Nieuws- en Advertentieblad
Bolsward en Wonseradeel.
I
I
1906.
45ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 52.
I
DONDERDAG 28 JUNI.
N
I
VOOR
Hl
t
BINNENLAND.
I
-r
I
die
^ruisen, over zijn lijk. Het volk zag hem
-
-V
Een nieuwe wending in de
Friese beweging.
INGEZONDEN.
(Builen verantwoordelijkheid, der Redactie.)
I
Februari
knechten te bekomen
maanden
en nu
nog moeielijker, zelfs tegen verhoogde loonen.
De jonggezellen nemen meer en meer dienst
op de loggers of groote rivierschepen z.g.
ze gelegenheid krijgen
Midden in de drukte
nu hun vrachtvaart
1
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
het aantal leden
School- en lees-
een adres aan de
Fries taalonderwijs
Nu is mijne vraag, „wat is nu de waar
heid" Is de Broerekerk aangekocht door de
Chr. Historischen der N. H. Gemeente of
door den Staat?
Ik wil aannemen dat de auteur van //Fries
land rond per tram" verkeerd is ingelicht.
Is dit het geval, dan dient de bewering:
uaangekocht door den Staat" te worden tegen
gesproken, en sterk ook.
Het Rijk mag toch niet een kerk aan-
koopen om die, na restauratie, aan eene af-
deeling van een Kerkgenootschap in gebruik
te geven. Van verkoopen door het Rijk kan
in dit geval geen sprake zijn.
Hoe zit hier de vork in den steel? Is er
iemand, die daaromtrent afdoende inlichtingen
kan verschaffen? Dit zou wel goed zijn, om
verkeerde gevolgtrekkingen te voorkomen.
Iemand, die noch bij de Groote,
noch bij de Broerekerk persoon
lijk belang heeft.
Leeuwarden, 25 Juni. Bij het station
JellumBoxum zagen we van morgen een
maaimachine aan ’t werk. Dat ging vlug
en vaardig. Hoeveel kan je daarmee doen
op den dag vroegen we den maaier met
zijn tweespan voor de zeis. //Als ’t land zich
daarvoor leent, dan 12 pondemaat", was zijn
bescheid. Zijn er al meer zulke machines
hier? Ja, er is nog een in de buurt en ze
nemen toe, maar niet alle landerijen zijn er
even geschikt voor om machinaal te worden
gemaaid. Dat komt wel, als de machines
er eenmaal zijn, wordt het land wel gedwon
gen, zich daar naar te schikken. Daar gaat
het heen.
Naar wij vernemen heeft de gewezen
notaris Sierevelt, die den 13 Juni door de
Rechtbank alhier wegens verduistering werd
veroordeeld tot 8 maanden gevangenisstraf
met aftrek der reeds doorgebrachte hechtenis,
tegen dit vonnis geen appèl aangeteekend,
evenmin als de Officier van Justitie, die een
jaar had geëischt.
Amsterdam, 26 Juni. Hier is bericht
ontvangen van een ernstig ongeluk aan boord
van H. Ms. oorlogsschip Tromp, liggende op
de reede van Trondhjem in Noorwegen.
Tijdens de lunch gisteren, waaraan ook deel
namen onze gezant baron van Heeckeren van
Keil en echtgenoote, en onze consul, liet een
matroos, die een kanon schoonmaakte, waarmee
saluutschoten waren gelost, het plotseling
binnenboords afgaan. De matroos zelf werd
gedood, twee schepelingen gewond aan het
rechteroog, en vier licht gewond. De Tromp
vertrekt heden naar Nieuwediep, waar het
slachtoffer wordt begraven. Het geval wekt
groote ontsteltenis in de feestvierende Noor-
sche stad waar koning Haakon dezer dagen
gekroond werd.
Groningen, 26 Juni. Van den trein van
7 uur, van Groningen naar Assen, is heden
morgen bij De Punt de krukas der locomotief
gebroken. De locomotief ontspoorde en ver
nielde den weg over een grooten afstand.
Geen persoonlijke ongelukken. De treinenloop
werd echter gestoord.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Snoek. Dezer dagen is, wat zeker niet
dikwijls voorkomt, eene vrouw alhier van
een zoon bevallen, welke vrouw zelf reeds
twee kleinkinderen heeft.
Fr. Zuidwesthoek. Verschillende -vracht-
schippers alhier verkeeren in ernstige onge
legenheid door gehrek aan knechtshulp. In
reeds kostte het groote moeite
voor de zes eerste
deze voorbij zijn, gaat het
kasten waardoor
iets over te leggen,
moeten de schippers
staken of zich behelpen met knapen en vrou
wen, waarvan groote vertraging en aanzien
lijke schade het gevolg is.
De toestand liet in de laatste jaren steeds
te wenschen overzoo ongunstig als tegen
woordig is hij echter nimmer te voren geweest.
Warns. Wegens het vertrek van Ds.
Calcar naar Beverwijk is beroepen bij de
Doopsgezinde Gemeente alhier Ds. Westra
te Witmarsum.
Werkzaamheid in zijn beroep is de
moeder van een zuiver geweten. Een zuiver
geweten weer is de moeder der rast. En
slechts in de rust wast de teedere plant van
het geluk.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Onder bovenstaande titel schrijft in Vragen
van den Dag de heer Dr. J. B. Schepers,
die zooals men weet de nieuwe vereenvoudigde
spelling bezigt, een lezenswaardig artikel.
Wij zullen daaruit hier en daar een greep
doen, hoewel wij het stuk in zijn geheel
gaarne ter aandacht aanbevelen.
Door //it Seiskip for Fryske Tael en Skrif-
tenkennisse” is het verzoek gericht aan Gede
puteerde Staten van Friesland om hun mee
werking tot het krijgen van onderwijs in de
Friese taal op die plaatsen, waar //het in
hoofdzaak de omgangstaal der bevolking is”.
Die meewerking is noodig, om te komen tot
een geregelde gang van zaken, //tot het
handhaven van degelijk onderwijs, onpartij
digheid en goede orde”. Er zal gepoogd
worden kapietaal daartoe bijeen te brengen.
Hoe komt dat Selskip daar zo toe, dit ver
zoek te doen
De Fries is van ouder tot ouder een
trekvogel en Prof. Schafer uit Berlijn wees
er o.a. op, iemand, die zijn beschaving, zijn
gedachten, vermengd met die van het buiten
land, ver verspreidt; dat is zo al vanouds
geweest. Als wij bij uitstek Duitse sagen
als van de Nibelungen en Bourgondiërs, die
te Worms of Kanten spelen, aan de Rijn
dus, aantreffen in de Edda, op IJsland neer
geschreven als het dichterlik testament van
de Noren, en we horen als enige zanger
van het Germaanse vasteland een Fries
Bernlef vermeld, //die zijn buren liefhadden
om zijn minzaamheid en omdat hij de daden
van het voorgeslacht en de oorlogen der
koningen goed in zijn harpzangen wist te
verhalen”, dan is het zeker niet een te
stoute gevolgtrekking, als we zeggen, dat er
waarschijnlijkheid bestaat, dat de Friezen, de
bewoners van de kust van Zwin tot Wezer,
de bemiddelaars waren tussen Duitsers en
Noren. En als wij Friese bouwstijl terug
vinden in de kustlanden van de Oostzee,
hebben we een staaltje van hetzelfde waar
te nemen. Die trek-aard loochende zich
nooit en ook in onze tijd vinden wij ze
overal; maar wat is nu het vreemde ver
schijnsel? Dit, dat in de laatste 10 jaar
al die Friezen buiten hun provincie neiging
vertonen, om zich aaneen te sluiten, vereeni-
gingen, //selskippen” te stichten. Hoe dat
te verklaren is? Het komt overeen met wat
we in het rond zien gebeuren bij volksstammen,
die in een groter land zijn opgeslurpt, of
wel overheerst worden door een uit over
levering kracht puttende volkshelft. Het
gebeurt niet overal zo mak, zo vreedzaam,
zo verheffend als in Nederland, maar dat
komt’, omdat er ook nergens minder reden
is tot heftig verzet als juist bij ons. Niemand
wil de Friezen hier kwaad, als de Russen de
Finnen, de Duitschers de Polen, de Engel-
schen de Ierenniemand tracht hier de Friese
taalbeweging te stuiten of te negéren als de
Fransen de Vlaamse, de Engelsen de Afri
kaanse, de Spanjaarden de Kataloniese. We
hebben tegenwoordig 28 selskippen.
De Schrijver wijst dan op het weinige dat
in vele jaren van het Fries uitging, hetwelk
meendé men ten doode opgeschreven stond.
Door woord en geschrift werd evenwel de
liefde voor de mem metaal weer wakker ge
schud. Was het de rechte liefde? Neen
Fries schrijven werd nu een soort van
sport voor de enkelen, een aan-taal-doen,
waar de koopman, de winkelier, de man van
’t werkleven van alle dag zich niet mee kon
ophouden dan die enkele keer, dat er in
zo’n jaar een Fries toneelstuk op z’n dorp
vertoond werd. Het was geen volkszaak
daardoor. Een taalstrijd van de enkeling,
die hoopte met z’n geschriften het Hollandse
■woord buiten de Friese taal te sluiten en
die, of niet inzag, dat de snelheid, goedkoop
heid van ons verkeer dat tot het onmogelike
maakte, bf wel inzag, wat Vondel anders
toepaste
Hij schut vergeefs zich zei ven moê,
Wie schutten wil den starcken vliet.
Die van een steyle rotse schiet
Naer eenen ruymen boezem toe,
‘ten minste de beide eerste regels, en
toch vol wou houden in z’n strijd tegen dat
vreemde, dat over hem naar binnen zou
Het is te hopen dat te Bolsward alles zal
worden beproefd wat strekken kan om het
voorstel niet te doen aannemen. Waar zoo
groote belangen op het spel staan, waar ook
de Bolswarders zelf, bij aanneming van het
voorstel, het hunne moeten bijbrengen om
eeuige tonnen goods te doen aanwenden op
zoodanige wijze, dat Bolsward voor altijd
geïsoleerd blijft, wensch ik met dit korte
woord alle personen en corporaties op te
wekken tot een krachtig verzet.
Met dank voor de plaatsruimte,
Een Handelsman.
Bolsward, 26,6,’06.
M. de R.l
Mag ik nog eens de zaak der //Broerekerk"
aan de orde brengen? De kwestie is deze:
z/Eenige jaren geleden is door de Stem
gerechtigde Lidmaten der N. H. Gem. alhier,
bij stemming uitgemaakt, dat de Broerekerk
niet mocht worden overgegeven in de hand
eens sloopers, maar dat het gebouw zou
worden verkocht.
Al spoedig was de koop gesloten, en men
vertelde dat de Burgemeester van Bolsward
de kerk had aangekocht voor de Orthodoxe
leden der N. H. Gemeente, die nu hunne
Godsdienst-oefeningen houden in het //Lokaal."
De Staat zou zich belasten met de restau
ratie van het oude gebouw.
En het bleek waar te zijn, dit gerucht.
Immers, de „Lokalisten" gingen een orgel
koopen, dat in die kerk geplaatst zou worden,
en, naar men mij van goed ingelichte zijde
informeerde, worden er ook reeds pogingen
gedaan, een fonds bijeen te brengen voor
aanschaffing van ameublement.
Tot zoover alles goed en best, niets op
tegen.
Nu krijg ik toevallig een boekje in handen
getiteld: „Friesland rond per tram",
indertijd uitgegeven door de Ned. Tramweg
maatschappij. Ook aangaande Bolsward wordt
daarin iets vermeld. Van de Broerekerk
wordt in dit werkje o. a. het volgende ge
zegd. (Pag. 13.)
„Gelukkig echter heeft de oudheidkundige,
het Katholieke Kamerlid Jhr. de Stuers,
sterk voor het behoud van dit zeldzaam oud
gebouw gepleit. Op zijn aandrang heeft de
Regeering den Burgemeester gemachtigd het
gebouw voor haar aan te koopen, voor f 5500.
Voor rekening van het Rijk wordt het thans
gerestaureerd. De kosten worden geschat op
f 15.000, buiten het interieur, waaromtrent
nog geen berekening te maken is. Minister
Kuyper stuurt er op aan, dat de kerk als
ze weer in bruikbaren staat zal zijn, ten
dienste zal komen van de Orthodox Her
vormden, die thans hun Godsdienst-oefeningen
houden in een Evangelisatie lokaal
Tot zoover.
Mijnheer de Redacteur!
Zaterdagavond bracht de Leeuwarder Crt.
ons een uitvoerig overzicht van het voorstel
door Ged. Staten onzer provincie voor de
zomerzitting der Prov. Staten ingediend, in
verband met de verschillende subsidie-aan-
vragen voor lokaalspoor en tram.
Het blijkt daaruit dat Ged. Staten een
renteloos voorschot willen verleenen aan de
Ned. Tramweg-Mij. van f 324,500 op ver
schillende voorwaarden.
Of de vele gronden door Ged. Staten aan
geveerd alle wel even houdbaar zijn, wil ik
als tot oordeelen in deze aangelegenheid
minder bevoegd niet uiteenzetten, al zal
dunkt mij wel iedereen achter meuige be
wering een vraagteeken willen zetten. Maar
wat ik wel beoordeelen kan en waarop ik
hier even de aandacht wil vestigen is dit:
wordt het voorstel van Gedeputeerde Staten
onzer provincie aangenomen, dan is voor
Bolsward voorgoed de kans op een aansluiting
aan het spoorwegnet verkeken.
met kalmte strijden en vergaan en voelde
niet het woorduwe zaak geldt het. De
geleerden hadden wel gezegdde taal is
gansch het volk, maar de Fries pakte die
spreuk niet.
Toen kwam de verandering. En weer was
het omstreeks een feest, het honderdjarig
herdenken van Dokter Eeltjes geboortedag,
dat er nieuw leven aan het licht kwam in
het Fries, maar nu buiten Friesland. Na
plusm. 75 jaar dus een vernieuwing, ver
andering van aard, van geestesstrooming.
Thans zijn de kriten en
van het selskip gegroeid,
boekjes zijn gemaakt en
Prov. Staten gericht, om
als leervak op de scholen toe te laten.
Ziedaar zo’n paar draaikolkjes, waarin het
Fries geraakt' is, door de botsing van de
beide stromingendie van binnen en die
van buiten, de zuiver esthetiese en geleerde
en de meer ethiese taalbeweging.
Gaandeweg zal er wel orde uit voort
komen; men zal leren inzien, dat men van
elkaar gebruik moet maken, en meerdere
waardering zal het gevolg zijn. De opgewekt
heid van de Friezen daarbuiten moet op den
duur die daarbinnen ook bezielen en het is dan
ook niet te verwonderen dat de vroegere 5
kriten (afdeelingen)Leeuwarden, Sneek, Grouw,
Joure en Oldeboorn, de enige, die er nog in
19Ü1 waren, alleen het hartje van Friesland
omvattende, vermeerderd zijn tot 15, nu
bijna alle delen van 't Friese landRauwer-
derhem, Heerenveen, Bolsward, Roordahuizum,
Dokkum, Warns, Franeker, Wirdum, Bergum
en Akkrumalleen de zuidoosthoek doet
hieraan niet mee, maar als men weet, dat
Wolvega, en de streek ten zuiden daarvan
al niet Fries meer is, valt daar niet anders
te verwachten; men spreekt daar ’n Friso-
Saksies dialekt.Ook de bond „Jong Fries
land”, die overal, waar het pas geeft, Fries
wil spreken, wijst op nieuw leven.
En nu mag men, wat mij betreft, twijfelen
aan die invloed van buiten; wij staan er
allen nog dicht bij, om het waarom te zien
van de dingendat er zowel binnen als
buiten krachtig leven is, valt niet te looche
nen; op hetzelfde wijzen de sijfers van het
ledental van „it Selskip”: in 1901, 367;
in 1906, 1382; waarbij nog komen de leden
van de 28 vereenigingen, die toch ook wel
een 3000 zullen belopen.
Dat er opgewekt leven is, blijkt dus;
maar tevens wil ik er ten slotte nog eens
op wijzen, omdat in Holland en in
Friesland de zaak wel eens verkeerd
begrepen wordt: gevaar voor provincialisme
ontbreekt, in ieder geval tegenwoordig; of
het er vroeger geweest is, het uitpluizen
hiervan zou mij nu te ver voeren en het is
ook beter, dat aan anderen, ouderen over te
laten.
Het hoge doel van de Friese beweging
is met de naam van inwendige zending te
betietelennader tot elkaar brengen van
mensen van allerlei stand en, bij die allen,
opwekking tot waardeering van het eigene
en wel van het meest eigene, dat een mens
kan hebben, z’n taal in de eerste plaats;
opwekking en ontwikkeling door dat eigene
van daarvoor j uist bij uitstek vatbare elementen
uit het Nederlandse volk; wakker-maken
van het streven, zich dat ras waardig te
betonen, dat nu tenminste al 20 eeuwen op
dezelfde plek gewoond, geleefd en gestreden
heeft, om vrij te zijn van mensen en van de
zee; het oude: „adeldom brengt plichten
mee” de suffende toe te roepen en zo niet
mee te helpen aan het verdelen van het
land, maar aan veredelen, want waar de delen
verbeterd worden, komt dat het geheel ten
goede. Zie daar, wat ook H.M. de Koningin
met juiste blik gezien heeft. Haar optreden
verleden jaar was geheel in de lijn der
historie. Vandaar ook het slot van een
schrijven over deze onderwijzerszaak aan
Haar: „dat het hoofdbestuur meent in dezen
een beroep op de tusschenkomst van Uwe
Majesteit te mogen doen; immers, waar het
vorstenhuis Nassau meer dan drie eeuwen
■het Friesche gewest bestuurde en de banden
tusschen het Stamhuis van Uwe Majesteit
en Friesland dus van oude herkomst zijn,
bestaat er als van zelven aanleiding, om ook
de aloude Friesche taal in de bescherming
van Uwe Majesteit aan te bevelen.” B. Cl.
Bolswardsche Courant
ll
•i
I
s
