Kieuws- en Advertentieblad
Bols ward en Wonseradeel.
1903.
42ste Jaargang.
No. 71.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
DONDERDAG 3 SEPTEMBER.
BINNENLAND.
Bit het „KALVER-BOEK”.
Uit de Raadszaal.
VOOR
Afzonderlijke
de benoemde leden van
aan
Vergadering op Dinsdag 1 September 1903.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Sents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
IX.Z/Op den 14 Maart 1598 zijn de
voorschr. Naes en Marl,jen met hunne
vier kinderen, sampt (gesamelijk met)
Grietjen Verpoost, voorschr. gecondem-
neerd, morgen met een schip naar Stavo
ren (spreek uit Staveren) te worden ge
stuurd, gelijk zulks des anderen daags is
geschied.
z/Op denzelfden 14 Maart zijn te water
en brood in ’t Hondegat gesteld Jan Jans
Slotke en Jacob Simons, vermits zij den
8sten bevorens Harmen Sijbes gewelddadig
aangevochten hadden; En is de voorschr.
Jacob den 17den en de voorschr. Jan den
18den weder uit het Hondegat ontslagen.”
Een paar volgende aanteekeningen zullen
mij, naar ik hoop gelegenheid geven tot het
openen van nieuwe gezichtspunten, al zal ’t
mij daarbij moeielijk vallen, alle schandaal
te vermijden.
Bolswabd, 1 September 1903.
III.
VIII.,/Op huiden den 5 Maart 1598
zijn Naes schoenlapper en Martjen, zijn
concabijn in 't Hondegat gesteld, vermits
bij malkanderen in hoerdom zaten, levende
alsnog de huisvrouw van de voorschreven
Naes, buitenslands wonende.”
z/En is mede in apprehensie (bewaring)
gesteld Grietjen Verpoost, uit Flaanderen
afkomstig, (die tweemaal doloselijk alhier
te Nachtmaal gegaan ware), in ’t
voorschr. Hondehok gesloten, vermits zij,
een man hebbende, trouw beloofd heeft
eenen Francois le Pierre.”
’t Schijnt dan toch vrij wel apodictisch,
zonder tegenspraak en volkomen waar te zijn
wat de Spreukendichter der oudheid zegt:
z/Er is niets nieuws onder de zon.” Drie
honderd jaar geleden leefde een zekere Naes
schoenlapper in concubinaat, in ongeoorloofde
samenwoning, als man en vrouw, zonder ge
trouwd te zijn, met eene zekere Martjen.
Heden ten dage ziet men in de groote wereld
steden en ook wel in kleinere plaatsen hon
derden personen ’t zelfde doen. De Magistraat,
het Gerecht van Bolsward, geroepen niet
slechts tot het regeer der stad, maar ook tot
het handhaven der openbare zedelijkheid, riep
toen de beide genoemde personen voor zijne
Vierschaar, en veroordeelde hen, om voor
korteren of langeren tijd te worden opge
sloten in //het Hondegat,” de stadsgevange
nis. Wordt tegen degenen, die thans in con
cubinaat leven, hier of ergens ook eene straf-
rechts-vordering ingesteld?
Dit //Hondegat” bevond zich toen, en ook
nog later, op den bovensten zolder van 't
Raadhuis, was zeer sterk en solied van dikke
eiken planken, bijna balken, tegen den noorder
muur opgebouwd; in de zware, met plompe
ijzeren beslagen en colossale sloten en gren
dels voorziene deur, zag men een betrekkelijk
klein loket, om daardoor den gevangenen
hun spijze en drank te reiken. Bij de restau
ratie van 't Stadhuis in 1894 is het wegge
broken, maar nog spookt het voort in de
herinnering; in de herinnering van sommigen,
die er wel eens kennis mede hebben gemaakt,
of van hen, die het slechts eene enkele maal
hebben bekeken.
Bovengemelde Marijs schijnt ongetrouwd
een bestuurslid der
3 stemmen en
Meulen en A. v.
een bestuurslid van
De Magistraat en dit is volkomen ver
klaarbaar, heeft op den persoon van Francois
le Pierre of Fan der Steen, als eigenlijk in
dezen de bedrogen en beleedigde partij, niets
te reclameeren gehad, en daarom wordt zijn
naam ook niet meer in deze zaak genoemd.
Ook Grietjen Ferpoost en de beide andere
beschuldigden komen er zeer genadig af:
want het overbrengen per schuit naar Sta
voren was' een simpel //uitgeleide,” dat hen
deed ontkomen aan alle zwaardere straffen,
die wet en ordonnantie hun konden op
leggen.
Lombardsteeg geheeten, of in een der kroegen
en kneipen van lageren rang. Vervolgens
zullen zij wel zijn geweest niet //vol zoeten
wijns,” maar stellig toch /Zwel vol zwaren
biers,” want //biersuypen ende vechtspel,”
was, volgens zekeren kroniekschrijver, destijds
z/de dagelijxe verlustinghe.” En dit nu niet
slechts voor Jan Rap, Piet Flegel, Toon
Nathals en dergelijken, maar ook en vooral
niet minder voor zeer notabele personen.
Zoo was Jan Janzoon Slotke van beroep
Bierbrouwer en tevens pachter van den impost
op de ingebrouwen en vreemde bieren, eene
pacht, waarvoor hij den Magistraat eene
borgtocht moest stellen van 2000 gulden.
Jacob Simons, behoorende tot het burge
meesterlijk geslacht IFellinga, was in 1598
Stadsbode, en trouwde in 1601 met Binck,
de jongste dochter van den Secretaris Tjaerdt
Siccama.
Dit alles wetende, kan men ’t Magistraats-
gerecht van den jare 1598, waarin de groot
vader van Jacob Simons, als Burgemeester,
mede zitting had, met geene mogelijkheid
beschuldigen van partijdigheid, al is men ook
nog zoo geneigd, om elke rechtsmacht klasse-
justitie te noemen.
Daar Jacob Simons den 17 en Jan Jan
zoon den 18 Maart weder uit de gevangenis
werd ontslagen, is er, behalve dat hij ouder
was en wijzer moest zijn geweest, reden te
over voor, om aan te nemen, dat de laatste
ook de meest schuldige is geweest. Uit de
groote menigte processen van allerhande
soort, door hem gevoerd z/voor den Gerechte,”
tegen allerlei personen, ligt het klaar en
open, dat hij moet geweest zijn een aller
lastigst perceel, met wien men tusschen
morgen en avond minstens tienmaal ruzie kon
krijgen en wel vijfmaal een pak slagen kon
beloopen. Zoo’n patroon mag gerust een dag
langer worden gevangen gehouden.
Van Harmen Sijbes, de beleedigde partij,
kan verder door mij niets worden medege
deeld, dan dat hij zijn verbolgen neus, zijn
paar blauwe oogen, gezwegen van de los
geslagen tanden, nog wel eenige dagen
na ’t ontslag der beide kampioenen, zal heb
ben rondvertoond, want het is zeker, dat
zulke litteekenen spoediger worden toege
bracht, dan zij verdwijnen. Overigens hadden
zij hem bloot //aangevochten,” en niet ge
sneden of gestoken, noch ook met revolvers
op hem geschoten, zooals de meer gebruike
lijke weg of mode thans is. Evenwel haast
ik mij te verklaren, dat de 16de en 17de
eeuwsche Bol swarders ook eerste meesters
waren soms in ’t //bekkensnijden,” wat niet
zelden overging in eene afschuwelijke kerf-
partij.
Harlingen, 31 Augs. Met den aanhou
denden nu en dan vrij hevigen westen wind
komt er een massa versch zeewier aandrijven,
dat Zaterdagmorgen zoodanig in de Noorder-
haven was opgestuwd, dat iemand in korten
tijd een praamvol had opgevischt om het
thuis op een opdrogende plaats weg te
bergen. Hedenmorgen bestond daartoe alweer
gelegenheid.
31 Aug. Hedenmorgen geraakte door
den stormwind de Londensche boot //Gro
ningen” tegen het middenhoofd en bescha
digde dit eenigermate, ter plaatse waar het
vorige jaar een oorlogsvaartuig er tegen aan
was geloopen. De boot heeft den geheelen
dag buiten gelegen en is eerst tegen den
avond in het dok gekomen.
De oorlogsbodem //De Raaf” lag hier heden
netjes bevlagd ter eere van H. M. verjaardag
in het dok. De kommandant nam deel aan
de parade der d.d. schutterij.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Verdronken.
In de Eilosophenallee te Zwolle is het
lijk opgedregd van zekeren H. E., 30-jarig
olieslagersknecht aldaar. Waarschijnlijk is
hij door de duisternis misleid en te water
geraakt. Zijn pet werd drijvende gevonden.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Vervol
gens 10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
te zijn geweest, en te haren laste zou vol
gens de toenmalige wet dan alleen komen
gewone ontucht of hoererijmaar Naes schoen
lapper was gehuwd en zijne wettige vrouw
nog in leven; daarom beschuldigde de wet
hem van echtbreuk en overspel. Werden nu
door den Magistraat, die daartoe ’t recht en
den plicht had, beiden opgezonden aan ’t
Hof van Friesland te Leeuwarden, dan zou
volgens de Ordonnantie worden gestraft zij
met te-pronk-stelling en daarna uitleiding
uit de stad, hij met geeseling en vervolgens
met verbanning, eene veel zwaardere straf
dan uitleiding.
Grietjen Ferpoost, afkomstig uit Vlaan
deren, heeft op haren kerfstok drie misdrij
ven vooreerst was zij //tweemaal doloselijken,”
dat is op bedriegelijke manier, dus zonder
als Lidmaat daartoe gerechtigd te zijn, //alhier
te Nachtmaal gegaan.” Dit delict staat, als
niet strikt er bij behoorende, tusschen haakjes,
om aan te wijzen, dat zulks is eene over
treding, niet staande ter berechting van den
Magistraat, maar als Kerkelijk misdrijf onder
worpen aan de uitspraak van den Eerwaarden
Kerkeraad. Ten anderen, en dit was eene
burgerlijke zaak, eene politieke overtreding,
betrokken wèl onder de rechtsmacht van den
Eersamen Magistraat als Gerechte, werd zij
beschuldigd van //gehuwd zijnde, trouw te
hebben beloofd aan een anderen man, ge
heeten Francois le Pierre,” misschien
mede een Vlaming, rondzwervend zooals zij,
een vagabondeerende Franschman, fransche
Brabanter, of eenigen anderen bovenland-
schen schooier, ’t Misdrijf van dubbele trouw
of trouwbelofte werd toen doorgaans gestraft
met eene boete van 50 caroli guldens, en bij
onvermogen met te-pronk-stelling en bannis-
sement. Wij zullen aangaande deze delinquen
ten, overtreders, boosdoeners, arme zondaren,
of hoe zij in de aanteekeningen nog meer
heeten, in de volgende artikelen wel iets
naders vernemen.
Eene geheel andere geschiedenis wordt ons
verhaald in het tweede gedeelte dezer af-
deeling. Hier vertelt ons de Secretaris,
want tot 1602 zijn de aanteekeningen in het
Kal verhoek van de hand van den in 1572
benoemden Secretaris van Bolsward. Tjaerdt
Claeszoon Siccama, dat Jan Jans Slotke
en Jacob Simons //in ’t Hondegat zijn gesteld
te water en brood,” de gewone straf voor
een dergelijk misdrijf, /vermits zij op 8
Maart Harmen Sijbes gewelddadig aangevochten
hadden.” Dit zal wel geschied zijn in één
der menigvuldige toenmalige tapperijen, b.v.
in //De blauwe Engel,” thans ’t Hof van
Holland; in //Het Tontje,” op den weste
lijken hoek van de Jongemastraat, tegenover
de Bewaarschool, waar op een steen in den
gevel een Bierton prijkte; in z/t Zwaantje,”
voor ruim een halve eeuw nog uithangende
aan ’t huis, naast de St. Bonifacius post,
nu brug, aan de Groote Markt; in //De
Smack,” voorheen gehouden wordende op de
Koemarkt, op den oosteiijken hoek van de
Lange steeg, ook Jarig Heeres Steeg, thans
De heer v.
1 briefje was
5. Benoeming
gymnastiekschool.
De vacature ontstond door ’t aftreden van
den heer J. v. d. Werf.
Deze wordt herbenoemd met 11 stemmen.
De heer v. d. Meulen bekwam 1 stem en
1 briefje was blanco.
6. Benoeming van
het Houckemaleen.
De vacature ontstond door ’t aftreden van
den heer Y. T. de Boer.
Deze wordt herbenoemd met 8 stemmen.
De heer Hommes had 2 stemmen, de heer
Kramer 1 en 2 briefjes waren blanco.
Na de behandeling der punten, vroeg de
hr. Schotman het woord en sprak het volgende
Mijnheer de Foorzitter
Vergun mij dat ik naar aanleiding van
het feit, dat Z.H.Ed.G. Mr. Baron van
Harinxma thoe Slooten op morgen 25 jaren
lang aan het hoofd heeft gestaan van onze
Provincie, aan den Raad wensch voor te
stellen, om op morgen de gelukwenschen van
den Raad van Bolsward langs telegraphischen
weg aan Z.H.Ed.G. aan te bieden.
Een terugblik te werpen op de groote
werken die gedurende die 25 jaren onder
het Bestuur van onzen geachten Commis
saris der Koningin, in het belang onzer
Provincie zijn tot stand gekomen, laat ik
aan meer bevoegden over, doch het feit dat
Z.H.Ed.G. 25 jaren lang, het lief en leed
dezer Provincie heeft gedeeld, steeds een
open oog heeft gehad, zoowel waar het gold
de belangen der Provincie, als van elke ge
meente afzonderlijk, daar mogen wij, dunkt
mij, niet achterwege blijven, om Z.H.Ed.G.
toe te wenschen, dat het Z.H.Ed.G. moge
gegeven zijn, nog vele jaren als Commissaris
der Koningin in onze Provincie werkzaam
te kunnen zijn, zoowel in het belang der
Provincie als van hare inwoners.
De heer Eisma. Hiermede kan ik mijn
instemming betuigen.
De Foorzitter. Ik geloof dan in den geest
van U allen te handelen, als ik als Voor
zitter namens den Raad de gelukwenschen
per telegram zal aanbieden, terwijl ik a.s.
Vrijdag, wanneer ik persoonlijk Z.H.Ed.G.
hoop te feliciteeren, ook ’s Raads instemming
zal betuigen.
Sluiting der vergadering.
dook D. BARTSTRA.
Bij opening waren tegenwoordig 8 leden.
De Foorzitter stelt voor, allereerst aan de
orde te stellen punt 1 der agenda
1. Beëediging van
den gemeenteraad.
Dit wordt zonder hoofdel. stemming aan
genomen, waarop de heeren Hommes en
Van der Meer worden verzocht, de nieuw
benoemde raadsleden binnen leiden.
Nadat hieraan is voldaan, zegt de Voor
zitter: M. H. Opnieuw zullen vier uwer de
eeden moeten afleggen, terwijl de heer Oos-
terbaan dit heden voor de eerste maal moet
doen. Het doet mij genoegen hier weder
vier oud-leden te zien, die getoond hebben
den weg te weten dien zij moeten bewan
delen zij bezitten het vertrouwen der kiezers,
blijkbaar uit den rustigen strijd der jongste
verkiezing. Zoo meteen hoop ik u met dien
afloop geluk te wenschen, eerst diénen de
voorgeschreven eeden te worden afgelegd.
Nadat dit is geschied, vervolgt de Foorzitter
M. H.! De formaliteiten zijn nu alle
volbracht en is het oogenblik aangebroken,
waarop gij krachtens uw vernieuwd mandaat
weder zitting kunt nemen. Ik wensch U
geluk hiermede en hoop dat gij standvastig
in uw voornemen zult voortgaan met de
belangen der gemeente naar uw beste weten
te behartigen.
En U, mijnheer Oosterbaan, die heden voor
het eerst als lid deze schoone raadszaal bin
nen treedt, uit de verslagen van den raad
zult U gewis kennis hebben genomen, dat
hier dikwerf wrijving van gedachten plaats
vindt en dit wordt gedaan om tot goede
resultaten en besluiten te komen. Ik hoop
dat ook U onbeschroomd uwe meening zult
uitspreken, doch steeds door een harmonisch
gevoel geleid, zult handelen in ’t belang
der gemeente.
Mijne Heeren! ik wensch U allen geluk
met het vertrouwen dat in U is gesteld en
hoop dat gij nog lange jaren hier aan deze
groene tafel zult zitting hebben. Ik ver
zoek U, thans plaats te nemen.
Alle 13 leden zijn nu tegenwoordig.
De notulen der vorige vergadering worden
gelezen en goedgekeurd.
De Voorzitter doet mededeeling dat door
hem is ontvangen een telegram van dank
betuiging namens H. M. de Koningin, voor
den gezonden gelukwensch bij den verjaar
dag van H. M. (Applaus.)
PUNTEN van BEHANDELING:
2. Benoeming van twee ambtenaren van
den burgerlijken stand.
Eerste vacature, ontstaan door ’t aftreden
van den heer P. J. de Boer.
Benoemd wordt de heer Joh. Kramer Mz.
met 7 stemmen, de heer J. v. d. Werf had
de heeren Schotman, v. d.
d. Meer ieder 1 stem.
Tweede vacature, ontstaan door ’t aftreden
van den heer Y. T. de Boer.
De heer Y. T. de Boer wordt herbenoemd
met 11 stemmen, 2 briefjes waren blanco.
3. Benoeming van een lid der commissie
voor de gasfabriek.
De vacature ontstond door ’t aftreden van
den heer Cuperus.
Deze wordt herbenoemd met 9 stemmen.
De heer v. d. Meulen had 2, de heer
Schotman 1 stem en 1 briefje was blanco.
4. Benoeming van een lid der commissie
voor de gemeentereiniging
De vacature ontstond door ’t aftreden van
den heer J. v. d. Werf.
Deze wordt herbenoemd met 11 stemmen,
d. Meulen bekwam 1 stem en
blanco.
van
Bolswardsche Courant
LA-
I
