lieuws- en Advertentieblad
Bolswarcl en Wonseradeel.
A
44ste Jaargang.
1905.
No. 35.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
ZONDAG 30 APRIL
BINNENLAND.
GASVERLICHTING
te WITMARSUM.
1
VOOR
Afzonderlijke
mr.
weg
L.
wordt bereid uit gasoline eene
stof, die uit petroleum wordt
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
van 24 jaar bleek het
dit onderwijs gebruikt,
waar men er
gewone gasfabriek te bouwen.
dit gas behoeft niet hooger
men op de meeste
voor steenkoolgas,
dit gas zoo groot
kunnen gerust, bij eenige
van de branders worden
naar verkiezing elders te
mej. H.
school no.
maanden verlof verleend met behoud
tractement.
Leeuwarden, 29 April. Heden werd hier
in tegenwoordigheid van tal van autoriteiten,
o.a. van den heer H. J. de Groot, inspecteur
van het middelbaar onderwijs, speciaal voor
ambachtsscholen enz., de nieuwe Leeuwarder
ambachtsschool geopend.
Na een bestaan
gebouw thans voor
niet voldoende.
Het Bestuur van
stelde een bedrag
rijk, provincie
hun jaarlijksche subsidies
Met belangstelling werd door de talrijke
aanwezigen, waaronder uit bijna alle omlig-
gende plaatsen, van een en ander kennis
genomen. De heer C. Engel was steeds
bereid een ieder zooveel mogelijk omtrent
dit of dat nader in te lichten.
Zoo was er bijvoorbeeld iemand die vroeg
„matte wy, lit üs oanneme, dat wy dit
Ijocht krye, ek alhiel oere lampen en spullen
panschaffe"
onder Kimswerd eene subsidie van 20°/o
verleend, onder de volgende voorwaarden
a. dat het subsidie zich bepale tot 20°/o
der aannemingssom van den aanleg des wegs,
mits de som van f 2500 niet te bovengaande;
b. dat op den weg geen tol worde geheven;
c. dat het bestek, de aanbesteding en de
uitvoering van het werk aan de goedkeuring
van Ged. St. worden onderworpen;
d. dat het gemeentebestuur zich binnen 2
maanden in deze verklar.e. In de laatse Raads
vergadering is besloten het subsidie onder de
daaraan vprbonden voorwaarden te aanvaar
den en tevens te aanvaarden de ten dienste
van den aanleg van den kunstweg kosteloos
voor de gemeente beschikbaar gestelde gedeel
ten weg.
en bestaat hoofdzakelijk
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Vervol
gens 10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
betaling van
hechtenis.
De aanwezige beklaagde voerde nog aan,
dat hij en zijn medebeklaagden slechts de
bedoeling hadden gehad een bezoek te brengen
bij mede-studenten, maar niet om andere
personen lastig te vallen. Het bleek echter,
dat zij ook waren binnengedrongen in eene
woning waar geen studenten woonden. Ook
beriep bekl. er zich op, dat gewoonlijk aan
dergelijke studenten-opstootjes geen gevolg
werd gegeven, maar thans had een der be
woners van het Oude-Delft dit wel gedaan
in verband met geheime schrifturen of andere
stukken, die in een kamer lagen, waar be
klaagden waren binnengedrongen.
Uitspraak 8 Mei.
„O dierbaar plekje grond,
Waar eens mijn wieg op stond,
Mijn Vaderland!"
Dit schijnen, ook tegenwoordig, niet allen
met den dichter eens te zijn. Althans in den
laatsten tijd hebben zich, ook in Friesland,
en niet het minst in het noorden der pro
vincie, velen geroepen gevoeld, hun „dierbaar
plekje grond" te verlaten en in het „Verre
Westen" een ander „vaderland" te zoeken;
terwijl nog menig huisgezin gereed staat,
den verren tocht insgelijks te ondernemen.
Volgens de berichten, die zoo nu en dan
uit Amerika naar hier komen, wordt in dezen
veler pogen met succes bekroond en vindt
men dikwijls ginds datgene, waarnaar hier te
vergeefs werd gestreefd, nl. betere bestaans
voorwaarden. Doch dat niet allen in hun
streven gelukkig zijn en tot hun doel komen,
kan o.a. blijken uit het feit, dat dezer dagen
een gezin, bestaande uit man èn vrouw, voor
de tweede maal uit Amerika zijn terugge
komen en zich in het noorden van Kollumer-
land metterwoon hebben gevestigd. Het kapi
taaltje, dat de nijvere lieden vroeger bezaten,
moet beduidend zijn ingekrompen en met
weemoed zullen ze er zeker aan denken, dat
in overdrachtelijken zin „hun geld gedeelte
lijk in de zee ligt."
een ventilator of luchtpomp
wordt opgewekt, innig vermengt met eene,
juist afgemeten, hoeveelheid gasoline.
Het toestel, dat het gas produceert, be
staat uit een cylindervormige, rechtopstaande
carburatieketel, waaraan twee pompen zijn
bevestigd. Bij elke omwenteling van een
daarop geplaatste as, worden de twee pompen
gelijktijdig in beweging gebracht. De kleinste
pomp stort de gasoline boven in den ketel,
terwijl gelijkertijd de luchtpomp een juiste
hoeveelheid lucht onder in den ketel brengt,
welke lucht naar boven gaande, over de
gasoline strijkt en precies zooveel damp mee
neemt, als noodig is om een brandbaar gas
te maken.
U it den carburatieketel gaat het gas klaar
voor het gebruik, in een gashouder, waar
men het nog eiken gewenschten druk kan
geven.
Op deze wijze verkrijgt men een uiterst
gelijkmatig en altijd constant gas.
Doordien luchtgas soortelijk zooveel zwaar
der is dan steenkool- en acetyleengas is het
absoluut niet gevaarlijk. Zou men bijv, in
een kamer een kraantje laten openstaan, dan
gaat het gas niet omhoog, doch zakt op den
grond en verdwijnt door spleten van
deuren enz.
Door totale afwezigheid van kooloxyde is
luchtgas niet nadeelig voor de gezondheid
van mensch en dier, terwijl men ook daarin
niet aantreft de zwavelverbindingen, die bij
andere gassoorten metalen zoo doen aanslaan.
Luchtgas kan worden gebruikt voor ver
lichting, zoowel als voor verwarmingmen
kan daarop comforen, gaskachels, badkachels
enz. aansluiten, evenals op steenkoolgas. De
geleidingen hebben dezelfde afmetingen^ als
die voor gewojon gas, hetgeen zijn nut kan
hebben, daar waar men er later over denken
gaat eene
De prijs van
te zijn dan die, welke
kleine plaatsen besteedt
terwijl de vlamhitte van
is dat de kleine kousjes, omtrent gelijk staan
met een normalen gasgloeilichtbrander.
Het gebruik van kousjes is daarom aan
te bevelen omdat men dan betrekkelijk
weinig gas gebruikt (80100 L. per uur)
eh de kous door haar gloed het licht ver
sterkt...
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Sneek, 28 April. In de heden avond
gehouden raadszitting kreeg de directeur
onzer gasfabriek verlof om als deskundige
op te treden bij de stichting van een nieuwe
gasfabriek te Dokkum.
Op ’t adres van G. H. Gerritsma te
Bolsward, waarin deze een buitengewone ver
gunning vraagt voor den verkoop van sterken
drank in een te bouwen café aan de Vee
markt, werd afwijzend beschikt, op grond
dat ’t hier geen maatschappelijk belang gold.
Eveneens kregen nul op ’t request bestuurs
leden van den Frieschen voetbalclub, die
den Raad vroegen om een terrein disponibel
te stellen voor voetbal-sport. Men verwees
de heerep naar ’t bestuur der kunstijsbaan,
dat wel genegen zal worden bevonden op
voordeelige voorwaarden genoemde baan in
de zomermaanden te verhuren.
Zonder hoofdelijke stemming werd aan de
Raadscommissie, inzake „Waterleiding/’ een
crediet-aanvrage van f 1500 verleend voor
proefboringen.
Een voorstel, om ons voormalig plukhuis
noch te verhuren, noch te verkoopen, doch
voor gemeentelijke doeleinden in te richten
(arrestantenlokalen, kantoor voor den vee
arts, berging van veemarktmaterialen), werd
z. h. st. aangenomen. Tot secretaris-boek-
houder van ’t O. B. Weeshuis benoemde de
Raad uit een dubbeltal den heer A. de Jong
met 12 stemmen.
Aan den heer Ids de Jong, gemeente-
opzichter, werd wegens diensten als waar
nemend architect bewezen, een gratificatie
verleend vanf600. Burg, en Weth.
hadden f 400 gedacht.
Aan mej. H. v. d. Weij, onderwijzeres
aan school no. 3, werd wegens ziekte 3
van
Druten, wegens het leggen van boomstammen
op de rails der Maas-en-Waalsche Stoomtram,
tot 3 maanden gevangenisstraf.
De heer Tak deelde eergisteren avond
in het Volk mede, dat mr. Troelstra zijne
vaste medewerking aan het blad heeft toe
gezegd en dat, op diens voorstel, daaromtrent
regelen zullen worden gesteld, opdat het
blad aan de partij „dat soort opwekkende
artikelen” geven zal, „die hij toch onder
alle sociaal-democraten het best kan schrijven.”
Naar ’t schijnt is ’t voornemen dat de
politieke artikelen voor mr. Troelstra’s
rekening komen.
Een prachtige verdienste.
Men schrijft van Texel:
Tijdens een der hevigste stormen van den
afgeloopen winter strandden drie schepen op
de eilanden Texel en Vlieland. Twee er van
waren stoomschepen, het derde was een zeil-
vaartuig. Visschers van Cocksdorp slaagden
er in 2 der gestrande schepen, nl. de stoom
boot „Mercur” en de zeilschoener „Henning,”
van het strand te werken en in behouden
haven te brengen. Met het lossen der lading
en het afwerken der gestrande schepen, werd
door de visschers ruim f 20000 ontvangen.
Nu wordt nog gewerkt aan het stoomschip
„Ruhort” en er is veel kans op, om ’t ook
spoedig af te brengen.
Voor de Rechtbank te ’s-Gravenhage
stond gisteren terecht één van de vier studen
ten te Delft, die in den nacht van 24 op 25
Februari 1.1. in een drietal woningen aldaar
aan het Oude Delft wederrechtelijk zijn bin
nengedrongen, na zich door middel van
valsche sleutels toegang tot die woningen
te hebben vsrschaft.
De bewoonsters van een der woningen,
eene weduwe, die aan studenten kamers ver
huurde, verklaarde van het vreemde bezoek
geen last te hebben gehad dan alleen dien
dat verschillende goederen in huis van hun
plaatsen waren gebrachtin een andere
woning waren o.a. de schilderijen aan den
wand omgekeerd enz., en dit alles terwijl de
bewoners sliepen. Slechts enkele personen
waren van het rumoer wakker geworden.
Het O. M. eischte tegen ieder der vier
beklaagden (tegen dé drie niet verschenen
studenten bij verstek) een veroordeeling tot
f 100 boete, subsidiair 10 dagen
Woensdagavond j. 1. begaven zich velen
naar de bovenzaal van den heer Jarich
Meijer te Witmarsum, om de aangekondigde
demonstratie van een nieuwe verlichting bij
te wonen. De zaal baadde in een zee van
licht. Daar brandden twee groote driepits-
kronen, een T kroon met twee pitten, een
zeer mooie tweepitsbrander voor winkel-
gebruik, eenige arm-wandlichten. In de
gang was een lyra aangebracht, op de straat,
in de lantaarn aan Meijers doorreed brandde
ook gaslicht.
Een en ander was georganiseerd op initia
tief van de Gebroeders Werkhoven, door
Gautzsch-Gasgloeilicht Maatschappij, (Gas-
glühlicht Körper und Brennerfabrik,) te
Berlijn, Munster en Amsterdam.
De heer O. Engel, ingenieur der Maat
schappij hield eene causerie over licht en
verlichting, besprak de meest voorkomende
systemen en methoden en gaf een kort over
zicht van den aard en de werking van dit gas.
Achtereenvolgens besprak hij het electrisch
licht, het acetyleenlicht om ten slotte neer
te komen op dit licht of Aërogeengas.
Dit sas
vluchtige
gestookt.
De fabrikage heeft geheel plaats langs
den kouden
daaruit, dat men eene bepaalde hoeveelheid
lucht, door
Leeuwarden, 26 April. Vervroegde win
kelsluiting, waar het heen moet en maar niet
heen wil, is toch weer aan de orde. Op voor
stel van een der patroons is er kans, dat
de schoenwinkels er toe zullen besluiten. De
meeste patroons hebben reeds toegestemd om
9 uur te sluiten, met uitzondering yan Zater
dag en gedurende twee weken voor Paschen,
Pinksteren en St.-Nicolaas.
Te hopen is het dat de vervroegde winkel
sluiting algemeen worde, zij het dan ook
met eenige beperking. Het is een eisch des
tijds geworden, waarnaar het publiek zich
zal hebben te schikken.
Wonseradeel, 26 April. Ged. Staten van
Friesland hebben tot de kosten voor den aan
leg van een weg „Kleine Huizen”—„Zeedijk” Donderdag J. A.
het St. Antony-Gasthuis
van f 125,000 beschikbaar
en gemeente verdubbelden
s zoo kan de
inrichting tot stand worden gebracht, die
aan de eischen van den tegenwoordigen tijd
voldoet en ruimte biedt voor 300 leerlingen.
Het nieuwe gebouw maakt met zijn twee
verdiepingen en zijn rij schoorsteenen van
de smederijen een Hinken indruk.
De openingsrede werd gehouden door den
Voorzitter van het bestuur der school, J.
Troelstra, wethouder, die in zijn toespraak
een blik wierp op de geschiedenis van het
ambachtsonderwijs sedert den tijd der gilden
in ’t algemeen, op die van dat onderwijs te
Leeuwarden in het bijzonder. Dank werd
gebracht aan de mannen, die te Leeuwarden
het initiatief namen, dank ook aan het be
stuur van het St. Anthonygasthuis, dank ten
slotte aan den schenker van het slaguurwerk
in het nieuwe gebouw.
Aan Dr. J. Zaaijer Azn., Secretaris der
commissie, die in 1875 de eerste ambachts
school voorbereidde, werd het eerelidmaat-
schap aangeboden vergezeld van een oor
konde.
Hierna werd de nieuwe Leeuwarder am
bachtsschool voor geopend verklaard.
De Rechtbank te Tiel veroordeelde
v. E.t uit Afferden, gem,
Neen, luidde het antwoord, door een klein
toestelletje dat boven aan den zolder wordt
aangebracht kan er een geleidinkje worden
aangebracht naar het onderste van een lamp
in dat geval behoeft men slechts nieuwe
branders te koopen.
Uit de ter onzer beschikking gegeven
prijslijsten en illustraties bleek ons dat de
ornamenten benoodigd voor het gebruik van
luchtgas vooral niet duurder zijn dan de
voor steenkoolgas bestemde toestellen.
Op voorstel van eenige heeren werd be
sloten eene commissie te benoemen, die dan
eens zou moeten informeeren naar de resul
taten van dat gas op plaatsen waar dusdanige
installatie wordt gebezigd, om na onderzoek
van hunne bevinding rapport te doen in
eene alsdan te houden vergadering van in
gezetenen van Witmarsum.
Donderdagavond werd de proefverlichting
herhaald, nu op de terreinen der zuivel
fabriek. Eene geleiding was aangebracht van
af den ketel op het kaatsplein naar de fabriek.
Behalve in de lantaarn op den hoek van
Meijers doorreed, brandde het nieuwe licht
ook in eene lantaarn bij ’t hek der kerk,
over de pastorie. In de fabriek waren.onder
scheidene lichten aangebracht, o.a. eene drie-
pits kroon in de directeurswoning, eene ver
plaatsbare lamp en een kooktoestel, op ’t
kantoor eene lamp met speciale ballon om
’t licht niet te verspreiden, maar op den
lessenaar te hebben, in ’t centrifuge-
lokaal een T brander met twee kleine pitten,
zoo ook in ’t kaaslokaal. Met een regulateur,
aan de branders aangebracht, kon men het
licht naar verkiezing meer of minder sterk
maken.
In de botërknederij brandde een beste
petroleumlamp, systeem Belgique, duide
lijk was hier waar te nemen het verschil,
zoowel in lichtsterkte als in aangenaamheid
der kleur van het licht.
Eene eigenaardigheid van dit gas is dat
het door het branden de kousjes harder
maakt, deze zullen alzoo niet gemakke
lijk breken, on
voorzichtigheid
afgenomen, om
worden geplaatst.
De directeur der fabriek had het publiek
vrijen toegang verleend tot alle lokalen van
’t gebouw. Zeer velen namen een kijkje.
Behalve de heer L. S. Hilarides van Pingjum,
door huiselijke omstandigheden afwezig, was
liet 'geheele bestuur der fabriek tegenwoordig
en namen deze heeren belangstellend alles
in oogenschouw. De ingenieur der maatsch.,
de heer Engel, en haar vertegenwoordigers
Gebrs. Werkhoven, gaven alle mogelijke
inlichtingen.
De algemeene opinie was, dat het Gautzsch-
gasgloeilicht in alle opzicht voldeed, zoowel
voor straatverlichting als voor salon-, kamer-,
fabriek- en keukengebruik.
Wij vermeenen te hebben opgemerkt, dat
het nieuwe licht hier een zeer goeden indruk
heeft gemaakt en hebben goede hoop dat
binnen niet te lang tijdsverloop Witmar
sum in ’t bezit zal komen van eene ver
lichting door Gautzsch-gasgloeilicht.
Een woord van dank zij hier gebracht
aan den heer C. Engel, ingenieur der maat
schappij, voor zijne bereidwilligheid ons alle
mogelijke inlichtingen te verschaffen.
Moge het kranig ondernemen der Gebrs.
Werkhoven met goeden uitslag worden be
kroond. Ws.
Bolswardsche Courant
i
