Nieuws- en Advertentieblad
lolsward en Wonseradeel.
No. 48.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
1904.
43ste Jaargang.
DONDERDAG 16 JUNI.
BINNENLAND.
PERSNIEÜWS.
VOOR
geplakt.
-'baar a 5 Cent.
van-
dr.
het adres,
het Chris-
Gboningen, 13 Juni 1904.
Ondergeteekenden, getroffen
door de vele en hartelijke be
wijzen van deelneming, onder
vonden bij het overlijden hunner
dierbare Echtgenoote en Moeder^
betuigen daarvoor hunnen
welgemeenden DANK.
G. Jons. TREFFERS Jz|
De Familie BAARDA. 3 maanden.
Bolsward, Juni 1904.
Voor de talrijke bewijzen
deelneming, ondervonden bii he1
Een zeer uitvoerige brochure, getiteld:
„De politieke dampkring worde gezuiverd”,
van de hand van ds. F. H. van Leeuwen,
predikant te Rijsoord, is dezer dagen ver
schenen bij J. de Zeeuw te Dordrecht. Zij
is gericht tegen het bondgenootschap der
Christelijk-historischen met anti-revolutio-
nairen en katholieken en, overeenkomstig het
adres der Hervormde predikanten, tegen het
ontwerp tot wijziging der Hooger-Onderwijs-
wet, terwijl de schrijver aanbeveelt een nieuwe
partij-organisatie op den grondslag van den
„Bond van Kiesvereenigingen op Christelijk-
historischen grondslag in de provincie Fries
land”, opgericht te Leeuwarden 24 Maart '98.
In hoeverre deze beweging van eenige
blijvende kracht blijk geven zal, moet de
tijd leeren. Het standpunt van hen, van wie
de beweging uitgaat, is niet het onze en
voor de overwegende meerderheid van het
Nederlandsche volk is de grondslag, waarop
de partij zou worden opgetrokken, onaanne
melijk: „De Nederlandsche natie is volgens
haren oorsprong, hare historie en haar ka
rakter eene gedoopte, protestantsche, her
vormde natie”; na 1795 kan deze grondslag,
waaruit een bevoorrechte positie der Herv.
Kerk zou moeten voortspruiten, niet meer
het vereenigingspunt worden van de meer
derheid van het Nederlandsche volk. Maar
dat van eene partij, welke op dit beginsel
zich organiseert, ook in onze dagen nog een
groote invloed kan uitgaan op onze staat
kundige ontwikkeling, is niet te ontkennen.
In zoover is de verschijning van de boven
genoemde brochure een merkwaardig symp-
toon na de beweging, in de Hervormde Kerk
opgewekt tengevolge van het wetsontwerp,
dat aan de Vrije Universiteit met hare the
ologische faculteit feitelijk de eenige in
’t land, nadat in 1876 die faculteiten aan
de Rijksuniversiteiten het dogmatisch karakter
hebben verloren, de rechten eener vol
ledige Universiteit toekent.
Merkwaardig zijn, met ’t oog op de ge
schiedenis van den dag de bladzijden 34 en
35 dezer brochure. Te Apeldoorn is voor
eenige weken, gelijk bekend, dr. J. Th. de
Visser een adres van hulde aangeboden we
gens „den zedelijken moed”, door hem be
toond bij de behandeling van het Hooger-
OnderWijsontwerp, waartegen hij als éénig
lid der meerderheid gestemd heeft. Met die
hulde van „zedelijken moed” kan ds. van
Leeuwen blijkbaar niet instemmen. Na her
innerd te hebben aan het antwoord van
de Visser aan de aanbieders van
dat hij, „als oprecht vriend van
telijk Kabinet”, slechts door zijne innige
overtuiging gedreven tegen de wet had ge
stemd, laat de schrijver de volgende merk
waardige onthullingen volgen
„Velen overal in den lande hebben uit
gesproken: wat is het toch dwaas en jammer
dat niet t ij d i g, door een sterke protest
beweging uit onze Ned. Herv. Kerk, de
oogen van sommige Kamerleden en anderen
wijl bij een mogelijke ontbinding der Eerste
Kamer, de nieuwe Eerste Kamer kerkelijk
en dus naar de hand van Kuyper zal zijn.
Deze dorre uiteenzetting was noodig om het
groote gewicht der komende verkiezing dui
delijk te maken.
Het gaat bij de stembus 16 Juni voor of
tegen Kuyper. Het gaat dan tegen een spelen
met den heiligen Christennaam, tegen een
politiek van valsche leuzen, tegen een mi
nisterie van groote woorden en kleine daden.
Kort voor de verkiezing der Tweede Kamer
in 1901, heeft Dr. Kuyper één van die
klinkende, fraaie redevoeringen gehouden,
waarvan hij de kunst verstaat. Hij schaarde
toen zijn mannen in het gelid voor den
strijd bij de stembus, hij opende als leider
den landdag der anti-revolutionaire partij,
’t Is de moeite waard thans die rede nog
eens na te lezen. Kuyper geeft hier reeds
als wachtwoord: „voor of tegen den Christus!”
Zal de meerderheid zijn voor het Christelijk
volksdeel, dan wel voor onze volksgenooten
die met den Christus, althans in politieken
zin, gebroken hebben? De strijd moet worden
aangebonden voor den band, die Neerlands
volk als burgergemeenschap moet blijven
verbinden aan der vaderen God.
Onder het opschrift: Naar de stembus!
schrijft De Blijde Wereld:
De meeste menschen stellen bitter weinig
belang in het landsbestuur. Zij worden ge
regeerd, maar zij regeeren niet mee. Voor
een groot deel onzer burgers heeft het stem-
billet weinig waarde. Zij vinden den staat
een noodzakelijk kwaad of een kwaad, dat
uit den weg kan en zal worden geruimd, en
’t is er nog ver vandaan, dat de natie fier
en welbewust getuigt: „De Staat ben ik.”
„Ik doe niet aan politiek en houd mij
alleen met mijn eigen zaken bezig”, hoort
men vaak, als men aanklopt om steun en
opwekt tot belangstelling bij verkiezingen.
Maar de politiek houdt zich wel bezig met u
en de wetten kunnen uwe zaken bevorderen
en schaden.
„De politiek is een knoeiboel, ik wensch
vrij te blijven van haar smetten.” Er wordt
ook geknoeid en gelogen, gewroet en gekuipt
in handel en wetenschap en godsdienst. Men
vindt onder de staatslieden mannen van slecht,
maar ook van edel karakter. Bovenal waar
gaan wij heen, als de ernstige en eerlijke
menschen zich aan de politiek onttrekken
en zoo het bestuur van het land, dus ook
over de ernstige en eerlijke burgers overlaten
aan baantjesjagers, knoeiers en eerzuchtigen?
Toch komt er tegen sommige verkiezingen
roering en spanning in het land en strekt
zich de belangstelling uit buiten de grenzen
van gezin en dorp, zaken en vak. Bij velen
.is het stembus vuur niet veel meer dan wed
ren vuur. Wie zal het winnen? Opgewonden
volgt men en wikt men de kansen der cau-
didaten als van harddravers, die hun uiterste
best doen. Of het gaat om een gemeenschap
pelijk belang zoo dringend, gewichtig en
duidelijk, dat zelfs de lauwste uit zijn huis
en de onverschilligste uit zijn zaken komt.
Dan ontwaakt de burgergeest, het besef, dat
men, behalve lid eener familie, dorpeling,
koopman, boer of arbeider ook staatsburger
is. Dan trekken velen op ter stembus, worden
verkiezingsvergaderingen druk bezocht, ver-
kiezingslectuur druk gelezen en voelen vele
arbeiders hun onmondigheid door uitsluiting
van het kiesrecht als een beleediging en
onrecht.
De verkiezing voor de Provinciale Staten
trekt dit jaar zeer bizonder de aandacht.
Het bestuur over de provinciën is opge
dragen aan de leden der Provinciale Staten.
Zij voeren algemeene regeeringsverordeningen
uit en regelen het provinciale huishouden.
De leden worden voor zes jaren verkozen,
terwijl om de drie jaar de helft aftreedt.
Hoewel zij vrij wat te zeggen hebben in zake
onderwijs, armbestuur, nijverheid, wegen,
wateren, waterwerken, waterschappen, droog
makingen, indijkingen enz., wordt er van
hun werk en hunne verkiezing meestal weinig
notitie genomen.
Om een bizondere reden zal dit anders
zijn bij de aanstaande verkiezing voor de
Provinciale Staten. Er is een levendige actie
in couranten en vergaderingen gaande; er
zal hoogstwaarschijnlijk druk gestemd worden,
niettegenstaande den vooral voor het platte
land minder gunstigen tijd, nu gras- en
hooilanden roepen om handen.
Het gaat bij deze verkiezing meer om de
Eerste Kamer dan om de Provinciale Staten.
De leden7 der Eerste Kamer toch worden
gekozen door de Provinciale Staten. Telkens
om de drie jaren treedt een derde deel der
leden van de Eerste Kamer af. Wordt de
Eerste Kamer ontbonden, dan moeten binnen
veertig dagen nieuwe leden door de Provin
ciale Staten gekozen worden.
De Eerste Kamer telt thans 27 liberale
tegen 23 kerkelijke leden. Drie jaar geleden
liebben de kerkelij ken de Provinciale Staten
in Zuid-Holland omgezet. In 1965 treedt
een deel der Eerste Kamerleden af. Tot de
aftredende leden behooren twee liberalen uit
Friesland, twee liberalen en één kerkelijk lid
uit Zuid-Holland.
Wanneer de verhouding der politieke par
tijen in de onderscheidene Provinciale Staten
gelijk blijft, zal de Eerste Kamer in 1905
op het doode punt zijn gekomen; 25 leden
behooren dan tot de kerkdijken en 25 tot
de liberalen. Winnen de kerkelijken, waarop
zij hopen en waartoe zij geducht werken,
ju Friesland, dan gaan de Staten om. Ter-
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Vervol
gens 10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Lemmer, 13 Juni. In het geheel werd
hier in de afgeloopen week aangevoerd 650,000
stuk ansjovis, ruim 10,000 pond bot en 15
tal geep. De laatste marktprijs van de ansjovis
was weer f 7 de 1000 en voor de geep werd
f 3 per tal besomd. De bot was in tegenstelling
met vorige weken Hink groot van stuk. Daar
de ansjovisvangst dit jaar echter over het
geheel zeer „zuinig” is, zijn heden ’n 30
van onze visschersknechten naar Vlaardingen
vertrokken, waar zij zich de laatste weken
hadden doen aanmonsteren voor de haring-
visscherij op de Noordzee.
Een zeer treurig ongeval.
Kuinre, 10 Juni. Een zeer treurig onge
luk heeft in de nabijheid van ons dorp plaats
gehad. De veehouder Hendrik Dekker van
IJselham was met zijn vrouw en een kind
van bijna twee jaar met paard en wagen op
de terugreis van Kuinre. Andriesje Meiuen
van hier, oud 31 jaar, ging met hen mee
om er te blijven logeeren. Ook zat nog een
meisje uit Ossenzijl in den wagen. Op twintig
minuten afstand van onze plaats aan den
Lageweg, geraakten, door welk ongelukkig
toeval weet men niet, plotseling paard en
wagen met alle vijf inzittenden in de sloot.
Allernoodlottigst waren de gevolgen. Drie
van het vijftal werden levenloos uit den
wagen gehaald, n.l. de heer Dekker, An
driesje Meinen en het kleine kind. Dr. Peel,
die zoo spoedig mogelijk ter plaatse kwam,
wendde nog de uiterste pogingen aan om
de levensgeesten op te wekken, doch mocht
daarin niet slagen.
Joure, 13 Juni. De maaiers en hooiers,
die heden in grooten getale waren opgekomen,
troffen het beter dan hunne voorgangers van
verleden Maandag, waarvan het meerendeel
onverrichterzake huiswaarts moest keeren.
Als een gevolg van het mooie zonnige weder
konden vandaag de meesten werk bekomen.
Sommigen die geen plaats kregen, vertrokken
met de beide stoombooten naar Sneek om
daar morgen hunne diensten aan te bieden.
Hepk. NieuwM. v. Fr.
Sneek. Tal van maaiers en hooiers uit
Frieslands Zuidoosthoek en de provincie
Groningen, die naar den Frieschen greidhoek
trokken om daar werk te vinden, zijn hierin
teleurgesteld. Ook Dinsdag konden allen
lang niet een boer krijgen en moesten velen
ongetroost hunne zwerftochten om werk te
krijgen, voortzetten.
’t Aanbod overtreft dit jaar de vraag, wat
deels voortvloeit uit het meer en meer in
gebruik stellen van maai- en hooimachines,
waardoor het werk veel vlugger gaat.
Zondagavond derailleerde de machine
van de ruim 7 uit Bolsward komende tram,
nabij het station alhier, ’t Duurde een half
uur voor men de locomotief weer in de rails
had. Gelukkig hadden geen persoonlijke
ongelukken plaats en was de materieele schade
gering.
Daar het ongeval juist plaats had tijdens
de muziekuitvoering in het Wilhelminapark,
waarbij eenige honderden toehoorders waren
saamgestroomd, trok dit vele toeschouwers.
Provinciale Staten.
De stemmingen uit de voorgestelde can-
didaten worden deze week gehouden als volgt:
Maandag 13 Juni, Drente.
Dinsdag 14 Juni, Overijsel en Noord-
Brabant.
Woensdag 15 Juni, Groningen en Utrecht.
Donderdag 16 Juni, Friesland, Gelderland
en Noord-Holland.
Vrijdag 17 Juni, Z.-Holland en Zeeland.
In provincie Drente zijn de aftredende
liberale leden der Staten met groote meer
derheid herkozen.
Men meldt uit Den Haag
De roode biljetten tot aanbeveling van de
sociaal-democratische candidate!! voor de
Staten-verkiezing alhier, zijn in den nacht
van Zaterdag en Zondag in alle deelen van
de stad op de hoekmuren van particuliere
woningen aangeplakt. De meeste van die
biljetten zijn afgescheurd of verwijderd, daar
waar zij blijkbaar zonder toestemming der
bewoners waren aangeslagen. Ook aan de
woning van den minister-president, dr.
Kuyper, was aan de zijde van de Laan van
Roos en Doorn op het eerste blinde, dicht
gemetselde raam het groene meetingsbiljet
zijn geopend voor den bedenkeüjken onder
grond van dit ontwerp!
„Er is wel zulk een beweging op touw
gezet, maar ds. Moquette had recht, in zijn
uitnemend openingswoord ter vergadering van
22 Maart ’04 te Utrecht, te spreken van:
„laat te laat
„Doch terstond daarop is door één der
aanwezigen medegedeeld aan wien men dit
„laat te laat” moest danken bf wijten.
Namelijk aan dr. J. Th. de Visser!
„Onder degenen, die aan de Tweede Kamer
instemming betuigd hebben met het adres
der Amsterdamsche predikanten, was ook de
„Friesche Predikanten-Vereeniging.”
„Dat deze geen doeltreffende pogingen
heeft gedaan om den Frieschen en anderen
Ned. Herv. Kamerleden een beslist advies
tegen het ongewijzigde ontwerp te zenden,
is eveneens te danken bf te wijten aan
dr. J. Th. de Visser!
Want in 1903 op de September-vergade
ring van de „Friesche Pred.-Vereen.” werd
het voorstel om een manifest te doen uit
gaan, waarin herstel van de theologische
faculteit geëischt werd als voorwaarde van
aanneming der wet, alleen verworpen omdat
men beter vond af te wachten het rapport
van de commissie ad hoe, benoemd op eene
vergadering te Utrecht, terstond na die der
predikanten in ’t voorjaar van 1903.
„Maar dit rapport is nooit verschenen.
„De commissie vergaderde zelfs nooit.
„Doordat zij wachtte en nog wacht op
een sein van dr. de Visser. Deze n.l., die
weten kon wat er vóór en achter de politieke
schermen gebeurde, heeft ter vergadering
waar die commissie benoemd is, beloofdte
zullen waarschuwen zoodra het z. i. tijd
werd voor een adres-beweging tegen het
wetsontwerp.
„Maar die tijd is, hoewel hijzelf „fier”
tegen stemde, niet gekomen. Waardoor de
Minister met zekere voldoening er op kon
wijzen, dat van uit de Ned. Herv. kringen
geen oppositie werd gevoerd.
n'L. Exc. kon natuurlijk niet weten dat
de voorgenomen protestbeweging is bezworen
door... den éénigen tegenstemmer van de
rechterzijde!” Arnli. Crt.
Friesche Zuidwesthoek, 13 Juni. De 1
Juni j.l. geopende zoetwatervisscherij geeft
nog maar matige resultaten. Vooral de
palingvangsten zijn schraalhet best loonend
is de zeeltvangst.Onder de snoek komt
ziekte voor; de baars is nog verspreid.
De vischprijzen zijn als volgt: snoek 18 a
22 ct.zeelt 18 a 20 ct.baars 8 a 14
ct.blei 6 a 8 ct.voorn 3 a 5 ct.aal
en paling, naar soort en kwaliteit van 15
tot 45 ct.alles per pond.
De zeevisschers beugen nog naar ansjovis,
maar de vangsten zijn klein en onegaal.
Beter gaat het met de zegenvisscherij op
geep, welke visch ook flink prijshoudend is.
Snikzwaag, 13 Juni. Kiezen de meeste
vogels in den regel verborgen broed
plaatsen uit, hier doet zich bij een eend
juist het tegenovergestelde voor.
Dit dier zit n.l. aan den kunstweg door
ons dorp te broeden, onmiddellijk naast het
voor de passage bestemd gedeelte van dien
weg en vlak bij een hek, waarlangs dage
lijks toegang tot een stuk land wordt ver
kregen. Gelukkig respecteert de anders
dikwijls baldadige jeugd dit zelden voorko
mend geval en houden de in de nabijheid
wonenden een oog in ’t zeil.
Amsterdam, 14 Juni. Bij het schijf
schieten op de Vuchtsche heide, van het
vierde bataljon Infanterie uit ’s-Hertogen-
bosch is gisteren een soldaat uit de waar
nemingspost, vanaf een aangrenzende schiet
baan gevaarlijk getroffen.
Stavoren, 13 Juni. De Zeeuwsche mosse-
laars bezoeken geregeld in grooten getale de
Zuiderzee en schijnen dus goede zaken te
maken. Voor ’t eerst verscheen hier dezer
dagen een benzine-motorboot uit lerseke. Dit
vaartuig heeft op de zeilschepen voor, dat
het de reizen van en naar Zeeland vlug kan
maken. Ook worden bij het korren de netten
door mechanische kracht neergelaten en op
gehaald, zoodat de vangst kan doorgaan bij
stilte en zwakken wind. Bij meer sterken
wind, zoo vernamen we, gaan de zeilschepen
er mee door, doordat deze begrijpelijkerwijze
dan vaster liggen»
I
Bolswardsclie Courant
1
1
