43ste Jaargang. No. 24. Verschijnt Donderdags en Zondags. Kieuws- en Advertentieblad Bolsward en Wonseradeel. 1904. BINNENLAND. DONDERDAG 24 MAART. xs De Spoorwegtoestanden in het Noorden. VOOR afzonderlijke van voor een oogenblik aannemen, Leeuwarden j aar de vier genoemde zaken te doen, derlijke goederenboot transportmiddel heeft het moeten afleggen en aanvankelijk voor één dd. 14 Oct. 1863 1 Juni 1866 15 Jan. 1868 1 Sept. 1868 1 Juni 1866 1 Mei 1868 1 Nov. 1868 - voor den zeer en Industrie van het eerst dan kerngezond die provincie eens als ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden. Franco per post 95 Cents. nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent. ons in het tijdvak van zien we, dat de succes staatsrekening aangelegde 237 K M. 180 zz Lemmer, van een spoorweglijn hangende is. Zoowel voor de stad Groningen als voor dat gedeelte dezer provincie, dat door de lijn zal worden doorsneden, is aanleg van een spoorweg verre te verkiezen boven die van een tramweg. De exploitatie van den spoorweg geeft gelegenheid tot transitovervoer naar Holland via Stavoren, waaraan hier zulke groote be hoefte bestaat. Niet slechts dat een stoomtram ten halve voorziet in het goederenvervoer doch men komt in dit .geval ook steeds te staan voor het vraagstuk van de goederen te moeten overladen, hetgeen kostbaar en tijdroovend is. Het Zuidwestelijk deel dezer provincie met name de gemeenten Leek, Marum, Grootegast enz., met een oppervlakte van circa 19000 H.A. en 15000 inwoners wordt op afdoende wijze door den aanleg van een spoorweg uit haar isolement opgeheven en wel voornamelijk ten opzichte van het ver voer van landbouw, nijverheid en veeteelt. Vooral bij gestremde vaart is de behoefte zeer groot. Nu biedt de exploitatie eener stoomtram in sommige opzichten meerdere gemakken voor het personenvervoerechter indien de aan te leggen spoorweglijn op dezelfde wijze wordt geëxploiteerd als de lijn Roodeschool Groningen (waar men tusschen de dorpen talrijke stopplaatsen heeft gecreëerd) dan komt zij de exploitatie van een stoomtram al zeer nabij. U dankende voor de verleende plaats ruimte, Hoogachtend, J - Zwolle bestaanden verkeersweg met Holland, nog meer dan Groningen als achterhoek werd aangemerkt, wel het gevolg dat al spoedig naar andere zzself-help” middelen werd uitgezien, om den economischen strijd vol te houden. Wat lag voor Friesland meer voor de hand, om de zeer vele en goede waterwegen en hare gunstige havenplaats Harlingen te gaan benutten, om aan de almacht der Staatsspoor te ontkomen. De eene boot- onderneming op Holland volgde al spoedig de andere en daaraan is 't toe te schrijven, dat in Friesland, waar sedert jaren een Zuiderzee-vloot van 22 stoom booten het ver keer op en van Holland helpt onderhouden, men in onafhankelijker en gunstiger conditie kwam dan hare zuster-provincie Groningen. Later zou die toestand voor Friesland nog gunstiger worden. Dat was nadat de lijnen Stavoren-Sneek-Hoorn-Enkhuizen resp. op 8 Nov. 1885 en 6 Juni 1885 voor het verkeer geopend zijnde, in 1887 een stoomboot- veerdienst tusschen Stavoren en Enkhuizen werd in dienst gesteld. Het jaar op jaar toenemende aantal reizigers, dat van dezen nieuwen verbindingsweg gebruik maakte en aan de Handelsrelatiën tusschen Holland en Friesland ten gunste kwam, deed al spoedig het besluit rijpen, om dezen veerdienst ook voor het groot-goederenvervoer dienstbaar te maken. Dit geschiedde in ’t jaar 1894 en met welk gevolg is bekend. Voor de goederen, welke aanvankelijk met passagiersbooten werden overgebracht was weldra een afzon- noodig en ook dit na een zestal jaren plaats moeten maken en thans twee stoom- ponten. Merkwaardig is na te gaan hoe in die jaren de handel tusschen Friesland en Noord- en Zuid-Holland is toegenomen. Zijn onze inlichtingen juist, dan werden alleen in 1902 met de stoom pon ten overge voerd ruim 15000 wagens; daarvan waren ruim 2500 wagens met vee beladen, ruim 8000 wagens beladen met stukgoederen en wagenladingen. Zoo geheel zonder slag of stoot is deze gunstige toestand voor Friesland niet tot stand gekomen. Reeds spoedig na de opening van den veerdienst in 1887 was het merk baar, dat de Staatsspoor deze inmenging in het haar toegekend gebied, het geheele Noor den, met leede oogen aanzag. Aan velen zal het nog wel bekend zijn, de belemmeringen door reizigers ondervonden, die het dorsten bestaan om via Enkhuizen- Stavoren inplaats via Zwolle het Noorden te naderen. Herhaaldelijk deed zich het geval voor dat de te Stavoren ontscheepte reizigers bij de minste vertraging nog juist gelegen heid hadden den naar Leeuwarden vertrek- kenden Staatsspoortrein te kunnen zien wegstoomen. De deswege ingediende klachten namen dermate in aantal toe, dat de tusschen- komst der Regeering noodig bleek en in 1890 (15 Oct.) de spoorlijn StavorenLeeu warden in exploitatie werd overgedragen aan de H. IJ. S. M. Werd hiermede het aan de S.-S. toegekende monopolie gebroken In geenen deele. Het kwaad werd slechts verplaatst. Friesland kwam intusschen in nog grooter mate, dan we reeds hier boven gezien hebben, in gunstiger conditie. Voor de provincie Groningen werd het er echter niet beter op. De belemmeringen, welke voor het reizend publiek te Stavoren bestonden, zijn overgebracht naar Leeuwarden. Hier kan men thans nog bijna dagelijks teleurgestelde reizigers waarnemen, die, met den sneltrein uit Holland via Stavoren Enkhuizen aangekomen, en naar de richting Groningen wenschende door te reizen, den Staatsspoor-boemeltrein juist op tijd en zonder één minuut te wachten konden zien wegstoomen. En toch, ondanks deze belem meringen, het reizend publiek in den weg gelegd, waaronder ook behooren hooge rei- zigerstarieven tusschen Leeuwarden en Gro ningen, het totaal gemis aan sneltreinen tusschen de beide hoofdsteden dezer beide welvarende provinciën, wijst het via Sta vorenEnkhuizen aantal vervoerde passagiers jaarlijks een hooger cijfer aan, wat zeker wel als bewijs kan aangemerkt worden, dat het scheppen van concurrentie eenerzijds en neutraliseering van een toegekend monopolie anderzijds, althans op het gebied van spoor wegbedrijf van vérstrekkende gevolgen is Den Haag 237 KM.. 192 Rotterdam 237 K.M. 192 Bergum, 19 Maart, Na rondzending der circulaire van het Bestuur der dorpsvereeni- ging //Twijzel” over de oprichting van een politiek blad voor het kiesdistrict Tietjerk- steradeel en wel een anti-clericaal blad ter bestrijding van de propapanda van anti revolutionaire zijde in //de Vrije Fries” waren door het bestuur dier vereeniging hedenavond een 50-tal' personen opgeroepen tot een vergadering in het //Roodhert” alhier. Een 16-tal waren opgekomen om de mogelijkheid van een dergelijk blad te over wegen. Die mogelijkheid werd aangenomen, mits men T over de uitwerking van het denk beeld eens kan worden en de dubbeltjes te vinden zijn. De voorzitter van de dorpsvereeniging te Twijzel, de heer J. Hulshoff, leidde de discussiën in en gaf aan hoe hij zich in hoofdlijnen een regeling voorstelde ten op zichte van redactie, ingezonden stukken, enz. Na eenige gedachtenwisseling tusschen hem en de heeren J. H. Riemersma en S. Posthumus van Giekerk, D. ter Haar, Kollum, Ds. Horreus de Haas en Mr. Schaafsma van Bergum, Leegstra en Houwen van Drachten, werd besloten dat een commissie van 6 per sonen 2 liberalen, 2 vrijz. dem en 2 soc. dem. verder de zaak zou overwegen, een reglement ontwerpen en de finantieelë kwestie onderzoeken. Tot leden dier commissie werden dadelijk aangewezen van soc. dem. zijde Horreus de Haas en Hulshoff', van vrijz. dem. zijde Posthumus, van lib. zijde Schaafsma en Leegstra, allen genoemd. Akkrum, 21 Maart, ’t Is niet zonder gevaar, dat groote honden in vrijheid rond kopen. Een slagershond alhier heeft een zoontje van F. Spoelstra zóó gebeten, dat geneeskundige hulp moest worden ingeroepen. Men vreesde aanvankelijk, dat het kind een stuk van het eene oor zou moeten missen, doch thans laat het zich gunstiger aanzien. Gaasterland, 21 Maart. Een jongen in onze gemeente vond voor een paar dagen twee kievitseieren in één nest, althans zoo gaf hij voor. Nadat ze reeds tegen een goeden prijs van de hand waren gedaan, kwam aan het licht, dat ze reeds een jaar oud waren en in een pot met aarde bewaard. Een veelbelovend jongmensch I In den Rijsterpolder is een paard gestorven, dat den hoogen ouderdom van 33 jaar had be reikt. Een zeldzaamheid zeker. H. Kui per aldaar kreeg Zaterdag jl. een stnk hout op zijn been, waardoor dit lichaamsdeel brak. Nepk. Nieuwsbl. v, Fr» op den economischen belangenstrijd van den tegenwoordigen tijd. Al kan uit het bovenstaande voor eiken leek zelfs blijken, dat de toenemende wel vaart van Friesland aan deze geschiedenis van het vervoerwezen niet vreemd is, dan kan daaruit tevens blijken, dat Groningen, waar men tot nu toe vrijwel op hetzelfde standpunt staat als 35 a 40 jaren geleden, door gebrek aan concurrentie, in vrij wat minder gunstige conditie verkeert dan Fries land. Wat Groningen alleen heeft gewonnen, door de voor Friesland geboren gunstiger toestanden, is de veel meer tegemoetkomende houding-faute de mieux van de Staatsspoor- directie. De conferenties en besprekingen door de Directie met de Groninger ver tegenwoordigers van Handel en Nijverheid in de laatste jaren zijn daarvan het bewijs. Maar toch zal de toestand krachtigen Handel nijvere Groningen worden, wanneer Friesland het voorrecht bezit van twee hoofd verkeerswegen naar- en van Holland. Zooals reeds gezegd, de hierboven ge noemde voor- en nadeelen voor Frieslanden Groningen kunnen we voor wat den Handel betreft onmogelijk in cijfers begrooten, maar enkele cijfers voor wat het passagiersvervoer betreft mogen hier een plaats vinden om deze beschouwingen te sluiten. We vinden dan Een van de aan te wijzen voordeelen van bestaande concurrentie-invloeden, waarvan thans alleen Friesland profiteert, zijn bijv, de kilometerboekjes. Volgens den afstandwijzer dezer boekjes zijn de afstanden van Groningen en van Leeuwarden naar Holland, welke inderdaad even groot zijn, officiéél als volgt vastgesteld Van Groningen naar Amsterdam 217 K.M. Leeuwarden 179 (minus 38 K.M.) Van Groningen naar Leeuwarden zz (minus 45 K.M.) Van Groningen naar Leeuwarden zz zz zz (minus 45 K.M.) Van Groningen naar Leiden Leeuwarden zz zz (minus 57 K.M.) Wanneer we dat van Groningen èn van lijks 100.000 reizigers naar Hollandsche steden reizen om dan hebben de 100.000 reizigers uit Gro ningen daarvoor uit te trekken (de kilometer voor de drie klassen gemiddeld geregeld op fl 0.02) een bedrag van 217 plus 237 plus 237 plus 237 kilometer maal fl 0.02 ml. 100.000 is fl 1.856.000, terwijl een zelfde aantal reizigers uit Leeuwarden naar de ge noemde plaatsen reizende en dus een zelfden afstand afleggende als de reizigers uit Gro ningen, tezamen slechts aan reiskosten hebben te betalen 179 plus 192 plus 192 plus 180 kilometer maal 0.02 maal 100.000 is fl 1.486.000 zoodat het bestaan van een concurreerend vervoermiddel te Leeuwarden dan een bate per jaar oplevert van fl 370.000. Al zouden we aan deze voorbeelden nog een aantal kunnen toevoegen, we zullen deze becijfering niet voortzetten. Zij moge voor zich zelf spreken èn voor de Groningers, waar sprake is van een spoorwegconeessie, waarbij ook voor deze provincie een tweede en concurreerende verkeersweg via Sneek naar Holland met normaalspoor aan de orde is. Het bovenstaande moge tot antwoord strekken voor een dezer dagen tot ons ge richte vraag, of de Handel en het verkeer van de provincie Groningen in den tegen woordigen economischen strijd op het gebied van Handel en Nijverheid, inderdaad belang hebben bij het tot standkomen van den spoorweg Groningen Drachten - Sneek BolswardFraneker, waarvoor thans concessie is aangevraagd. Ons dunkt het antwoord kan niet twijfel achtig zijn. Twijfel alleen kan worden gewekt, als men met ernst zou gaan denken, om Groningen te helpen aan een verkeersweg naar Holland door middel van een tram en verder via Met instemming plaatsen wij onderstaand ingezonden stuk, voorkomende in het te Groningen verschijnende Nieuwsblad van het Noorden. In het tegenwoordig stadium van con- cessieplannen voor den aanleg van spoor- en tramwegen in onze Noordelijke provin ciën, bij welke plannen de belangen van Friesland en wellicht nog meer die van Groningen betrokken zijn, kan het wel nuttig wezen een gedeelte spoorweggeschie denis te releveeren. Waarom zal men misschien vragen, zal het betrokken belang van Groningen wel licht grooter kunnen zijn, dan dat van Friesland Voor de beantwoording van deze vraag is het noodig een 4045 jaren terug te gaan. Verplaatsen we 1860—1870, dan sievelijk en voor lijnen voltooid werden HarlingenLeeuw. Leeuw, grensGroningen Overijs. grens—Heerenveen HeerenveenLeeuwarden Grens FrieslandVisvliet GroningenWinschoten WinschotenNw. Schans Alle deze lijnen werden, zooals bekend, bij hunne indienststelling in exploitatie gegeven aan de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen. Deze omstandigheid, n.l. het geven van het geheele spoorwegbedrijf in één hand, het indirect gevolg van de geografische lig ging van de Noordelijke provinciën, ten opzichte het overige gedeelte van ons land, is, zooals we zullen zien, van ver strekken den en niet ten eenemale gunstigen invloed geworden op de vrije ontwikkeling van den Handel en de Nijverheid dezer beide voor uitstrevende provinciën. Daarmede werd immers geboren een toe stand, welke aanleiding gaf tot het volgen van een monopolie-systeem. Het ligt nu eenmaal in den aard der dingen, dat waar een bedrijf of wel een corporatie zich vrij gevoelt van elke inmenging, van concurrentie, men om zoo te zeggen er vrij op los kan leven. De gewone ijver, de aansporing om klanten goed te bedienen, om aan bestaande billijke krachten en wenschen tegemoet te komen, ontbreekt. Zoo ook hier. Al spoedig bleek, dat de Staatsspoor-directie voor nage noeg alle voorkomende aangelegenheden, verbeteringen in het verkeer en zoovele andere wenschen, om het eerste spoorweg bedrijf aan den handel dienstbaar te maken, zoodra zij de Noordelijke provinciën betrof, een anderen bril opzette, dan het geval was bij gelijksoortige omstandigheden, welke zich in Holland, waar de Staatsspoor te strijden had met hare concurrenten, voordeden. Men werd dit in het Noorden al spoedig gewaar. In den loop der laatste 1520 jaren, waarin zich bet spoorwegbedrijf gaandeweg ontwik kelde, men aan de spoorwegen gewend raakte en deze omstandigheden haren invloed deden gelden op den toenemenden economischen belangenstrijd van Handel en Nijverheid werd het hier te voren genoemd Monopolie-systeem van de Staatsspoor-Maatschappij, het kon wel niet anders, spoedig merkbaar. Men ging onwillekeurig vergelijkingen maken tusschen de bediening van den Handel in Holland en in het Noorden, en in de Handelscentra gevoelde men meer en meer, dat het Noorden, door grooter en chronisch wagengebrek, langzaam goederen vervoer e. d. bij levering van handelspro- ducten ten achter stond bij het overige gedéelte van ons land, dat men zwak stond in den gaandeweg toenemenden concurrentie strijd. Intusschen men had zich in deze toe standen te schikken. Heel gewillig ging dit in de eerste twintig jaren niet, daarvan kunnen de boekdeelen, verzoeken en klach ten, adressen in eiken vorm, welke vooral in die jaren uit Friesland en Groningen tot de Spoorweg-directie en Regeering werden ingezonden, getuigen. Een en ander had voor Friesland, welke provincie ten opzichte van den eenigen via nu ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 17 regels. Vervol gens 10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte. Bolswardsche Courant t 1

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1904 | | pagina 1