NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
BOLswiw au wwsBBABaaa
Rede Mr. Smeenge.
1903.
42ste Jaargang.
No. 27.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
8
g DONDERDAG 2 APRIL. g
BINNENLAND,
VOO»
spijkeren, nu gaat men zoeken naar gedi-
ADVERTENTIEPRIJS50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Ct. per regel. Overigens Daar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
q
Spreker noemde de plaatsen op waar thans
ambachtsscholen gevestigd zijn, en voor onze
provincie werd alleen Leeuwarden geteld. Wij
weten evenwel dat sedert 2 jaren er ook eene
te Harlingen is, terwijl te Sneek en, meenen wij,
ook te Heerenveen ze in wording zijn,
VsBSL&qüBVBR,
Harlingen, 30 Maart. De varkentjes
of biggen voor Eageland, in groote hoe
veelheid verzonden, mogen niet zwaarder
zijn dan ongeveer zestig pond. Da „porks'
van hooger gewicht zijn op de Londensche
markt minder welkom. De markt is nu
belangrijk gedaald en ook het schaapvleesch
is wel een dubbeltje per kilo lager dan het
geheele voorjaar.
29 Maart. Een gezelschapje haring-
visschers was heden de haven uitgegaan
om eens naar de fuiken te gaan zien, maar
door den harden wind al spoedig op de
steenen om den hoek van het nooid geraakt,
waardoor de boot een groot lek bekwam
aan elkander verbindt. De vereeniging
oefent toezicht uit, en geeft den jongen
ook eenig loon, ’t eerste jaar 50 cent,’t 2e
jaar 80 cent en ’t 3de jaar 1 tot 2 gulden
per week, terwyl de baas goede materialen
en beste gereedschappen moet geven en als
vergoeding ’t eerste jaar f30, ’t 2e jaar
f22,50, ’t 3e jaar f 15 ontvangt. De jongen
mag slechts een beperkten tyd werken, om
’s avonds van onderwijzers onderricht te
kunnen ontvangen in teekenen, rekenen,
boekhouden en wat meer noodig is.
Op behandeling en gedrag wordt door
de vereeniging gelet en by geschil treedt
deze op als scheidsrechter. De ervaring
heeft reeds geleerd, dat op die wyze een
goede verhouding tusschen baas en leerling
ontstaat en beiden er een eer in stellen,
aan de verwachtingen te beantwoorden. De
jongens moeten ieder leerjaar een proef
leveren en is deze goed uitgevallen, dan is
er een prysje te behalen, meestal in den
vorm van eenig gereedschap, want ook
daaraan heeft de toekomstige ambachts
man behoefte.
De resultaten hiermede behaald, zyn bijna
altoos verblijdend geweest. In 1892 op heel
kleine schaal begonnen, kon de werkkring
steeds uitgebreid worden en tegenwoordig
beschikt de vereeniging over f5000 jaar
lijks. By dit stelsel behoeft niemand met
goeden wil uitgezonderd te worden, ’t is op
alle vakken toe te passen. De leerlingen ver
vreemden er ook niet door van hun geboorte
plaats, wat voor dorpen al weer een gewin is.
’t Is Spreker gezegd, dat hier ter stede
reeds een ambachtsteekenschool bestaat en
daarin verheugt hy zich, maar hy vindt
dat niet voldoende. Gaarne zou hy zien
dat het resultaat van zijn bespreking enkelen
aan spoorde een bescheiden poging te wagen
in den zin als men het in Drente met suc
ces beoefent. Wanneer men slechts een
begin heeft, twijfelt hy niet aan den goeden
gang en uitbreiding mettertijd. Dure am
bachtsscholen zyn slechts voor enkelen,
het algemeen heeft meer belang by een
weinig kostbare en toch doeltreffende op
leiding. Daarom besluit Spreker, met zyn
idee ter behartiging te geven.
Met onverdeelde aandacht werd deze
uitvoerige rede, waarvan 't bovenstaande
slechts een dor overzicht is, aangehoord.
Helder en duidelijk werden de ideeën uit
gewerkt, af en toe met een grappig gezegde
doorweven, en ten laatste werd door een
warm applaus instemming met het ge
hoorde betuigd.
De Heer SCHOTMAN bracht den Spr.
hulde en dank en kon het slechts betreu
ren dat zoovelen verzuimd hadden deze
leerzame rede te aanhooren. Omtrent de
vereeniging in Drente, waarvan Spreker
slechts bescheiden van zijn medewerking
had gewaagd, kon hy, als zynde daar be
kend, meedeelen dat van die tbans bloeiende
vereeniging de Heer Smeenge de ziel en
ontwerper is geweest, die zich niet liet
ontmoedigen door hinderpalen en den mede-
lijdenden blik van zyn medeburgers. Thans
is de belangstelling gewekt, de gegoeden
geven steun, de leerjongens bestryden
elkander het voorrecht om te leeren.
De Heer SMEENGE doet daarna nog
enkele mededeelingen omtrent dieinrichting,
o.a. dat thans elk jaar 24 leerlingen ge
plaatst worden, dus in de 3 jaren 72. Ook
op lateren leeityd worden de gezellen nog
nagegaan en zoo noodig met raad en daad
geholpen, ’t Is verblydend, dat byna aide
leerlingen in goede conditie zyn en meer
kunnen verdienen dan hun makkers, die
niet zoo’n opleiding ontvingen. Er ontstaat
daardoor steeds meer belangstelling. Voor
de 24 plaatsen werd dit jaar wel door 81
leerlingen aan gevraagd, en waar men vroe
ger in geheel Drente mets van vakopleiding
wilde weten, heeft men het thans reeds
zoo ver, dat in Assen een ambachtsschool
wordt gebouwd, om hen, die het beter mag
beuren, ook beter opleiding te geven.
Na met een woord van den Voorzitter, den
Heer SCHOTMAN, te zijn ingeleid, die er
op wees dat het jammer was, dat zoo wei
nigen waren opgekomen om heden de ver
gadering, uitgeschreven door dit departe
ment van „’tNut“, bij te wonen, doch dat
hy hoopte zulks den Spreker niet zou ont
moedigen, begon de Heer SMEENGE in
antwoord daarop, dat het geen ongewoon
verschijnsel is, dat het volk slecht opkomt,
wanneer „het Nut' haar op hare vergade
ringen uitnoodigt. Men wil nog niet breken
met de verkondigde leer, dat de economisch
zwakkeren niets te verwachten hebben van
menschen die zelf een goede maatschappe
lijke positie hebben. Het beginsel van „de
Maatschappij' is het op te nemen voor de
kleine luyden, werkzaam te zijn voor de
verheffing der zwakken, hun stoffelijke
maar vooreerst ook hun zedelyke verheffing
te bevorderen. Vroeger werd vaak in den
engeren kring beraadslaagd over die ver
beteringen en de middelen daartoe om dan
door daden, ’t stichten van bewaarscholen,
van bibliotheken enz., het volk te doen
zien en gevoelen dat men hen wilde helpen.
Later is men ook begonnen met het hou
den van Nutsvoordrachten, om daar onder
werpen te behandelen op vergaderingen om
het volk daardoor een blik te doen slaan
in het streven en werken der vereeniging,
den kleinen man voor te lichten en zoo te
toonen wat noodig, nuttig en wenschelyk
was. Een dergelijk onderwerp is ook dat,
waar Spreker het over zal hebben. De op
leiding van den Nederlandschen werkman
toch is een zaak, die het volk betreft en
ter harte moet gaan. Kennis is macht is
een spreuk, die geldt voor iedereen, voor
alle standen. Velen verkeeren, althans ver
keerden lang in de meening dat men een
vak moet leeren en uitoefenen als het door
de ouders en grootouders werd gedaan.
By de landbouwers gold b.v. de leer om
te ploegen, te mesten, te werken als groot
vader het reeds deed, maar de concurrentie
werd gewekt door de wetenschap. Stoom
en electriciteit brachten verbeteringen en
door de wetenschap voorgelicht, kwamen de
producten uit andere oorden der aarde de
voortbrengselen een concurrentie aandoen,
die hier by ’t oude systeem doodend werkte
en daardoor ook hier allengs de oogen deed
opengaan, zoodat er gezocht moest worden
naar grooter productie. By de zuivelberei
ding ging het evenzoo en eerst toen de
Friesche boter haar roem op de wereld
markt had verloren, werd de fabriekmatige
boterbereiding ter hand genomen. De Zui-
veischool hier te Bolsward, indertijd op
gericht om verbetering aan te brengen,
voldeed in hare oorspronkelijke inrichting
niet meer aan de eischen die men thans
aan zoo’n stichting moet stellen, dat is
immers zelf door ’t bestuur gezegd, dat een
reorganisatie voorstond. De theorie, de
wetenschap dringt in alle vakken meer en
meer door. By zaaizaad, by de bietenbouw
en zoovele dergelyke zaken wordt thans
een wetenschappelijke voorlichting en
onderzoeking noodig geacht.
Nog een voorbeeld wil Spreker noemen.
Te Boskoop en Naaldwijk heeft men zich
bijzonder toegelegd op het aankweeken van
planten en daarin grooten aftrek gevonden
naar Engeland en voor Amerika. Toch
bleek het dat de planten daar soms ver
ongelukten, en wat is ’t gevolg, dat die
kweekers zelf daar heen moesten of iemand
stuurden om de planten te poten, ’t Gevolg
was, dat door die leerlingen thans veel
Ëngelsch wordt geleerd, omdat het hen te
pas komt in den vreemde, waar dan veel
meer dan hier verdiend wordt.
Gelijk by landbouw, tuinbouw en vee
teelt hoogere eischen zijn gesteld, is het
ook by de nijverheid het geval. Door de
kunstmatige productie in fabrieken wordt
een zeer zware concurrentie aangedaan aan
de gewone ambachtslieden. Machinaal
werkt goedkoop maar en dat is vooral
iets waar rekening mee te houden is
de waren uit de fabrieken zyn smaakvol.
Het houtwerk en de meubels uit fabrieken,
ze zien er zoo chique uit, de schoenfabrie
ken leveren nette modellen, kleine hakjes,
fraai bestikt; de kleeren uit de groote con-
tectie-magazijnen hebben ’n vluggen „snit“
en al mogen ze vaak minder sterk zyn
„het oog wil toch het zyne hebben'.
De gewone schoenmakers, kleermakers,
timmerlieden kunnen niet meer met de
oudere wijze van werken volstaan, de jon
geren moeten het vak beter leeren. De
smid, hoe staat het daarmee? Vroeger kon
ieder smid ijzers onder de paardehoeven
en spoedig vol water liep. Een paar der
schipbreukelingen wisten zich een tijdlang
op een ducdalf boven water te houdenen
de eigenaar ven de boot, tot aan den middel
in zee staande, kwam eveneens weer be
houden aan wal.
Stavoren, 30 Maart. Afslag „Z. W.
H. Friesche Coöperatieve Vischhandel',
waarbij aangesloten 40 jollen.
Aanvoer Vrijdag 10 last a f 1,20.
Zaterdag 2‘/2 -1,10.
Maandag 10 -0,75.
Het wil met de haringvangst nog maar
niet vlotten. Door het ruwe weer is het
niet mogelijk geregeld de netten te halen,
waaronder zoowel kwantiteit als kwaliteit
van de visch lijdt. Buitendien is de schade
aan ’t want voor menigen visscher belangrijk.
Gevaarlijke katten.
Langezwaag, 30 Maart. Hoe gevaar
lijk katten kunnen zij o, bleek affiier bij J.
P. H. Een meisje van eenige weken, op
bed liggende, is deerlijk door een kat ge
havend en ware de moeder, die buiten aan
het werk was, niet ia huis gekomen door
het geschrei van eea ouder jongetje, mis
schien waren de gevolgea vreeselyk geweest.
Het rechteroogje zat geheel dicht, maar
schijnt niet bezeerd, ’t Behoeft nauwelyks
gezegd, dat de kat niet lang meer leetde.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Wonseradeel, 28 Maart. De Gemeente
raad heeft in zijne heden gebonden verga
dering benoemd tot onderwijzeres aan de
school te Pingjum mej. J. Berghuis te
Schalsum, no. 3 van de voordracht, welke
overigens bestond uit de dames T. Schaaf
te Sneek, J. Bylstna te Heidenschap en A.
J. Wouda te Sneek.
De Raad heeft besloten
1. Ia te trekken het in de vorige ver
gadering genomen besluit tot het toekennen
van eene tegemoetkoming van f 25 aan de
districts-commissie van het fonds voor den
gewapenden dienst, zulks tengevolge van
de daartegen door Ged. Staten geopperde
bedenking.
2. Met 1 April aan de school te Makkum
de vakken Fransch, Duitsch en wiskunde
in te voeren en daarvoor aan het hoofd
der school eene verhooging van jaarwedde
met f 200 toe te kennen. Het schoolgeld
voor deelname aan dit onderwijs is gesteld
op het dubbele van het gewone schoolgeld.
3. Afwijzend te beschikken op een ver
zoek van ingezetenen van Lollum, om al
daar een dorpsreiniger aan te stellen.
4. Een verzoek van ingezetenen van
Kimswerd, om verbetering in den toestand
van de BolswarderHarlingervaart in de
kom van dat dorp, te zenden aan het provin
ciaal bestuur met beleefde uitnoodiging om
aan den wensch der adressanten bevorderlijk
te willen zyn.
Sneek, 1 April. Een oppassend huis
vader alhier met een talrijk gezin, ploos ia
de vorige week mat een els in zyn kies.
’t Scherpe voorwerp schampte uit en trof
hem in den duim.
Na eenigen tijd begon het genoemde
lichaamsdeel hem pijn te doen, 't zwol op
en een zakdoek er om was ’t eenige, wat
men er aan deed.
Toen eindelijk de geneesheer werd ge
roepen, die bloed vergiftiging constateerde,
was het te laatheden nacht is de man
reeds overleden.
30 Maart. Voor een volle zaa’, waarin
alle partyen vertegenwoordigd, spiak bier
heden avond in de groote zaal van „Amici-
tia“ ds. C. J. W. van Lummel, gereformeerd
predikant te Delft, over „kiesrecht op
Christel, grondslag' of inzonderheid over
„Huismans kiesrecht'.
Niemand waagde zich aan een debat.
Om die reden sloot de Voorzitter de ver
gadering reeds even vóór tienen, na vooraf
nog gevraagd te hebben of er nog iemand
was, die lust tot debateeren met ds. Van
Lummel gevoelde.
Aangezien geen enkele den mond open
deed, volgde de zeer natuurlijke gevolgtrek
king van den Voorzitter, dat hy uit uat
zwijgen meende te kunnen opmaken, dat
men het met den spreker over „kiesrecht
op Christel, grondslag' eens was.
Maar toen klonk het direct„Neen, waar
achtig niet 1“
30 Maart. Gedeputeerde Staten hebben
goedgekeurd het besluit van den Raad, de
kalvermarkten hier af te schaffen.
Koudum. De vorige week ontving onze
geachte leeraar dr. J. Sohokking eene be
roeping naar de Herv. Gem. te Maassluis.
Van harte hopen wij, dat Z.Eerw. opnieuw
mag en kan besluiten bij ene te blyven,
plomeerde hoefsmeden. Zoo gaat het in
bijna alle takken van nijverheid, men moet
met den vooruitgang mee, dat alles maakt
dat er vakonderwijs noodig is; voor ieder
en voor alles moet er teekenonderwys zyn.
Teekenen is het voertuig der gedachte. Men
moet zyn gedachten op papier kunnen zet
ten, de gedachten van anderen kannen
lezen, teekenen wekt gevoel voor schoone
vormen.
Van eigenlijke ambachtsscholen is eerst
in den laatsten tijd sprake. Amsterdam
heeft in ons land de eerste geopend in
1863, later gevolgd door vele groote steden,
waarop gezamenlijk misschien een kleine
8000 leerlingen onderriebt ontvangen. Doch
er zijn wel 50,000 kinderen in de leerjaren,
om een vak te leeren. Die op een ambachts
school gaan hebben veel voor, doch die
anderen hoe moet het daarmee?
Spreker ging nu het voor en tegen der
ambachtsscholen aantoonen. ’t Voor is
natuurlijk een goede theoretische en prac-
tische opleiding, warenkennis en de doel
matigste bewerking, evenwel zyn die in
richtingen duur, minder gegoeden kunnen
vaak ze niet bereiken, omdat ze het leer
geld niet betalen, of het loon niet kunnen
missen, daarbij zÜn de inrichtingen alleen
voor groote plaatsen te hebben. Nog een
bezwaar is, dat de producten dier scholen
aan de particuliere industrie concurrentie
kunnen aandoen.
Een eenvoudiger vorm van ambachts
school is zooals te Deventer, waar op zekere
uren aan de leerlingen theoretisch en prac-
tisch onderwijs wordt gegeven, terwijl ze
daags bij gewone bazen kunnen werken.
Deze laatste vorm van ambachtsschool is
wel veel goedkooper, doch heeft weer dit
tegen, dat de leerlingen dan meermalen te
vermoeid zyn, om met vrucht het onder
wijs te volgen, doch heeft overigens op
de eerste soort dit voor, dat ze door leer
lingen bezocht kunnen worden, wier fin.
draagkracht geringer is.
Nog een algemeen bezwaar van de am
bachtsscholen is, dat de leerlingen die zoo’n
inrichting bezocht hebben, zich niet licht
op ’t platteland zullen vestigen. Kwamen
ze al van een dorp, ze zullen zich daar
later boven verheven achten, en in de stad,
waar ze ’t leven leerden kennen, wellicht
meer kunnen verdienen, willen blyven. De
industrie op ’t platteland zou er dus niet
mee gebaat zyn, doch, zegt Spreker, wan
neer de stad overvol is zal dunkt mij de
concurrentie hen toch later een goede positie
op het land niet doen versmaden, evenals
thans ook reeds te zien is met de dokters,
die er te veel in de stad, te weinig op ’t
platteland waren, en daarin reeds ver
betering valt te bespeuren.
Na een oogenblikje pauze wenscht Spr.
uiteen te zetten, hoe naar zyn meening het
best in de opleiding der leerlingen kan
worden voorzien.
Daar de ambachtsscholen te duur zyn
om overal te worden opgericht en uit den
aard der zaak voor de meest bevoorrechten
zyn te bereiken, terwyl de vorm, gelyk
Deventer de school heeft, ook niet allen
kan voldoen, en vooral ook in kleine plaat
sen toch behoefte bestaat aan goede oplei
ding, heeft Spreker gezocht naar een meer
algemeen te bewandelen weg. ’t Kan niet
ontkend worden, dat uit den ouden tyd ons
meesterwerken worden getoond, en die
antiquiteiten zyn gemaakt in de tyden der
gilden, die men heeft afgeschait, omdat zy
de vryheid van handelen en werken te veel
aan banden legden. Toch droegen die gil
den in zich in een waarborg voor goede
leering van het vak en dat goede moesten
wy zien terug te erlangen.
Dit kan, door in de eerste plaats meer
vertrouwen te wekken tusschen de ver
schillende kringen, vooral tusschen patroon
en leerling. Deze gedachte heeft Spreker
in zyn geboorteland, Drente, geleid tot een
proeve om .een band te krygen tusschen
baas en leerjongen wederkeeng. Door steun
te zoeken by particulieren en daarna by
provincie en ryk heeft hy mogen mee wer
ken tot stichting van een vereeniging tot
verbetering van het ambachts-onderwys in
Drente en de resultaten daarvan zyn reeds
verblydend. Door bemoeiingen dezer ver
eeniging worden jongens by bazen in de
leer gedaan. Er wordt naar geschikte leer
lingen, doch ook naar geschikte bazen ge
zocht. Na 3 maanden proeftyd wordt een
contract opgemaakt dat beiden voor 3 jaar
I
Bolswardsche Courant
1
I
f»
