lieuws- en Advertentieblad
BolswarcL en Wonseradeel.
1905.
44ste Jaargang.
No. 92.
De toestand In Rusland.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
DONDERDAG 16 NOVEMDER.
EEN NIEUWE FABRIEK.
J
VOOR
Afzonderlijke
Soortgelijke binding bevindt zich ook
schoen, wie
zou men
eerst later worden gesticht.
Vrijburg, werden de teekeningen
En niet alleen dat de hier beschreven industrie er wordt uitgeoefend, neen, in de
benedenverdieping bevinden zich nog
onmogelijk gebruikt kunnen worden
waarvan een groote, een 1
14 November.
’t Is op dit motaent rustiger in Rusland.
De talrijke telegrammen verminderen en de
overzichten die eiken dag in de groote bladen
kolommen innamen, zijn afgenomen tot één
kolom ja tot zelfs nog kleinere artikels,
vrijheid
17 regels. Ver-
naar plaatsruimte.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van
volgens 10 Cts. per regel. Overigens
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
lega’s met hem een
afgebeeld kan zien.
zeer uitgebreid kunnen zijn, doch op zakelijke wijze
aan te bevelen.
wordt aangebracht, dan gelooven
touwen hun langsten tijd hebben gehad,
verschil in binding
onderscheid, ja zelfs groot onderscheid op te merken.
zonder hals, doch het grootste verschil bestaat tusschen gewone
kunstschaatsen anderzijds.
„de ware”. De fabrikant heeft
neeren en nevenstaand fabrieks-
schaats ingebrand, zoodat men,
k heeft, steeds kan zien of men de
namaak.
het hout is uitgewerkt en daarop
aangebracht. De bevestiging aan
en wanneer deze mettertijd ook
we zeker, dat de
Doch niet alleen bestaat er
gewone Friesche schaatsen.
Alle werkplaatsen en zalen
een aantal machineriën voor metaalbewerking, welke
voor schaatsenfabricatie, daar staantwee draaibanken,
i kolomboormachine, een schaaf-, een zaag- en nog een kleine boor
machine; deze alle worden gebruikt voor de groote constructie-werken welke uitgevoerd
zullen worden.
Direct bij den ingang bevindt zich aan onze rechterhand een net en ruim kantoor,
terwijl we achter in de fabriek nog onvermeld lieten de slijpsteenen en polijstmachine en
de aangebouwde machinekamer. Tevens kan men direct uit de werkplaats komen bij pri
vaten, urinoirs en bij de waschinrichting. Het water voor deze laatste evenals voor de
slijpsteenen, komt uit een zich op de houtzetterij bevindend reservoir, dat met behulp van
een vleugelpomp gevuld wordt.
’t Is ons onmogelijk alles in de puntjes te beschrijven, hiertoe is er te veel te zien.
Doch dit kunnen 'we gerust constateeren, dat Bolsward een fabriek rijker geworden is,
een fabriek, die waard is bezichtigd te worden. De heer Ruiter heeft bewijs geleverd, dat
energie veel doet in de industrie-wereld. Hier voor een paar jaar niet eenige knechten
opnieuw begonnen, staat daar thans een groote fabriek, waarvan het jammer is, dat zij
zoo achteraf gelegen is en zij niet op een meer in het oog loopende plaats staat.
Niet alleen, dat wij hedenmiddag in de gelegenheid werden gesteld dit alles te be
zichtigen, ook door anderen zal dit kunnen geschieden. Dit zal door den heer Ruiter bij
advertentie in dit blad worden bekend gemaakt. Bij voorbaat kunnen we ieder een bezoek
aanbevelen, men zal zich niet beklagen, doch integendeel een aangenamen indruk medenemen.
Verschillende deelen van het onmetelijke
czarenrijk van waaruit de vorige week talrijke
berichten kwamen, laten nu niets van zich
hooren.
Het eenige wat in de laatste drie a vier
dagen in de couranten gestaan heeft met
betrekking tot Finland b.v. is alleen dit, dat
de Helsingfors Posten meldt, dat Prins
Swiatopolk Minsky benoemd is tot gouver.
Als schimmen bewogen ze zich door de enge ruimte. Overal stond iets dat den werk
lieden vrijheid van beweging belette, hier een aambeeld, daar een boormachine, elders de
stoommachine en weer verderop een draaibank. Met kronkelingen schoten de gedaanten
van voor uit de donkere werkplaats naar achteren, spookachtig verlicht door den rossen
gloed van de vuren der smidsen.
Het eenige licht viel aan de voorzijde in de werkplaats door de ruiten in de deuren
van den voorgevel en aan de achterzijde door een tweetal ramen, zoodat reeds vroeg in den
avond, ja niet zelden midden op den dag de gaspitten moesten w'orden aangestoken.
Van hier uit kon men door een gang, waarin langs de ramen werkbanken stonden,
in een achteraf zijnd gebouwtje komen, waar diverse soorten schaatshouten werden vervaardigd.
Zoodanig was de oude fabriek van den heer G. Ruiter, firma G. 8. Ruiter, die hier
in December 1901 de schaatsen-industrie geïntroduceerd had. Genoemde fabrikant mocht
zich reeds sedert vele jaren in een goede reputatie verheugen, daar hij dit vak, gelijk zijn
vader en grootvader dit reeds deden, in Akkrum met succes beoefende. De Ruiter’s
schaatsen waren evenals de Ylster en Wargaster „redens” niet alleen in Friesland, doch
zelfs ver daarbuiten overbekend.
De voorouders van den tegenwoordigen fabrikant der „echte” Ruiter’s schaatsen zullen
zeer zeker niet gedacht hebben, dat deze tak van nijverheid nog zulk een vlucht zou
nemen. Wie kende er vroeger een ander model dan de gewone Friesche schaats? Wie
dacht er aan of er soms ook nog schaatsen Waren, die gemakkelijker reden, waarmee men
sneller vooruit komen kon of die men op een meer gemakkelijkewijze aan den voet kon bevestigen
Niemand, die aan zoo iets dacht. Op
de oude schaatsen die we hiernevens af
beelden, hadden vader en grootvader ge
reden en waarom dan te veranderen, waar
deze, die zelfs wel eens een prijsje won
nen, zich steeds best bij het gebruik
hiervan bevonden.
van tijden heeft hij
nagemaakt, want op dit punt
dat Darwin gelijk had, waar
schillende fabrikanten maken ze
andere verkoos. Onder den naam
men deze ook koopen, maar niet
deze schaatsen wettig doen depo-
merk is op elke Vissering-Ruiter-
wanneer men zijn oogen open
goede schaats ontvangt, dan wel
Dit is een bijz. fraaie schaats
koperen hakstukken en voetbladen
den voet is bijzonder gemakkelijk
nog eens op de meer gewone schaatsen
lange riemen, banden en 1
Niet alzoo dacht de heer Ruiter en in verloop van tijden heeft hij en meerdere col-
reeks van modellen uitgevonden, die men thans in prijscouranten
Zooals we reeds zeiden introduceerde de heer G. Ruiter, firma G. 8.
Ruiter, in December 1901 hier ter stede de schaatsen-industrie. Hij begon dit in de
voornoemde smederij, die reeds dadelijk tot fabriek werd ingericht. Het personeel werd
talrijker en dit bewees dus, dat de zaken goed marcheerden. Te eeniger tijd moest de heer
Ruiter alzoo overgaan tot vergrooting zijner fabriek. Op het terrein waar de oude fabriek
stond was dit onmogelijk, het perceel was te smal dan dat men daar iets goeds zou kunnen
bouwen, het was niet berekend voor het doel, waartoe het thans diende.
Maar in ons blad d.d. 15 December 1904 kon men lezen:
Z/De heer G. Ruiter, firma G. 8. Ruiter, alhier, heeft, naar we vernemen, het per-
,/ceel land achter de Werkmansbloei bij de St. Janspoort aangekocht, om aldaar een
//groote fabriek te bouwen."
Het plan stond dus vast, dat er een groote fabriek zou verrijzen, waar behalve
schaatsen, ook bruggen en dergelijke groote constructie-werken zouden worden vervaardigd.
Den 20sten Mei d.a.v. werd op dit perceel land een constructie-werkplaats geopend,
waaromtrent wij een beschrijving leverden in ons blad d.d. 14 Mei 1905.
Dit was slechts een begin, het groote gebouw zou
Door de beide architecten, de heeren Tromp en
vervaardigd voor een nieuwe fabriek, ter lengte van 25 M., met een frontbreedte van 16
M. Den Isten Juli had de aanbesteding plaats en werd het werk voor f8510 gegund
aan den heer H. B. de Jong, alhier. Bij deze som was niet begrepen de ijzeren ramen en het
benoodigde lood-, zink- en ijzerwerk. Wanneer men nu in aanmerking neemt, dat alle
ramen van ijzer zijn, dan kan men begrijpen dat hier nog een aardig sommetje aan toe
gevoegd moet worden.
Van verre is het gebouw reeds te zien, hoog steekt het boven de huizen der Werk
mansbloei uit en al staat het wat achteraf, dit neemt niet weg, dat men reeds dadelijk
begrijpt, dat in dit gebouw met al zijne schoorsteenen het smidsvak beoefend wordt.
Voor eenige dagen is de fabriek in volle werking gesteld en hedenmiddag werd ons de
gelegenheid aangeboden met den „inhoud” wat nader kennis te maken en de constructie
van schaatsen eens na te gaan.
’t Is natuurlijk, dat wij niet
alles zooveel mogelijk trachten weer te geven.
Wat daar zoo al niet te zien was? Och van alles. Daar bevonden zich talrijke mo
dellen schaatsen, vanaf de gewone Friesche schaats tot de hieronder afgebeelde Noorsche
wedstrijd-schaats toe.
Een schaats met een
heeft die ooit gezien? Wonderlijke
modellen kreeg men soms te aanschou
wen, doch een schaats met een schoen
dat- is niet iets alledaagsch. Deze
schaatsen zijn geheel vernikkeld, de
schoen natuurlijk buiten rekening ge
laten. De ijzers zitten niet in houten,
doch in een metalen omhulsel. Van
houten-breken onderweegs kan dus geen
sprake zijn en dienaangaande is deze schaats dus wel
Een speciaal door den heer G. Ruiter vervaardigd model is de „Vissering-Ruiter”-schaats.
Van deze soort zijn door den heer
Ruiter reeds eenige paren geleverd aan
H.M. de Koningin, die deze schaatsen
prefereerde boven andere soorten. Waar
een dergelijke erkenning aan den fabri
kant ten deel viel, daar is het licht te
begrijpen, dat zijn model zou worden
met betrekking tot de Nederlanders kunnen zeggen,
hij verklaarde, dat de mensch atstamt van den aap. Ver
na en vertellen ook, dat H.M. deze schaatsen boven
„Koninginne-schaats”, ja, wie weet wat al meer kan
Soortgelijke binding bevindt zich ook aan onderstaand model. Deze schaats is
door den heer Ruiter voor het eerst geconstrueerd, toen hij hier reeds gevestigd was.
Het is een combinatie van eenige
verschillende modellen, zoowel wat ijzer,
hout als binding betreft. De voordeelen
van deze diverse modellen zijn hierin ver-
eenigd, terwijl de fouten zooveel mogelijk
vermeden zijn. Hoewel nog slechts kort
in den handel, heeft de firma hiermee
zeer veel succes.
en in houten, ook bij de ijzers is
Men ziet er breede en smalle,
met hals en zonder hals, doch het grootste verschil bestaat tusschen gewone en hard-
rijdersschaatsen eenerzijds en kunstschaatsen anderzijds. Hieronder is een kunstschaats
afgedrukt en dadelijk zal het groote verschil opvallen, dat bij deze schaatsen de ijzers
inplaats van plat rond geslepen zijn.
Alvorens het ijzer gereed is om
in de schaats te worden gezet, heeft
het reeds verschillende bewerkingen
ondergaan.
Wanneer men de werkplaats
binnentreedt, zal men dadelijk ge
neigd zijn deze in tweeën te verdeelen.
geheele oppervlakte uitstrekt, bevinden zich de vuren,
grootte, staan op één rij en dienen hoofdzakelijk voor
dat ruggelings tegen één der anderen staat, doch veel grooter is, dient
Eerst wordt een stuk staal en een stuk ijzer onder zware hamerslagen op elkaar geweld,
zoodat geen scheiding meer te zien is, de stukken innig verbonden zijn. Deze gewelde
en hierbij de puntjes er
ijld"1 worden»- De ijzers worden dan afgekapt, geheel gevijld en
vormen gebogen. Is dit geschied, dan worden ze gericht om daarna onder behandeling
te worden gesteld van den slijper. Nu is men gekomen tot het harden, een zeer belangrijke
en nauwkeurige arbeid, daar veel van de hardheid der ijzers afhangt. Weer worden ze
geslepen en daarna gepolijst. Bij deze bewerkingen blijft het ijzer niet zuiver recht en het
richten volgt dus. Nu kunnen ze in de houten worden gezet, gericht, gelakt en ingepakt.
Men moet niet denken, dat de fabrikatie der houten zoo vlug in zijn werk gaat.
Wanneer men de trap opkomt, slaat men direct rechts af en komt door een deur
waarop met duidelijke letters //INGANG” staat, in de houtzetterij. Ruim en luchtig is
het hier. Langs de ramen werkbanken, in ’t midden der zaal een lint- of handzaag, die
natuurlijk door stoom gedreven wordt, waarbij zich nog een fraismachine en een cirkelzaag
zullen voegen. Op deze zaal, die zich over de geheele lengte en aan de achterzijde over
de geheele breedte (zij is gemaakt in den vorm van een winkelhaak, gelijk timmerlieden
die gebruiken) uitstrekt,, worden al de diverse houten vervaardigd. Daar wordt gezaagd,
geboord, uitgehold, geschuurd, gevijld, dat het een lust is om te zien. Oogenblikkelijk
trekt het de aandacht dat hier bekwame werklieden bezig zijn. Met groote vaardigheid
wordt hier een ruw blokje hout veranderd in een fijn glad geschuurd schaatshout.
Heeft de houtzetter het schaatsijzer nu in het hout bevestigd, dan gaat de schaats naar de
lakkamer, die zich op dezelfde verdieping bevindt. De houten worden hier gelakt en te
drogen gelegd op langs de wanden aangebrachte stellingen. Niet minder dan pl. m. 2700
schaatsen kunnen op hetzelfde oogenblik te drogen liggen. Groote zorg wordt hieraan
besteed, want het is niet onverschillig op welke temperatuur dit geschiedt, de warmtegraad
is van grooten invloed en te dien einde hangt er een thermometer om na te kunnen gaan
of het in de lakkamer ook te heet of te koud is.
Nog is de schaats niet voor gebruik gereed, ze moet nog van montuur worden voorzien.
De heer Ruiter heeft aan zijn fabriek iemand verbonden, die de verschillende soorten
lederwerk vervaardigt. De werkplaats hiervoor is naar de eischen des tijds ingericht.
Een flinke werkbank en een dertigtal groote vakken voor de diverse soorten staan hem
ten dienste. Genaaid wordt hier niets meer, zoodat van verrotting van het garen of draad
geen sprake kan zijn. Door middel van rivets worden de stukken leer op elkaar bevestigd,
wat men een zeer practischen maatregel mag noemen.
Is het montuur aangebracht en de schaats nog eens nagesteld, dan komt ze in het
magazijn, een flink en ruim lokaal. Ze worden hier ingepakt en op hunne plaats op de
stelling gedeponeerd. Vier stellingen zijn hier gemaakt, ieder met 24 vakken; op elk
dezer vakken is een nummer geschilderd met soms een kleine toevoeging n.l. de maat
van de schaats. Een dezer stellingen is geheel ingericht voor
Voorwaar deze nieuwe fabriek is een kijkje overwaard,
zien er even netjes uit, overal is het even ruim en licht.
grootte, staan op
In het midden der werkplaats, die zich over de
Zes hiervan, alle van dezelfde
voor de //schaatsensmeden", één vuur
voor grootere werken.
deze zes°vuren ziet men de behandeling der ijzers op de verschillende tijdstippen.
j meer te zien is, de stukken innig verbonden zijn,
staafjes "worden daarna ,/opgesmeed" en hierbij de puntjes er aangemaakt, die later bijge
vuld worden.- De iizers worden dan afgekapt, geheel gevijld en alsdan in de vereischte
rlJ
Is dit geschied, dan worden ze gericht
-é3
Bolswardsche Courant
Gedeponeerd
FABRIEKSMERK-
O
I
