NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BOI.SWA.RD EN WONSERAÖEEt
1902.
41ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 68.
Hulp voor de Boeren!
ZONDAG 24 AUGUSTUS.
BINNENLAND.
De Regeeringsbank te
Bolsward.
VOOR
i
INGEZONDEN.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Ct.
Hiermee eindig ik mjjne beschouwing
over de zaakmyn opstel diene tevens als
antwoord op een ingezonden stuk van den
7 Aug. Houdt mjj ten goede, dat ik niet
in onmiddellijke discussie treed met het
daar ontwikkelde denkbeeld.
Het ware onbegonnen werk. De voorop
gezette meening, waarvan de schrijver van
dit stuk klaarblijkelijk uitgaat, laat hem
geen onbevangen oordeel toe.
Met een goede raad die echter wel
overbodig zal zijn wil ik mijn schrijven
besluiten. Hij is deze: dat de gemeenteraad
van Bolsward zich nimmer late verleiden
tot het aangaan van een kostbaar rechts
geding om een kerkebank. indien er
geen andere rechtsgronden aanwezig zijn,
dan door den heer Eisma zijn ontwikkeld
in zijn ingezonden stuk. En ook zoo deze
al aanwezig mochten weien, wat ik niet
geloof, zou ik nog den raad geven laat de
kerk de kerk, en bemoeie de gemeenteraad
zich enkel met waartoe hy geroepen isde
bevordering der algemeene belangen eener
stad, die eens in de historie een niet onbe
langrijke plaats heeft ingenomen.
Workum, Aug. 1902.
T. H. SÏEMELINK.
Door bijzondere omstandigheden is dit
antwoord vertraagd.
„hetzelve bezeten werd4wordt in 1809
nog voor den schijn opgave gevraagd van
de aanspraak die elk kerkgenootschap meent
te hebben op de voormaals heerschende
kerk de meeste kerkgenootschappen deden
afstand van hun recht, wel wetende dat
hun toch niets zou worden uitgekeerd.
Zoo had den 1 Jan. 1810 de feitelijke
overdracht plaats waarbij bepaald werd
„dat alle kerkgebouwen moeten komen ten
„laste, en derhalve ook onder het bestuur
„der kerkelijke gemeente, welke het gebruik
te en bezit daarvan zoude hebben.4
Hiermee liep de beweging in den aanvang
van dit opstel vermeld, af. Het staatstoezicht
over de kerk werd opgeheven, rechten als
plichten, uit dat staatstoezicht voortvloeiende
vervielenmeteen. De Hervormdekerk gingmet
haar orgel, banken, stoelen, nu aan de Her
vormde gemeente in eigen beheer over welker
bestuur de buiten haar reglement gelegen
vrije beschikking over deze zaken verkreeg.
Dat menig kerkvoogdij der Herv. gemeente
tot op dezen dag voor het gemeentebestuur
de oude plaats der vroedschap heeft open
gehouden, is eene welwillendheid geweest;
misschien ook wel de zucht om nog den
schijn, alsof zij de staatskerk ware, te blij
ven behouden, doch geeft aan een gemeente
bestuur niet het recht aanspraak op die
plaats te maken.
lukkig
bevinden.
’t W as me een herrie in die zeven dagen
hoor 1
Ze willen beweren, dat de kermissen uit
sterven.
Gekheid als ons Gemeentebestuur door
de jongste bepalingen niet had gezorgd voor
een beperkt aantal vermakelijkheden, dan
was er in onze stad misschien tegenwoordig
geen ruimte genoeg, om aan alle aanvragen
te voldoen.
Onze jaar op jaar komende stoomcaroussel,
die hier in zoo’n dag of zes zeven naar
men beweert een duizend of drie vier scboone
winst vandaan haalt, zullen we misschien
een volgend jaar niet meer zien.
Alhoewel de eigenaar onze stad daar een
voordeeltje mee bezorgt van duizend gulden,
gelooven we dat onze vroede mannen, die
honderd gouden Willems er toch maar aan
zullen geven, om van zoo’n lastig bezoeker
ontslagen te zyn.
De politie had elk oogenblik van den dag
haast drukte met die huishouding op de
Veemarkt endaarom moet onze burgemeester,
die toevallig langs de tent des vredes F eens
passeerde, gezegd hebben, dat, al geeft de
man 3000 gulden, hij een volgend jaar niet
weer de eer zal genieten binnen onze veste
te komen.
We zullen zien, ’t ware intusschen te
wenschen èa voor de omwoners èu voor de
aangrenzende kermisgasten,
De Hoofdredacties van het
Algemeen Handelsblad, de
Nieuwe Rotterdammer Cou
rant en de Nieuwe Courant openen in hun
heden Zaterdagavond verschijnende Bladen
eene inschrijving ten behoeve van het doel,
waarmede de drie Boeren-generaals naar
Nederland zijn gekomen.
Zy verzochten tegelijkertijd de gelegen
heid tot inschrijving bij de Bolswardsche
Courant ook open te stellen, aan welk
verzoek wy gaarne met volle sympathie
voldoen.
Wij vertrouwen in dezen op een alge
meene deelname, de kleinste gave is even
welkom als de grootste, opdat aan de
Boeren-generaals door bemiddeling van de
Nederlandsche pers, een flinke opbrengst
kan worden ter hand gesteid, ten einde
deze naar hun beste weten en met goed
beleid te besteden voor de werkelijke be
hoeften van het volk van Oranje-Vrijstaat
en Transvaal.
Dat ieder bijdrage naar zijne krachten.
Giften voor dit nuttige doel zien wij
gaarne tegemoet.
Firma B. CUPERUS Az.
onderzoek naar het aantal leden der ver
schillende kerkgenootschappen, doch het
bleek alras, gelijk de commissie klaagde,
dat de „wijze der Tellinge en der schattinge
„van de Talrijkheid der Gemeenten, bij de
„onderscheidene kerkgenootschappen zoo
„grootelijks uit elkander liep, dat men on-
„mogeljjk op dien voet tot kennis van de
„betrekkelijke Grootte der Kerkgenoot
schappen kon geraken.4 Gelukkig was in
1796 eene volkstelling gehouden met opgaaf
der gezindten, die men nu tot grondslag
nam, opdat de verdeeling der kerkegoederen,
nu algemeen eigendom, naar de juiste ver
houding geschieden kon.
Taxateurs uit de verschillende kerkge
nootschappen benoemd, gingen de waarde
der kerkgebouwen bepalen.
De gioote kerk te Harlingen met losse
goederen werd geschat op 44233 gld.
het orgel op 5500 samen 49733 gld.
de kleine of Westerkerk c.a. kon slechts
6830 gld. besommen.
Wie moest die kerkgebouwen hebben?
De dissenteerende kerkgenootschappen had
den reeds hun eigen kerkgebouw; de her
vormden die dakloos zouden worden als
het huis waarin zij 200 jaren verblijf hadden
gehad, hen werd ontnomen, waren als van
zelt tot de overname aangewezen. Hier en
daar luikte bij een roomsgezinde gemeente
de lust tot overname van hun vroeger aloud
bedehuis op, gelijk te Workum, doch dit
laatste lag buiten de bedoeling van het
staatsbestuur.
Hadden de hervormden nu ook „geld4
tot overnemen, al hadden ze de lust, ook
om onder gestelde voorwaarden dit te doen?
Om aan het eerste bezwaar tegemoet te
komen werden de voorwaarden zeer verge
makkelijkt. Om by een voorbeeld van Har
lingen te blijven, stelde de commissie vast
dat de groote kerk aan de hervormden
zou verblijven tegen eene uitkeering van
500 gld. jaarlijks, gedurende 16 jaren, aan
elk der dissenteerende kerkgenootschappen
(3), de kleine tegen eene vergoeding van
100 gld.
Het bezit van den toren, het uurwerk,
kerkhof en wat dies meer zij, verviel aan
de stad.
Aldus in de kerken voorgelezen, ter in
zage neergelegd voor op- en aanmerkingen,
eindelijk definitief op het raadhuis in een
slotvergadering vastgesteld, kon men tot
uitvoering overgaan als men niet had
gerekend buiten den waard, in casu de
hervormden zelf. Ik wil geen kwaad spreken
van dien vrijheidstijdmaar telkens als ik
snuffel onder de gegevens van die dagen
is het of nog de zoete geur van gesuikerde
brandewijn opstijgt uit de paperassen vol
broederzin: het gevleugeld woord „zy dron
ken een glas en p. een p. dateert immers
van dit leuzentydperk. Hoe is het anders
te verklaren, dat, waar eerst met de ver
tegenwoordigers der herv. kerk in de com
missie en onder sanctie der leden van die
kerk, de regeling getroffen was, nu plot
seling de welwillende gezindheid omsloeg
tot volkomen onwil?
Was het de bezinning van eigen belang
die volgde op het vroegmaal der begeeste
ring Van de 214 leden der Herv. kerkte
Harlingen verhieven plotseling 194 hun stem
tegen de voorgestelde voorwaarden. En of
het nu „verwondering4 baarde by de Com
missie, „verontwaardiging4 zelfs, hoe kon
men tot executie overgaan als het schaap
niet geslacht wilde worden.
Daar zaten ze! Wat zouden ze doen?
Hun regeling maar weer opzenden naar het
wetgevend lichaam onder protest
Tegengeschriften werden ingediend; insinu
aties gedaan, tegenprotesten en daarby de
meest wyze taktiek gevolgd door de bedreigde
kerk, zy hield zich namelijk Oostindisch
doof.
Laat de Eerste Kamer van het vertegen
woordigend Lichaam maar besluiten tot
naasting der kerkgebouwen, de Raad der
stad oproepen de regelingscommissie, de ge
reformeerden doen of ze niet hooren en
verschijnen niet. Maar de Hervormde kerk
kon niet meer keeren het lot dat haar
van de hooge plaats als Staatskerk in de ry
der andere kerkgenootschappen, wel als
„primus4, maar toch „inter pares4, plaatste.
En de eigendommen zal men vragen
Men leefde snel in die dagen. De Bataaf-
sche republiek had al in 1806 plaats ge
maakt voor het koninkrijk Holland en
Koning Lodewyk was niet ongenegen de
pen te halen door enkele artikelen die voor
de party der vroegere Staatskerk bezwarend
waren.
Was, om vervreemding te voorkomen,
reeds aangenomen dat „ieder kerkgenoot
schap onherroepelijk in het bezit bleef van
^hetgeen met den aan vang dezer eeuw door
Onze zeilwedstrijd is volkomen geslaagd,
dank zy ’t prachtig weer en den stevigen
bries, die den volgenden dag zijn terugslag
nog deed gevoelen, onder ’t pleizierzeilen
aan een nieuw vaartuig van Dr. Thomee
te Delfshaven, dat op ’t Meer met een zestal
passagiers, onder welke een paar kinderen,
zooveel water schepte, dat de hulp van een
echipper moest worden ingeroepen, om ’t
gezelschap op ’t droge te brengen.
22 Aug. De heer H. Pollema, alhier,
vroeger hoofd der Cnr. School te Nyland,
thans lid van Gedeputeerden, is benoemd tot
Arrondissementsschoolopziener, standplaats
Weidum.
Zeer toevallig mag ’t worden genoemd,
dat een sollicitant naar genoemde betrekking
bij den heer P. kwam informeeren, wanneer
er gelegenheid werd gegeven by H. M. op
audiëntie te gaan.
Zuidwesthoek, 18 Aug. In de ver
schillende wateren alhier zijn door de vis-
schers reeds verscheidene Gallicische karpers
gevangen van zeer uiteenloopend gewicht.
De visschers rijn natuurlijk zoo verstandig,
ze onmiddellijk weer te laten zwemmen.
Verkoopen kunnen ze ze toch niet. De
vangst van andere visch is over het geheel
matig. Wegens zeer genngen aftrek van
Engeland is de aal goedkoop.
20 Aug. Sedert enkele jaren krijgen
we hier bezoek van iemand uit Holland
met het doel, varens te zoeken en wel de
Gemeene Naaktvaren (Polypodium vulgtire.)
Vooral in de gemeente Gaasterland komt
deze plant veel voor en wordt dan gewoon-
lyk „Rundvaren4 genoemd. In groote hoe
veelheden gaat de man ze zoekenze worden
bij den wortel a'gesneden en verder naar
Engeland verzonden en mede wel naar
Duitschland. Daar worden er, zooals de
zoeker ons meedeelde, geneeskrachtige dran
ken uit bereid.
Sneek, 21 Aug. De politie heeft hier
gisterenavond geverbaliseerd een jongmensch
uit Woudeend wegens onbetamelijke hande
lingen jegens jonge dames langs den pu-
bheken weg.
Een waarschuwing van de politie had geen
resultaat, waarom deze genoodzaakt werd
den onwillige in arrest te nemen.
Harlingen, 21 Aug. Nieuw vertier
heerscbt hier een korten tyd in de scheep
vaart, door de verzending naar Holland van
het dezen zomer verbouwde vlas. In groote
vaartuigen wordt het verscheept. Het beste
is den opkooper gewoonlyk niet te goed,
maar dit jaar konden ze noch in Wonsera-
deel, noch in Barradeel of Franekeradeel te
kust en te keur gaan; het liet nog al wat
te wenschen over, terwijl er bovendien veel
stukken door brand geteisterd waren.
Hem. Oldeph. en Nw., 21 Aug. Drie
onaerwyzers uit Holland, die hunne vacantie
alhier passeerden, vingen in eene goede week
tijde met den hengel niet minder dan 40
grootere en kleinere snoeken. Een afdoend
bewijs, dat de heeren behalve in het school
meesteren in de kunst van visschen bedreven
zijn; een afdoend bewijs ook voor den visch-
rykdom onzer polderwateren en hunne ge
schiktheid voor de vischteelt.
Leeuwarden, 22 Aug. De officieels
catalogus van de nationale landbouwtei-
toonstelling, die gisteren is verschenen, bevat
1221 nummers van inzendingen, de naamljjst
der exposanten, 'het programma der wed
strijden, keuringen en feestelijkheden: als
mede van het vuurwerk, dat prachtig belooit
te worden. Bij het laatste zal men onder
meer te zien krijgen de voorstelling van een
boer met ploeg en paard in beweging, ge
flankeerd door palmboomen en batteryen,
welke gekleurde lichtkogels en staartprojeo-
tielen uitwerpen en als slotstuk: decoiaüe,
voorstellende een tempel, waarin draaiende
kolommen, geflankeerd door driedubbele
pauwstaarten en batterijen, welke gekleuroe
lichtkogels en staartpiojectielen uitwerpen.
Voor in den catalogus de alphabetiscbe naam
lijst van aandeelhouders in het waarborg
fonds en de lijst der ingekomen schenkingen
van medailles en geldprijzen van 76 vel
schillende personen en corporatiën. Lus
bygevoegd is een plattegrond der tentoon
stelling. Een en ander ziet er netjes uit.
Tot heden is er een zeer drukke vraag
naar doorloopende kaarten voor de tentoon
stelling.
Heereuveen, 20 Aug. Zal de nieuwe
gashouder die bij onze gasfabriek gebouwd
wordt, reeds zoo’n f30.000 kosten, Burgi-
meester en Wethouders hebben thans by
den Raad een verbouwingsplan van de ge-
heele fabriek ingediend, waarvan de kosten
op f50,600 worden geraamd. Maar dan zal
de fabriek ook afdoende verbeterd zjjn.
Uepky Nieuwsbl. v. Nr>
Sneek, 22 Aug. Onze kermis behoort
gelukkig weer tot ’t verleden.
Van dat oorverdoovend leven tot die
aangenaam stemmende kalmte, hè, je wordt
er terstond een ander mensch door.
Zal de jeugd met weerzin spellen en
kramen en last not laest de caroussels
af bouwen, wij ouderen, die een dag of zeven
in dat getingtangel zaten, rekenen ons ge
lukkig nu we ons weer in de rustige rust
De Scheiding van Kerk en Staat.
Wy beleven in den jare 1796 een gewich
tiger! tyd. De leus van „vrijheid, gelijkheid,
broederschap4 stond werkelijkheid te wor
den, tyrannie van oude voorrechten zou
worden verbroken en de volle menscheljjke
rechten zouden bij eene nieuwe staatsrege
ling worden toegepast.
Onder al deze droombeelden en gedachten
waarmee de dampkring van die dagen
bezwangerd was, behoorde ook deze, dat
de Hervormde kerk van hare voorrechten
als Staatskerk afstand zou doen en als een
gelijke voortaan onder hare medezusters,
kerkgenootschappen, zou bestaan.
Het geliefkoosd denkbeeld, scheiding van
Kerk en Staat.
Hoe de scheiding heeft plaats gehad wil
ik in het kort verhalen.
Verwacht niet veel; want de geschiedenis
van den overgang is dor en droog en doet
ons dwalen in een doolhof van missives
en besluiten, zinnebeelden van de kronke
lingen langs welke de weg ter bevryding
der kerk van de macht der regeering werd
gezocht. Maar het uitgangspunt van de
beweging was zeker wel de benoeming van
eene commissie door de nationale vergade
ring den 5 Aug. '96 om het werk der
scheiding voor te bereiden.
Aan alle provinciale besturen werden
weldra de noodige opgaven gevraagd, „raa
iende den toestand der onderscheiden
„kerken, kerkelyke goederen, godshuizen,
„weeshuizen, derzelver goederen, inkomsten
„enz. en in het algemeen de aanwijzing
„van alle de bezwaaren die de gevolgen
„zyn van het oude stelsel eener bevoor
rechte en heerschende kerk.4 Het gaat
met zulke dingen als met alles wat van
hoogerhand verzonden wordt; de provinciale
besturen zonden de aanvraag door naar de
- plaatselijke besturen en dezen richtten zich
weer met een twaalftal vragen ter invulling
aan de kerkelijke corporaties onder hun
bewind.
Zoo kwam dan eindelijk, na uitgebreide
informatie, het besluit van het intermediair
uitvoerend bewind der Bataafsche republiek
van den 12 Juli 1798 tot stand, waarby
de plaatselyke besturen werd opgedragen
de staatregeling van dat jaar op de scheiding
ten uitvoer te brengen. Die plaatselyke
besturen op hunne beurt droegen de regeling
over aan eene commissie; de raad te Har
lingen o.a. de stad uit wier archief
bijgaande bijzonderheden vooral zjjn geput
vond goed „de onderscheyden kerkge
nootschappen te verzoeken, ieder uit de
„zjjne twee gecommitteerden te willen be
noemen en te qualificeeren, met welke
„eene commissie uit den Raad zoo dikwjjls
„noodig zyn zal over den verderen voort
gang van dit belangrijk werk kan spreken,
„en derzelver consideration in te winnen,
„aZs betuigende den Raad in 't minste geen
eigen gezag of grootheid te bedoelen.*
De afwikkeling der zaak ging niet zoo
gemakkelijk als het zich tot nu liet aanzien.
(Je publicatie van den 12 Juli eischte een
c»
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Bolswardsche Courant
