NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BOLSWARD EN WONSERAOEEE
Gebrs. KINGMA,
in EFFECTEN enz. KASSIERS,
te Bolsward en Makkum.
J. H. KINGMA.
In het Tehuis voor Vrouwen
te GRONINGEN,
1903.
41ste Jaargang.
No. 49.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
DONDERDAG 19 JUNI.
BINNENLAND.
Ziekteverzekering en
Gezondheidstuinen.
VOOR
F
I
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Ct.
^■1
Kantoor bij den Heer
Correspondentschap BOLSWARD
le klasse
der Nederlandsohe Bank.
deel der ziekteverzekerden, bleken slachtof
fers van deze ziekte te zijn. In vroegeren
tijd zou men hen als ongeneeslijk beschouwd
hebben, maar tegenwoordig weet men, dat
voor velart^ja»vkA-iïülmkxv
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Donderdagmiddag had op de steenfa
brieken van de firma van de Loo te Hm-
gerdea een werkman de onvoorzichtigheid,
te willen beproeven een dryfriem van een
der machines, welke van de achyf geloopen
was, weder daarop te brengen, zonder de
machine even stil te zetten. Hij werd door
den nog in beweging zijnden drytriem mede
genomen, met het treurig gevolg, dat hem
de rechterarm, na gebroken te zyn, in let
terlijken zin van het lijf werd gescheurd.
Hij viel toen van boven neder en bad het
ongeluk by zyn val nog den linkerarm te
breken. Hevig bloedende werd hy opgenomen
en aan het flinke optreden van den machinist,
die aanstonds den arm af bond, was het te
danken, dat het bloeden tydig gestuit werd.
Naar Doesburg overgebracht, werwaarts de
ongelukkige, die van geen pyn deed blyken,
zich te voet begaf by gebrek aan een voertuig,
werd hem daar door de doctoren Bloemers
en Brand heelkundige hulp verleend; waarna
hy naar het St.-Eiisabeth8gesiicht te Arnhem
werd gebracht, om aldaar verder verpleegd
te worden.
Wonseradeel, 14 Juni. In de heden
gehouden vergadering van den Gemeente
raad is o. a. medegedeeld, dat de konink
lijke goedkeuring is verkregen op de nieuw
vastgestelde heffing van schoolgeld.
De door Burg, en Weth. aangeboden
rekening van de inkomsten en uitgaven der
gemeente over 1901, zal worden onderzocht
door de heeren 8. de Jong, Reitsma en
Van der Ley.
Een tweetal adressen, waarbjj verbetering
van de Lollumervaart wordt verzocht, zijn
tot advies aan Burg, en Weth. gerenvoieerd.
Naar aanleiding van een ingekomen ver
zoek van het Bestuur der coöperatieve ver-
eeniging „Stoomzuivelfabriek te Lollum",
om aldaar een telephoonkantoor te vestigen
waarvoor de vereeniging een lokaal en
bedienend personeel toezegt is aan Burg,
en Weth. opgedragen, bij de Regeenng
pogingen aan te wenden, om de voldoening
van den wensch van het adresseerend Bestuur
te verkrijgen.
Tot verschillende beschouwingen leidde
het advies van Burg, en Weth. op het ver
zoek van de vereeniging „Door Arbeid tot
Verbetering", om over te gaan tot het ver
harden van de kleiwegen, die de verbinding
vormen tusschen de kunstwegen Witmarsum
Pingjum en Arum Kimswerd, waartoe
door belanghebbenden f 3590 subsidie was
toegezegd. Burg, en Weth. stelden voor,
zich tot den aanleg van den weg bereid te
verklaren, mits eene bijdrage ad f 5(100
worde gestort en de benoodigde gronden op
taxatie afgestaan worden. De heer Piersma
stelde voor de bydrage van belanghebbenden
op f 7000 te bepalen. Daartegenover kwam
een voorstel van den heer Blanksma om
50% der kosten voor rekening van de ge
meente te nemen, waaruit zou volgen, dat,
indien van de provincie 20% wordt ver
kregen, de belanghebbenden ongeveer f4400
zouden hebben by te dragen. Beide amende
menten werden verworpen, dat van den heer
Piersma met 8 tegen 6 en dat van den heer
Blanksma met 11 tegen 3 stemmen. Het
voorstel van Burg, en Weth. werd daarna
met algemeene stemmen aangenomen.
Teneinde te voorzien in plaatsgebrek in
de school te Witmarsum werden Burg, en
Weth. gemachtigd, tegen eene vergoeding
van f 40, tydelyk het consistorielokaal der
Hervormde gemeente in gebruik te nemen.
De heer A. Riuwerda te Makkum ontving
eene afwijzende beschikking op zyn verzoek
om eene langs zijn pand loopende steeg in
eigendom te mogen erlangen.
Op verzoek werd eervol ontslag verleend
aan R. Bangma als dorpsreimger in het
re isort Tjerk werd en aan den heer A.
Bruinsma als lid van het burgerlyk arm
bestuur te Plngjum. In hunne plaats werden
benoemd tot dorpsreiniger A. Bergsma te
Arum en tot armvoogd de heer R. J.
Bieswerda.
Gunstig werd beschikt op een verzoek
van 8. By Is ma te Idsegahuizen, om 8 cA.
oppervlakte van den berm van den grintweg
in eigendom te erlangen. De koopprys werd
op f 1 de centiare gesteld.
Naar aanleiding van opmerkingen van
Ged. Staten werden eenige wjjzigingen aan
gebracht in de onlangs vastgestelde veror
deningen tot .heffing van sluis- en haven
gelden te Makkum, bruggelden te Tjerkweid
en veemarktgeluen te Witmarsum.
Op het verzoek van W. Veltman c. s. te
Witmarsum, om den weg voorlangs de be
waarschool te bestraten, verklaarde de Raad
zich bereid tot het leggen van eene door-
loopende bestrating vanaf de tramrails bij
de Doopsgezinde pastorie, langs de bewaar
school tot aan de bestrating in het Oosteind,
onder voorwaarde, dat de grond, voor zoover
hy niet aan de gemeente behoort, kosteloos
aan haar in eigendom afgestaan en door
belanghebbenden f 3J0 tot de op f 970 ge
raamde kosten bygedragen worde.
De rekeningen over 1UU1 van 7 armbe-
wordt, dat het verblijf in de open lucht een
hoofdzaak er bij moet wezen.
Naar men weet is overigens hier te lande
reeds een begin gemaakt met de oprichting
van sanatoria voor longlijders. Het sanato
rium Oranje-Nassauoord bij Wageningen is
in werking, dat te Hellendoorn zal spoedig
gereed zijn, met den bouw van een derde,
in de buurt van Amsterdam en alleen voof
inwoners der hoofdstad bestemd, wordt
aangevangen, en dit alles is zeker uitste
kend. Menige lijder, wien de groote kosten
aan het verblijf in een buitenlandsch sana
torium verbonden, te zwaar vallen, of die
om andere reden zijn vaderland niet wil
verlaten, kan daar voor een minder hoogen
prijs terecht komen. Ook zullen, vooral in
de beide laatst genoemde inrichtingen,
eenige patiënten tegen zeer geringe vergoe
ding of kosteloos kunnen worden gepleegd
terwjjl men dit eveneens zoekt te bevorde
ren bij het Oranje-Nassauoord sanatorium
en wel door de stichting van een Emma-
fonds, waaruit de verpleegkosten voor on be
middelden zullen betaald worden.
Maar dit alles zal aan de overtalryke
teringlijders uit den werkmansstand hier
te lande nauwelijks iets kunnen baten. Hun
aantal is verbazend groot en zelfs als een
paar sanatoria geheel voor hen ingericht
waren, zou dit nog maar zeer weinig zijn.
Er moesten tenminste een dozijn volks-
sanatoria of gezondheidstuinen
zijn, om in ons land eenige kans te hebben
de slachtoffers van de longtering merkbaar
in aantal te doen verminderen en van de
enorme hoeveelheid levensgeluk en werk
kracht, die elk jaar van deze ziekte de prooi
wordt, een noemenswaard deel te behouden.
Tegenover de grootere kosten, die het
vereischte groote aantal dezer gezondheids
tuinen noodzakelijk maakt, staat, dat ze
eenvoudiger kunnen ingericht zijn. Het
moeten een ander soort van inrichtingen
zyn. „De werklieden en de fabrieksarbei
ders, de dienstboden en de naaisters"
zoo schrijft Dr. G. W. Bruinsma„moeten
niet door een weelderig leven in het sana
torium verwend worden tot nietsdoen wel
moeten zy en dit is zeer zeker niet een
der geringste voordeelen van het verblijf in
een sanatorium hygiënisch leeren leven
en denkende behoefte en het vertrouwen
in de heilzame werking van lucht en licht
leeren kennen en waardeeren, maar daar
naast moeten zy het werken en den smaak
voor eenvoudige spijzen niet verleeren hun
verblijf in de gezondheidsinriehting moet
zich zooveel mogelyk aanpassen aan het
niveau van hun maatschappelijk leven, en
daarby mag nimmer uit het oog worden
verloren, dat zy na hun vertrek meestal
met handenarbeid onmiddellyk weder hun
kost moeten verdienen. Is rust dus eene
besliste noodzakelijkheid in sommige tijd
perken der ziekte er bestaat geen bezwaar
en het zal integendeel by de behandeling
dikwyls gunstig werken, indien de Ijjders
bezig worden gehouden met lichten veld
en tuinarbeid."
Door dit laatste wordt de naam gezond-
heidstuin nog des te beter gerechtvaardigd
en het is zeker dat deze arbeid, zy het dan
lichte en al kunnen niet alle patiënten er
aan deelnemen, de goede werking dezer
inrichtingen zal bevorderen, en een succes
zal teweegbrengen, dat al de kunstmatige
middelen, om de verveling te dooden, naar
welke men op de andere sanatoria vaak
meet zoeken^ niet kunnen doen bereiken,.
Misschien is er voor het inriehten van
zulke gezondheidstuinen, in de gezonde
zandstreken van ons vaderland, van het
particulier initiatief op den duur iets te
wachten, maar veel vooruitzicht bestaat
daarop niet. Doch waarom zou de Staat
hier niet ingrijpen Als eens ook ten onzent
van staatswege de verzekering tegen ziekte
is ingevoerd, zal, dit leert ons Duitschland,
deze zaak zeker moeten aangevat worden.
Waarom niet nu al er mee begonnen om
dan de proefjaren achter den rug te hebben
Ook thans is genezing van teringlijders een
groot volksbelang, ook thans zal de Staat
door het teruggeven van de gezondheid en
werkkracht aan velen zich zelf be voordeelen.
B. Crt. Dr. V. B.
sturen werden onder dankzegging goedge
keurd. Die van de overige 5 armbesturen
zullen ter verbetering en opheldering terug
gezonden worden.
Leeuwarden, 16 Juni. De begrooting
der provinciale inkomsten en uitgaven voor
1903 sluit op f 745,655,11*/» Aangevraagd
worden 32 opcenten op de noofdsouimen der
grondbelasting en 23 opcenten op de hoofdsom
der belasting op het personeel. Dit jaar zyn
die opcenten reap. 27 en 2O’/2.
Utingeradeel, 16 Juni. Ook in deze
gemeente beginnen de veenouders met het
doen inenten van hunne varkens als voor
behoedmiddel tegen de besmettelijke vlek
ziekte.
Bij een veehouder onder Akkrum is deze
gevreesde ziekte alreeds bij twee gestorven
varkens geconstateerd.
Rottevalle, 17 Juni. De stoomboot
van Lsmmer op Groningen had verleden
week een groot aantal hooiers als passagiers.
Deze gingen te veel naar den eenen kant,
de boot helde dien kant over en een aan
zienlijk deel van den bovenlast, waarbij de
bekende bundeltjes der passagiers in blauwe
zakken, viel in het Bergumermeer. Een
man en vrouw te Harkema-Opeinde waren
onlangs vrijwillig gescheiden en hadden alles
samen gedeeld. De man gaf zijn deel aan
anderen in bewaring. Toen hy naar de klei
was te maaien, stuurde de vrouw een voerman
om zijn goed te halen. De bewaarders waren
gelukkig zoo verstandig, het te weigeren en
bjj de terugkomst van den man bleek, dat
de vrouw vaiscbelyk had voorgegeven, dat
hij haar toestemming hiervoor had gegeven.
Lemmer, 17 Juni. De holmeester van
de salonboot „Heerenveen" stelde mij heden
een door hem in de tramhaven opgeviscnte
fl esc h ter hand waarin zich een met potlood
geschreven briefje bevond van den volgen
den inhoud:
„Waarde Vrind. Ik laat u weten dat ik
goed ben overgekomen op myn reis van
Batavia naar Amsterdam. Thuis is alles wel.
Ik moest u vooral de groeten doen van
Katrijn. Wees hartelyk gegroet, uw vrind
Henderik Jong van Amsieruam."
Heerenveen, 16 Juni. Meestal kan de
tram van tegen achten ’s morgens naar
Sneek volstaan met twee personenwagens.
Hedenmorgen echter stonden er twee loco
motieven klaar, elk met drie personenwagens
achter zich, die alle vol zaten. Ook de
balcons waren dicht bezet en drie passagiers
hadden reeds een plaatsje gezocht in den
ledigen beestenwagen achter de voorste
locomotief. Wat er gaande was? De jaar-
lijksche exodus van Knypsters, „Kompe-
nysters" enz. naar de hooilanden had plaats.
16 Juni. Esn bejaarde vrouw alhier
had verleden week een wondje aan den
neus, dat zij open krabde. 8poedig daarna
liep haar gezicht op en ten slotte vertoonden
zich over haar geheele lichaam dergelyke
verschijnselen. De dokter constateerde bloed
vergiftiging. Thans is de toestand gelukkig
beterende. Het eene oog zit echter nog geheel
dicht.
Balk, 16 Juni. Hedenmorgen geraakte
een zoon van den smid Bylsma alhier met
de hand tusschen de raderen der boor
machine, met het gevolg, dat hem drie
vingers werden verbrijzeld.-Zooals te
voorzien was, hebben de meeste houtbazeu
het hout niet op tyd geschild kunnen krygen.
Doordien de hoeveelheid hout dit jaar echter
niet groot was, komen velen deze week
nog klaar.-De boeren zyn met maaien
begonnen, zoodat de arbeiders, wier bosch-
werk is afgeloopen,nu met de hooiing aanslag
kunnen krygen.
Zoodra de ongevallenwet is ingevoerd,
waarnaar zoo reikhalzend wordt uitgezien,
zullen, als een werkman een ongeluk over
komt, hy of zijn weduwe en kinderen, ten
minste in de meeste bedrijven, een behoor
lijke jaarlijksche uitkeering ontvangen, zoo
dat het ongeval, hoezeer het ook te betreuren
blijft, hem of zyn nagelaten betrekkingen
tenminste niet tot den bedelstraf brengt.
Behalve dit hoofdvoordeel, zal echter die
wet nog een niet onbelangrijk .bijkomend
voordeel met zich meebrengen, namelijk de
zekerheid, dat by elk voorkomend ongeluk
in fabriek of werkplaats aan den getroffen
persoon de meest mogeljjke zorg voor zyn
genezing zal besteed worden en men zal
trachten hem zoo valide te houden, als het
kan, zoodat hy nog geheel of gedeeltelijk
zyn werkkracht behoudt, al zal daarvoor
ook een kostbare en langdurige verpleging
in de een of andere ziekeninrichting noodig
zyn.
De oorsprong van dit bijkomend voordeel
ligt in de omstandigheid, dat na de invoe
ring der ongevallenwet het een financieel
voordeel voor den Staat of voor de betrok
ken Verzekeringsmaatschappijen zal zyn,
den werkman, die door een ongeluk is ge
troffen, zoo spoedig mogelyk en zoo volledig
mogelyk te genezen, daar naarmate dit be
ter slaagt, er des te minder jaarlyksche
uitkeering behoeft plaats te hebben, en by
volledig herstel deze geheel kan opgeheven
worden. Hierin ligt een waarborg, dat de
beste geneeskundigen en de beste en vaak
kostbaarste geneesmethoden dan ook den
werkman ten dienste zullen staan.
Wat voor de ongevallenverzekering geldt,
zou nog in veel sterkere mate voor de
ziekteverzekering gelden, wanneer wy ook
deze hier te lande van Staatswege ingesteld
kregen, zooals in Duitschland nu reeds ge
durende een 10-tal jaren het geval is. Men
heeft wel eens met verontwaardiging hooren
zeggen, en voor een groot deel terecht, dat
in sommige opzichten de slaven eertijds er
eigenlyk beter aan toe waren dan tegen
woordig de arbeiders, omdat de eersten een
zekere, vaak niet geringe handelswaarde
vertegenwoordigden, op hun gezondheid en
werkkracht in letterlijken zin prijs gesteld
werd, en de eigenaar er financiëel belang
by had, zooveel mogelyk hun herstel te be
vorderen, wanneer zjj door ziekte of een
ongeval getroffen waren, terwijl daarentegen
by den „vryen* arbeider van den tegen-
woordigen tijd maar al te zeer geldt, „voor
den een, weer een ander." Valt er iemand
door ziekte of ongeval uit, tien anderen
staan gereed zijn plaats in te nemen. Den
zieken arbeider weer zoo spoedig mogelyk
gezond te maken, heeft geen financiëel
belang voor den werkgever en ook geen
direct financiëel belang voor den Staat.
Dit zou anders worden, wanneer van
overheidswege de verplichte ziekteverzeke
ring werd ingevoerd dan zouden de Staat
en de verzekeringsmaatschappijen door het
ruim salariëeren van geneeskundigen en
het openstellen van uitstekend ingerichte
ziekenhuizen, badplaatsen en gezondheids-
oorden voor de verzekerden, maken dat de
ziekte zoo kort mogelyk duurde en zy zou
den alles voor het volledig herstel aanwen
den, om daardoor het maanden of jaren
lang uitkeeren van ziektegeld aan den suk
kelenden werkman te voorkomen. Geen
belastingschuldige zou, als die ziekteverze
kering maar eens ingevoerd was, daarna
klagen over het van staatswege inrichten
van groote kosteloos opengestelde gezond-
heidsinrichtingen enz., want hy zou weten,
dat wat hieraan ten koste gelegd werd, zou
teruggevonden worden in den vorm van
verminderde uitkeeringen by ziekte. Ook
overigens zou de behartiging der hygiëni
sche belangen van den arbeidersstand, zoo
als de zorg voor geschikte woningen, voor
goed drinkwater en gezond voedsel, voor
een niet te langen werktijd en behoorlijke
Zondagsrust, en ook de bestrijding van
nachtarbeid, van alcoholgebruik en andere
uitputtende oorzaken, een direct financiëel
voordeel voor den Staat opleveren, daar door
dit alles ziekte en een vroegtijdige dood
voorkomen kunnen worden.
In Duitschland heeft men door de erva
ring in dit opzicht reeds vryw%t geleerd en
de uitgaven voor de verzorging van zieke
en gebrekkige werklieden zyn sinds de
verplichte ziekteverzekering er werd inge
voerd van jaar tot jaar gestegen. In het
bijzonder hebben die uitgaven in de laatste
jaren betrekking gehad op gezondheidsin-
richtingen of Sanatoria voor lijders aan
tatamdoM» want een zeer groot I
r.
Bolswardsche Courant
f
i
