook „speculatieve” zuivelfabrieken recht
van bestaan hebben, ze hebben beide hun
licht- en schaduwzijden en vooral tegen
woordig nu de speculatieve fabrieken ge
dwongen zjjn te concurreeren m.a.w. dezelfde
prjjzen te betalen als coöperatie’s (indien
niet hooger), bestaat er o.i. niet veel grond
om naast een speculatie een coöperatie te
plaatsen. Velen zullen dit niet met ons
eens zjjn, maar dat zjjn dan ook op en
top, in hart en nieren „cooperators”, die
door „coöperatie-koorts” zjjn aangegrepen
en hun wensehen wjj te vragenwaar zjjn
de bewjjzen dat de coöperatieve zuivelfa
brieken beter voor den boer zijn dan
speculatieve? waarom worden de cijfers
der meeste, zoo niet van alle coöp. zuivel
fabrieken omhuld met het zelfde waas van
geheimzinnigheid waar zjjn de aflossings-
cjjfers waar zjjn de reserve fondsen
Indien deze cjjfers zoo bjj uitstek gunstig
zjjn, zooals door (J wordt beweerd, waarom
worden ze dan met gepubliceerd Ge weet
toch ook, dat stomme cijfers meer zeggen
dan woorden en dan zoudt ge immers door
publiceeren eerder uw doel bereiken. Deze
geheimzinnigheid leidt tot gissingen en
die zjjn zeer zeker met in het voordeel
der cooperatie. In theorie ja, dan gaat
„coöperatie” boven „speculatie” maar of
’t in de praktyk altjjd zoo is
Vele tegenstanders voeren altjjd aan, dat
aan speculatieve fabrieken zoo gemakkeljjk
met de’ producten boter en kaas
geknoeid kan worden. Wjj erkennen dat
dit het geval is, maar dit is niet te wjjten
aan het speculatieve stelsel, maar aan onze
margarinewet. Deze wet stelt de gelegen
heid voor vervalsching open en „de ge
legenheid maakt den dief.” Wat betreft
het vervalschen van boter, ja dan zjjn wy
blikkeljjk snelde R. de deur uit en achter
volgde den dader, die in het bosch gegrepen
werd, ’t Bleek bovengenoemde H. A. te
zijn. Procesverbaal volgde.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Leeuwarden, 25 Jan. Heden werd
besloten om ook dit jaar het festival der
Chr. Harmonie- en Fanfare-Korpsen in 't
Oranjewoud te houden.
Sneek. De districtsvereeniging van den
Bond van Christ.-Historische Kiesvereni
gingen in Friesland in het district Sneek
besloot bij de aanstaande verkiezing voor
een lid van de Provinciale Staten in de
vacature-Bekhuls, uit overweging, dat het
hier een tusschentijdsche verkiezing gold,
tengevolge van overlijden van een zittend
lid, zich van candidaatstelling te onthouden.
Koudum, 27 Jan. Heden viel de tim
merman D. de J., die bezig was bij het
plaatsen, van de kantoren van Notaris J.de
Jong alhier, van het dak naar beneden.
Zwaar gewond aan het hoofd werd hy op
genomen. Op sommige plaatsen moet hij
gekneusd zijn. Geneeskundige hulp werd
terstond verleend door onzen geneesheer Dr.
de Jong.
Workum, 27 Jan. Vrijdagmiddag ge
raakte de melkboot van 8. de V., terwijl
zeden hoek omsloegen, bij de Brandebure-
vaart, wegens te groot tuig en den harden
wind, om. Door dadelijk toegeschoten hulp
mocht men er in slagen het drietal inzit
tenden dadeljjk te redden, zoodat ze er ge
lukkig met een nat pak at kwamen.
Later is de ijzeren sloep met toebehooren
op het droge gebracht.
27 Jan. Wegeneden harden wind woei
de hoed van R. de B. af en geraakte in het
land aan den trekweg. Dadelijk sprong hij
over de sloot om zijn hoofddeksel machtig
te worden en had daarbij het ongeluk zijn
voet te breken bij de heup. Door eenige
jongens opgemerkt gingen ze naar den jon
geling zien en brachten hem bij de Wed.
v. d. Werf in huis, waarna hij per rijtuig
naar huis werd gebracht.
Franeker. De heer J. P. Vergouwen,
hoofd der Chr. School alhier, heeft wegens
voortdurende ongesteldheid tegen 1 Mei
ontslag aangevraagd, hetwelk hem door het
Bestuur der school eervol is verleend.
Wommels, 25 Jan. Bij de heden alhier
gehouden aanbesteding van het bouwen van
een pekellokaal met kaaspakhuis enz., voor
de coöperatieve stoomzuivelfabriek, was in
geschreven als volgt
H. Schilstra te Goënga f 8400, A. Joustra
te Baard f 8269, Gebroeders Feenstra te
Bolsward f 8250, T. A. Bekema te Workum
f 8190, H. v. d. Leen te Leeuwarden f 7979,
Boorsma te Wommels f 7947, R. P. Jongema
te Oosterend f 7900, 8 de Boer te Lippen
huizen f 7760, J. Nauta te Welsrijp f7760,
K. Nauta te Wommels f 7689, A. v. d. Wijk
te Lippenhuizen f 7667 en P. A. Wiersma
te Leeuwarden (Schrans) f 7650.
Het werk is voorloopig nog niet gegund.
Lemmer, 27 Jan. Met het stormweer
van Vrijdagmiddag kwam hier uit zee binnen
het tjalkschip „Anna”, schipper J. Veenstra
van hier, geladen met grindzand, komende
van Hasselt met bestemming voor Sneek.
Bij het binnenkomen der haven geraakte
het schip op den Westelijken havendam,kreeg
daardoor een lek en dreigde te zinken.
Spoedig echter bemerkte de schipper het
gevaar, waarin hij verkeerde, en geholpen
door eenige onzer visschers, werd onmid
dellijk tot ’t lossen van het sonip overgegaan.
Na den geheelen nacht te hebben doorge
werkt, mocht het eindeljjk, mede doordat
men een lok onder het schip door over het
lek had gespannen, gelukken, het schip
voor zinken te behoeden.
Sneek. Door de sociaal-democratische
partij is de heer G. W. Melchers candidaat
gesteld voor de Prov. Staten in het district
Sneek.
Ds. v. L., predikant te Hoornsterzwaag,
veroordeeld tot f 25 boete, wegens beleedi-
ging van den administreerenden kerkvoogd
J. Heida aldaar, heeft tegen dat vonnis
appèl aangeteekend.
Over vacoine-dwang een artikel in De
Standaard, historisch meest.
„Zien wjj nu zegt het blad ten slotte
in een volgend artikel nader, waarom
die dwang moet worden afgekeurd en wat
ons onder dit Ministerie te wachten staat*.
Patbleu, zegt Het Vaderland het
is duidelijk genoeg wat ons te wachten staat.
Dr. Kuyper heeft het te Londen kunnen
waarnemen
Een pokken-epidemie!
Coöperatieve en speculatieve
Zuivelfabrieken.
o
v
Bolswardsche Courant
c.
V
