Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
j/ARD.
1906.
45ste Jaargang.
No. 40.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
DONDERDAG 17 MEI.
Van menschen die gezeten hebben.*)
t
DRIEF UIT W1TMARSDM.
ZAstrea. 3 ct.
S Baai- en Portorico-Tabak
VOOR
Afzonderlijke
wet dron-
stu-
uitbreiding
zijn, doch
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Gents per <3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
ADVERTENTIEPRIJS: 50 Cts. van 1—7 regels. Ver
volgens 10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
voor
t
gorden steeds met succes verkocht.
‘Mars 3 ct.
Amsterdam,
Uit deze weigering blijkt alweer, dat het
nieuwe steeds te kampen heeft met den ouden
gang van zaken en dat de oude, bekrompen
inzichten nieuwe regelingen en verbeteringen
zoo al niet tegenwerken, dan toch tegenhouden.
Dat het oude of het gewone nieuwe steeds
is toegepast bij al het gebouwde in ons dorp
kan nu juist niet gezegd wordendaarin
gaat men wel flink met den tijd mee. Een
woning is geheel, een andere gedeeltelijk
gebouwd van de pas in Friesland aangevoerde
kalkzandsteen. De tijd zal echler leeren of
zij even betrouwbaar is als de baksteen.
Onvermeld mag echter niet blijven, dat
naast de Katholieke Kerk nog een nette
boerderij zal verrijzen, al waar het dorp in
den laatsten tijd ook aanmerkelijk is verfraaid.
Met recht kan dus gezegd worden dat Wit-
marsum zich uitbreidt. Aan allen, die hiertoe
hebben meegewerkt een woord van dank, in
’t bijzonder het bestuur der Bouwvereeniging
Wonseradeel en de kerkvoogden der Herv.
gemeente.
Op die wijze kan in ’t vervolg ook nog
veel goeds in ’t belang der dorpsbewoners
tot stand gebracht worden.
Ons dorp heeft in den laatsten tijd nogal
wat verandering ondergaan en dit voorjaar
in het bijzonder.
Toen in 1902, midden in het dorp de
groote boerderij af brandde, gaf dat een ruime
open plek in de bebouwde kom, waardoor
het aanzicht er niet fraaier op werd. Deze
open plek bestaat thans in het geheel niet
meer, door dat ze is benuttigd voor uit
breiding der tramrails en den bouw van
nieuwe woningen. Door gemelde uitbreiding
is het verkeer vee] verbeterd en door den
bouw is dat dorpsgedeelte verfraaid.
Op de bouwterreinen (3 a 4 gulden p. M2.)
werd het eerst gesticht een nette boekwinkel
als hoekhuis. Op het andere einde werd
een woonhuizinge met wagenmakerij gebouwd
en nog dit jaar is de overige ruimte inge-
nomën door winkel- en burgerhuizen en een
hulpkantoor der posterijen.
Deze nieuwe fraaie buurt wordt soms ge
noemd „Elk wat wils”, zeker naar aanleiding
eener hier bestaande vereeniging, doelende
op het verschillend bedrijf der bewoners of
op het verschillend aanzien der gevels. Of
deze naam gepast is, laten we over aan het
oordeel van het publiek. We weten echter
wel, dat de gevels er alle netjes uitzien en
de meesten getuigen van nieuwen bouwtrant,
hetgeen in menig ander dorp nog te vergeefs
gezocht wordt. Zijn de gebouwen uiterlijk
eenvoudig, solide en net, ook het inwendige
is naar we vernemen verschillend met de
de gewone inrichting; ze zijn voor den be
woner practised en voor elk bedrijf geschikt
ingericht.
Niet alleen door opbouw, ook door afbraak
worden dorpsgedeelten verfraaid. Verschei
dene woningen, terecht krotten genoemd,
achter de Hervormde Kerk zullen worden
afgebroken. De aanwezige bleekvelden, eigen
aan de Kerk, zullen worden „ingestekt”;
deze verandering wordt dus ook een ver
betering.
Naast de dorpsopslagplaats zijn drie wonin
gen als afbraak, door de gemeente aange
kocht; hiermee zal de opslag vergroot worden.
Het oostelijk gedeelte van het dorp nabij
de bewaarschool wordt geheel uitgebreid.
De Kerk heeft hier in de laatste jaren
vele bouwterreinen verkocht. De weg bij de
bewaarschool is thans reeds een fraaie laan
met opgaande boomenzij is door de bur
gerlijke gemeente overgenomen en deze heeft
gezorgd voor eene voldoende bestrating met
rioleering. Verdere aanvragen deden kerk
voogden besluiten langs een kleiweg meerdere
bouwterreinen te verkoopen. Dit had tenge
volge, dat in ’t vorige jaar twee aardige
huisjes verschenen, terwijl in’t begin van dit
jaar een derde bebouwing plaats vond. Daarna
kwam het bestuur van de nieuwe bouwver
eeniging „Wonseradeel” op ’t idee daar ook
acht werkmanswoningen te laten bouwen.
Deze zijn thans gereed en 12 Mei betrokken.
Ze zijn een verfraaiing van dat dorpsgedeelte
en hoewel bescheiden van grootte, geheel naar
de eischen des tijds ingericht. Naar het uit
wendige en inwendige te oordeelen kunnen
de woningen modelwoningen genoemd worden.
Tot deze verfraaiing draagt niet weinig bij
de aanleg eener straat door de kerkvoogden.
Daar dit nieuwe gedeelte een rechthoek maakt
met voorgenoemde laan, besloot de eigenaar
van het in den hoek staande huis zijn woning
als „hoekhuis” te verbouwen, welks aanzien
nu geheel past in die omgeving.
„Dankbaar die verbetering en
van dat dorpsgedeelte kunnen we
niet voldaan” oordeelen velenhet had nog
beter kunnen zijn. Het bestuur der bouw
vereeniging had ten doel het thans bijna
afgesloten overgebleven terrein, ongeschikt
voor bouwterrein, ook te koopen en als tuin
grond te gebruiken.
Deze tuin zou dan in acht gedeelten verdeeld
en verhuurd worden, voor een billijke huur
aan de bewoners der acht woningen. Hoe
flink en met welk een goede bedoeling dit
plan door genoemd bestuur was gevormd,
het kon de goedkeuring van kerkvoogden
en notabelen niet wegdragen want er werd
een veel te hooge koopsom geeischt. We
hopen echter dat dit plan in ’t vervolg nog
uitgevoerd zal worden en dan zal terecht
gezegd kunnen worden, dat de eerste acht
woningen van de bouwvereeniging model
woningen zijn.
Geschlecht sich zum
[Geschechte,
Und rücken sacht von Ort zu Ort.
Vernunft wird Unsinn, Wohltat Plage,
Web dir, das du ein Enkel bist I
Vom Rechte, das mit uns geboren ist,
Von dem ist, leider I nie die Frage.
De hoogleeraar pleitte, dat Goethe ongelijk
bad gehad en dat alles extra best wasbe
wijzen bleven uit en daar niemand na een
iratio inauguralis ooit het woord verlangt,
sprak niemand den hoogleeraar tegen en
gichtte deze zijn pleit gewonnenwant
schiller laat in den „Teil” heel waar door
iessler zeggen;
Wanneer men met een vriend over straat
loopt en iemand passeert ons en onze vriend
zegt„die heeft gezeten 1 of wel„die is
gisteren uit de gevangenis ontslagen 1” dan
is dat voor ons voldoende, om dien man of
die vrouw nooit in onze nabijheid toe te
laten. We zullen ons wel wachten, ons op
eenigerlei manier met hem of haar in te
laten. Nu is er wel eene vereeniging, die zich
ten taak stelt om ontslagen gevangenen
plaatsing te bezorgen, maar de publieke
meening is anders dan die van ’t bestuur
dier vereeniging en naar waarheid is de toe;
stand geteekend in Stein unter Sternen, waarin
de „kameraden” van den ontslagene eischen,
dat hij verwijderd wordeze willen niet
werken met iemand die „gezeten” heeft.
Als de rechter noodzakelijk oordeelt, dat
iemand tijdelijk uit de maatschappij geban
nen wordt, moet die iemand stellig een ge
vaarlijk individu zijn, met wien het beden
kelijk is, in aanraking te komen, die scha
delijk of gevaarlijk is voor de samenleving.
Daarom is het belachelijk, dat iemand tot
drie dagen, soms tot een dag gevangenisstraf
veroordeeld wordtdenkelijk is hij dus 364
dagen niet gevaarlijk voor de maatschappij
maar dien eenen dag wel. Het is geen ver
dedigbare theorie te zeggen: „Je hebt kwaad
gedaan, we willen je daarvoor plagen, we
doen je een dag in de doos
En toch, die onverdedigbare theorie wordt
bij de latere wetten steeds meer toegepast
en dat wel ook op personen die geen kwaad
hebben gedaan, maar alleen tamelijk onver
dedigbare bepalingen hebben overtreden. Daar
was kort geleden eene moeder, die haar
zoontje niet naar school kon krijgen hij
liep weg of hij zei naar school te gaan en
ging nietovertreding van artikel zooveel
van de Leerplichtwetde moeder wordt tot
misdadigster gepromoveerd en de rechter
eischt 12 dagen gevangenisstraf. Zij heeft
„gezeten” en brave menschen zet men niet
in de gevangenis, dus... Daar is ’n vader
wiens kind den löden geboren ishij had
zoo graag, dat het gelijk met grootvader
jarig was en zegt bij dè aangifte, dat het
kind den 16den geboren is... heel verklaar
baar, maar de rechter eischt 5 dagen ge
vangenisstraf. Men begrijpe wel, dat niet
wordt beweerd, dat dergelijke feiten, als ze
eenmaal bij de wet strafbaar gesteld zijn,
ongestraft moeten blijven, maar er behoorde
gezorgd te worden, dat er geen wetten
tALRtNA BZ.
worden gekleed, gevoed en bewaakt. De
Leerplichtwet vooral is in dezen vorm een
hoogst schadelijke wet.
Stel u een braaf ambachtsman of werk
man voor, wiens zoontje de school ontloopt
De man wordt veroordeeldvoor vrouw en
kinderen kan hij niets verdienenhij komt
te zitten, daar waar misdadigers en boeven
huizen en als een kameraad van zijn zoon
dezen na vele jaren in een driftbui toevoegt
„maar jou vader heeft gezeten I” wat zal
die vader dan gevoelen, als de zoon hem
dat bf vraagt, öf ’t hem voor de voeten
werpt Heerlijk resultaat van een wet
Zijn die wetten nu alleen gemaakt om
aantal ambtenaren en beambten te kunnen
vermeerderen Om gevangenisbouwers aan
’t werk te houden Och, wat hebben we
in de geweldigste dagen van een schoolstrijd
hooren uitgalmen„Elke gulden aan het
onderwijs besteed wordt duizendmaal (of hon
derdmaal) uitgewonnen aan gevangenissen I”
De Leerplichtwet kost schatten, ie voor
onderwijs2e. voor onderhoud van gevan
genen. En sinds het onderwijs hoe langer
hoe meer wetenschappelijk wil zijn en hoe
langer hoe minder opvoedt, is de toevoer
van gevangenen en de aanbouw van nieuwe
gevangenissen bovendien steeds toegenomen.
Een ander middel om de gevangenissen
te bevolken levert ons de Drankwet. Het is
haast ondenkbaar, dat zulk een
kenschap kan weren.
Zeker, de stille drinkers, die hun drie
litertjes thuis laten brengen zullen aanhou
dend toenemende „Gewohnheitstrinker”,
die nooit dronken wordt, drinkt geen drup
pel minderalleen de jongens beneden de
zestien jaar (maar hebben die allen wel hun
geboorte-acte in den zak komen niet, of
minder in de kroeg en op straat ziet men
minder dronken menschen, maar overigens
is het dwaas alles wat de wet geeft, daarover
zijn alle juristen ’t vrijwel eens. Bovendien,
in groote steden keert een agent zich veelal
om, als hij iemand dronken ziet en neemt
hij hem al mee naar ’t bureau, dan wordt
de man eenige maanden later bij verstek
veroordeeld en verder hoort niemand er meer
iets van. Reken eens uit hoeveel de con-
tribuabelen per jaar betalen voor de ver-
oordeeling van personen, die in kennelijken
staat van dronkenschap worden aangetroffen
en veroordeeld worden, maar wier vonnis
nooit wordt ten uitvoer gelegd. En wordt
het wel ten uitvoer gelegd, dan betalen
de contribuabelen nog meer,
want dan moeten die personen nog zoo en
zooveel dagen voedsel, verlichting, verwar
ming, verpleging en bewaking hebben. En
zijn ze er niet, dan moeten de localiteiten
en beambten er toch zijn, tegen dat ze
komen.
En hoe worden die wetten toegepast 1
De Drankwet veroorlooft maar aan enkele
personen sterken drank te verkoopen. Nu
komt er een agent, die zich zeer verdienste
lijk wil maken. Hij treedt opals lokbeambte,
als agent provocateurin burgerkleeding
vraagt hij in een bierhuis een borrel, krijgt
dien, maakt zich bekend, maakt proces-ver-
baal op en eenige maanden later als bijna
niemand meer precies weet, hoe de zaak
zich heeft toegedragen, komt zij voor en
het is niet vreemd, dat de bierhuishóuder
als boef of misdadiger wordt gevangen gezet.
Hij heeft dan gezeten.
Onlangs had een nieuw benoemd hoog
leeraar bij de juridische faculteit den moed
zijne intreerede te beginnen met Goethe’s
woorden, die deze Mephisto tegen den
dent van het eerste jaar laat zeggen
Es erben sich Gesetz’ und Rechte
Wie eine ew’ge Krankheit fort
Sie schleppen von
BINNENLAND.
Workum, 15 Mei. In onze omgeving staan
de hooilanden prachtig. De milde regens en
zonnige dagen hebben het gewas in korten
tijd zeer bevorderd. Enkele landbouwers
hebben hunne maaiers al geschreven en zijn
van plan, als er niets tusschenbeiden komt,
om na Hemelvaartsdag met het maaien te
beginnen. Dit is zeer vro'feg bij vorige jaren.
Eveneens bieden de weilanden voor het
vee voldoende voedsel en zij doen zich flink
te goed aan het heerlijke gras. In de laatste
weken toen de beesten nog op stal stonden,
begon bij velen het voederen eenigszins te
verminderen, aangezien het hooi bijna, ja bij
enkelen geheel verbruikt was.
Joure. In de Vrijdagavond gehouden ver
gadering van de maatschappij „Tot Nut van
’t Algemeen” departement Joure, werd be
sloten f 2000 te geven voor de oprichting
van het Friesch-volksanatorium, dat zoo men
hoopt op het landgoed Herema-State zal tot
stand komen.
Stavoren. Schipper D. Vlietstra kwam
Vrijdagmiddag met een groote lading briketten
binnen. Deze broeiden zeer door de hitte en
overal steeg dan ook de rook uit. Voor het
ergste vreezende, begon men gauw over te
laden er water in te gooien, waardoor men
ten slotte het vuur meester werd. Verzeke
ring dekt meerendeels de schade.
De heer Daversma die een boeren-
huizinge in de Zuidermeerpolder gehuurd had,
zou deze 12 Mei aanvaarden. Alles lag klaar
aan den dijk om naar de boerenhieminge ge
bracht te worden, doch zijne vrouw werd
toen plotseling onwel en overleed na een
kwartier.
We kunnen hier weer zien hoe er maar
ééne schrede tusschen ons en de dood is.
Wommels. Zoo is dan de fraaie villa „Sminia-
State” tot den grond afgebroken en wijzen
slechts enkele puinhopen de plaats aan, waar
ze heeft gestaan. Reeds is men in de nabij
heid van Haarlem onder behoor van Heem
stede met den opbouw in denzelfden trant
begonnen. „Sminia-State” is alzoo verdwenen
en het ontredderd terrein ligt daar heen,
doodsch en verlaten. Het schoone gebouw
met zijn fraaien tuin zal zeer zeker door onze
dorpsbewoners niet al te spoedig vergeten
zijn en ook de herinnering aan veel goeds
dat van de bewoners van de villa uitging,
aal bleven»
Der kann nicht klagen über harten Spruch
Den man zum Meister seines Schicksals
[macht.
Maar in dat zelfde drama zegt ook Stau-
facher terecht
Raub begeht am allgemeinen Gut,
Wer selbst sich hilft in seiner eignen
[Sache.
Een zeer recent voorbeeld van toepassing
der Drankwet
Een bierhuishoudster is zevenmaal bekeurd
twee agenten in politiek vermoeden „ont
duiking”, dringen 24 Februari binnen
bierhuishoudster neemt een glaasje weg,
agent springt op de toonbank en beveelt
dit niet te doen, juffrouw gooit glaasje de
straat op, agent ziet druppeltjes op het tafeltje,
proeft die en zegt, dat ’t jenever met bitter
isbezoeker weigert naam op te geven
26 April (dus na twee maanden) komt de
zaak voorer is geen enkele getuige a charge,
er zijn er twee a décharge, het O. M. acht
’t feit wettig en overtuigend bewezen door
’t proces-verbaal. Mr. Alfred Levy acht
niets bewezenhet O. M. eischt acht
dagen gevangenisstraf, d. i. acht dagen zitten,
daar waar boeven en misdadigers bewaard
worden. Ging de redeneering van het O. M.
op, dan heeft men, om veroordeeld te wor
den, voortaan niets meer noodig dan een
agent die proces-verbaal opmaakt.
Is ’t niet ver beneden de waardigheid
van mannen, die wetenschappelijke rechts
studiën hebben gemaakt en door het ver
trouwen der Hooge Regeering met het hooge
onafzetbare ambt van rechter bekleed zijn,
zich door slechte wetten gedwongen te zien
in zulk een zaak recht te spreken De
handige vinger van den agent, die den drup
pel opveegde en de fijne tong, die dadelijk
bitter proefde, dat zijn getuigen d charge.
Maar als die agent nu eens afschaffer ge
weest was? Wat dan?
Bolswardsche Courant
il
’t
