41ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 92.
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
Rede Mr. de Vries
en Staalman.
I
J
N
1902.
t
ZONDAG 16 NOVEMBER.
1
I
I
VOOR
1
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar 5 Ct.
goedig lachje
en
t
als broeders onder ’t oog te brengen, en
niet in ’t openbaar te bespreken.
De heer STAALMAN antwoordt dat dit
in de politiek niet gaat als in de Christe
lijke Vereenigingen. Dr. Kuyper zelf zei
het immers vroeger ook en wel zeer scherp.
En de Kamerverslagen zyn toch ook pu
bliek, ze kosten f3 per jaar.
Als men zoo wilde, als de beer De Jong
bedoelt, zou men wel vermaners naar Den
Haag mogen sturen om de Ministers en
sommige Kamerleden eens te onderhouden.
Neen, zegt Spreker, de zaak is publiek, het
geldt de publieke zaak en onze partyge-
nooten moeten weten, moeten zien, hoe
ze geregeerd worden. Daarom komen wy
overal optreden.
Na een korte pauze begon de heer
STAALMAN zyne rede. Hy hield meer
een soort causerie, en sprak nagenoeg twee
uren, zoo schijnbaar voor de vuist hier en
daar een greep doende. In populairen trant
en doorweven met humor behandelde hy
zyn onderwerp: ,DeChristelijke democratie
en het Christelijk ministerie.*
Eerst besprak hy de manier waarop de
Standaard, het hoofdorgaan der anti-rev.
hun optreden en de verschijning van hun
Wad, Chr^ixn-Dwwraat* besproken
R
De heer De VRIES. De heer de Jong
heeft inderdaad veel gezegd, waarmee ik
het eens ben. Eerst moet ik hem even wijzen
op een vergissing6 millioen van de lotery
moet zyn 6 ton, en dat dit eigenlyk niet
moet gevonden worden uit de jeneverbe-
lasting. daar ben ik het met hem eens.
Wat het eenvoudig berichtje in de Stan
daard betreft, ik verzeker den heer de Jong,
dat men daarmee consciëntieus te werk
gaat, en trouwens een redactie is ook ver
antwoordelijk voor die berichten, en vooral
voor zulk een politieke motie, waarbij nog
eenige eigen regels gevoegd zyn. De heer
de Jong is met zich zelf in strijd als hy
zegt, dat Patrimonium niet aan politiek
mag doen, en hy toch goedkeurt dat er een
politieke motie wordt aangenomen.
Ik wil trouwens ook hebben, dat Patri
monium wel degelijk aan politiek doet, en
zich ook op de kiesvereenigingen laat gelden
want de conservatieve richting moet er
onder, de democratische richting behaalt
immers de zege. De leden moeten evenwel I
een zelfstandig inzicht hebben.
De heer STAALMAN. Waar de heer de
Jong vreesde, er met best te zullen af komen
gelijk ook in Groningerland enkelen gebeurd
is, antwoord ik, als men kalm debatteert
hiervoor geen vrees behoeft te bestaan. Wil
men ons evenwel in den hoek duwen, dan
trekken wy ook van leer.
Het betrof daar een jong theologant, die
ons optreden relletjes geliefde te noemen,
die man sparen we niet en gaat mee in
den zak het land door.
Wat de berichtjes in De Standaard be
treft, ik begrijp die actie om ons blad De
Christen Demokraat dood te drukken. En
die arbeiders hebben zich de oogen laten
dichtsmeten. Verbeeldt u, arbeiders die
daags aardappels delven of bieten rooien,
zullen ’s avonds zich uitspreken over den
toon van ons blad!
Dat De Standaard twee maal zyn gebit
heeft getoond, och ja, maar hy heeft niet
gebeten, hy gromde slechts wat. Onze grief
is, dat die Standaard door dik en dun met
dit ministerie meegaat. Er is gezegd de
jenever-accyns is belasting op de zonde,
doch het antwoord daarop is: och ja, doch
laten wy ’t middel maar aceepteeren. Dat
is dus, zegt Spreker zoowat hetzelfde als
„het doel heiligt de middelen.* Wy zullen
doorgaan met onze propaganda, en de be
ginselen, in ons blad aangegeven, handhaven.
Als de heer De Jong in ,de handelingen*
niet gelezen heeft, wat ik over de Waal-
Malefijt zei, dan komt dit omdat hy de
parlementaire gebruiken niet kent. Het is
door my wat geïllustreerd voorgesteld,
doch in den grond der zaak was rnjjn voor
stelling juist.
De heer F. de JONG repliceert nog, dat
hjj toestemt dat er veel is wat hy treurig
moet noemen, doch hy meent dat het
beter zou zyn, iemands gebreken elkander
heeft. De heer Staalman werd daar „een
gevaarlyk menseh* genoemd, „doch hy was
nu gelukkig onder de leiding van Mr. de
Vries.* Het optreden van hun tweeën werd
lang niet overal in de Christel, kringen
welwillend opgenomen, en evenmin hun
blad. De afd. Patrimonium van St. Anna-
Parochie heeft zelfs een motie van afkeuring
uitgesproken over den toon van hun blad,
doch spreker verdenkt hiervan Ds. Boeken-
oogen, die ook reeds elders in een jonge-
lingsvereeniging zyn waarschuwende stem
liet hooren.
Na deze komische inleiding begon Spreker
Dr. Kuyper’s optreden en werken als hoofd
van ’t ministerie te bespreken, en toonde
hy aan, dat tot heden dit ministerie niet
beantwoordt aan zyne verwachtigen, daar
het te conservatief handelt. Dr. Kuyper is
christen-democraat en dat zyn Spreker en
Mr. de Vries ook, doch zy vragen of de
leider der anti-rev. thans ook in een richting
gaat, waarheen hy niet wil.
Hoe staat het met de vry making van het
onderwijs? Wij vernamen uit de Standaard,
dat het een onredelyke eisch zou zyn, in
deze periode die oplossing te vragen. De
Christelijke onderwijzers, die ongeduldig
worden, wordt er op gewezen, dat Dr.
Kuyper dan wel eens kon heengaan. Spr.
stelt dezen echter gerust, dat Dr. K. het
zyn 4 jaren wel uithoudt, maar in hun
positie moet verbetering komen, en hy raadt
hen aan, er maar gerust op te timmeren.
De kwestie van het huismanskiesrecht
durft men niet aan, want dan kon de
coalitie op de fleseh gaan.
De arbeiderspensioneering schiet ook niet
op. De ouden worden nog maar in ’t arm
huis gestopt, en in krasse bewoordingen
noemt Spreker dit een schandelijk onrecht.
Deze regeering heeft een gewichtige roe
ping, doch van het voorgespiegelde by de
verkiezingen is nog niets in zicht.
Nu weet Spreker heel goed dat het
ministerie is een coalitie-kabinet, doch het
is een Christelijk kabinet, en dit moet het
ook zyn met de daad.
Een voor een moeten de ministers nu de
passeeren en op eigenaardige wjjze
en ook dat dit
een party, die op
een geheel ander standpunt staat.
Moet dat 4 jaren zoo voortgaan? Dit
aan het Christenvolk te vragen, dat is het
doel van ons optreden.
In de cantine wordt nog sterken drank
geschonken. Het militair recht blijft nog
als het was, de heer de Waal-Malefijt
moest zyn amendement om verbetering
terugnemen, of... de minister gaat naar
huis. Dat was het dreigement,,zei Spreker,
waarmee elk minister steeds klaar is, als
men aandringt op hervorming in Christel,
zin.
Het vloeken in den dienst? Ja, de tucht
eischt, zegt de minister dat de mindere
nooit zijn meerdere in de rede mag vallen,
dus al is deze nog zoo aan ’t verwenschen,
al wordt de christen in zyn heiligste ge
voelens verguisd, hy mag er niet tegen
opkomen.
Verschillende handelingen der Kamer
bij de begrootings-debatten, o.a. het aan
schaffen van een oorlogsschip van f4,700,000,
de f800 toegestaan voor de kerstening van
Indie, enz. worden op humoristische wjjze
door Spr. behandeld, en telkens klinkt het
uit zijn mond: Wie, die gestemd heeft
voor een Christ, meerderheid, kan zulk een
daad goedkeuren? De ministers hebben
gezegdWy buigen hoofd voor hoofd voor
den geopenbaarden wil Gods. Doch uit de
daden van het ministerie is dit niet te
constateeren. De vryzinnig-democraat wordt
als gouverneur-generaal naar de West ge
zonden, Cort van der Linden, de man die
de kroon een vliegwiel noemde, wordt lid
van den Raad van State om de Koningin
van advies te dienen.
Wy, zoo eindigt Spreker, zyn bitter
teleurgesteld, over hetgeen het ministerie
deed, en over hetgeen het niet deed. Wy
vragen u, hoorders, of ons optreden ontijdig
is? Er is nood onder ons volk, en dat volk
moet het weten, wat er geschiedt en gedaan
wordt. De Christ, mannen moeten het den
minister toeroepen, wat eenmaal Dr. Kuyper
zeide: „Ze kunnen niet wachten, geen dag
en geen nacht.*
DEBAT.—
Van de gelegenheid tot debat werd slechts
door twee der aanwezigen gebruik gemaakt.
De eerste F. de JONG van Wommels
zeide, dat hy er met schroom toe besloot
tegen die Sprekers op te treden, omdat hy
geen wetenschappelyke opleiding heeft
gehad, doch de heer Staalman heeft straks
gezegd, dat ook de eenvoudigen verzocht
werden^ te spreke^ zy zouden ze hierbij
Thans kwam de beurt aan den heer P.
H. de JONG. Deze zegt in het kort het
volgende. Ik vind het wel wat laat om
nog te debatteeren, en ook ik zie er een
waagstuk in, als opponent op te treden.
De laatste nummers van De Christen Demo-
kraat zeggen toch dat dezulken afgetuigd
worden. Wel nu, ik getroost mij dit en
moet dan ook maar mee in den zak, want
ik verklaar dat ik geheel inga tegen ’t
spreken en den toon dezer beide heeren.
De Standaard krygt er van den heer
Staalman dan ook van langs. Hy timmert
er op, doch wat de heer Staalman aan
haalde werd uit zyn verband gerukt. Dat
dit blad de hoop uitsprak dat de 2e redac
teur hem in ’t rechte spoor zal brengen,
de volgende nummers van hun blad too-
nen zulks echter nog niet.
De motie Patrimonium te St. Anna is
ook door hen niet geheel weergegeven. Er
staat daar: de toon en strekking van hun
blad keuren zy af en dat is ad rem.
De heer Staalman zegt, dat de heer
Kuyper heeft gezegd, dat hy is democraat
en als democraat wenscht te sterven, dit
is ook waar, het geschiedde op 4 Mei 1897
in een debat met Troelstra, maar hy liet
zich de democratie niet voorschryven door
Troelstra,en ’t is ook niet aan den heer Staal
man, dat die hem den weg moet afbakenen.
Ook de afd. Patrimonium hier te Bols-
ward heeft een motie gesteld, niet door een
predikant of christslyk onderwijzer voor
geschreven, maar uit het hart van onzen
Voorzitter voortgekomen, de heer Staalman
moge daarin zien, hoe het volk over hem
denkt.
De motie luidt
„De afdeeling Bolsward* van het Ned.
Werkliedenverbond Patrimonium verga
derd op Maandag 10 Nov. 1902, spreekt
eenerzyds hare besliste afkeuring uit o ver
het optreden van de H.H. De Vries en
Staalman anderzijds blyft zy ongeschokt
vertrouwen stellen, in sociaal opzicht, in
het beleid van onzen tegenwoordigen
Minister van Binnenlandsche Zaken.
Deze motie is met algemeene stemmen
aangenomen.
Ik noem het optreden dezer Sprekers
ontydig. Als een Christ. Kabinet aan de
regeering komt, kan zy maar niet onbesuisd
veranderingen invoeren. Dat gaat zoo maar
niet. De schoolstrijd by v. kan zoo maar niet
vlug afloopen.
Volharden by het ideaal heeft de eerste
Spreker gezegd en ik zeg het hem na.
Het wil my voorkomen, dat by deze Spre
kers de buit het doel van den stryd moet
zyn, doch dat zou zyn rooverspolitiek, en
deze is hier heden avond gepredikt. Van
partyegoïsme is Dr. Kuyper een vijand hy
heeft een hooger ideaal, nl. het hooghouden
van Gods beginselen, en dat doet hy nog.
De heer Staalman haalt eenige citaten
aan van Dr. Kuyper, doch hy weet zeker
ook wel, dat men geen grooter vyanden
heeft dan zyu eigen citaten, omdat zy niet
uit hun verband mogen worden genomen.
Ik keur het dan ook ten strengste af, dat
de heer Staalman, Waar het heilige zaken
geldt, deze voorsteit door woorden te kiezen,
die op het belachelyke werken. Uitdruk
kingen ook als lyfknecht van Dr. Kuyper
diens vleugeladjudant enz. zy schyueu my
overgenomen uit het socialistische kamp.
Zoo kwamen ze ook voor in het vroegere
Morgenrood.
De mededeeling, dat indertijd de boeren
graag f25 gaven aan de kas van Patrimo
nium uit vrees voor de socialisten, en der-
gelyke zaken, moeten den heer Staalman
dienst doen om effect te maken.
Ik geef hem nu nog de gelegenheid om
ook my af te tuigen, of my voor den broek
te geven. Ik heb dit evenwel over voor
mijne party.
Nog een zaak mag ik even aanstippen.
Ik vind in de Goudsche verkiezing, waarop
deze heeren iets hadden af te dingen, juist
een bewysv dat het volk meegaat met het
A
1 z
revue
worden ze becritiseerd
de hulp aanvaardt van
zelfs gaarne te hulp komen. Hy heeft
Mr. de Vries reeds leeren kennen als
redacteur van de Prov. Friesche Courant.
Het bevreemdt hem, te hooren, dat „Patri
monium” moet doen aan politiek. Hy zou
dit af keuren, al treft haar nu’t verwyt van
Sprekers, dat zy wordt doodgezwegen. Hy
houdt zich aan de souvereiniteit in eigen
kring, en dan kan ieder lid van „Patriom.”
lid zijner eener kiesvereen. en op die wijze
kan er kracht uitgaan van christ. richting.
Dat Sprekers reclame maken voor hun
blad begrijpt hy, maar te smalen op be
richtjes in de Standaard, en dan te beweren,
dat de arbeiders van St. Anna zich de oogen
laten dichtsmeren onder leiding van Ds.
Boekenoogen, wenscht hy door Sprekers
bewezen te zien.
Dat de Standaard een kunstgebit heeft
laat ik voor Sprekers rekening, doch dat
het dit gebit toonde vind ik zeer begrijpelijk,
daar de doodstraf toch de kroon is op het
recht, naar de Dhr. beginselen, en de zes
millioen voor de afschaffing der staatsloterij
te vinden uit verhoogde belasting op de
jenever dat werd zeer verkeerd beoordeeld.
De tegenstanders der christel. partyen
slapen niet, heeft de heer Staalman gezegd,
maar ik verzeker u, de anti-rev. party
slaapt ook niet. Hare beginselen zyn niet
conservatief maar democratisch.
Wat de heer Staalman zoo ironisch zeide
over de tuchtwet en minister Bergansius,
heeft men niet in de handelingen der Kamer
kunnen lezen, doch om de zaken zoo be-
spotteiyk voor te stellen, dat hindert my.
De heer de Jong bleef hier in zyn woor
den steken, en vroeg den heer Staalman
hem te helpen, geljjk hy beloofd heeft.
De heer Staalman zegt dan ook met een
,,ja wel, ik zal u helpen!
ook de heer de Vries belooft dit.
De Doelezaal was Woensdagavond nage
noeg geheel gevuld. Van verschillende
rangen en standen, mannen van verschil
lende politieke beginselen, ook verscheidene
uit de omstreken, waren er opgekomen om
deze sprekers te hooren. Kwart voor achten
opende de heer STAALMAN de vergade
ring, er op wyzende dat zy beurtelings de
leiding der vergadering op zich nemen,
want om een onafhankelijk standpunt te
behouden, hebben zy zich tot geen ver-
eeniging willen wenden. Na verzocht te
hebben om by verschil van meening met
hen openlijk in debat te treden, liever dan
achter hun rug hen verdacht te maken,
gaf hy na een.kort gebed het woord aan
Mr. de VRIES, over diens onderwerp:
„Volharden by het Ideaal.” Deze lezing,
ook elders gehouden en nog te houden, is
in verschillende bladen reeds vermeld. Wy
geven daarom slechts in hoofdtrekken den
inhoud wieer.
Gelijk de reformatie in de 16e eeuw na
een hevigen stryd den toestand der kerk
wijzigde, en de revolutie op het einde der
18e eeuw met geweld ingreep in de staats
instellingen, zoo staat ook in de toekomst
nog een geweldige crisis te wachten tot
hervorming der maatschappelijke samen
leving. Op alle liniën der partijen is de
nadering reeds merkbaar.
Hevig dreigt ook deze stryd te worden,
de kamp om sociale hervorming. De werk
stakingen zjjn als de voorpostengevechten
te beschouwen. By deze opheffing van den
socialen druk is ook het politieke leven
betrokken, en tegenwoordig wordt reeds
de politiek beheerscht door de sociale
kwestie. By alle partijen komt een demo
cratische richting steeds sterker haar invloed
doen gelden, wat Spreker aantoont, om zoo
te komen op Dr. Kuyper en het tegen
woordige coalitie-kabinet. De man, die
voorheen zich zoo warm maakte voor „de
kleine luyden” staat thans aan het hoofd
van dit kabinet. Doch wat zien wy nu
gebeuren? Het oude spel houdt stand;
alles van bovenaf bedisselen. De kiezers
mogen stemmen, de candidaten worden hen
van hooger hand bezorgd. Men beroemt
zich dan op de organisatie, doch men komt
met dat conservatisme niet verder, en Spre
ker acht het tyd, hoog tyd, daar tegen op
te komen. De democratie, Dr. Kuyper zelf
heeft het reeds in 1873 gezegd, zal over
winnen, en de democratie tegenhouden is
spelen met vuur. Wat Dr. Kuyper vóór
zijn ministerschap vroeg, dat vragen wy
nog, het recht van den kleinen man.
De Christen mag in dien stryd niet lijde
lijk toezieu. De sociaal-democratische party
tintelt van leven, er moet ook by de Anti-
rev. verandering komen. „Patrimonium” is
met lamheid geslagen men mag er niet aan
politiek doen. Edoch, het christelijk geloof
zonder werken is dood. Meer zelfstandig
heid, meer geestkracht is noodig. Juist om
de sociaal-demoeratie te bestrijden moet de
chr. democratie geboren worden. Want de
toekomst is onverbiddelijk aan de democra
tie, met of zonder christelyken invloed.
Daar nu het tegenwoordige coalitie-ka
binet zich zeer conservatief toont, wil
Spreker er het publiek op wyzen; by het
ideaal, dat ook Dr. Kuyper voorheen in
woord en geschrift zoo luide en krachtig
heeft verkondigd, n.l. de Christ.-democratie,
moet men volharden. De roeping der anti-
rev. is: propageeren voor hunne beginselen,
en, zegt Spreker, wy zullen een macht
vormen, als we:
1°. vasthouden aan de anti-rev. beginselen,
2U. zelfstandig optreden tegen de mis
bruiken onzer organisatie en ons in
zicht met wilskracht handhaven,
3». niet luisteren naar ’t loos alarm der
soeiaal-democraten.
Alleen wanneer onze party volhardt by
dat ideaal, zal de democratische strooming
kunnen geleid worden in christelijke bed
ding.
pauze
Bolswardsclie Courant
boi.swa.ro en wonseraöeei,
1
I
L
I
.—..JA
ft
