No. 61.
42ste Jaargang.
1903.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
L
I
2
DONDERDAG 30 JULI.
D1N N E N L A N D.
Uit het „KALVER-BOEK”,
door D. BARTSTRA.
i
■J
I 4
VOOR
Afzonderlijke
L
i
den Breeden Stads-
de Vroedschap, deze
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
4
digst de Kapelle zullen repareeren en tot
de avondpredikatiën geschikt maken.”
vDeze besteding is nog dien (zelfden)
middag geschied met Thomas Gijsbertz.,
Leidekker tot Leeuwarden, die daarvoor
za] hebben 393 caroli guldens, van 20 st.
’t stuk, op termijnen.”
In dezelfde zitting van
raad, den Magistraat en
laatste ook genoemd, boven reeds aangeduid,
de Gezworen Gemeente of de Zes-en-Dertigen,
werd nog genomen het belangrijk en merk
waardig besluit, waarop ik hiervoor onder
artikel II reeds doelde. De aanteekening
daarvan luidt:
er is
IV. //Op huiden den 12 October 1597
is bij den Magistraat en Gezworen Ge
meente geresolveerd, dat de Magistraat op
’t spoedigst zal koopen en inraden eenige
lasten rogge en (ander) koorn, tot voorraad
in dezen duren tijd, en dat men ’t zelve
in den aanstaanden winter den armen
huiszittenden personen voor een redelijken
prijs wederom zal verkoopen, bij ordon
nantie.”
Voor hen, die mochten meenen, dat deze
dakvernieuwing en dekking met leien onmo
gelijk veel zaaks kan zijn geweest, in aan
merking de aanbestedingssom van nog geen
400 gulden, diene tot naricht, dat het geld
toen ter tijd eene zes tot achtmaal hoogere
waarde had dan tegenwoordig, zoodat dezelfde
aanbesteding in onzen tijd f 2400 a f 3200
zoude eischen.
Dat de vaderlijke zorg der vroegere Stads-
regeering voor ’t welzijn der Burgerij uit
vele genomen resoluties blijkt, heb ik reeds
boven in ’t algemeen opgemerkt; in ftbizonder,
zoo meen ik, is dit duidelijk sprekend uit
het volgende:
den dijk
van den
bevracht en vervoert men
waar het voor
Dat de Magistraat zich toen ter tijde, en
ook nog later, beschouwde, en ook gedroeg,
als eigenaar van en beschikker óver de Kerk
gebouwen niet alleen, maar ook, gelijk
mede uit meer andere Archiefstukken blijkt,
maar ook als regelaar en opziener over
’t houden der openbare godsdienstoefeningen,
wordt wel zoowat duidelijk ook uit enkele
aanteekeningen van ’t Kalverboek. Men
oordeele
II. Op huiden den 1 Augustus 1597
is bij den Magistraat,” (de acht Burge
meesters, waarvan twee den titel dragen
van Raadsluiden of Bouwmeesters),//ge
ïsoleerd (besloten) en den Raadsluiden
ijeoxdouneerd (bevolaa), dal sq op spoo*
En dat deze, in de resoluties bijna stereo
tiep of volstaande uitdrukking* tfop’tspou«
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Vervol
gens 10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
III. //Item, in dezelfde vergadering
van den Magistraat namelijk, is mede
geresolveerd, de plaats van ft Minrebroe-
ders-Kerkhof te verpachten voor Huis
steden.”
Thans volgt in ons Boek eene geheele
reeks van aanteekeningen omtrent Raadsbe
sluiten, alle betrekking hebbende op de
handhaving der openbare zedelijkheid, eene
zaak, waarmede de toenmalige Stads regeering
het zeer ernstig placht te nemen.
Ik denk dezen eene volgende maal mede
te deelen.
Bolsward, 20 Juli 1903.
Uit niets blijkt, dat deze verpachting ooit
heeft plaats gehad, zoo als ter zelfder tijd wèl
is geschied met den Tuin van ft Convent,
Klooster der Witte Heeren, langs de Nieuwe
Hofstraat. Behalve dat geen enkel stuk in
’t Archief rekenschap geeft van deze ver
pachting, bewijst ook de ligging van dit
Kerkhof, dat de uitgave in huissteden nooit
is geschied.
Doch nu hangt het er maar van af, waar
men het Minrebroeders-Kerkhof plaatsen
moet! Sommigen beweren, tusschen de
Broere-Kerk en de tegenoverliggende rij
huizen, het tegenwoordige kermisterrein. Ande
ren gaan nog verder, en willen dat het ge
legen hebbe, waar nu Postkantoor en Kan
tongerecht staan. Mij wil ’t voorkomen, dat
beide zienswijzen verkeerd zijn. Vooreerst
heeft dat terrein nooit geheeten Minrebroe-
ders, maar altoos Klein. Kerkhof, in tegen
stelling met het rondom de St. Martini-Kerk
gelegen Groot Kerkhof. Vervolgens zal naar
de geschiedenis en den aard der Kloosters
het Kerkhof zeker niet hebben gelegen aan
den openbaren weg, maar wèl volkomen af
gezonderd achter of bezijden de Kerk en het
Klooster. Dat daar dit Kerkhof moet worden
geplaatst, is nog onlangs gebleken bij de
afgraving van ft Hof, als wanneer naast de
fundamenten van het Klooster verscheidene
geraamten, losse beenderen en schedels zijn
voor ft licht gekomen, alle afkomstig van
op dit Kerkhof begraven monniken. De
grootwaardigheden, priors en abten, zullen
we] in de Kerk zijn ter aarde besteld. Dat
op de plaats van dit Kerkhof geen huizen
zijn verrezen, bewijzen alle kaarten van Bols
ward, sedert 1597 uitgegeven.
Deze reparatie geschiedde,en zulks ge
tuigt én van den eigen godsdienstzin der
toenmalige Regenten, én van hunne zorg
voor ft aankweeken van dien zin bij de
Burgerij, deze reparatie geschiedde, omdat
de Broere-Kerk, die anders door den Magistraat
voor de avondgodsdienstoefeningen in de week
was bestemd, eene veel meer omvangrijke
herstelling eischte, voor ft houden van deze
dinsdagsche en donderdagsche samenkomsten
nog niet beschikbaar was, zooals meteen zal
blijken. Dat de Kapelle later werd ingericht
voor ft houden van drie scholen is den
ouderen lezers van de Bolswardsche bekend,
en behoeft ook niet opzettelijk te worden
vermeld.
Stavoren, 27 Juli. De tijd is weer daar,
dat het zeegras of zeewier zoogenaamd rijp is.
ft Spoelt dan veelvuldig aan aan de Friesche
kust, gaat over tot rotting en verspreidt dan
zijn minder aangename geuren landwaarts.
Maar ook wordt het zeewier gewonnen
om, zooals bekend is, er bedden mee te
stoppen. Op Wieringen geschiedt dit op
groote schaal, aan de Friesche kust houden
o.a. sommigen uit Hindeloopen er zich mee
bezig. Ze komen daarvoor naar hier, tusschen
Stavoren en Molkwerum, wijl het daar ge
makkelijk is, het gras tegen de steen
glooiing van den dijk op te trekken, terwijl
het paalwerk bij Hindeloopen zich daarvoor
minder goed leent.
Men spreidt het zeegras uit op de basalt-
glooiing van den dijk, waar het geruimen
tijd blijft liggen om door den regen van
zoutbestanddeelen gezuiverd te worden en
voorts om
wordt het
I.//Op huiden den 15 Juli 1595 is
bij den Magistraat en de Gezworen Ge
meente besloten, dat de Burgers Vuilnis
bakken zullen laten maken, (dienende) voor
twee buren, (of meer) zooals de buren
zelf zulks gelegen zal uitkomen.”
Zouden de meiden vóór dien tijd allerlei
vuil maar op de straten of in de grachten
hebben neergeworpen? Men maakt toen ter
tijd nog geen gewag van eene georganiseerde
Gemeente- of Stadsreinigingsdienstdoch wel
leest men van Vuilnisvoerders, die met pra
men door de stad voeren, en alle vuil op-
samelden. Voor hen zal ft aanschaffen der
bedoelde bakken zeker eene groote verlichting
van hun arbeid zijn geweest.
V. - ,/Item, eodem data (nog dienzelf
den dag) is geresolveerd, De Minrebroeders
Kerke op ’t spoedigst te besteden aan een
Leidekker, om gerepareerd en opgebouwd
te worden.”
digst,” meer is dan een phrase of enkel
praatjesmakerij, blijkt uit het tweede deel
der aanteekening:
Vermist.
Sedert Zondag wordt te Leiden vermist
een huzaar, afkomstig uit Eindhoven. Daar
zijn pak aan den waterkant werd gevonden,
meende men dat hij, na te hebben gezwom
men in de Witte Singelgracht, zou zijn ver
dronken. Tot dusverre heeft men echter
vruchteloos gedregd, zoodat men begint te
gelooven, dat hij, na van kleeding te heb
ben verwisseld, is ontvlucht.
Vechtpartijen op de kermis.
De laatste drukke kermisnacht te Leiden
van Zaterdag op Zondag heeft altijd vecht
partijen tot nasleep. Een was van zoo ern-
stigen aard dat een reeds bejaarde man door
een zijner jongere kornuiten ernstig in de
kaak en aan de keel met een mes werd ver
wond en bewusteloos moest worden vervoerd
naar het Academisch Ziekenhuis, waar hij
verder verpleegd werd.
De toestand die zich eerst ernstig liet
aanzien, is thans iets beter, zoodat de pa
tient buiten gevaar schijnt.
Moordenaar gevat.
De dader van den moord op de vrouw
van F. van Bogaart te Zwijndrecht, aan de
Belgische grens, is in eene herberg te Nieu-
werkerk gevat. Het is zekere Frans Cappaart,
woonachtig te Nieuw-Namen op Nederlandsch
grondgebied, en leurder van beroep.
Aan de justitie heeft hij de misdaad be
kend, diefstal was de drijfveer van den moord.
Het lijk der jonge vrouw vertoonde ver
schillende vreeselijke wondenin de hart
streek had zij een diepe steek, waarop het
mes was afgebroken, en waarvan het staal
nog in de wonde stak.
Het volk was woedend bij het zien van
den moordenaar; twintig marechaussees
waren noodig om hem tegen de volkswoede
te besohermen.
tweede, dat men tijdens de mooie, zonnige
dagen wel eens te haastig was en ook zijn
sommige boeren ’s avonds te laat bezig ge
weest met bijeenharken; dit bijeengeharkte
is dan niet zuiver droog meer. De weilanden
liggen, dank zij het zeer groeizame weder
der jongste dagen, uitstekend, zoodat het
vee volop gras heeft.
Heerenveen. Op den Katholieken Land
dag in Friesland, den 2en Aug. a.s. te
Heerenveen te houden, zal dr. P. J. Vul-
lings, van het Missiehuis te Tilburg, in
een rede hulde brengen aan de nagedachtenis
van dr. Schaepman. De heer H. T. van der
Zee te Wolvega zal spreken over het Kruis-
verbond en de heer T. Hettinga te Cornjum
over de belangen van het te Leeuwarden
verschijnend katholieke blad Ons Noorden.
Ten slotte zal de heer A. Brenninkmeijer
te Leeuwarden inleiden het onderwerp
//Organisatie der katholieken bij de verkie
zingen.”
De vergadering zal worden voorafgegaan
door een gezongen H. dienst voor wijlen
mgr. dr. H. J. A. M. Schaepman.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Men meldt dat er aan de kust te
Vlissingen haaien en noordkapers zijn ge
zien. Met het oog op de badgasten dringt
men er op aan maatregelen te nemen.
Te Zuiddorpe in Zeeland hebben bij
de herstemmingen alle kiezers gestemd. Men
deelt dat, treurig genoeg, als eene bijzonder
heid mee. In dat dorp woont iemand die
in België geboren, in ons land zijn militie-
plicht vervuld heeft en kiesgerechtigd is.
Later weer naar België gaande, werd hij
daar ook op de kiezerslijst geplaatst; zoo
dat hij nu tot 1904 kiezer is in België en
in Nederland.
Te Rotterdam heeft dezer dagen
terecht gestaan Louis Joseph Boesnach, zich
noemende doctor, beklaagd van het ongeoor
loofd uitoefenen der geneeskunde. Hij had
in het vegetariërs-hótel een 3-jarig kind, dat
aan asthma leed, onderzocht en een leefregel
voorgeschreven. Verder had hij voor dat
alles eene belooning in geld ontvangen, ter
wijl het niet noodig was, dat hij genees
kundige hulp verleende.
Beklaagde bekende en het O. M. eischte
f 300 boete subs. 10 dagen hechtenis. Dat
zal den man wel genezen van zijn eigenaar
dige liefhebberij.
het te doen drogen. Vervolgens
aan de binnenzijde van
in de dijksvaart gelegen vaartuig
schipper er mee
het zeegras o.a. naar Sneek,
het bekende doel wordt aangewend.
Drachten, 28 Juli, ft Volgende wordt
hier algemeen verteld. Een kiezerdrijver komt
bij een kiezer en vraagt of hij niet te
stemmen moet. Neen, ik heb er geen trek
in en wil mijn werk er niet om verzuimen.
Daar is een gulden, dan moet je gaan
stemmen. Geef op maar, ikzal gaan.
De drijver vertrekt, hij heeft er nog meer
voor den stok te brengen.
Onze kiezer haast zich echter niet,
nog tijd genoeg.
Daar krijgt hij bezoek van een tweeden
drijver. Zul je niet te stemmen? ’k Weet
het nog niet. Daar is een gulden, je moet
er heen, ’n beetje kan het doen. Voor een
gulden wil ik nog geen voet dwars zetten.
Nu, je moet er heen, daar is dan een rijks-
daalder. Geef op maar. De kiezer gaat en
stemt... ja, dat is de vraag nog.
Grijpskerk, 27 Juli. Een treurig geval
heeft er plaats gehad ten huize van P. de
Boer te Ruigezand. Zaterdag stierf plotseling
de vrouw des huizes. Men denkt aan ver
giftiging. Den vorigen dag had zij boontjes
gegeten en ft blijkt, dat zij er toen bij vergis
een weinig zuringzout in heeft gedaan. De
vrouw alleen had niets dan boontjes gegeten;
de huisgenooten, die er slechts weinig van
hadden gehad, werden we.1 lichtelijk onge
steld, maar ondervonden geen ernstige ge
volgen. Er wordt een onderzoek ingesteld.
Zuidwesthoek, 27 Juli. De hooioogst is
hier thans afgeloopen. De meeste landbouwers
zijn over de opbrengst zeer tevreden; van
vele stukken land was ze bepaald rijk.
Men hoort echter vele klachten over broei
//dollen” is dan ook aan de orde van den
dag. De oorzaken van den broei zijn voor
eerst, dat het aanvankelijk gewonnen hooi
niet goed droog is binuongekomeui teu
I.
Dit Boek, bewaard in ft Archief, Kast
VII, Afd. H, no. 21,met zijn wonder
lijken naam, waarvan ik niet eens durf
gissen, hoe en waarom het dien heeft ge
kregen, bevat nevens verscheidene Reso
lution of Besluiten van den Breeden Raad,
de Magistraat en de Gezworen Gemeente of
de Zes-enDertigen, vele interessante memo
rials, onderhoudende herinnerings- aanteeke
ningen; maar vooral vindt men erin tal van
Sententien, of Rechterlijke Vonnissen, uitge
sproken door den Magistraat wegens bizondere
delicten of vergrijpen tegen de zeden en gebrui
ken, rust en regel, wet en recht, in ft algemeen
tegen de goede orde in de Burgermaatschappij,
vonnissen en uitspraken in één woord, waaruit
blijken kan de vaderlijke en zorgzame regee
ring der vroegere Magistraatspersonen en humie
goede Politie, d.w.z. hunne nooit losgelaten
handhaving der openbare orde en veiligheid
van personen en goederen, die wèl verdient,
aan de nakomelingschap te worden overge
bracht.
Heb ik vroeger reeds doen afdrukken een
paar bladzijden uit dit zeer interessante Boek,
dat, ik breng dit slechts even in ’t midden,
vrij moeielijk is te lezen, thans wil ik be
proeven te geven een soort van Bloemlezing
daaruit, en dit wel naar tijdsorde, dus geheel
zonder stelselmatige indeeling.
ft Boek begint zonder eenig ander opschrift
dan Kalverboek, en valt dan als door een
venster in ft huis, gevende de mededeeling,
,/dat de Turfmeters en Meetsters op den 9
z/Sept. 1584 in handen van den presidee-
renden Burgemeester een Eed hebben afge-
z/legd, dat zij voortaan een iegelijken' Burger
z/en Inwoner gelijk en recht zullen doen,
/Zen dat zij elke mand driemaal zullen schud-
z/den, en dat zij de gaten tusschen de turven
z/zullen aanvullen.”
Dezen aanhef van ft Boek zonder eenige
commentaar of verklaring latende, meld ik
alleen, dat in bonte verscheidenheid er op
volgen allerlei korte aanteekeningen van ge
nomen Raadsbesluiten, uitgesproken Von
nissen, opgeteekende Merkwaardigheden,
waaruit ik, zooals boven reeds is gezegd, nu
eene Bloemlezing ga leveren.
Hierbij wil ik de opmerking maken, dat
ik den stijl der uittreksels onaangeroerd heb
gelaten, terwijl ik de spelling heb veranderd,
en al mogen de stukjes, omdat spelling en
stijl als ft ware bij elkander behooren, iets
inboeten en verliezen van ft origineele,
eigenaardige, die oude spelling kan soms ft
goed begrijpen bij vele lezers in den weg
staan.
Bolswardsche Courant
i
j-
I
