Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
1
I
1906.
45ste Jaargang.
No. 23.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
ZONDAG 18 MAART.
I
I
R
iT
Stadsnieuws.
VOOR
Afzonderlijke
7
de plaatsing, geachte
KARNEMELK ALS VOLKSVOEDSEL.
Het Bureau van de „Bolsw. Courant" is
telefonisch aangesloten onder No. 4.
op
was
INGEZONDEN.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).
I
I'
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Mr
91
liet is moeielijk maatregelen te nemen om
de groote waarde van karnemelk als voedings
middel aan het publiek duidelijk te maken,
ze weer in eere te herstellen. Wij moeten
er ons dan ook toe bepalen om de aandacht
op de zaak te vestigen. Overal waar men in
onzen tijd pogingen doet om den melkhandel
uit hygiënisch oogpunt te verbeteren, verdient
het aanbeveling om daarbij ook aandacht te
schenken aan: de karnemelk.
Zuivelcourant..
Het verslag van de „Hamburger Nahrungs-
inittel Kon trol le" wijdt bijzondere aandacht
aan de karnemelk. Dit voedingsmiddel heeft,
in de laatste jaren, te Hamburg veel stof
gegeven tot strijd, ja zelfs tot talrijke pro
cessen. De aanleiding daartoe geeft de inhoud
van de gemeentelijke verordening die elke
bijvoeging van water bij karnemelk verbiedt.
Sedert onheuglijke tijden wordt te Hamburg
de karnemelk, met weinig of veel water
verdund (soms tot 70 pCt.), verkocht voor
tien pfennig, zegge zes cents, de liter. De
controledienst wenscht dit misbruik niet
langer te bestendigen en vandaar het abso
lute verbod van water bij te Voegen. De
bevoegde autoriteit houdt streng de hand
aan dit voorschrift, allen die er tegen zondi
gen, worden onverbiddelijk gestraft.
De producenten verzetten zich krachtig
tegen den strengen maatregel en de toepas
sing daarvan. Bij een proces kort geleden
gevoerd voor de strafkamer II te Hamburg
Uw dw.
F. VAX der PERS.
Groningen, 16 Maart 1906.
P. S. De openbare vergadering op Maandag
is ook belangrijk voor de voorstanders van
StaatspensionneeringZegt het voort!
F. VAjt der PERS.
waren zoowel van de zijde des verdedigers
als van die der aanklagende autoriteit, tal
rijke wetenschappelijke deskundigen en prak
tische vakmannen, als getuigen opgeroepen.
Aan de eene zijde werd met energie verde
digd de stelling dat bij het botermaken, het
inspoelen met water onvermijdelijk is, aan
den anderen kant werd met verschillende
argumenten aangetoond dat men zeer goed
boter kan karnen zonder water te gebruiken.
De rechter, gedwongen tusschen deze beide
opvattingen te kiezen, besliste fds volgthet
bij mengen van een weinig water met het
doel om de karn in te spoelen kan niet
beschouwd worden als „vervalsching van
levensmiddelen", maar is in strijd met de
melkverordening en daarom strafbaar. Dit
vonnis is in hooger beroep bevestigd en
daarmede het absolute verbod van bijvoeging
van water, gesanctioneerd.
De bovengenoemde controle-dienst vestigt
verder de aandacht op een tweede misstand
bij den handel met karnemelk. Onder dien
naam wordt verkocht: een vloeistof afkom
stig van gewone geroomde melk die zuur is
geworden, of van restjes zoete en geroomde
melk die, in den zomer, reeds half bedorven,
worden bijeengevoegd. De controle-dienst
wenscht dergelijke producten, als voedings
middel, te verbieden. Ieder producent is vrij
om karnemelk met water te vermengen of
om van minderwaardige grondstof karnemelk
te maken, mits hij ze gebruikt voor andere
doeleinden en niet verkoopt als voedsel.
De lezing van het energieke optreden der
Hamburger autoriteiten brengt ons onwille
keurig tot de vraaghoe staat het met deze
kwestie ten onzent? Wij zijn overtuigd dat
de groote meerderheid der vakmannen niet
meegaat met het absoluut verbod, waarbij
zelfs het inspoelen van de karn niet veroor
loofd is. Maar wij zijn tevens overtuigd dat
alle ernstige vakmannen gaarne zouden mee
werken tot maatregelen om de watertoevoe-
ging tot het allernoodzakelijkste te beperken.
Het geldt hier een maatschappelijk belang
van beteekenis. Karnemelk is het goedkoopste
en gezondste volksvoedsel dat op verschillende
wijzen zeer smakelijk kan worden bereid.
Deze lofspraak is echter alleen dan waar
als: de karnemelk is versch, onvermengd en
gemaakt uit onberispelijke grondstof. Karne
melk meer dan één dag oud, ondergaat om
zettingen die nadeelig zijn voor smaak,
voedingswaarde en verteerbaarheid. Vermengd
met meer water dan strikt noodig is, daalt
de voedingswaarde. Is de grondstof niet
onberispelijk, dan is de waarde in alle op
zichten relatief geringer. Zoowel uit room
als uit volle melk kan, in een goed geleid
bedrijf uitstekende karnemelk worden ge
maakt. In onze groote steden is het verbruik
van dit voedingsmiddel in de laatste 25
jaren zeer sterk verminderd. Voor een deel
is die vermindering te danken aan de mode.
Bij de meer gefortuneerde standen wordt
karnemelk, in den zomer, nog wel gevraagd
als dorststilleude drank, maar in de keuken
wordt ze beschouwd als te plébéisch.
Zooals meer gebeurt, vindt deze mode bij
andere standen navolging. De voornaamste
schuld echter van het verminderde karne-
melk-gebruik moet gezocht worden in het
feit, dat de kwaliteit dikwijls zoo slecht is.
Wij hebben hier te maken met dezelfde
oorzaken, waartegen men in Hamburg strijdt,
vooral deze, dat men in de groote steden
geroomde melk gedurende langeren of korteren
tijd bewaart om ze dan als karnemelk te
verkoopen. Meermalen zagen wij persoonlijk,
speciaal in Hollandsche steden, dat de ge
roomde melk, in tijden van overvloed, een
voudig in groote kuipen werd neergezet.
Kwam dan over een, twee of drie maanden
meer vraag, dan werden het water en de
schimmel, die aan de oppervlakte der kuipen
zich hadden verzameld, weggeworpen, versch
water met de rest doorgekarnd en hét aldus
verkregen product als karnemelk verkocht,
vooral aan gestichten van weldadigheid die
de levering, voor een matigen prijs, hadden
aanbesteed. Op dit oogenblik wordt deze
industrie niet meer gedreven, althans niet
op zoo groote schaal als vroeger. Intusschen
de gevolgen worden thans wel gevoeld, de
vraag naar karnemelk is verminderd door
dien men te lang en te dikwijls een onsma
kelijk product heeft moeten slikken,
Op voorstel van het bestuur werd een
kleine reglements-wijziging aangebracht, die
met algemeene stemmen werd goedgekeurd,
welke tevens dit gevolg had, dat in 't ver
volg de beschrijvingsbrief van den N. K. B.
op de ledenvergadering zal worden behandeld
terwijl tot nog toe zulks gedaan werd door
't bestuur. Door deze reglements-wijziging
wordt n.l. ëen lid met 16 jaar stemgerech
tigd, terwijl bij het oude artikel iemand met
13 jaar reeds kiesgerechtigd en verkiesbaar
was voor alle mogelijke M.E.T.O. betrekkingen.
Hierna ontstond een geanimeerde discussie
over het sportterrein, met het gevolg, dat
bij meerderheid van stemmen besloten werd,
dat M.E.T.O. aan den Raad een adres zou
richten en andere vereenigingen te verzoeken
hiermee sympathie te betuigen.
Koffiebranderij.
Vrijdagmorgen werden we in de gelegen
heid gesteld een kijkje te gaan nemen
in de nieuwe Koffiebranderij „de Ster” van
de firma P. J. de Boer, alhier. Achter het
pakhuis der firma bevindt zich ook thans
nog de branderij, maar wat er nu staat, is
geheel iets anders dan dat wat er vroeger
stond. In plaats van het lage, houten ge
bouwtje, staat daar thans een hooge ruime
en van goede ventilatie voorziene werkplaats,
wat zeer zeker voor het doel wel een eerste
vereischte is.
In dit vertrek staat als voornaamste appa
raat, als hoofd-machine zouden we kunnen
zeggen, het toestel tot het branden der koffie
met exhauster. Deze exhauster vervult de
belangrijkste rol in de nieuwe koffiebranderij.
Reeds dadelijk bij het vuur aanzetten voor
het branden begint zij te werken. De koffie
moet namelijk gebrand worden door zuivere
warme lucht; deze mag dus niet bedorven
zijn door de walm van cokes of andere brand
stoffen. Een vuurvaste steenen plaat scheidt
het vuur van de trommel af, dat door de
zuiging van den exhauster hard wordt aan-
gewakkerd. Eerst wanneer er geen walm
meer te bekennen is, wordt de plaat door
middel van een kruk opgelicht en gaat de
heete lucht achter den trommel.
De exhauster werkt nu hierop, de warme
lucht gaat door de koffieboonen heen met
zich voerende al de lichte stoffende vliezen,
houtjes, stof enz. Bij dit systeem worden
dus al die onzuivere stoffen niet mee gebrand,
waardoor begrijpelijker wijze het aroma ver
hoogd wordt. De onzuivere stoffen ver
zamelen zich in een grooten verticaal staanden
trommel: cycloon genaamd.
Men zal nu licht begrijpen, dat er'tijdens
het branden niet gestookt mag worden, zelfs
de luchttoevoer heeft bij hel vuur van boven
plaats, het vuur moet vooral zuiver blijven.
De lucht, die gebruikt wordt voor het
branden der koffie, is op een warmtegraad
van 200250° C., zooals een aan het toestel
aangebrachte pyrometer aangeeft. Gaat het
branden nu te hard, er zijn middelen om de
gebrande boonen na te zien, dan wordt er
door middel van een schuif, koude lucht
aangeveerd, zoodat hij, die het branden ver
richt dus alles in zijn macht heeft.
De boonen zijn gebrand, een klep wordt
geopend en de inhoud, 8() halve kilo's ge
brande koffie kom.t in een grooten bak, waar
ze ook al weer met behulp van koude lucht
van den exhauster onder bestendig roeren
van een in den bak zich bevindend toestel,
in den tijd van vijf minuten wordt afgekoeld
en daarin tevens wordt geglansd. Ditzelfde
apparaat verwijdert den geheelen inhoud tot
op den laatsten boon na uit den bak.
Thans worden de boonen gestort in een
toestel voor centrifugaal ontsteenigen, waar
de kleine steentjes, die zich er dan nog in
mochten bevinden er uit verwijderd worden.
Maar wanneer nu eensklaps de machine
blijft stilstaan, dan verbrandt de boel immers.
Geen nood, mocht dit gebeuren, dan wordt
de trommel met de hand gedraaid, zoodat er
toch niets verloren gaat.
Zoo wordt er in den tijd van 20 minuten
80 pond gebrande koffie verkregen, terwijl
er vroeger anderhalf uur in een ongezonde
dampkring moest worden gewerkt om 100
pond koffie te branden. Die verschrikkelijke
dampen, een gevolg van het branden, gaan
hier de schoorsteenen uit, terwijl vroeger de
branders daarin verkeereu moesten^
Aan de Redaktie
der Bolswardsche Courant.
ICaarde Redaktie!
Nog een enkel woord s.v.p. aan 't adres
van den heer .1. de Boer, die, blijkens het
nummer uwer courant van 15 Maart j.l.,
eindelijk eens uit zijn slof is geschoten.
Evenals den eersten keer maakt hij het
kort. Nu dit kan als men eiken bewijsgrond
stilletjes weglaat. Ook wij zulleh thans kort
zijn, niet om het verwijt van ellenlange artt.
(hoeveel ellen van 69 cM. schreven we,
mijnheer de B.?) te ontgaan, doch omdat
we hopen op 19 Maart a s. persoonlijk ten
tweeden male te Bolsward op te treden in
openbare vergadering met debat.
Tot deze vergadering; die zal worden ge
houden in „de Doele” en aanvangt 's avonds
8 uur, noodigen we bij dezen openlijk uit
den heer J. DE BOER.
Daar zal hem voldoende gelegenheid gegeven
worden om zijn bezwaren tegen de Christen-
Demokraten met bewijzen te staven. De heer
de B. zegt veel, dat ieder weldenkende (maar
wat verstaat hij onder weldenkenden, zijn dat
alléén zij, die precies zoo wel goed)
denken als hij zelf, met uitsluiting van die
allen, welke niet zijn gevoelen deelen
reeds lang is gebleken, dat niet met ons is
te debatteeren omdatwe geen goede
trouw bij andersdenkenden veronderstellen.
Hoe naïf! Te vragen naar motieven, naar
bewijzen voor iemands beweren, gelijk we
deden, getuigt, volgens de Boer, dat we geen
goede trouw bij andersdenkenden veronder
stellen. M.a.w. toen de Boer ons kwam
zeggen op 18 Febr. j.l. dat we ons niet
moesten noemen C7im/ezó-Demokraten, doch
enkel Demokraten zonder meer, toen hadden
we dat voor zoete koek moeten aannemen,
wijl de goede trouw van den heer de Boer
dat als een axioma onomstootelijke waar
heid) decreteerde uitvaardigde.) Nu we
ons daarin bezondigd hebben, bewijzen hebben
durven vragen voor zijn beweren en ons
standpunt hebben verdedigdnu valt er
nief met ons te debatteeren
Och kom, mijnheer de Boer. We wilden
U wijzer hebben. We verwachten U Maandag
avond stellig op onze vergadering en dan
zullen we U toonen, dat er heel wel met
ons valt te debatteeren, neem zoo noodig
maar een paar van uwe voormannen, die dat
meer bij de hand hebben gehad, mee.
We vertrouwen, dat ge, nu het er op
aankomt, geen „schuilevinkje” zult gaan
spelen.
Met dank voor
Redaktie,
Examen Rijkszuivelschool.
Maandag, Dinsdag en Woensdag j.l. zijn
in de Rijkszuivelschool alhier de toelatings
examens .gehouden voor den cursus April
1906—October 1907.
Van de 21 candidaten die dezen cursus
wenschten te volgen, onderwierpen zich 20
aan het desbetreffend onderzoek met dit
gevolg, dat er 12 werden toegelaten en 8
afgewezen. De geslaagden zijn
R. Fopma, Oosterend.
S. Hepkema, Wijckel.
F. Jellema, Weidum.
L. Kiezebrink, Sijbrandaburen.
Th. Lysten, leerling der Rijks-landbouw-
winterschool, Leeuwarden.
8. Nijholt, Nijeholtwolde.
C. P. Pel, leerling der Rijks-landbouw-
winterschool, Groningen.
J. Schuller tot Peursum, Leeuwarden.
C. Tichelaar, Nijland.
D. Winter, Winsum.
B. Boeve, Heerde.
M. Radema, leerling der Rijks-landbouw-
winterschool, Leeuwarden.
Krite.
Donderdagavond j.l. hield de krite „Bolsert”
haar laatste gewone „gearkomste”. Deze
werd gehouden op de ruime bovenzaal van
den heer 8. Meijer en hierdoor kwam 't nog
des te meer uit, dat slechts zoo weinig,
ongeveer een dertigtal, waren opgekomen.
Die er waren hebben evenwel een gezelligen
avond doorgebracht. Buiten floot de wind
en kletterde de regen, doch daarbinnen bracht
men een paar aangename uren door.
Jammer, dat er niet meerderen waren
gekomen. Voorlezingen en zang, 't
weer een echte „kritejoun”.
M.E.T.O.
Wanneer de kalender 't ons niet zeide,
zouden we niet gelooven, dat het kaatsseizoen
nadert. Zelfs de meest enthousiastische kaats-
üefhebber denkt er niet aan om binnenkort
weer den bal op te nemen, 't gelijkt er wel
op, dat er geen eind zal komen aan de
Maartsche’ dagenregen en wind, wind en
regen afgewisseld door sneeuw- en hagelbuien,
ziedaar het program van de laatste weken.
Dat er niet veel belangstelling is voor
vergaderingen van vereenigingen ter beoefe
ning van zomersport, met name kaatsver-
eenigingen, laat zich begrijpen. Hieraan schrij
ven we 't dan ook toe, dat er bij de ver
gadering van de kaatsclub M.E.T.O. Woens
dagavond j.l. gehouden op de bovenzaal van
den heer Hogerhuis slechts weinig leden
waren opgekomen.
De president, de heer H. de Vries, opende
de vergadering. Deze herinnerde aan het af-
geloopen jaar en moest tot zijn spijt consta-
teeren, dat de vereeniging niet alleen finan-
cieël, doch ook moreel achteruitgegaan was.
De geïsoleerde ligging van het oefenterrein
van dezen zomer was hierin zijns inziens
niet vreemd. Voor dit seizoen heeft M.E.T.O.
evenwel een gunstiger terrein gehuurd en
hij hoopt en verwacht, dat met vereende
krachten M.E.T.O. weer zal worden, wat het
geweest is.
De secretaris, de heer D. Mulder, leest
hierna de notulen der vorige vergadering, als
ook het jaarverslag over 1905 waarin ge
wezen werd op het droevig einde van het
sportterrein. Deze verslagen verwierven het
applaus der vergadering.
Uit het verslag van den penningmeester
bleek, dat de inkomsten f 262,03 hebben be
dragen en de uitgaven f 317,075, zoodat er
een tekort is van f 55,045.
Bolswardsche Courant
i
It
I
I
I
I
