Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
1
No. 63.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
43ste Jaargang.
1904.
ZONDAG 7 ADGDSTUS.
DE BANK VAN LEENING
BINNENLAND.
VOOR
afzonderlijke
BOLSWARD.
over de Bank
voor goed opgedroogd en
zou ik, bij gebrek aan
mededeelingen hiermede
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Vervol
gens 10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Slot.
Volgens een rapport, uitgebracht door den
Burgemeester Atte Pieters Ay erna den 29
November 1736, en in zijn geheel te vinden
in het oude Resolutieboek III, d.d. 10
December 1736, welk rapport door hem
was geleverd aan den heer Dr. Titus van
Sloterdijk, Raad ordinaris in den Hove van
Eriésland, Commissaris in het proces tusschen
de Regeering van Bolsward en Anna Maria
Acronius a Buma, wonende te Leeuwarden,
Schijnt het, dat Jelte Davids Provana
is overleden, en dat zijne weduwe, Bolsward
met der woon verlatende, de Bank van Leening
heeft laten stilstaan.
Daarna blijkt uit dit rapport, dat de
Magistraat, niet kunnende goedkeuren deze
handelwijze, van haar eischt, of de Bank
weder te openen, bf de vrije beschikking
daarover te laten aan den Magistraat, gedu
rende den tijd, dat haar pachtcontract nog
loopende is, dus tot den 25 Juli 1739.
Vervolgens levert het rapport het bewijs,
dat zij ’t laatste heeft gekozen, want het
zegt, dat zij de stadsregeering volkomen
macht geeft, haar contract in te trekken, en
de Bank aan een ander te verpachten.
Eerst op den 4 September 1737, tot
zóólang was hare toestemming achtergebleven,
kon de Magistraat daartoe overgaan
pachter werd toen voor 10 achtereenvolgende
jaren Jacob Minses, mr. timmerman, onder
conditie: //Dat deze daarvoor jaarlijks aan
z/t Weeshuis zal betalen 75 car. gis., goede
//klinkende munt, en bovendien eens vooral
Z/de kosten van deze verpachting, begroot op
//10 goudgls. 14 car. gis. Voorts op den
z/voet van ’t Reglement, bij de Edel Mogende
z/heeren Staten van Friesland op het houden
,/der geadmitteerde Banken van Leening binnen
z/deze provincie, gearresteerd den 5 Juli 1736.
Sampt (in verband met) borgtocht van
i/Boppe van Elselo, Procureur Postulant alhier,
//zoo voor de betaling der jaarlijksche som
z/van 75 car. gis. aan ’t Weeshuis, als voor
z/en nakoming der conditiën en voorschriften.”
Resolutieboek III, blz. 103.
Dit pachtcontract zou ingaan op den 1
November 1737, en eindigen den 31 October
1747.
Hiermede schijnt de bron van aanteekenin-
gen en bescheiden, handelend
van Leening wel
uitgeput, en zoo
gegevens, mijne
moeten besluiten.
land verboden en
een ganghout belet.
Tegen die handeling komen velen in verzet;
sommigen uit eigen belang, anderen uit
oorzake, dat zij de oude rechten in eere
wenschen te houden. Om nu tot een rech
terlijke beslissing te komen, heeft een belang
hebbende het verbod overtreden en is deswege
proces-verbaal tegen dien overtreder opgemaakt.
Het zaakje blijft echter nog stil en men
begint te vreezen, dat het verhaaltje in de
doos is gestopt.
optreedt, zonder de hulp van haren man,
Jelle Davids Provana, dat deze reeds
overleden, en zij dus weduwe wasin eene
Sententies Hofs van Friesland van den 5
Juli 1735, waarvan een afschrift mij in
handen liep, wordt verklaard met evenveel
woorden, //dat zij van haren man gescheiden,
en in eigen zaken handelende was.”
d. In eene soort van rekwest, onge-
teekend, door mij ontdekt, tusschen eene
verzameling oude inventarissen der Bank van
Leening, verzoekt iemand in 1757 aan de
Stadsregeering, hem de Bank van Leening
opnieuw voor den tijd van 10 jaren te willen
verpachten, verzoekende de suppliant dan
tevens eenige verandering in de voorwaardeu,
schoon op zeer ondergeschikte puntendeze
suppliant kan zijn geweest dezelfde Jaeob
Minses, die in 1737 de Bank voor de eerste
maal had gepacht, maar ook evengoed een
andere pachter, wiens oorspronkelijk pacht
contract dan is verloren gegaan.
e. Verder blijkt uit eene authentieke
acte van 22 April 1800, mede geborgen
in de verzameling van oude inventarissen,
bovengenoemd, dat het //Gemeentebestuur van
Bolsward” toen de Bank voor 5 jaren heeft
toegewezen aan Jan Alberda, die als pacht
slechts had te betalen aan den Boekhouder
van 't Weeshuis jaarlijks 25 car. gis., terwijl
hij eene zakelijke borgstelling moest leveren
van 3000 gelijke guldens.
In lateren tijd is nog houder van de Bank
van Leening geweest Albert Nieuwenhuis, in
de wandeling geheeten, zooals vroeger meer
malen de gewoonte was, Zwarte Albert, die
de Bank hield in het huis, staande hoek
Appelmarkt en Lombardsteeg, thans bewoond
door de Firma wed. van der Steele.
Den naam Lombardsteeg, tegenwoordig
gedragen door dezen toegang van de Appel
markt naar de Koemarkt, is klaarblijkelijk
ontleend aan ’t houden van de Bank van
Leening of den Lombard aldaar; in de 17de
eeuw heette zij Jarich Heeres-Steeg,’’ naar
den Burgemeester Jarich Heeres, die omstreeks
1600 op den anderen hoek woonde, in het
huis van den heer 8. Oosterbaan. Vergelijk
den steen in den zijmuur.
In stukken van de 18de eeuw draagt deze
doorgang veelal den naam van Lange Steeg,
somwijlen zelfs van Lange Lille.
Ouderen van jaren, onder de lezers van
de Bolswardsehe Courant, zullen zich met
mij ongetwijfeld herinneren, dat sedert om
streeks 1836 de Bank van Leening niet meer
daar, maar elders werd gehouden ik durf
echter uit mijn geheugen niet opgeven waar,
en door wienzoo mede niet, omdat ik van
1854 tot 1891 uit Bolsward afwezig ben
geweest, wanneer zij in het Witte Heeren-
klooster is gevestigd wèi schijnt het thans,
dat zij ook daar niet lang meer zal blijven.
men kon nagaan
De vraag, of zij, afgezien van hare
eeuwenoude geschiedenis, in korte trekken
door mij verhaald, thans nog reden van
bestaan heeft, wordt hier, als liggende geheel
buiten de bevoegdheid van den geschiedschrij ver,
door mij open gelaten, en slechts zeer be
scheiden alleen aangeroerd.
D. BARTSTRA, Gemeente-Archivaris.
Bolswabd, Juli 1904.
van eene boerderij,
of liever diens huurder, den loop over zijn
door het wegnemen van
Sneek, 5 Aug. Heden namiddag 5 uur
had alhier een hoogst treurig ongeval plaats.
Twee jongens van mej. de wed. V. speelden
bij een diep kanaaltje achter de woningen van
den Stationsweg. De oudste, een 12-jarige
jongen, geraakte te water. Zijn 8-jarig broertje
komt in allerijl opdagen om hem te redden
maar heeft ’t ongeluk bij den steilen oever
neer te glijden, ’t Eind van ’t treurspel was
dat beide knapen eenigen tijd daarna voor
dood werden opgehaald. Bij den oudsten waren
geen teekenen van leven meer aanwezig, met
de jongste zijn de doctoren nog bezig, dezen
tot bewustzijn te brengen.
De ónderhandsche aanbesteding van ’t
amoveeren van 2 panden in de Wijde Burg
straat en ’t daar ter plaatse bouwen van een
hotel, le rang, voor rekening van de firma
Stockman, is gegund aan den laagsten inschrij
ver, den heer H. F. Ringnalda alhier voor
f 26800.
De hoogste inschrijver was de heer N. P.
Molenaar alhier voor f 29600.’t Getal inschrij
vers bedroeg slechts twee.
In de raadszitting van hedenavond werd
met 12 van de 14 stemmen tot leeraar in
de wiskunde van ’t Gymnasium benoemd
Dr. C. H. Brinkman te Amsterdam.
Tot armvoogd benoemde de raad de heer
J. H. Bont. De gemeenterekening over 1903
werd in ontvangst aangeboden tot een bedrag
van f 467,081, in uitgaaf van f 436,884,
voordeelig kassaldo dus f30197. Besloten werd
’t huishoudelijk reglement van de H. B.
school zoodanig te wijzigen, dat de lessen in
de morgenuren, voortaan 50 in plaats van 60
minuten zullen duren, en zulks met T oog
op ’t meer vruchtdragende der lessen, vooral
in de lagere klassen.
Aan den gemeente-architect den heer Ph.
Hogendijk werd wegens gezondheidsredenen
diens verlof met 3 maanden verlengd.
De begroetingen der Algem. Arm voogdij
voor 1905, in ontvangst en uitgaaf f 17440,
waaronder f 16440 gemeentelijke subsidie,
werd zonder hoofdelijke stemming goedgekeurd;
de begrooting voor ’t Armhuis werd in ont
vangst en uitgaaf geraamd op f5095.
Wegens plaatsgebrek aan school no. 2,
werd met instemming van 't betrokken hoofd
besloten een deel der leerlingen te transpor-
teeren naar een hulplokaal (’t voormalige
telegraaf kantoor).
De eerste ontwerpen der spoorwegdienst-
regelingen voor den a.s. winter zijn verschenen.
Op de lijn der H. S. M. vervalt o.a. de
middagsneltrein van 2.53 uit Stavoren, 3.41
te Leeuwarden. Voor deze en voor de treinen
van 2.13 uit Sneek en 3 uur uit Stavoren
komen in de plaats een trein van 1,22 uit
Stavoren, 2.56 te Leeuwarden, en een van
3.54 uit Sneek (niet van Stavoren).
Naar Stavoren vervalt de middagsneltrein
van 12.14 uit Leeuwarden. Voor deze en
voor den trein van 11.23 uit Leeuwarden,
12.54 te Stavoren, komt in de plaats een
trein van 11.41 uit Leeuwarden, 1.10 te
Stavoren.
Verder zijn op deze lijn geringe wijzigingen
in de markttreinen.
De heer J. Rit, deurwaarder te Zalt-
bommel, is met zijn motorfiets tegen een
met een paard bespannen kar aangereden met
het gevolg, dat R. van het wiel werd ge
slingerd. Hij werd in bewusteloozen toe
stand met hevig bloedende buikwonde en
gekwetste handen naar ’t Hotel Tivoli ge
dragen, waar het noodige verband werd
gelegd. De toestand, hoewel ernstig, is niet
levensgevaarlijk. De motor beeft zeer veel
geleden. Kar, paard en de bestuurder onder
vonden geen letsel.
Na een echtelijken twist, vuurde van
Vliet, tapper in de Commelinstraat, te
Amsterdam, een revolver af op zijn vrouw,
zonder haar echter te raken. Hij liep
vervolgens weg en schoot driemaal in de
Pontanusstraat op zichzelven, waarvan een
schot boven de slaap levensgevaarlijk. Hij
is in het gasthuis opgenomen.
Al is op ’t oogenblik de hitte iets
minder een raad dien we gisteren hoor
den, is toch nog wel van belang. Een me
dicus gaf in ernstige overweging veel aan
dacht te besteden bij het koken der melk
en deze in geen geval ongekookt te gebrui
ken. Wenschelijk is het ook zoo mogelijk
slechts gekookt water te gebro ken,,
Lutjelollum, 4 Aug. Sedert meer dan
twee eeuwen is ons gehucht door een loop
pad verbonden met Tzum, waardoor men in
een kwartier de kerkbuurt van Tzum kan
bereiken. Tot op dezen huidigen dag is dat
pad in gebruik geweest.
Nu heeft de eigenaar
Zoover was ik gevorderd, eenige maanden
geleden, toen ik dit geschriftje in de porte
feuille, bestemd voor onafgewerkte opstellen,
neerlegde en opborg, omdat andere werkzaam
heden, mij opgedragen, als van actueelen
aard, zulks noodig maaktendeze thans
volbracht hebbende, ben ik tot de Bank van
Leening teruggekeerd, en heb ik, meest
toevallig, d.i. terwijl ik naar andere zaken
zoekende was, nog eenige dingetjes gevonden,
rakende de Bank, die ik nu als Aanvullingen
op het voorgaande hieronder ga opgeven.
a. In verschillende oude stukken,
opgesteld tusschen de jaren 1582 en 1615,
vond ik naast den naam van Cesar Machte
de bijvoeging Tafelhouder, en dat daarmede
bedoeld wordt Houder der Bank van Leening,
is historisch onbetwistbaaren hieruit volgt
dus, dat in 1582 in Bolsward reeds eene
zoodanige Bank bestond, zonder dat wij
daaruit nog kunnen weten, hoelang te voren
zij toen reeds in werking was geweest.
b. Hiervoor is door mij gezegd, dat
de bankhouder Jurjen Staak is overleden in
1694; dit moet echter geweest zijn in 1692,
want uit een paar inventarissen der Bank
van Leening, opgemaakt in 1692 en 1693,
is mij gebleken, dat //bij onstentenis (afzijn)
van een Bankhouder,” de Bank gedurende
deze beide jaren werd waargenomen door den
Vroedsman Wibrandus Siderius.
c. Bij ’t proces van Bolswards Magi
straat tegen Anna Maria Acronius d Buma
heb ik gegist, omdat zij daarin alleen
Maar als er geen gevolg aan wordt gegeven
dan zal door herhaalde overtreding een nieuw
proces worden uitgelokt, om zoodoende te
komen tot eene rechterlijke uitspraak omtrent
het al of niet wettige van verboden stremming.
Met groote belangstelling wordt de uitslag
tegemoet gezien.
De opheffing van het binnenpad maakt
den afstand van hier tot de kerkbuurt te
Tzum minstens vier maal zoo lang.
Lemmer, 4 Aug. In de afgeloopen maand
zijn op de tramlijn van hier naar Joure bijna
10,000 personen vervoerd, waarvan ruim
2500 met de salonbooten van de Holland
Friesland lijn van en naar Amsterdam reisden.
Zaterdagmiddag en Maandagmiddag kwam de
salonboot //Heerenveen” van deze lijn hier
van Amsterdam aan met ruim 100 passagiers.
De watermolenaar Oosting te Schoterzijl
had deze week een buitenkansje. In zijn
molen komend, hoorde hij een hevig lawaai
in den bak. Bij nader onderzoek bleek hem
dat zich daarin een groote karper bevond,
dien hij met eenige moeite machtig werd en
die 61/2 pond zwaar bleek te zijn.
Westergo, 3 Aug. Omtrent de landbouw-
proefvelden in deze provincie er zijn er
een 50-tal alle door het rijk en de provincie
gesubsidieerd, luiden de berichten gunstig.
Op de graslandproefvelden, waarvan 20
betrekking hebben op bemesting en 2 op
ontginning van heide tot grasland, heeft de
aanwending van kunstmest het beste resultaat,
behalve op één veld, dat van den heer J.
Gerritsma te ’t Meer; stalmest overtreft weer
de bemesting met terpaarde. Op het bouwland
komen 15 bemestingsproefvelden voor; een
daarvan heeft ten doel te onderzoeken, in
hoever het mogelijk is bij de aanwending
van kunstmest een der vier plantenvoedende
stoffen (kali, phosphorzuur, stikstof en kalk)
weg te laten.
Bij den teelt van suikerbieten vindt
kunstmest nog niet die aanwending, welke
in het belang van den verbouwer gewenscht is.
Voor variëteitsproeven van cultuurgewassen
zijn 12 proefvelden aangelegd.
Hem. Oldeph. en Nw., 3 Aug. De Raad
dezer gemeente, heeft met 8 tegen 3 stemmen
besloten de gebouwde gemeente-eigendommen,
na expiratie van den loopenden termijn,
tegen brandschade te verzekeren bij de onlangs
opgerichte Onderlinge Assurantie-Mij /zDe
Zuidwesthoek”. Thans zijn deze eigendommen
tot een bedrag van 100,000 gld. verzekerd
bij de Maatschappij te Woudsend. Inzake
den overgang luidde het advies van B. en
W. eenparig ongunstig.
Repk. Nieuwsbl. v. Fr.
Joure, 3 Aug. De heer Huitema, rentenier-
boer, alhier, was ter bruiloft bij zijn eenige
dochter te Sneek. ’t Huis stond onbeheerd;
en opdat de kippetjes geen behoefte zouden
krijgen aan ’t noodige, had zijn buurman,
eveneens rentenier, op zich genomen er voor
te zullen zorgen.
Toen deze hedenmorgen opkwam en zich
van zijn plicht wilde kwijten, bemerkte hij
dat het huis aan de achterzijde beschadigd
was. Fluks werden de buren, de heeren
Baarda, H. d. S. en Dijkstra, veerschipper,
er bij gehaald. De heer Baarda begaf zich,
gevolgd door de anderen naar binnen, waar
men tot de ontdekking kwam, dat de deuren
van ’t groote kabinet verbroken waren, en
duidelijk sporen van geweld vertoonden.
Twee ledige portefeuilles werden gevonden;
en de aanblik in dit meubelstuk toonde
voldoende hoe de inbrekers alles onderzocht
hadden.
Dit was in de achterkamer.
De voorkamer toonde eveneens sporen van
geweld. Een nieuw penant-kastje stond daar
met verbroken deuren.
Hier werd voor zoover
niets vermist.
De politie van een en ander op de hoogte
gesteld maakte proces-verbaal van haar be
vinding en ontbood den heer H. per telegraaf.
Toen deze verscheen en de toestand in
oogenschouw had genomen kwam een lach
op zijn gelaat; en zeide laconisch //dat had
de dief niet kunnen denken, maar ik had al
mijn waarde meegenomen.” Dat geldzucht
de reden tot de inbraak geweest is, bewijst
het feit, dat alle antieke zilveren lepels en
T overige zilverwerk ongeschonden in het
geopende kabinet werd achtergelaten.
De politie doet onderzoek.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
HHM
Bolswardsche Courant
TE
