Nieuws- en Advertentieblad
Bols ward en Wonseradeel.
j
1907.
46ste Jaargang.
Verschijnt Donderdags en Zondags.
No. 23.
Het Radium.
1
1
IJ
Donderdag 21 Maart.
I
VOOR
Afzonderlijke
de
III.
Slot volgt.
BINNENLAND.
Nadert men nu, zooals in deze figuur wordt
tocht te groot,
zoo
ver-
I
en
zal
ABONNEMENTSPRIJS: 80 Cents per 3 maanden.
Franco per post 95 Cents.
nos. van dit Blad zijn verkrijgbaar 5 Cent.
buiten kracht ontvangt of zelfs aan massa
verliest. Men staat voor een raadsel, het is
of de natuurwetten verbroken zijn. De
nieuwste onderzoekingen hebben reeds doen
kennen dat de kracht hier in de warmte
moet schuilen, hoewel nog op vele vragen
geen voldoend antwoord ken worden gegeven.
Van het hoogste gewicht is echter de ont
dekking dat het radium steeds 1 of lt/2
graad Celsius warmer is dan de omgeving.
Zoo geeft het in elk geval warmte af en de
kracht welke die warmte vertegenwoordigt,
is zeer aanzienlijk, het is, om zoo te zeggen,
een geconcentreerde kracht, want een korreltje
radium, dat wij in den vestzak steken, ver
richt meer arbeid, dan de krachtbron van
een of andere kleine machine, bijv, dan de
veer van een uurwerk.
I
voorgesteld, met het radiumpreparaat den
electrometer, dan vallen oogenblikkelijk de
goudblaadjes tegen elkaar, omdat de omgeving
van dit preparaat, door de radiumstralen
electrisch geleidend is geworden.
Nog duidelijker doet zich dit verschijnsel
voor, wanneer men de proef eenigszins anders
inricht. Wanneer men de beide conductors
van een geladen electriceermachine in elkan
ders nabijheid brengt, springen er vonken
over, doch zijn de conductors iets verder van
elkaar verwijderd, dan is de tegenstand der
tocht te groot, en wordt het overspringen
het weer was
zooverre
Ilepk. Nieuwsbl. v. Fr.
Snoek, 19 Maart. In de raadszitting van
heden avond werd aan de zieke onderwijzeres
mej. E. v. d. Weij, op diens verzoekeervol
ontslag verleend, als onderwijzeres aan school
no. 3.
aan die
van de vonken belet. Brengt men echter in
de nabijheid der electriceermachine eenig
radium al zij het nog zoo weinig dan
springen de vonken onmiddellijk over, wijl
de lucht dan weer geleidend is geworden.
Nu is een electriceermachine slechts een grof,
ongevoelig instrument in vergelijking met de
fijne, hoogst gevoelige instrumenten, waarvan
de natuuronderzoeker zich bedient, en deze
worden, om het zoo maar te noemen, on
rustig, indien maar hier of daar in het vertrek
een stofje radium aanwezig is. Een aardig
geval deed zich, een paar jaar geleden, aan
een wetenschappelijk instituut te Berlijn voor.
Een der leeraren ontgleed het doosje, waarin
een paar milligram radium was bevat. Het
doosje viel op den vloer, en de radiumstofjes
verspreidden zich, en waren in het vloerstof
niet terug te vinden. Niet alleen nu, dat dit
een duur ongelukje was, het had ook nog
het gevolg dat men daar een langen tijd
geen fijne electrische metingen kon doen,
aangezien het radiumstof dat nog tusschen
de naden van den vloer verscholen zat, de
lucht geleidend maakte. Zelfs wanneer iemand
uit die kamer ging, gaven ook in een ander
vertrek de instrumenten door hun onrust te
kennen, dat hij het radiumstof met de schoen
zolen had meegevoerd.
Over de radiumstralen valt nog mee te
deelen, dat zij zich in de ruimte gedragen
als lichtstralen en ook van een of ander
voorwerp een schaduw geven, maar toch zijn
zij overigens geheel onzichtbaar, zoodat het
toch eigenlijk geen lichtstralen zijn, en men
dus ook het begrip /schaduw” anders moét
opvatten.
Nauwkeurige onderzoekingen hebben aan
getoond dat de radiumstralen van een samen
gestelden aard zijn, en eigenlijk uit drie
soorten bestaan, die elk voor zich verschillend
werken. Een deel der stralen wordt bijv,
van hun weg afgeleid als men een magneet
in hun nabijheid brengt, terwijl intusschen
de andere stralen rustig hun weg vervolgen.
Men staat hier nog in velerlei opzicht voor
raadselen, en voor de beoefenaren der weten
schap is door deze ontdekkingen inderdaad
een nieuw veld voor onderzoekingen gewezen.
ADVERTENTIEPRIJS: 17 regels 50 Cts. Vervolgens
10 Cts. per regel. Overigens naar plaatsruimte.
Het bureau van dit blad ie telefonisch aangesloten onder No. 4.
Heerenveen, 18 Maart. De spoorbrug-
wachter D. Oppenhuis heeft Zondagavond te
ongeveer halftien in het Westen een eigen
aardig verschijnsel waargenomen, ’t Was een
vleeschkleurige bol, ter grootte van de volle
maan, welke bol geleidelijk hooger ging, een
poosje op dezelfde plek staan bleef en daarna
langzaam verdween, een roodachtig schijnsel
achterlatende.
Wat zou het zijn geweest?
Franekeradeel, 18 Maart. Het onder
wijzend personeel in deze gemeente toonde
in eene expres belegde vergadering niet veel
genegenheid voor het houden van feestelijk
heden op den Z/De Ruyterdag”, zoo niet van
gemeentewege in de kosten werd voorzien.
Vanwege het bestuur der gemeente zullen
nu schetsen en platen van den grooten zee
held aan de kinderen van al de scholen in
de gemeente worden uitgereikt.
Snoek, 19 Maart, ’t Aantal inzenders voor
de hier te houden huisvlijt-tentoonstelling
Een merkwaardig en gewichtig verschijnsel
is, dat de voorwerpen, die aan den invloed
- der radiumstralen worden onderworpen, bijv,
karton, hout, metalen enz. dan zullen deze
voorwerpen na korten tijd ook dezelfde
eigenschappen (in geringe mate althans) ver-
fkrijgen, die het radium zelf kenmerken. Die
lichamen worden dan, gelijk men het noemt,
radio-actief, en dit verschijnsel is voor’t begrip
der radium werking in ’t algemeen van de
hoogste beteekeuis, waarom het dan ook in
allerlei richtingen reeds onderzocht werd.
Daarbij is gebleken, dat men hierbij niet
moet denken aan een invloed uitoefenen of
een opwekking van radioactieve krachten,
die wellicht sluimerend in die voorwerpen
voorhanden zou zijn, maar men meent te
doen te hebben met een lichameln’k iets,
een gas of een menigte kleine deeltjes, die
als het ware van het radium afscheuren en
voortgestuwd, zich op de voorwerpen vast
zetten, zoodat die dan als met een korstje
radium overtrokken worden. Dat dit zoo is,
heeft de volgende proef bewezen. Brengt
men het radium in een glazen buis, welker
einden open zijn, en het voorwerp, hetwelk
men radioactief wil maken eveneens, dan
treedt de gewenschte werking evengoed in.
Blaast men echter door de buis een sterke
luchtstroom, dan blijfthet voorwerp „onactief”.
Blijkbaar voert de luchtstroom de radium-
deeltjes met zich mee.
Die uitstraling van het radium schijnt dus
een uitstrooming te zijn, zij is onmeetbaar
fijn, onweegbaar, onzichtbaar, onvoelbaar en
toch toont zij zich sterk in hare werking.
En ondanks uur op uur, dag op dag, zoo
lang wij het radium kennen, deze uit
strooming van de haast microscopisch kleine
hoeveelheid uitgaat, toch kon nog geen ver
mindering der massa geconstateerd worden,
ook niet met de fijnst gevoelige weegwerk-
tuigjes. Zelfs niet het geringste gewichts
verlies kon nog waargenomen worden.
Van die radiumstukjes nu gaan stralen,
of dus eigenlijk materiedeeltjes uit, die dieren
doodeu, wonden veroorzaken, het zilver van
fotografische platen te reduceeren, de lucht
geleidend maken, warmte afgeven, zonder dat
het bemerkbaar is, dat het radium van
De radiumstralen zijn in den regel onzicht
baar, men kan ze evenwel ook gemakkelijk
zichtbaar maken. Neemt men een stukje
karton, dat met zwavelzink of baryum platina-
cyannar is bestreken, en begeeft men zich
daarmee in het donker, dan ziet men, als
men het radiumpreparaat achter het karton
houdt, een groenachtig licht verschijnen, de
stralen roepen hier eene phosphorisensie te
voorschijn. Ook de lichtgevoelige laag in het
oog zelf wordt door deze stralen aangedaan
en men heeft dwalenderwijs het vermoeden
uitgesproken, dat men blinden wellicht een
wijze van zien kon openen, door hun een
voorwerp (sleutel, munt, uitgezaagde letters
enz.) voor te houden en daarachter het radium
preparaat. Op deze wijze worden alle deelen
van het netvlies des blinden door de radium
stralen getroffen, behalve waar deze door dat
voorwerp worden onderschept, zoodat er dus
een soort schaduwbeeld ontstaat, en proeven
hebben bewezen, dat blinden dit werkelijk
kunnen waarnemen. Door den schadelijken
invloed der radiumstralen zijn deze proef
nemingen hoogst gevaarlijk bevonden, zoodat
zij sterk zijn af te keuren. Ook gezonde
oogen, die eenigen tijd op zulke radiumstralen
turen, lijden er onder, en zelfs gedurende
uren houdt men een donker vlak in ’t oog,
evenals men dit vooreen oogenblik ook heeft,
als men een poosje in een lichtbron staart
en dan zijn oog op een effen vlak vestigt.
Men waant dan op dat vlak een donkere
plek te zien, juist van de afmeting als de
vlam, die men te voren zag. Dit verschijnsel
doet zich bij radiumstralen veel sterker en
aanhoudender voor, waaruit genoegzaam is
af te leiden hoe schadelijk het voor het
gezichtsvermogen is.
Een bijzonder belangrijke eigenschap der
radiumstralen is, dat zij de lucht electrisch
geleidend maken. Een eenvoudige proef kan
ons daarvan overtuigen, als men een staaf
harst of lak met een doek, wrijft en hem
dan aan een zoogenaamden goudblad-electro-
meter brengt. Hierbij zijn zie onderstaande
figuur twee dunne gouden blaadjes aan
een metalen staaf hangende, zoo in een
wijde buikflesch gestoken, dat de staaf
er boven uitsteekt. De blaadjes, die eerst
recht naast elkander naar beneden hingen,
wijken van elkander, als men met den gewreven
lakstaaf aan den metalen knop raakt, en
blijven in dien stand, als men er niet met
de hand of een ander geleidend voorwerp
aanraakt. Alleen bij zeer vochtige lucht
gesteldheid ontlaadt zich langzaam de geringe
hoeveelheid electriciteit, gewone droge damp
kringslucht leidt evenwel de electriciteit niet af.
bedraagt ruim 360, ’t aantal voorwerpen
tusschen 2500 en 3000. De tentoonstelling
wordt op 5 April a.s. geopend in een der
zalen van de ambachtsschool, ’t Eerevoor
zitterschap is aanvaard door onzen nieuwen
burgemeester.
Stavoren, 18 Maart. Liet bet zich in 't
eerst van de vorige week aanzien, dat de
haringvangst een begin zou nemen,
hebben de volgende dagen
wachting niet beantwoord.
Wel werd er af en toe geproefvischt,
doch zonder resultaat. Ook
den visschers niet ter wille, in
harde wind zich meesttijds deed gelden.
Zooveel is zeker, dat het dit jaar een latertje
wordt en te verwachten is het, dat dadelijk
na Paschen de visscherij niet geëndigd zal
zijn, zooals dat vroeger het geval gewoonlijk
was. Trouwens ook verleden jaar is, dank
zij het betrekken van haring door Duitsch-
land, de visscherij na Paschen nog geruimen
tijd voortgezet en hield de prijs zich toen
staande.
Kimswerd, 18 Maart. Gisteren werd alhier
de jaarvergadering gehouden van de inge
landen en gebruikers der landen, gelegen in
den Dijksterbuurster polder „de Eendracht*.
De ontvangsten hebben f 1630.77, de uit
gaven f 1483.88 bedragen, zoodat ’t voord,
saldo bedroeg f 146.89. Tot gecommiteerde
werd herkozen de heer W. T. Anema. Door
een der aanwezigen werd de wenschelijkheid
betoogd, om den polder ,/de Eendracht* met
de landen, gelegen ten N. van den kunst
weg naar den zeedijk tot de Bolswarder-
Harlinger-vaart te vereenigen tot een water
schap, dat dan tot grenzen zou krijgenten
O. en ten N. genoemde Bolsw.-Harl.-vaart,
ten Z. de Piujumer Halsband en de Bedelaars
vaart en ten W. de Dijkvaart, die p.m,
1500 pondematen zouden omvatten.
Leeuwarden, 19 Maart. De levering van
het brood aan de militairen alhier in garnizoen,
zal van I April tot en met 31 December
a.s. geschieden door den bakker W. 8. van
der Berg Wz„ voor 4.95 cent per ration
van 0.06 K.G.
Ingekomen was ’t rapport van de raads
commissie inzake de drinkwaterleiding.
Besloten werd dat rapport nader aan
orde te stellen en in ’t gedrukt raadsverslag
te doen opnemen.
De rekening van ons stedelijk muziekkorps
over 1906, werd in uitgaaf vastgesteld tot
een bedrag van f 1235,305, in ontvangst op
f 1200 (subsidie der Gemeente) alzoo een
ongedekt tekort van f 35,305.
Zonder hoofdelijke stemming besloot men,
dat tekort te dekken op een voorschot van
de rekening van 1907.
Tot Commissaris van den Mac-Adamweg
SneekBolsward, werd met op één na alge-
meene stemmen gekozen onze burgemeester,
de heer De Hoop.
De geloofsbrieven van ’t nieuw benoemd
raadslid, den heer C. A. Zelvelder, werden na
onderzoek geheel in orde bevonden.
Op den turnmiddag van Friesche clubs,
aangesloten bij het Noordergewest van het
Ned. Gymnastiekverbond, op Hemelvaartsdag
a.s. te Warga te houden, zullen clubwed-
strijdén worden gehouden in estafette-loop
hoogpolsspringen en voor damesclubs
een concours plaats hebben in vrije- of
staafoefeningen. Tot juryleden zijn benoemd
de heeren C. van Hessen en W. de Graaf,
turnleeraren te Groningen en Bolsward en
tot hoofdleider de heer M. Wierstra, turn-
leeraar alhier.
Tjerkwerd. De vorige week Zondag is
in de Herv. Kerk alhier gecollecteerd een
gift van f 200 om te strekken voor de
Bijzondere School alhier.
Generaal Staal, lid van de Eerste Kamer.
De Provinciale Staten van Noord-Holland
hebben door de verkiezing van minister
Staal tot lid van de Eerste Kamer op een
schoone en waardige wijze vertolkt wat het
overgroote deel van de Nederlandsche kiezers
wenscht en gevoelt. De Kamer, waarvan de
heer Staal thans lid is, heeft door de ver
werping der Oorlogsbegrooting een eersten
bescheiden stap in de richting van de zoo
noodzakelijke legerhervorming verijdeld.
Maar wij wenschen en de groote meerder
heid van ons volk wenscht die legerhervor
ming, wenscht te breken met de oude sleur,
wil „uit het moeras* komen. Dat hebben
de leden van de Provinciale Staten begrepen.
Het oordeel van deze verkozenen is van
grooter beteekenis dan de uitspraak van een
groep somtijds impulsieve kiezers; deze uit
spraak is een gevolg van een sterke wél
overdachte overtuiging.
Het votum van de Eerste Kamer heeft
legerhervorming nog niet van het staatkundig
tooneel verwijderd. Minister Staal zal, hopen
wij, in onzen Senaat voor zijn idealen kunnen
blijven strijden. En het Nederlandsche volk
zal wel toonen slechts mannen te willen
afvaardigen die ons uit het moeras willen
helpen. Alg. Hbl.
De watermolenaar C. de Groot Cz. te.
Voorhout hoorde toen hij Zaterdag zijn molen
had ingespannen een schok. Bij nader onder
zoek bleek dat een otter, die waarschijnlijk
in den molen een schuilplaats had gezocht,
tusschen het scheprad was beklemd geraakt.
Het dier dat spoedig daarop werd gevangen,
was 1,08 M. lang en werd verkocht voor f 12.
Gisternacht wilde de werkman M. K.,
wonende in de Crooswijkschestraat te Rotter
dam uit baldadigheid wegrijden met een paard
en wagen, dat in de Jonkerfransstraat stond
en waarvan de bestuurder zich even ver
wijderd had. Een onbekend gebleven man,
die dat zag, gaf M. K., om hem dit te
beletten, een vuistslag, waardoor hij tegen
de straat tuimelde, met het hoofd tegen den
kant van het trottoir sloeg en bewusteloos
bleef liggen. Een dokter, wiens hulp werd
ingeroepen, constateerde hersenschudding.
N. R. Cl.
Herhaaldelijk werd in de Zuiderkerk te
Apeldoorn geld vermist uit de consistorie
kamer. Maandagavond is de dief op heeterdaad
betrapt. Het was een bij den koster inwonende
jongen die door opensluiting met een valschen
sleutel zich toegang verschafte en door het
los maken van de scharnieren van het ijzeren
geldkistje daaruit ruim f 12 ontvreemdde.
De politie die zich ruim 14 dagen verdekt
opgesteld had, nam den 15-jarigen jongen in
bewaring,
Sn.'
Bolswardsche Courant
i
i
I
