Kieuws- en Advertentieblad
9
BOEREPLAATS,
Weilanden en Huizer
EXMORRA.
B
Weiland - Kimswerd.^^
3
9
S3
I
.^„„...-^i^olsward en Wonseradeel.
1906.
45ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 92.
.1
Het
Donderdag 15 November.
V
Twee perceelen Weiland
onder KIMSWERD:
Eene Boereliuizing i
op Exmorrazijl, ongeveer 30 X 363/4 a
WRn A."MDT?NT nnrL»an O TI IJ
ae arbeiderspartij zal ons vereenigen, want
het vraagt niet naar geloof, naar wijsgeerige
overtuiging en abstracte zaken, maar het'
vraagt alleen: „wilt ge met ons strijden ter
„bereiking van één grootsch ideaal, n.l. be
schaving en ontwikkeling brengen voor allen
„en het levensgeluk van allen verhoogen.”
Als we spreken over //de nieuwe strooming
van onzen tijd,” die alle gemoederen in be
weging brengt, dan moet een terugblik ge
slagen worden in 't verleden. In de grijze
oudheid het oog vestigende op de beschaafde
volken, zien we, hoe b.v. bij de oude Grieken
en Romeinen, slechts een klein deel deelnam
aan den strijd; de groote menigte waren
slaven en verkeerden in een staat van onder
drukking, waarvan we gruwen, ’t Grootste
deel van het volk werd beschouwd als
z/zaken” als //koopwaar”. Daar verscheen
als een reddende engel het Christendom in
zijn reinen en zuiveren vorm eu dat eerste
Christendom voerde een edelen strijd en
maakte voor een deel een einde aan die
jammerlijke toestanden, 't Drong door inde
Germaansche, meer noordelijke landen, waar
de toestand wel iets beter was, maar waar
het toch de lijfeigenschap ter bestrijding
vond en bevrijding predikte. Zoo maakte
het voortgang, maar... nog in de 13e eeuw
werden duiven losgelaten, ter herinnering
aan bevrijding uit slavernij.
VOOR
2.
be-
dik-
1
0
-;baar a 5 Cent.
alle zijden
en grieven
een internationale verbroe
den arbeider heerscht een
rechtde opstanden in
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels '50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4'
ÏÏGI llllSttlIl
ge van den arbeid, ge zijt geroepen om
vrijders te worden 1”
In 1872 werd het Haagsche congres van
arbeiders gehoudenorganisatie onder de
arbeiders was het gevolg, doch de S.D.A.P.
kwam vooral op, na de nederlaag, die Tak
van Poortvliet in 1894 leed met zijn kies
wet. ’t Leger was nog niet geoefend, de
discipline vooral onder de arbeiders ontbrak,
men begreep dat betere organisatie noodig
was, hef ministerie Tak viel en zoo ontstond
in 1894 te Zwolle de partij, die nog steeds
de belangen der arbeiders voorstaat.
Over 't program dier partij, dat zoo
wijls verkeerd beoordeeld wordt, wil Spreker
’t een en ander zeggen. Dat program is
niet in strijd met de een of andere gods
dienstige overtuiging. Men wil eenvoudig
aansturen op een andere productiewijze, die
gevoerd moet worden door de gemeenschap,
opdat ook allen de vruchten kunnen plukken.
Men vindt wijsgeeren, die de nieuwe wereld-
strooming toeschrijven aan verschillende
oorzaken, maar ook zijn er die wijzen op de
wisselwerking. En er zijn velen ook, die den
strijd mee voeren gedreven door hunne Christe
lijke gevoelens. Zij herinneren aan het
Christendom der eerste eeuwennaast het
Kruis de vaan der volksbevrijding en om
die vaan dienen we ons allen te groepeeren.
Dat program heeft dus voor ieder plaats,
plaats ook voor hen, die uit de intellectueele
wereld en uit wijsgeerige overwegingen reeds
toetraden. Terecht schreef ook Troelstra, dat
alle meeningsverschillen besproken kunnen
worden, maar dat we in den strijd, dien we
te voeren hebben, allen moeten bezield zijn
door een zelfden wil en aan die macht is
niet te weerstaan. Spreker wil enkele figuren
uit het verleden oproepen en wel uit den
groep der Christelijke socialisten, figuren die
tot ons spreken en spreken zullen tot alle
nageslachten.
En dan verrijst daar in de eerste plaats
de abt Félicité Robert de Lamennals in 1782
te Saint Malo in Frankrijk geboren. In zijn
jeugd had hij* gezien de Fransche omwen
teling; de omwenteling van 1839 oefende
eveneens een machtigen invloed op hem uit
en uit een gevoel van medelijden en sympathie
koos hij de partij der verdrukten. Daar ver
scheen zijn blad Z/L’ Avenir”, waarin hij
zijn ideeën verspreidde. Hij kon niet dulden,
dat de kerk de slavin zou zijn der heerschende
klasse, hij kon de onderdrukking der arbeiders
niet zien. Hij brak met het verleden en zag
zich in 1833 omringd door tal van jonge
lieden, die zijn lessen volgden. Verschillende
werken verschenen van zijne hand, als:
z/Progrès de la revolution”, WL’ esclavage
moderne”, waarin hij bet egoïsme bestreed
en de arbeiders aanmaaude tot vereenigden
strijd. Maar vooral zijn//Esquisse d’ une
philosophie” deed de wereld ontstellen. Op
gemompel en gefluister volgde gejubel, want
men begreep dat daar een stem weerklouk,
die opging en opkwam voor recht en ge
rechtigheid. Wel slingerde de kerk haar
banvloek tegen zijn werk, wel werd hij tot
een jaar gevangenisstraf veroordeeld, ’t deerde
niethet zaad was gezaaid en de vruchten
zouden rijpen veelvoudig.
Een ander figuur was de predikant Morice
te Londen (1895 1872). Bij zijn graf werd
gezegd, dat hij een der diepste, hooghartigste
en een der moedigste geesten was der 19e
eeuw, die voor zijn landgenooten op den
voorgrond had gesteld, dat het vasthouden
aan het oude geloof wel degelijk kou samen
gaan met den edelen, den vurigen strijd
voor het lot der arbeiders. Hij trad voor het
voetlicht met de leuze van den Christelijken
socialist in Engeland.
Vooral coöperatie werd door hem bevorderd
en in het parlement wist hij een betere wet
op de coöperatie te verkrijgen, die in de
eerste plaats den arbeider ten goede kwam.
Colleges werden door hem opgericht, waarin
vooral jeugdige arbeiders zich konden ont
wikkelen.
Deze stroomingen van meer godsdienstige
zijde treffen saam met de groote wereld-
strooming, die vooral door Karel Marx werd
ingezet en aangeheven met dat begeesterende
woord, dat ging van Noord tot Zuid, van
Oost tot West en dat overal weerklank
vond, het woord//proletariërs van alle landen,
vereenigt u!”
Met opzet hebben we deze //Inleiding”
van den Spreker zullen we ’t maar noemen,
eenigszins uitvoerig uiteengezet. Met opzet
omdat de Spreker ’t kon ook haast wel
niet anders waar hij vervolgens den strijd
der S.D.A.P. schetste, vrij wel hetzelfde
verkondigde en herhaalde, wat ook door
anderen, die hier vroeger optraden, reeds op
dit gebied te berde werd gebracht. Men
boude ons dus ten goede, dat we het volgende
deel der rede meer beknopt teruggeven.
Spreker vervolgt:
1 Tegen de misstanden der maatschappij,
tegen het vele ongerechtige in onze samen
leving voeren we strijd. En als we enkele
dier misstanden aan ons oog laten voorbijgaan,
dan verrijst in de eerste plaats: de oorlog.
Waartoe die wreedheid Waartoe dat zegenen
der vaandels door de voorgangers der kerk?
Die oorlogen ontstaan door de botsing der
kapitalistische belangen. Duizenden veron
gelukken op het slagveld van den arbeid,
honderden worden verminkt op het veld
van den landbouw, maar op het oorlogs-
terrein is het oneindig verschrikkelijker,
getuige de wreedheden nog onlangs in Indië
gepleegd. Daartegen verheft zich de arbeiders
partij, de burgerij doet ook wat, maar ’t is
meer schijn. De wereldvrede kan niet ge
waarborgd worden door Vredesconferenties,
hij kan alleen verkregen worden door de
kracht der arbeiderspartij, die zich forsch
verzet tegen den oorlog. Vervolgens besprak
Spreker: de ongelijke verdeeling der maat
schappelijke welvaart2/3 onzer gezinnen
verdienen nog minder dan f 13 per week;
de slechte woningtoestanden-. 28,3 procent
bewonen nog één kamer, dikwijls zonder
genoegzame luchtverversching en onvoldoend
licht; den te langen arbeidsduur48,5 procent
werkt nog meer dan 10, 43 procent nog
langer dan 11 uur per dag; de tuberculose:
men ontstelt over de mijnramp te Courières,
men verschrikt als een stad verdwijnt, maar
wie telt de verwoestingen, die dagelijks door
ziekte, door de tering vooral, onder de
arbeiders wordt aangericht?; de kindersterfte
in Juli eu Augustus 1904 stierven er te
Maastricht alleen 212 kinderen uit de
arbeidersklasse tegen 15 uit die der meer-
gegoeden. Het is Christenplicht tegen der
gelijke toestanden op te komen en den strijd
der gerechtigheid te strijden!
Na de pauze, die nu volgde, besprak Spr.
het streven der nieuwe wereldstrooming in
coöperatie, vakbeweging en politiek.
De nieuwe wereldstrooming moet de oude
maatschappij verfrisschen en een nieuwe
geboorte daarstellen en bij 't af brokkelen
der oude kapitalistische samenleving werkt
de arbeider mee aan den opbouw der nieuwe.
In //Coriolanus” van Schaekspearre spreekt
deze zijn minachting uit over het volk met
de woorden: //gij fragmenten!” En terecht
merkt Morice op, dat in die verachtende
woorden, voor de massa een groote waarheid
schuilt. Want zoolang ze verdeeld is, zoo
lang ze uit //fragmenten” bestaat, zoolang
vermag ze niets, maar krachtig zal ze zijn en
een alles bezielende invloed zal er van haar
uitgaan, als ze als één man zich schaart
onder de arbeidersvaan.
In 1862 werd te Londen een zeer groote
internationale nijverheidstentoonstelling ge
houden. Zooals gewoonlijk moesten de arbei
ders zich belasten met het plaatsen en op
stellen der machines, de verpakking en
verzending der goederen en zoo kwamen daar
duizenden arbeiders uit verschillende landen
en gewesten samen. En ziet van
werden gelijkluidende klachten
gehoorden
dering volgde.
In de ziel van
krachtig gevoel voor
Polen waren in denzelfden tijd met forsch
en ruw geweld onderdrukt en zietde
eerste internationale arbeidersconferentie in
1864 was een protest daartegen.
In ons land werd het 5e congres der
//internationale* in 1872 gehouden en ver
tegenwoordigers uit verschillende vreemde
landen waren daar opgekomen. Daarna scheen
de ^Internationale* in te sluimeren, maar
in 1889 op de Parijsche wereldtentoonstelling
ontwaakte ze weer en werd de geest weer
vaardig en wakker; verschillende congressen
volgden daarna, o.a. te Parijs, Brussel en
Zurich, Een internationaal bureau van arbeid,
Notaris S. VAN DÉR BURG te Makku
zal op Woensdag 21 November e.k.,
avonds 6 uur, in de herberg „UN1A”
K imswerd, finaal verkoopen
I. 3-40-20 hectare ten zuiden aan r
Harlingervaart nabij de Bedelaarsvaart, Ge
9V4 X ƒ457.
II. 1-34-60 hectare aan den Pingjum
Halsband, nabij het vorige. Geboden 37/
X ƒ379.
Beide tot 5 Maart 1911 verhuurd aa
PIER DIJKSTRA, perc. I voor ƒ285 e
II voor ƒ87,50 per jaar.
Breeder omschreven bij biljetten.
thans in gebruik bij den Heer C. T
Groenenstein.
Beide perceelen zijn te aanvaarden 12 Mi 3 maanden.
1907.
r
t
Donderdag 22 November e.k. zullen
,,’t HOF VAN HOLLAND” te Bolswai
provisioneel worden geveild
In de middeleeuwen vinden we de organi
satie van den arbeid in den vorm der gilden,
doch de gezellen waren nog te veel onder
worpen aan den meester die het loon regelde
en bepaalde, terwijl beroep niet baatte. De
industrie werd er door beperkt, de nij verheid
kon hare vleugelen niet uitslaan. En als
later de stoomkracht op .die nij verheid wordt
toegepast, verrijzen groote fabrieken en de
arbeiders werken in groote werkplaatsen.
Van groote beteekenis, van groot nut zou ’t
geweest zijn als de voortbrengingsmiddelen
niet in ’t bezit waren gebleven van enkelen,
maar van de gemeenschap. Men zocht goed-
koope arbeidskrachten in den vorm van
vrouwen en kinderen en lange arbeidstijden
volgden door 't verkeerde stelsel. En tegen
dat stelsel, tegen die uitbuiting vooral, treedt
de beweging der arbeiders op. Ook de
burgerklasse heeft zich door verschillende
omwentelingen, getuige de Fransche revolutie,
moeten opmaken, om hare rechten te ver
krijgen. Maar de angst bleef en werd in
jammerklachten geuit. Steeds groeide en
groeit het leger dat aanleiding gaf tot dat
overal weerklank vindende woord „Ontwaakt
verworpenen der aardeTot die verworpenen
klinkt het: //niets zijt ge en alles moet ge
worden!” De strijd der burgerklasse heeft
een nieuwe bevoorrechte klasse geschapen,
doch de arbeidersklasse wil stichten een
maatschappij van gelijk berechtigden, zoodat
tot hen kan worden gezegd; (Slaven waart
zelfs werd te Brussel gevestigd. Met deze
bewegingen ging samen het opkomen en de
bloei der vakvereenigingen, die hare leden
bij duizenden en tienduizenden tellen en
vooral in Engeland een hooge vlucht namén.
In 1904 telden ze daar een ledental van
1.866.755 met een inkomen vau 2x/2 mil-
lioen pond sterling. Voorzeker een groote
machtIn Duitsghland telde in 1905 de
bond van minder ontwikkelde arbeiders 98386
leden, die der meer geschoolde arbeiders
1.429.303 leden. Ook die cijfers spreken!
Onze Nederlandsche vakorganisaties zijn wel
zoo groot niet, maar zij zijn in de goede
baan en met trotsch wijzen we op den
diamantslijpersbond, op den bond van onder
wijzers, op den bond van gemeente-werklieden.
En wat nu de politiek aangaat? Steeds
zullen onze afgevaardigden in de Tweede
Kamer de eischen der arbeiders voorop zetten
en nu moge men daar soms medelijdend de
schouders ophalen, van de Kamertribune gaat
niettemin een machtige propaganda uit voor
onze beweging, want in de verslagen der
Kamerzittingen kan men lezen al is het
dan ook een flauwe naklank van ’t gesproken
woord hoe de afgevaardigden der arbeiders
ook daar hun socialistisch ideaal verkondigen
en hoe zij aandringen, o.a. op een verkorten
arbeidstijd, op een betere loonregeling.
Een feit van groote beteekenis is, dat ook
de jeugd der arbeidende klassen zich organi
seert en dat er onder haar opgaat een zucht,
een roep naar meer kennis, naar meer ont
wikkeling. Men vraagt om beter volksonder
wijs, men vraagt om schoolvoeding en school-
kleeding waar die noodig zijn, steeds weer
en met meer klem wordt aangedrongen op
kosteloos onderwijs en telkens moet op dat
aanbeeld worden gehamerd en die eisch worden
vooropgesteld. Want beter ontwikkeling vooral
is een der eerste eischen van propaganda
voor onze zaak. En daarom ook vorderen
wij, dat, ook uit onze klassen, zij die van
goeden aanleg zijn, gratis gebruik zullen
kunnen maken van de inrichtingen voor
hooger onderwijs. Niet de njksten, maar de
besten, de meest ontwikkelden moeten het
bestuur in handen krijgen. Aan. geschoolde
en ontwikkelde medestrijders vooral, ontbreekt
het, en daarom een woord van hulde aan
die jonge strijders en strijderessen voor onze
beginselen.
Ln Belgie telt men tal van deze vereeni-
gingen van jonge medestrijders; in 1886
werd de eerste vereeniging opgericht, die
zich vooral tegen het militairisme kantte en
in 1900 reeds 130.000 leden telde. Bladen
als De Loteling en andere worden in de
kazernes verspreid.
In Frankrijk handelt men in denzelfden
geest; ook daar vereenigingen van jonge
strijders; in Polen, Noorwegen, Engeland en
Duitschland maar daar flinker aangezet
ontwaart men dezelfde strooming.
Ook in ons land wordt deze organisatie
en ontwikkeling der jeugd ter hand genomen,
maar ’t is nog slechts een begin. En toch
kan de democratie alleen opbloeien en sterk
worden daar, waar ontwikkeling is vooraf
gegaan; dat leert de geschiedenis. En als
die ontwikkeling gekomen is, dan zal
de massa vragen om hare rechten, vragen
ook om eerbied voor haren arbeid. Zwaar is
er door de heerschende klasse gezondigd; ze
heeft een verregaand misbruik gemaakt van
hare macht, ze heeft de rechten der arbeiders
gekrenkt, en thans verschijnt daar voor haar
de vertoornde Mozes, die een eind wil maken
aan den staat van overheersching en van
machtsmisbruik. Eensgezind dient de strijd
gevoerd te worden; eensgezind als de reizi
gers in dat bekende, overschoone verhaal van
Lamennais Z/Le rochet et les voyageurs*,
die gezamenlijk het rotsblok afwentelden, dat
hun den weg versperde, vereend als de tal-
looze korrelen onzer dijken eu zeeweringen,
’t Ideaal der arbeiders van thans is grooter
dan dat der burgers van vroeger: ’t is een
vrijmaking van allen, een meeleven van allen,
ook aan de geestelijke zegeningen. En dat
ideaal moet worden nagestreefd! Dan zullen
we in de toekomst zien een arbeiderskunst.
Dan zullen er verrijzen tempels, gewijd aan
den arbeid, tempels welker wanden zullen
prijken met de producten van den kunstzin
der arbeiders, tempels waarin die arbeiders
zullen samenkomen en waar het Christendom
zal verrijzen in zijn schoonsten vorm, den
vorm der liefde tot den naaste!
Bolswardsche Courant
I
