Meuws- en Advertentieblad
Bolsward. en Wonseradeel.
1907.
46ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 7.
AANTEEKENINGEN
Donderdag 24 Januari.
VOOR
betreffende de elkander in geregelde orde
opgevolgd zijnde Secretarissen van
Bolsward, van 15001876.
Door D. BARTSTRA, Gemeente-Archivaris.
dit bericht geraakte
van de Holl. Fries-
Amsterdam, in het
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
nu ter tijd gezworen Secre-
4. TJAERDT CLAESZ. SICCAMA.
Genoegzaam zeker is het, dat Hobbe Douwez.,
nadat hij in 1571 tot Secretaris van Won
seradeel was aangesteld, terstond in die be
diening te Bolsward is opgevold door den
Juris utrius que Licenciaat of Candidaat in
in de beide rechten, Tjaerdt Claesesz. Siccama,
daar wij reeds dezen in 1572 als zoodanig
in functie aantreffen. Zie: Winsemius,
Chronique van Friesland, folio 574.
Hij werd algemeen geroemd, als een grondig
geleerd en zeer welsprekend man, „een groot
„liefhebber van de muziek, en zelf een zeer
„bekwaam muzikant, die vooral de Harp
kunstig en aangenaam wist te bespelen”.
Winsemius noemt hem de eerste Gerefor
meerde Secretaris, en dit kon ook wel niet
anders, daar natuurlijk vóór de Hervorming
alle Secretarissen Roomsch zijn geweest.
Vervolgens is ’t zeker, dat hij is geweest
de opsteller, en, evenals zijn vader, de mede-
onderteekenaar van 't rekwest, dat den 23
Juli 1578 uit Bolsward werd opgezonden
aan den Aartshertog Matthias en den prins
van Oranje, te Brussel, verzoekende vrijheid
tot ongehinderde uitoefening van den Gere
formeerden Gods- en Eeredienst. Zie:
Winsemius, folio 625.
Hij overleed den 14 Januari 1602, volgens
opschrift op zijn grafzerk, vroeger liggende
in ’t portaal def St. Martinikerk en aldus
luidende; - „Anna 1602, Januarii 14,
3. HOBBE DOUWEZ. Uit het oudste
Recesboek der stad Bolsward, aanvangende
met den 11 Juni 1550, en eindigende met
den 15 Juni 1553, aanwezig in Kast V,
staat genoteerd: „Op den 6 Juli 1552
„is Hobbe Douwez. eendrachtelijken bij den
„Olderman, Burgemeesteren, Schepenen en
„Raden der stede Bolswert geëiigeerd en
„gekozen tot Secretaris der stede voorschreven,
„en heeft zijnen eed gedaan in behoorlijken
„forma, op de nageschreven artikelen”.
Zie verder: Recesb. I, blz. 25154. Eene
leesbaarder copie dezer Instructie is te vinden
in 't Nieuwe Politieboek, pag. 311315,
in Kast IX.
Deze Hobbe Douwez. was hoogstwaarschijnlijk
een zoon van dien Douwe Hobbez., die, ais
Stadsbode van Bolsward, een soort van trouw
bewijs onderteekende, afgegeven door den
toenmaligen Burgemeester Jacob Freerckz. en
den Raadsman Peter Abbez. aan Evert Janz.
en Griet, Jantien Alifs dochter, weduwe van
Goffe lijndraaier, op den 1 Sept. 1543.
Dit stuk is geborgen in Kast X, Loket E,
no. 1.
Hobbe Douwez. was, volgens Reces en
Sententieboeken van 1550 en later, Advocaat
en Procureur Postalant, en vermoedelijk
kweekeling van de Universiteit te Leuven,
toenmaals de eenige in de zeventien Neder
landen; hij stond bekend, als een kundig
en in zaken van Regeering en Bestuur, vooral
op administratief gebied, zeer bekwaam en
bruikbaar man, wat zeer zeker er toe heeft
medegewerkt, dat hij in 1571 benoemd werd
tot Secretaris der uitgestrekte grietenij Won
seradeel. De groote menigte door hem ge
stelde stukken onderteekende hij eenvoudig:
Dominicum.
2. WILHELMUS CYRICKZ BUWAL-
DA. Uit eene copie van het testament,
nagelaten door den Burgemeester Nanne
Reynz, d.d. den 11 April 1549, welke copie
te vinden is in ’t Register van Oude Stukken,
bewerkt en afgeschreven door den Oud-Bur-
gemr. Nicolaas Elgersma, onder ’t artikel
Weeshuis, pag. 856, blijkt, dat in gemeld
jaar 1549, Secretaris van Bolsward was
voornoemde Wilhelmus Cyrickz. Buwalda.
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
Afzonderlijke nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Snoek. In den gepasseerden nacht en heden
den geheelen dag heeft het belangrijk ge
vroren, zoo zelfs dat de meeste stoombooten
welke met het oog op den marktdag hier
waren gearriveerd, de terugreis niet durfden
ondernemenslechts een enkele boot vertrok
nog. De scheepvaart kan dan ook weder
als gestremd worden beschouwd.
Workum, 22 Jan. Nauwelijks zijn de
vaarwaters van ijs bevrijd, terwijl voor
enkele zeehavens zich nog een massa ijs
bevindt, of opeens treedt de vorst opnieuw
in, met een strengheid, die aan een ouder-
wetschen winter doet herinneren.
De heldere lucht staat zoo gespannen,
terwijl de snerpende Oostewind zich krachtig
doet gevoelen, zoodat het voor de menschen
die buiten moeten verkeeren bijna niet is
uit te houden.
Indien het zoo een paar dagen doorvriest
zal de scheepvaart opnieuw zijn gesloten.
De vrouw P. H. zou dezen morgen met
bakkerswaren naar verschillende huizen bij
het Station, tot halverwege beving haar
de koude en na geholpen te zijn door voor
bijgangers, duurde het een geruimen tijd
eer ze tot bewustzijn was gekomen.
Ouden van dagen en zwakke menschen
dienen zeer voorzichtig te zijn met deze
hevige koude.
Spoorwegrijtuigen derde klasse.
In de laatste tien jaren hebben de beide
groote Spoorwegmaatschappijen groote ver
beteringen in deze wagons aangebracht
groote vooruitgang valt op te merken. Toch
zijn we er nog niet. Vergelijkt men onze
rijtuigen derde klasse met die van Duitsch-
land, dan blijven wij nog in de minderheid,
zelfs bij het beste dat hier in de laatste drie
jaren gebouwd werd. De Hollandsche Ijzeren
Spoorwegmij. gaat hierin voor. Haar derdeklas
wagon, die des morgens 7.15 dagelijks tot
Löhre doorrijdt, om ’s avonds wederom hier
te zijn, is een uitstekend ingericht goed
geconstrueerd rijtuig, het samenstel van het
geheel is stevig; de veeren zijn zeer goed;
voor alle behoeften is naar nieuwe eischen
gezorgd. En toch... de Duitsche wagon is
in zijn rugleuning gemakkelijker volkomener.
En op dit zoo mogelijk volkomen aansluiten
aan den gemiddelden rugvorm komt het op
lange tochten voornamelijk aan. Het verschil
is gering, maar het bestaat. Minder
gelukkig is het Staatsspoor. Zijn doorgaand
rijtuig naar Basel is wat de hechtheid van
bouw betreft zeer goed, het veerenstelsel
natuurlijk uitstekend (de afdeelingen voor de
drie klassen vormen een geheel), maar de
zitting is door omwoelden vorm van aan
leunen, ongemakkelijk. De ijver, waarmede
beide Mijen. de wagons derde klasse trachten
te verbeteren, kan niet genoeg gewaardeerd
worden, maar wij herhalen het Duitsche
rijtuig spant de kroon. Daar deze wagens
dagelijks van hier vertrekken, kan een ieder
zich ervan overtuigen. Wie het volmaakte zien
wil, reize van Berlijn naar Keulen met de
nieuwste rijtuigen derde klasse der D-treinen.
De trek van Friesche arbeiders naar
Duitschland is in de laatste dagen enorm
groot. Uit Drachten en omgeving vertrokken
er in twee dagen ruim 100.
Een vrouw liep gisteravond te bedelen
Zij trachtte het medelijden van voorbijgangers
op te wekken o. m. door te wijzen op een
kind dat zij op haar arm droeg. Toen iemand
eens wat beter toekeek, bemerkte hij dat het
kind een... pop was, vrij kunstig samengesteld
uit lompen. (Arnh. Ct.J
Het rapport der commissie uit den
Gemeenteraad van Dordrecht inzake de winkel
sluiting is verschenen. Inzake Zondagsluiting
blijken de meeningen verdeeld te zijn: de
eene helft meent, dat een verordening,
regelende algeheele Zondagsluiting, zou aan
passen aan de wenschen van zeer velen,
terwijl de andere helft van meening is, dat
bij het onderzoek allerminst gebleken is, dat
de groote meerderheid der winkeliers genood
zaakt wil worden Zondags te sluiten.
Inzake vervroegde winkelsluiting in de week
raadt de groote meerderheid der commissie
den Raad aan zich te onthouden. De min
derheid is van oordeel, dat de bij belang
hebbenden gebleken instemming voldoende
is om invoering eenersluitingsverordening te
wettigen.
Tengevolge van den
hedennacht is het
Dat Bolsward zonder tegenspraak eene der
oudste steden van Friesland is, werd voor
lang reeds uitgemaakt; onze beide oudste
historieschrijvers, Winsemius en Schotanus,
verklaren dan ook eenstemmig, dat reeds in
de twaalfde eeuw Bolsward algemeen als stad
bekend was en genoemd werd.
Nu is ’t zeker, dat niet sommigen, maar
velen, een geheel verkeerde voorstelling zich
vormen van ’t begrip stad: voor hen is
eene stad eene betrekkelijk groote verzameling
huizen, gebouwd langs straten, vaarwaters,
met pleinen, enz. enz., en dit alles omsloten
door wallen of bolwerken en eene gracht.
Als dit zoo ware, dan zouden Workum,
Hindeloopen en IJlst, die nimmer bolwerken,
en singelgrachten hebben gehad, nooit steden
zijn geweest, wat met hare geschiedenis in
strijd zou zijn.
Neen, alle Friesche steden zijn oorspronke
lijk geweest eenvoudig buurten, en vervolgens
door uitbreiding dorpen gewordeneerst later
heeft menig dorp, wegens grootere uitbreiding
en sterken vooruitgang, zich van de omgeving
losgemaakt en zich daarvan afgescheiden, om
geheel op zich zelf te staan en onaf hankelijk
te zijn; zulk een dorp is daardoor nu eene
plaats, eene stede, eene stad ge
worden, met een eigen Bestuur of Regeering,
door de burgers zelf gekozen.
Zulks schijnt met het dorp Bodelsweert te
hebben plaats gehad omstreeks het jaar 1000,
althans in den loop der 11de eeuw; want
in de volgende was zij reeds als stad alge
meen bekend.
Haar Bestuurders en Regeerders werden
gekozen uit de oudste, welvarendste en
bekwaamste burgers door alle mannelijke
ingezetenen, en het aantal dezer Bestuurders
was steeds betrekkelijk groot ten einde de
ingezetenen te vrijwaren tegen de over-
heersching van enkelen.
In den eersten tijd, toen de stad nog klein
was van om vang, ’t getal burgers nog slechts
gering, de verzameling wetten en verordenin
gen nog schier onbeduidend, de vervaardiging
en ’t bewaren der enkele schriftstukken, van
’t Bestuur uitgaande, nog slechts weinig
ervaring en luttele inspanning eischte, bestond
er geene dringende behoefte aan iemand, die
als Secretaris of Geheimschrijver bepaaldelijk
er voor was aangewezen, alles in geschrifte
te brengen en te bewaren, wat als daad van
Bestuur en Regeering van de Vroede mannen
uitging.
Van lieverlede echter ontstond die behoefte
en werden Secretarissen aangesteld; maar ’t
juiste tijdstip te bepalen, wanneer dit voor
Bolsward geschiedde, is mij wegens gebrek
aan bronnen en gegevens niet mogelijk; wèl
kan ik de verzekering geven, dat zulks be
trekkelijk laat heeft plaats gehad.
Uit een stuk, thans nog aanwezig in ’t
Oud-Archief van Leeuwarden, is mij gebleken,
dat omstreeks 1490 Secretaris van Bolsward
is geweest zekere Gerryt Dowazoon. Zie
Inventaris van ’t Oud-Archief der stad
Leeuwarden door J. O. Singels, blz. 51.
Van vroegere, in functie geweest zijnde
Secretarissen onzer stad, heb ik nergens
sporen gevondenmaar sedert heeft Bolwards
Oud-Archief mij in staat gesteld, aanteeke-
ningen te verzamelen omtrent het twintigtal
Secretarissen, dat van 15001876 elkander
in eene onafgebroken rij is opgevolgd, welke
aanteekeningen hierbij den lezers worden
aangeboden.
1. AESGE PIETERZ. In ’t oudste
Postboek van Bolsward, geborgen in Kast VI,
Afdeeling K, no. 1, blz. 71 verso, komt
voorEene copie van ’t Accoord over ’t
onderhoud van de Exmorra-Zijl, aangegaan
tusschen den Magistraat van Bolsward ter
eenre, en de gebroeders Wierd en Pier, Fedde
Jansmazonen ter andere zijde, op Woensdag
vóór Maria geboorte 1474, d. i. op 4 Sep
tember.
Onder dit stuk, evenals de meeste stukken
van vóór ’t jaar 1500 in 't Oud-Friesch
gesteld, staat in ’t Oud-Hollandsch: „Ik
if Aesge Pieterz,
„Obiit vir doctissimus Tetardus Siccama, Juris
„utrius que Licenciaat et Secretaris hujus
„Urbis;” en vertaald: In 't jaar 1602,
den 14 Januari, overleed de zeer geleerde
man Tjaerdt Siccama, Candidaat in de beide
rechten en Secretaris dezer Stede.
Nu zegt Winsemius in zijne beschrijving
van Bolsward, te vinden achter zijne Chronique
van Friesland, „dat Tjaerdt Siccama 't ambt
„van Secretaris in 't vier en twintigste jaar
„heeft bediend;” en daaruit zou dan
moeten volgen, dat hij in 1578 was aange
steld.
En wanneer nu dezelfde Winsemius op
folio 574 van zijn Kroniek verhaalt, dat de
Secretaris Tjaerdt Clasesz. Siccama met den
Burgemeester Reyner Annez. de beschrijving
of inventarisatie heeft gedaan van de goederen
der gevluchte Roomschen, Bernardus Romckes,
Rinke Cornells, en verscheidene anderen, in
’t jaar 1572, dan schijnen deze beide opgaven
met elkander in flagranten strijd.
Ik zeg met opzet, schijnen; want het ver
schil in deze beide aanteekeningen is gemak
kelijk uit den weg te ruimen, door het te
verklaren.
Immers staat dit vast, dat Hobbe Douwez.,
volgens de bestaande lijst der Secretarissen
van de grietenijen in Frieslanfl, in 1571
werd benoemd en aangesteld tot Secretaris
van Wonseradeel, en ’t is alleszins aan te
nemen, dat hij als Secretaris van Bolsward
terstond is opgevolgd door Tjaerdt Claesz.
Siccama, te meer dewijl wij hem bij Winse
mius reeds in 1572 in functie hebben aan
getroffen.
Uit eene lijst, aanwezig in ’t Archief van
den Kerkeraad der Nederd. Herv. Gemeente
te Bolsward, waarop 216 namen van toege-
tredenen tot de Gereformeerden alhier in
1578, blijkt, dat in dat jaar Tjaerdt Claesz.
Siccama, tegelijk met zijn vader, Claes Claesz.,
openlijk tot de Gemeente is toegetreden, en
beiden als zoodanig op de lijst zijn vermeld.
En derhalve heeft Winsemius naar waarheid
kunnen schrijven, dat Tjaerdt Siccama „in ’t
„vier en twintigste jaar als (Gereformeerde)
„Secretaris had gediend”, hoewel hij zeer
goed wist, dat deze reeds gedurende zes jaren,
als Roomsche Secretaris in functie was ge
weest. Wordt vervolgd.
BINNENLAND.
In het ijs bekneld.
Lemmer, 22 Jan.
Oostelijken storm van
ijs, dat nog voor onze kust zat, bergen hoog
op elkaar gejaagd. Twee stoombooten van
de Oude Lemmer Nachtboot-Mij. zitten in
dit ijs bekneld, n.l. „de Groningen IV*,
kapt. Schaafsma, sedert gisteren morgen, en
de „Lemmer", kapt. Kokje, sedert heden
nacht; de stoomboot „Sneek IV", die hier
in de haven ligt, maakt zich gereed om
adsistentie te verleenen.
Bij het afzenden van
ook nog de salonboot
land-lijn, komende van
ijs bekneld.
Arum, 19 Jan. Bij den veehouder Siemen
Aukema onder dit dorp is bij een jong
beest een geval van miltvuur waargenomen.
Het dier is op last van den veearts afge
maakt en in 't bijzijn der politie begraven.
Workum, 21 Jan. Voor de stichting van
eene R.K. jongensschool is thans voldoende
fonds verkregen, zoodat wellicht nog dit
jaar tot de aanbesteding van den bouw zal
kunnen worden overgegaan. Bereids werd
door den Raad gunstig beschikt op een
adres om verandering in de bestaande rooi
lijn ten bqhoeve van de stichting.
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Koudum. De vorige week is ingebroken
bij den logementhouder A. Quarré alhier,
’s Morgens werd ontdekt dat ’s nachts in de
tapkamer een venster was geopend.
Vermist worden 2 portemonnaies met p.m.
f 25. Gedurende het plegen der inbraak is
niets bemerkt en de dader is tot heden
onbekend.
Langweer. De veehouder en otterjager
S. de Boer alhier, gelukte het dezer dagen
twee vischotters te bemachtigen. Het waren
twee pracht-exemplaren, waarvoor hij dan
ook niet minder maakte dan f 32. Voor de
Boer een buitenkansje en voor de visscherij
tevens een opruiming in schadelijk gedierte.
„taris der stad Bolsward, belijd met dit mijn
„eigen handschrift, dat deze copie overeen
stemt met den oorspronkelijken gezegelden
„Brief, dien de Raadsluiden bezegeld hebben
„met het stads secreet (geheim) zegel, en is
„gecopieerd in ’t jaar twintig (1520) den
„19 der maand Juni”.
En onder deze verklaring vindt men nog
eene latere van den Secretaris Hobbe Douwez,
luidende: „Onder de copie staat geschre
den: Aesge Pieterz, Secretaris in Bolsward,
„Concordeert bij mij Dominicum"
Vergelijk: Nieuw Postboek I, blz. 65,
benevens het Groot Charterboek van Fries
land, I deel, pag. 659, beiden aanwezig in
Kast IX.
Bolswardsclie Courant
