Nieuws- en Advertentieblad
I
1907.
46ste Jaargang.
h
Verschijnt Donderdags en Zondags.
Dl UIX ML -
i. MEUBELEN en HUISRAAD,
als: kabinet, chiffonnière, 2 kastjes, ta
machinetafeltje, 12 stoelen w.o. 6 Devei
2 rieten stoelen, vouwstoel, 2 klokken, k<
en kolomkachel, turfbakken, tangen, la
bank, ledikant, lampen, vloerzeil, kar
2 paar matrassen, filtreermachine, wai
machine, tobben, emmers, juk, keuk y
ii. Tuin- en Timmergereedschappe 3 lnaanden.
w.o.harken, spaden, schoffels, hakil
Donderdag 7 Maart.
VOOR
BINNENLAND.
meters afstand
kenden voormast
zien
het tnsschenbeiden
namiddag zijn van
stuk gegooid, wat
lijk een
opkomen van den duiker. 1’
Sperling, die onder water de mijnen
Toen Dr. Röntgen te Würzburg met
een cathodenbuis (een luchtledige buis,
waardoor men den electrischen stroom veert)
proeven nam, vond hij, dat de groengele
lichtende glaswand onzichtbare stralen uit
zond, die vaste stoffen doordrongen en de
beenderen in de hand, metalen voorwerpen
in zakken of kasten verborgen, deden erkennen.
Heden kwam hier
vergezeld van den Officier
uit Leeuwarden, een bezoek
onnoozele Tjerk, in verband met
zijne onder-curateele-stelling, welke door de
familie is aangevraagd.
Lemmer, 4 Maart. Gisterenmiddag sleep
te Kapt. Weissenbach met de stoomboot
,/Stad Zutfen" van Sneek alhier binnen,
het achterdek van een wrak, door hem in
de Zuiderzee bij Schokland opgepikt. Ver
moedelijk is dit afkomstig van het wrak
van het in November j.l. bij Elburg gezonken
tjalkschip //De 4 Gebr.", geladen met turf,
van schipper Pieter Hoeksma van Amster
dam.
Berlijn, een
het Radium.
Tn den gedachten-gang en
ADVERTENTIEPRIJS: 1—7 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad is telefonisch aangesloten onder No. 4.
ook zeer begrijpelijk was, een ander voor
de natuurkundigen veel belangrijker ont
dekking bedolven, een ontdekking, die in
zekere mate het voorspel was, dat de vinding
van het radium vooraf ging.
Een Fransch geleerde, Henri Becquerel,
had in 1896 eenige maanden na de ont
dekking van de Röntgenstralen een uiterst
merkwaardige waarneming gedaan, die hij
voorloopig voor zich hield, omdat zij zoo
verassend was, dat zelfs haar ontdekker
ongeloovig voor zijn eigen werk stond.
Becquerel nl. hield zich bezig met het
onderzoek van een stuk uraniumzout en be
merkte op zeker oogenblik, dat zijn prepa
raat stralen uitzond van een ongewone natuur.
Cranium is een wit, hard metaal, in 1789
door Klaproth ontdekt en dat in den zin
der hedendaagsche chemie een element is,
dus een grondstof, die zich scheikundig niet
laat ontleden. Overigens komt uranium in de
natuur niet anders voor, dan in verbinding
met andere stoffen, voornamelijk in uranium-
pek. Uranium-zouten hebben de eigenschap
sterk te lluoseeren, dat wil zeggen, na aan
de zonnestralen blootgesteld te zijn, een
fraai groenachtig licht van zich te geven.
Aangespoord door de ontdekking der Röntgen
stralen, had Becquerel zich tot taak gesteld,
uit te vorschen of van dergelijke fluori-
seerende zelfstandigheden ook geen stralen
uitgingen, die vaste lichamen doordringen,
evenals zulks met de Röntgenstralen ge
schiedt. Bij de uraniumzouten vond hij dit
vermoeden bevestigd. Het bleek hem, dat
een papieren doosje, hetwelk een uranium
zout bevatte, op een in de nabijheid zich
bevindende fotografische plaat invloed uit
oefende en hij merkte daarbij op, dat
lichamen, die zich toevallig tusschen doosje
en plaat bevonden, zich als schaduwen op
de plaat afteekenden. Een schaduw nu kan
alleen dan ontstaan, wanneer stralep van
een of anderen aard op een lichaam vallen,
door dat lichaam worden opgenomen en
daar achter geen werking uitoefenen, voor
zoover zij niet terzijde van dat lichaam
voorbij gaan. De omstandigheid, dat deze
lichamen de uranium-stralen tegen hielden,
en dat deze lichamen zich op de fotogra
fische plaat als schaduwbeelden vertoonden,
bewees, dat stralen en wel onzichtbare stralen
van het vredig in het doosje liggend
uraniumzout uitgingen, waarvan vroeger
niemand het zwakst vermoeden zou gehad
hebben. Deze stralen vermochten zelfs ondoor
schijnende voorwerpen, bijv, plankjes, boeken
enz. te doordringen, evenals de Röntgen
stralen ook dun geplet tin (staniool) liet
de stralen door en verder maakten zij de
lucht, die een slechte electriciteits-geleider
is, over kleine afstanden beter geleidend.
Deze zeldzame eigenschappen der onzicht
bare uraniuq^stralen baarden in de geleerde
wereld, naar te begrijpen is, een groot
opzien, veel grooter dan de Röntgenstralen,
omdat men bij deze met een stralenver-
schijnsel der electriciteit te doen had. Wij
verwonderen ons niet over een machine, die
arbeid verricht, indien wij weten, dat zij
door stoom wordt gedreven, wel echter ver
bazen wij ons over een werktuig, dat onaf
gebroken arbeid zou verrichten, zonder dat
een of andere ons bekende kracht het voort
bewoog, want een der eerste natuurwetten
zegt ons, dat overal waar arbeid wordt ver
richt, kracht voorbanden moet zijn en de
verrichte arbeid nauwkeurig evenredig is
aan de aangewende kracht; dit is een fun-
dumenteele algemeen geldende wet.
Nu is het onjuist om te zeggen, dat bij
arbeid kracht verbruikt wordt, arbeid is
eigenlijk eene omzetting van de eene kracht
in de andere, want verloren gaat er eigenlijk
niets in de huishouding der natuur. Deze
wet der energie, over het wezen der kracht,
schijnt door het Radium te worden omver-
geworpen, dit zij voorloopig reeds even
opgemerkt.
De Becquerelstralen nu werken in op de
lichtgevoelige fotografie-plaat, zij verrichten
dus eenigen arbeid, en nu schijnt de werk
zaamheid dezer stralen zeer raadselachtig,
want de vraag rijstDoor welke kracht die
geheimzinnige, onzichtbare stralen te voor
schijn worden geroepen Wordt vervolgd.
het wrak legt.
Zooalsik reeds seinde, brengt men de
dynamietladingen het eerst aan in het meest
nabij de pier zijnde gedeelte van het wrak.
Op het hoofd slaan een aantal personen
de werkzaamheden gade. Zelfs zijn er enkelen
op den omgang van den lichtopstand ge
klommen. Ook bevinden zich velen op het
aan de buitenzijde van het hoofd boven water
liggende wrak, waar men reeds aan het
sloopen is.
Om van dichter bij het duikerswerk te
kunnen zien, begaf ik mij met een collega
op het schuitje van een zalmvisscher, die
ons naar den blazer roeit. Dat is ’n heele hijsch
tegen den stroom van het nog afgaande
water op. Diezelfde stroom is oorzaak dat
de duiker, die reeds tweemaal is onder ge
weest met zijn werk nog niet vorderen kan.
Hij wacht nu op dooder water.
In Juni 1905 werd bij een bewoner
van de Bloemgracht te Amsterdam tijdens
diens uitstedigheid, diefstal, door middel van
braak en opensluiting, gepleegd. Behalve
eenige zilveren voorwerpen, werden toen ook
enkele effecten ontvreemd.
In verband met dezen diefstal is een man
aangehouden, die aan een wisselkantoor op
het Damrak een der gestolen effecten trachitte
te verzilveren. Tel.
horrétjes, boeken, stoven, lessenaar, en Wonseraaeel.
plank, trappen, evenaar met gewichten.
bijl, enz. ?baar d 5 CenL
III. 2 GEITEN, BOKKEN WAGt
SPORTKAR en voorts nog een parti
-
Aangaande de beide gewonden bij het
tramongeval, den werkmeester Roorda en den
schrijnwerker Wesseling, lezen we in het
Nieuwsblad van Friesland'.
Roorda heeft een zeer onrustigen nacht
gehad en lijdt veel pijn; Wesseling daar
entegen gevoelde zich iets beter, had eenige
uren geslapen en was over ’t algemeen
kalmer.
Omtrent de oorzaak van het ongeval ver
nemen we, dat het deskundig onderzoek de
tramlijn op de plaats van het ongeval in
goeden staat heeft bevonden. Ook is geen
spoor van een steen of stok of andere be
lemmering, die op de rails zou kunnen heb
ben gelegen, gevonden, zoodat in den toe
stand van den weg of in eene hindernis op
de rails de oorzaak niet moet worden
gezocht.
Workum, 2 Maart,
de Rechtbank,
van J ustitie,
brengen aan
Hepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Sneek. Toen de koetsier W. H. Vrijdag
middag een wagen had weggebracht, ging
hij te paard weder huiswaarts. Ongeveer bij
de marechaussee-kazerne aan den Leeuwarder
straatweg struikelde het paard en kwam te
vallen; toen het weder .opsprong viel H. er
af, met het gevolg dat hij een been brak.
Door de marechaussees werd hij in de
kazerne binnengedragen en per telefoon de
'hulp van Dr. Bouma ingeroepen.
Na door dezen voorloopig verbonden te
zijn, werd H. per rijtuig naar de ouderlijke
woning vervoerd, waar het been later door
Dr. Bouma werd gezet.
De drukke passage Dinsdagmiddag,
op het Singel, was vrij zeker de oorzaak, dat
een jeugdig slagersknechtje van den heer H.
met fiets en al te water reed. Gelukkig kon
de drenkeling, alsmede zijn fiets, dadelijk op
het droge gebracht worden.
Het le landweer-bataljon (distr. Sneek),
het 2e bat. (distr. Leeuwarden), het 3e bat.
(distr. Veenwouden) en het 4e bat. (distr.
Heerenveen) zullen in het volgend jaar tus
schen half-Mei en half-Juni elk gedurende
zes dagen het, kamp bij Diever betrekken,
voor het houden van herhalingsoefeningen.
Heerenveen. Onder groote deelneming zijn
gisteren de slachtoffers van het tramongeluk
bij Beetsterzwaag begraven. Vele kransen
bedekten de baren. De directeur der N. T. M.,
de heer Hamelink, voerde aan de groeve
het eerst het woordna hem de conducteur
v. d. Tempel uit Leeuwarden, sprak namens
de vereening van tram- en spoorwegpersoneel.
Een broeder van een der overledenen bedankte.
Workum, 4 Maart. In onze gemeente zijn
de gemoederen niet weinig in beweging om
trent het besluit in de j.l. Vrijdag gehouden
vergadering van de vereeniging ^Zuivelbe-
werkers" alhier genomen.
Na vooraf bij verschillende winkeliers en
bakkers opgaven gevraagd te hebben hoeveel
procenten zij zouden geven, indien al de
leden zich verplichten bij hen, wien de meeste
procenten gaf, hun inkoopen te doen, heeft
dit tengevolge gehad dat de Bond twee
leveranciers heeft aangewezen, n.I. een krui
denier en een bakker, zoodat die twee firma’s
opeens hun debiet belangrijk zien uitgebreid,
terwijl vele neringdoenden het tegendeel er
van ondervinden.
Voor onze plaats is het te hopen dat niet
meerdere corporaties dit voorbeeld volgen,
aangezien men hier noodzakelijk de leverantie
dient te houden van flinke arbeiders.
4 Maart. De aan den Stationsweg
alhier geplaatste lantaarns, welke nu sedert
ruim een jaar in aansluiting met de gas-
de beschou
wingen over de stof, die ik wenschte te
doen voorafgaan, zou men hebben kunnen
zien, dat de oude droom der alchimisten
(menschen, die goud trachtten te maken uit
een of ander meer of minder waardelooze
stoffen) die men op grond der wetenschap,
als een onzinnigheid heeft beschouwd, nu
in het licht der nieuwste vindingen hoe
zeldzaam het ook moge klinken minder
bestrijdbaar wordt. De wereld van het
oneindig kleine bevat nog raadselen, waarvan
het tot heden slechts mogelijk was een heel
klein tipje van den sluier, dien hetjomhult,
op te lichten. De ontdekking van het
Radium wierp veel licht maar tegelijk ook
weer donkere schaduwen over het wezen
der stof.
Het is een eigenaardig verschijnsel, dat
gewichtige ontdekkingen bij het groote
publiek dikwijls te minder acht geslagen
worden, naar mate zij den vakmannen
raadselachtiger toeschijnen en dat omgekeerd
dingen, die door ernstige geleerden minder
belangrijk worden gevonden, bij de groote
massa de grootste verbazing wekken. Zoo
werd de algemeene begeestering die de ont
dekking der Röntgenstralen*) bij het publiek
te voorschijn riep en die ten aanzien der
merkwaardige eigenschappen dezer stralen
fabriek zijn gebracht, en waardoor langs dien
weg nu voldoende licht aanwezig is, moeten
eens ontgelden. Zaterdag-
eenige lantaarns 17 glazen
voor de gemeente natuur-
schadepostje is. Waarom en met
wat oogmerk zulks gebeurt we weten het
niet. Voor wandelaars, reizigers en allen,
die dien weg moeten passeeren, bieden deze
lantaarns bij avond en vooral bij mistig
weder, zooals het dienzelfden avond was,
een gemak en groot gerief voor de veiligheid.
Naar wij vernemen is de politie den ver-
moedelijken dader op het spoor.
Tjerkwerd, 3 Maart. Heden maakte onze
geachte leeraar Ds. J. van Rijs tot hunne
vreugde aan zijne hoorders bekend, dat hij
vrijheid had kunnen vinden om voor het
beroep naar de Herv. Gem. te Daarle te
bedanken.
De opruiming van het wrak.
De berichtgever aan den Hoek van Hol
land van het Alg. Handbl. meldt
Hedennamiddag te één uur zal men be
ginnen met het langzamerhand ruimen van
het aan de binnenzijde van het Noorder-
hoofd gezonken gedeelte der //Berlin". Schip
per Sperling is met zijn blazer reeds naar
buiten vertrokken, waar gisteren reeds een
ander vaartuig met dynamiet geladen gean
kerd is. Men zal, indien mijn inlichtingen
juist zijn, eerst bij kleine gedeelten opruimen
het stuk van het wrak gelegen tusschen de
pier en den voormast, welk stuk voor de
kleine scheepvaart het bezwaarlijkste ligt. Te
één uur zal men de eerste mijnen beginnen
te leggen en te halftwee ongeveer verwacht
men de eerste ontploffing.
Het weder is voor het werk zeer gunstig
en het water buitengewoon kalm. Men heeft
dezen tijd afgewacht, wijl alleen met de
kentering van het tij het werk onder water
voor den duiker doenlijk is. Zooals reeds
eerder gemeld werd, verwacht men niet dat
in het gezonken wrakgedeelte nog lijken zul
len zijn. Het is toch niet te denken dat
terwijl het schip reeds anderhalf uur omhoog
zat, er toch nog menschen beneden gebleven
zijn. Maar wel is het mogelijk dat drenke
lingen die onder het wrak of tegen de palen
en steenen van het hoofd beklemd zijn ge
raakt, na de ontploffing boven zullen komen.
Van 3,20 uur seint de berichtgever:
Ik schrijf dit telegram aan boord van de
sleepboot „Rotterdam” van de firma Smit
Co., die ons mee den Waterweg uit nam
en vlak bij het wrak ten anker ging, zoodat
wij een uitstekend gezicht hebben op alles
wat daar in de buurt geschiedt. Maar veel
gebeurt er op het oogenblik niet.
De blazer „Van der Tak” ligt op enkele
meters afstand van de uit het water opste-
van de „Berlin” en telkens
wij uit het water langs de van den
blazer uit afhangende ladder de grijze figuur
Het is Maartijn
i naar
Belofte maakt schuld, en ik beloofde in
de Bolswardsche Courant van 16 December
iets te zullen vertellen over het geheimzinnige
Radium. Dat was vooral naar aanleiding
van de critiek op mijn beknopt verslag der
lezing van Dr. Bollaan over Lupus en de
behandeling dier ziekte, gehouden op Za
terdag 8 December in //De Doele” alhier.
Wij schrijven nu reeds Maart en dat ik
eerst thans mij van die taak kom kwijten,
ligt grootendeels aan omstandigheden van
mijn wil onafhankelijk. Wat heden ons be
lang inboezemt, verliest soms morgen de
waarde van momenteel belang, omdat weer
andere onderwerpen onze aandacht trekken.
Geldt dit voor ieder in ’t gewone leven,
hoeveel te meer voor de nieuwsbladen. Wij
leven snel en velen onzer lezers zullen aan
mijne belofte geheel niet meer denken. Dit
mag voor mij geen reden woa-den om van
uitstel te komen tot afstel en de hoofdreden
van mijn dralen is wel tijdsgebrek en daarbij
de moeielijkheid om in een beknopt bestek
duidelijk te zijn ook voor hen, die niet zoo
best met //natuurkundige begrippen op de
hoogte zijn”. Veel plaatsruimte mag ik niet
vorderen, want de Redactie heeft mij reeds
bij voorbaat er op gewezen, dat zij rekening
houden moet met de verschillende catego-
goiën van lezers en daaronder zal, meent
zij, een nog al belangrijke categorie zijn,
die van een reeks natuurkundige lessen niet
gediend is. Beknopt en tevens duidelijk zijn,
dat is bij een dergelijk onderwerp een heele
toer, dat werd mij in December dan ook al
op een onzachte manier aan ’t verstand
gebracht. Na eenige aarzeling waag ik mij
echter aan het proefstuk en zou moeten
beginnen met eene uiteenzetting van wat
men verstaat onder moleculen, atomen en
oeratomen, onder electrische golvingen, ionen
en electronen tot goed begrip van ’t geen
volgt, diende eene beschouwing vooraf te
gaan over cathodestralen en de daarmee in
nauw verband staande Röntgen-of Xstralen,
want de nieuwste ontdekkingen in physica
en chemie hebben de vroegere theorieën
over de stof en de samenstelling der stoffen
aan ’t wankelen gebracht en doen gevoelen,
ja hebben reeds bewezen, dat er diepere
verwantschaps-verhoudingen bestaan dan men
bij de vroeger aangenomen elementen ver
onderstelde. Dit alles zou mij echter te
uitvoerig doen worden en ik zal mij er toe
bepalen, in hoofdzaak aan de hand van een
artikel des heeren Brunna H. Bürgel te
en ander mee te deelen over
^“iwardsche Courant
